इह राष्ट्रम् उ धारय। ऋ०वे० १०.१७३.२४; अ०वे० ६.८७.२४; तै०ब्रा० २.४.२.९४। देखें-इह यज्ञम्।
इह व इन्द्रो रमयतु गावः। तै०ब्रा० ३.७.४.१५४; आप०श्रौ०सू० १.११.१०४; मा०श्रौ०सू० १.१.३.७४. तुल०- इह वो महेन्द्रो।
इह वत्सां नि बध्नीमः। अ०वे० ४.३८.७४. प्रतीकः इह वत्साम् कौ० सू० २१.११।
इह वसुः पुरूवसुः। आ०ब्रा०२.२७.३; आ०श्रौ०सू० ५.६.१; शा०श्रौ०सू० ७.५.१। नीचे देखें- अयं वसुः इत्यादि।
इह वसुर् विदद्वसुः। आ०ब्रा०२.२७.६; आ०श्रौ०सू० ५.६.७; शा०श्रौ०सू० ७.५.२। नीचे देखें- अयं वसुर् इत्यादि।
इह वसुः संयद्वसुः। आ०ब्रा०२.२७.७; आ०श्रौ०सू० ५.६.११; शा०श्रौ०सू० ७.५.५। नीचे देखें- अयं वसुः इत्यादि।
इह वां सोमपीतये। ऋ०वे० ४.४६.७३।
इह वा सन्न् उप श्रुधि। ऋ०वे० ७.३२.१४; सा०वे० १.२८४४, २.१०२५४।
इह विधृतिः स्वाहा (हि०गृ०सू० । आ०मं०पा० इह विधृतिः) तै०सं० ७.१.१२.१, १८.२, ४.१७.२; का०सं० अश्व० १.३, ४.६; तै०ब्रा० ३.८.९.३,
१२.२; हि०गृ०सू० १.१२.२; आ०मं०पा० २.१८.६, ७। देखें-इह स्वधृतिः।
इह वो महेन्द्रो रमयतु गावः। मा०श्रौ०सू० १.१.३.७. इह व इन्द्रो का विकार।
इह वो रमतिः स्वाहा। आप०श्रौ०सू० २१.९.१३।
इह श्रवद् इह सोमस्य मत्सत्। शा०श्रौ०सू० ८.१८.१।
इह श्रवो वीरवत् तक्षता नः। ऋ०वे० ४.३६.९२।
इह श्रुत इन्द्रो अस्मे अद्य। ऋ०वे० १०.२२.२१।
इह संस्रावणा उत। अ०वे० १.१५.२२. तुल०- इमं संस्रावणा।
इह सङ्गत्य ताः सर्वाः। तै०सं० ४.२.६.५३। देखें-सर्वाः सङ्गत्य. ।
इह स स्तुवतां जनः। अ०वे० १.८.१४।
इह सहस्रसातमा भव। अ०वे० ३.२८.४२।
इह सिञ्च तपसो यज् जनिष्यते। तै०ब्रा० १.२.१.१५२; वै० सू० ५.७२; आप०श्रौ०सू० ५.८.५२।
इह सूर्य उद् एतु ते। अ०वे० ५.३०.११२. तुल०- नीचे उत् सूर्यो दिव।
इह स्तुतः सधमाद् अस्तु शूरः। ऋ०वे० ४.२१.१२; वा०सं० २०.४७२।
इह स्तुतः सुतपा बोधि नो वृधे। ऋ०वे० १०.१००.१२।
इह स्फातिं सम् आ वहान् ( तथा वह)। अ०वे० ३.२४.३४, ५४।
इह स्म धायि दर्शतः। ऋ०वे० ५.५६.७४।
इह स्वधृतिः (वा०सं०। श०ब्रा० शा०गृ०सू० स्वधृतिः स्वाहा)। वा०सं० ८.५१, २२.१९; मै०सं० ३.१२.४, १६१.११; आ०ब्रा०५.२२.१०; श०ब्रा०
४.६.९.८, १३.१.६.२; आ०श्रौ०सू० ८.१३.१; ला०श्रौ०सू० ३.८.१२; आप०श्रौ०सू० २१.१२.७; मा०श्रौ०सू० ७.२.३, ९.२.२; शा०गृ०सू० ३.११.४; सा०मं०ब्रा० १.३.१४; मा०गृ०सू० १.१.२२। देखें-इह विधृतिः।
इह हुवेम सदनं रयीणाम्। अ०वे० ७.४०.२४।
इह हुवे स्मा अरिष्टतातये। अ०वे० ८.२.६४।
इहा इहा। श०ब्रा० ४.३.३.१; का०श्रौ०सू० १०.१.७; आप०श्रौ०सू० १३.१.९; मा०श्रौ०सू० २.४.४.६; इहा। का०ब्रा० २२.८।
इहा गतं वृषण्वसू। ऋ०वे० ८.७३.१०१।
इहाद्य दैव्यं जनम्। ऋ०वे० १.४५.९३।
इहाद्य सोमपीतये। ऋ०वे० २.४१.२१३; मै०सं० ३.८.७३, १०५.८; नि० ९.३७३।
इहाद्योषः श्रेण्ठतमा व्य् उछ। ऋ०वे० १.११३.१२४।
इहान्नाद्याय विशः परि गृह्णामि। शा०गृ०सू० ३.२.१।
इहाभिपित्वं करते गृणानः। ऋ०वे० ४.१६.१४; अ०वे० २०.७७.१४।
इहा यन्तु प्रचेतसः। अ०वे० ८.७.७१।
इहायम् अस्तु पुरुषः सहासुना। अ०वे० ८.१.१३।
इहायम् इतरो इत्यादि), देखें- इहैवायम् इत्यादि।
इहायुर् इह ते मनः। अ०वे० ८.१.३२।
इहार्वाञ्चम् अतिह्वये। तै०ब्रा० २.४.३.२१।
इहाश्वा इह पूरुषाः। अ०वे० २०.१२७.१२२; का०सं० ३५.३२; आ०ब्रा०११.५२; शा०श्रौ०सू० १२.१५.१.३२; ला०श्रौ०सू० ३.३.२२; आप०श्रौ०सू०
९.१७.१२; सा०मं०ब्रा० १.३.१३२; पा०गृ०सू० १.८.१०२; आ०मं०पा० १.९.१२; हि०गृ०सू० १.२२.९२।
इहास्माकं मघवा सूरिर् अस्तु। ऋ०वे० १०.८१.६४; सा०वे० २.९३९४; वा०सं० १७.२२४; वा०सं०काण्व० ८.२०.१४; तै०सं० ४.६.२.६४; मै०सं०
२.१०.२४, १३३.१७; का०सं० १८.२४, २१.१३४; नि० १०.२७४।
इहास्मासु नि यछतम्। ऋ०वे०खि० १०.१९१.२४; अ०वे० ७.५२.१४; मै०सं० २.२.६६, २०.२; का०सं० १०.१२६; तै०ब्रा० २.४.४.६४. तुल०- इह
मह्यं।
इहि तिस्रः परावतः। ऋ०वे० ८.३२.२२१; तै०ब्रा० ३.३.११.३१; आप०श्रौ०सू० ३.१४.२१। देखें-एतु इत्यादि।
इहि तिस्रोऽति रोचनाः। तै०ब्रा० ३.३.११.३३; आप०श्रौ०सू० ३.१४.२३। देखें-एतु इत्यादि।
इहि पञ्च जनाँ अति। ऋ०वे० ८.३२.२२२; तै०ब्रा० ३.३.११.३१; आप०श्रौ०सू० ३.१४.२२। देखें-एतु इत्यादि।
इहेडया सधमादं मदन्तः। अ०वे० ६.६२.३३।
इहेत देवीर् अमृतं वसानाः। कौ० सू० ३.३१।
इहेत्थम् एत शक्वरीः। अ०वे० ३.१३.७३. प्रतीकः इहेत्थम्। कौ० सू० ४०.५।
इहेत्था (गो०ब्रा० आ०श्रौ०सू० शा०श्रौ०सू० वै० सू० इहेत्थ) प्राग् अपाग् उदग् अधराक्। अ०वे० २०.१३४.११-६१; गो०ब्रा० २.६.१३;
शा०श्रौ०सू० १२.२३.११ (चतुर्यांश); वै० सू० ३२.२२. प्रतीकः इहेत्थ प्राग् अपाग् उदक् आ०श्रौ०सू० ८.३.२०. प्रतीराध की भाँति निर्देशित। आ०ब्रा०६.३३.१८६; शा०श्रौ०सू० १२.२१.३।
इहेद् असाथ न परो गमाथ। अ०वे० ३.८.४१, १४.१.३२१. प्रतीकः इहेद् असाथ। वै० सू० २२.१; कौ० सू० ७९.१७।
इहेन्द्राग्नी उप ह्वये। ऋ०वे० १.२१.११; गो०ब्रा० २.३.१५; शा०श्रौ०सू० ७.१३.३, १२.२.१८. प्रतीकः, इहेन्द्राग्नी उप आ०श्रौ०सू० ५.१०.२८;
इहेन्द्राग्नी। आ०श्रौ०सू० ७.५.१७. तुल०- बृ. दा. ३.९१।
इहेन्द्राणीम् उप ह्वये। ऋ०वे० १.२२.१२१; नि० ९.३४१।
इहेमाव् इन्द्र सं नुद। अ०वे० १४.२.६४१. प्रतीकः इहेमौ कौ० सू० ७९.९।
इहेमाः सन्तु भूयसीः। सा०मं०ब्रा० १.८.२४। देखें-ता इह सन्तु।
इहेमे वीरा बहवो भवन्तु। अ०वे० १२.२.२१४, १८.३.६१३।
इहेव शृण्व एषाम्। ऋ०वे० १.३७.३१; सा०वे० १.१३५१।
इहेषम् ऊर्जं यशः सह ओजः सनेयम्। तै०ब्रा० ३.७.६.१२४. अशुद्ध रूप में विभाजितः, देखें- इषम् इत्यादि।
इहेह जाता सम् अवावशीताम्। ऋ०वे० १.१८१.४१; नि० १२.३१।
इहेह जाते यम्या सबन्धू। ऋ०वे० ५.४७.५४।
इहेह यद् वां समना पपृक्षे। ऋ०वे० ४.४३.७१, ४४.७१; अ०वे० २०.१४३.७१।
इहेह वत्सैर् वियुता यद् आसन्। ऋ०वे० ५.३०.१०२।
इहेह वः स्वतवसः (तै०आ० स्वतपसः)। ऋ०वे० ७.५९.१११; मै०सं० ४.१०.३१, १५०.६; का०सं० २०.१५१; तै०आ० १.४.३१; आ०श्रौ०सू०
२.१६.११. प्रतीकः इहेह वः। शा०श्रौ०सू० ३.१३.१४. तुल०- बृ. दा. ४.१२२।
इहेह वो मनसा बन्धुता नरः। ऋ०वे० ३.६०.११; आ०ब्रा०४.३०.६; का०ब्रा० २०.२, २२.१. प्रतीकः इहेह वः। आ०श्रौ०सू० ७.५.२३; शा०श्रौ०सू०
१०.२.७।
इहेहैषां कृणुहि (तै०सं० मै०सं० का०सं० तै०ब्रा कृणुत) भोजनानि। ऋ०वे० १०.१३१.२३; अ०वे० २०.१२५.२३; वा०सं० १०.३२३, १९.६३, २३.३८३; तै०सं० १.८.२१.१३, ५.२.११.२३; मै०सं० १.११.४३, १६६.४, २.३.८३, ३६.४; का०सं० १२.९३, १४.३३, ३७.१८३; तै०ब्रा० २.६.१.३३; श०ब्रा०
५.५.४.२४३।
इहैकेन नि षेवते। अ०वे० ११.८.३३५।
इहैतु सर्वो यः पशुः। अ०वे० १.१५.२४।
इहैधि पुरुष। अ०वे० ५.३०.६१।
इहैधि पुष्टिवर्धन। कौ० सू० ७०.१३।
इहैधि वीर्यवत्तरः। अ०वे० १८.४.३८३।
इहैव क्षेम्य एधि मा प्रहासीर् (आप०श्रौ०सू० ०हासीन्) मां अमुम् आ मुष्यायणम् (आ०श्रौ०सू० प्रहासीर् अमुं मामुष्यायणम्)। मै०सं० १.८.९,
१२८.१६; आ०श्रौ०सू० ३.१२.७; आप०श्रौ०सू० ९.७.६; मा०श्रौ०सू० ३.३.६।
इहैव गाव एतन। अ०वे० ३.१४.४१।
इहैव तिष्ठ निमिता (मा०गृ०सू० नितरा)। आ०गृ०सू० २.८.१६१; शा०गृ०सू० ३.३.११; मा०गृ०सू० २.११.१२१; आ०मं०पा० २. १५.३१ (आप०गृ०सू० ७.१७.३). तुल०- इहैव ध्रुवां तथा निम्न।
इहैव त्वं अजस्र एध्य् अग्ने। अ०वे० ७.७८.१३।
इहैव धेह्य् अधि दक्षम् उग्रम्। का०सं० ८.१४३।
इहैव ध्रुवां नि मिनोमि शालाम्। अ०वे० ३.१२.११; पा०गृ०सू० ३.४.४३; हि०गृ०सू० १.२७.२१. प्रतीकः इहैव ध्रुवाम्। कौ० सू० ८.२३, ४३.८.
निर्देशित जैसे- ध्रुवे (जाँचें- ऋचौ) कौ० सू० ४३.११, १३६.७. तुल०- इहैव तिष्ठ।
इहैव ध्रुवा (शा०गृ०सू० स्थूणे) प्रति तिष्ठ शाले (शा०गृ०सू० ध्रुवा)। अ०वे० ३.१२.२१; शा०गृ०सू० ३.३.११; हि०गृ०सू० १.२७.३१. तुल०- इहैव
तिष्ठ।
इहैव प्राणः सख्ये नो अस्तु। अ०वे० १३.१.१७३-१९३. तुल०- इहैव स्तं प्राणा०।
इहैव भव मानु गाः। अ०वे० ५.३०.१३।
इहैव भव मा मृथाः। अ०वे० ३.३१.९२।
इहैव रातयः सन्तु (मै०सं० सन्ति सं यजुर्भिः)। वा०सं० ३८.१३; मै०सं० ४.९.९, १२९.४; श०ब्रा० १४.२.२.२६; तै०आ० ४.७.५; शा०श्रौ०सू०
८.१५.१३; ला०श्रौ०सू० ५.७.५. अधिकांश सूत्रों में छन्दोबद्ध व्यवहृत।
इहैव संस् इत्यादि, देखें- इहैव सह तत्र।
इहैव सन्तः प्रति तद् यातयामः। तै०ब्रा० ३.७.९.८३; आप०श्रौ०सू० १३.२२.५३। देखें-अगला, तथा इहैव सन् निरो।
इहैव सन्तः प्रति दद्म एनत्। अ०वे० ६.११७.२१। नीचे देखें- पूर्व।
इहैव सह तत्र सतो वो अग्नयः। तै०ब्रा० १.२.१.२७१; आप०श्रौ०सू० ६.२५.२१। देखें-अगला।
इहैव सह (मा०श्रौ०सू० संस्) तत्र सन्तं त्वाग्ने तै०ब्रा० २.५.८.७१; आ०श्रौ०सू० २.५.७१; मा०श्रौ०सू० १.६.३.१८१। देखें-पूर्व।
इहैव सह निरवदये तद् तै०सं० ३.३.८.२३। नीचे देखें- इहैव सन्तः प्रति तद्।
इहैव सा चरति क्षीणपुण्या। आप०धर्म सू० सं०२.७.१७.८३।
इहैव स्त (वा०सं०काण्व० तै०सं० स्तेतो) माप। (अ०वे० मानु) गात। अ०वे० ७.६०.७१; वा०सं० ३.२१। वा०सं०काण्व० ३.३.१३; तै०सं०
१.५.६.१, ८.२; श०ब्रा० २.३.४.२६. प्रतीकः इहैव स्त। कौ० सू० २३.६, २४.१६। देखें-अयं वो बन्धुर्, तथा तुलना अगला।
इहैव स्त माप याताध्य् अस्मत्। अ०वे० ६.७३.३१. तुल०- पूर्व।
इहैव स्तं प्राणापानौ। अ०वे० ३.११.६१. तुल०- इहैव प्राणः।
इहैव स्तं मा वि यौष्टम् (आ०मं०पा० योष्टम्)। ऋ०वे० १०.८५.४२१; अ०वे० १४.१.२२१; आ०मं०पा० १.८.८१ (आप०गृ०सू० २.६.१०). प्रतीकः
इहैव स्तम्। शा०गृ०सू० १.१६.१२. तुल०- बृ. दा. ७.१३७ (ब)।
इहैव स्तेतो इत्यादि,देखें- इहैव स्त माप गात।
इहैव स्थूणे इत्यादि), देखें- ’इहैव ध्रुवा‘ इत्यादि।
इहैव हवम् आ याते मे। अ०वे० १.१५.२१।
इहैवाग्ने अधि धारया रयिं। अ०वे० ७.८२.३१; वा०सं० २७.४१; तै०सं० ४.१.७.२१; मै०सं० २.१२.५१, १४८.१७; का०सं० १८.१६१।
इहैवाग्ने नि धारय। ऋ०वे० १०.१९.३३।
इहैवाभि वि तनु। अ०वे० १.१.३१।
इहैवायम्। (अ०वे० इहायम्) इतरो जातवेदाः। (अ०वे० जातवेदा देवः)। ऋ०वे० १०.१६.९३; अ०वे० १२.२.८३; वा०सं० ३५.१९३; आ०गृ०सू०
४.६.५; मा०गृ०सू० २.१.८३. प्रतीकः इहैवायम् का०श्रौ०सू० २१.४.२९।
इहैवास्तु हव्यवाहनः। मा०गृ०सू० २.१.७३।
इहैवेडया वसुमत्या सधमादं मदेम। मै०सं० ४.१३.८, २१०.११; का०सं० १९.१३; तै०ब्रा० ३.६.१३.१।
इहैवैधि धनसनिः। अ०वे० १८.४.३८१; कौ० सू० ७०.११, ८७.२१।
इहैवैधि माप च्येष्ठाः (तै०ब्रा मा व्यथिष्ठाः)। ऋ०वे० १०.१७३.२१; अ०वे० ६.८७.२१; का०सं० ३५.७१; तै०ब्रा० २.४.२.८१; आप०श्रौ०सू०
१४.२७.७१।
इहैवोत प्र जायध्वम्। अ०वे० ३.१४.४३, ५३; मा०श्रौ०सू० ९.४.१३ (भ्रष्ट।
इहैषो अस्तु भक्षितः। का०सं० १७.१९३।
इहो इडा तिष्ठतु विश्वरूपी। तै०ब्रा० १.२.१.२१३; आप०श्रौ०सू० ५.१४.५३।
इहोप यात शवसो नपातः। ऋ०वे० ४.३५.११; आ०ब्रा०६.१२.१. प्रतीकः इहोप यात आ०श्रौ०सू० ५.५.१४; शा०श्रौ०सू० ८.२.३।
इहोभयोर् यज्ञियम् आ गमिष्ठाः। तै०ब्रा० १.२.१.२४; आप०श्रौ०सू० ५.१.७४।
इहोर्जं दृंह। आप०श्रौ०सू० ६.६.८।
इहो शकेव पुष्यत। अ०वे० ३.१४.४२; मा०श्रौ०सू० ९.४.१२ (भ्रष्ट।
इहोशन् देवो बभूवान् शा०श्रौ०सू० ८.१७.१।
इहो ष्व् इवोव् आ गहि। ऋ०वे० ९.६५.५३; सा०वे० २.१३६३।
इहो सहस्रदक्षिणः (पा०गृ०सू० ०दक्षिणो यज्ञः)। अ०वे० २०.१२७.१२३; का०सं० ३५.३३; आ०ब्रा०८.११.५३; शा०श्रौ०सू० ८.११.१५३,
१२.१५.१.३३; ला०श्रौ०सू० ३.३.२३; आप०श्रौ०सू० ९.१७.१३; सा०मं०ब्रा० १.३.१३३; पा०गृ०सू० १.८.१०३; आ०मं०पा० १.९.१३; हि०गृ०सू० १.२२.९३। इहो (!) साधनः (पाण्डुलिपि ०न) पुरो न आगात्। मा०श्रौ०सू० ९.४.११।
र्र्र्इइइइई््
ई किम् अयम् इदम् आहो ओथामो दैव। आ०श्रौ०सू० ८.३.३१; वै० सू० ३२.३२। देखें-वि किम् अयम् आहो।
ईक्षमाणाय स्वाहा। वा०सं० २२.८।
ईक्षिताय स्वाहा। वा०सं० २२.८; मै०सं० ३.१२.३, १६१.५।
ईक्षिते रुदिते च यत्। सा०मं०ब्रा० १.३.२२।
ईक्षेण्यासो अह्यो न चारवः। ऋ०वे० ९.७७.३३।
ईक्षे रायः क्षयस्य चर्षणीनाम्। ऋ०वे० ४.२०.८१।
ईक्षे हि वस्व उभयस्य राजन्। ऋ०वे० ६.१९.१०३; नि० ६.६।
ईंकाराय स्वाहा। तै०सं० ७.१.१९.१; का०सं० अश्व० १.१०; तै०ब्रा० ३.८.८.१; आप०श्रौ०सू० २०.६.३। देखें-हिंकाराय।
ईंकृताय स्वाहा तै०सं० ७.१.१९.१; का०सं० अश्व० १.१०; तै०ब्रा० ३.८.८.१; आप०श्रौ०सू० २०.६.३। देखें-हिंकृताय।
ईङ्खयन्तीर् अपस्युवः। ऋ०वे० १०.१५३.११; अ०वे० २०.९३.४१; सा०वे० १.१७५१; ऐ०आ० ५.१.१.६; वै० सू० ३४.७. प्रतीकः ईङ्खयन्तीः।
आ०श्रौ०सू० ६.४.१०; सा० वि० ब्रा० १.४.२।
ईजानं युक्ताः सुकृतां धत्त लोके। अ०वे० १८.४.१४।
ईजानं च यक्ष्यमाणं च धेनवः। ऋ०वे० १.१२५.४२; तै०सं० १.८.२२.४२; मै०सं० ४.११.२ब्, १६५.५; का०सं० ११.१२२।
ईजानं देवाव् अश्विनौ। ऋ०वे० १०.१३२.१३।
ईजानम् अभि लोकं स्वर्यम्। अ०वे० १८.४.१०२, १३२।
ईजानम् इद् द्यौर् गूर्तावसुः। ऋ०वे० १०.१३२.११. तुल०- बृ. दा. ८.४७।
ईजानं भूमिर् अभि प्रभूषणि। ऋ०वे० १०.१३२.१२।
ईजानश् चित्तम् आ रुक्षद् अग्निम्। अ०वे० १८.४.१४१; कौ० सू० ८०.५२।
ईजानस् तरति द्विषः। ऋ०वे० ७.५९.२२।
ईजानस्य न्य् अवर्तयन्। तै०ब्रा० १.५.५.६२; आप०श्रौ०सू० ८.२१.१२; मा०श्रौ०सू० १.७.८.८४।
ईजानस्य प्रयज्यवः। ऋ०वे० ६.४८.२०४।
ईजानानां सुकृतां लोकम् ईप्सन्। अ०वे० ९.५.१२१।
ईजानानां सुकृतां प्रेहि मध्यम्। अ०वे० ९.५.८३।
ईजानाय शशमानाय भद्रम्। ऋ०वे० १.११३.२०२।
ईजे यज्ञेभिः शशमे शमीभिः। ऋ०वे० ६.३.२१।
ईजे यज्ञेषु यज्ञियम्। ऋ०वे० ६.१६.४३।
ईट्टे रयिं यशसं पूर्वभाजं। ऋ०वे० ७.९३.४२; मै०सं० ४.१३.७२, २०८.८; का०सं० ४.१५२; तै०ब्रा० ३.६.९.१२।
ईडते त्वाम् अवस्यवः। ऋ०वे० १.१४.५१।
ईडानायावस्यवे। ऋ०वे० २.६.६१।
ईडानो (वा०सं०काण्व० ईलानो; का०सं० ईडाना) वह्निर् (का०सं० वह्निं) नमसा। अ०वे० ५.२७.४२; वा०सं० २७.१४२; वा०सं०काण्व० २९.१९२;
तै०सं० ४.१.८.१२; मै०सं० २.१२.६१, १५०.३; का०सं० १८.१७१।
ईडामहा ईड्यान् आज्येन। ऋ०वे० १०.५३.२४।
ईडामहै (शा०श्रौ०सू० ईला०) देवां ईडेन्यान् (शा०श्रौ०सू० ईले०) नमस्याम नमस्यान् यजाम यज्ञियान्। तै०सं० ५.९.६; श०ब्रा० १.५.२.३; तै०ब्रा० ३.५.४.१; आ०श्रौ०सू० १.४.११; शा०श्रौ०सू० १.६.१६।
ईडितं (वा०सं०काण्व० ईलितं) वृत्रहन्तमम्। वा०सं० २८.२६२; वा०सं०काण्व० ३०.२६२; तै०ब्रा० २.६.१७.२२।
ईडितो अग्न आ वह। ऋ०वे० १.१४२.४१, ५.५.३१।
ईडितो अग्ने मनसा नो अर्हन्। ऋ०वे० २.३.३१।
ईडितो जातवेदा अयम्, देखें- ईलितो इत्यादि।
ईडितो (वा०सं०काण्व० ईलितो) देवैर् हरिवाँ अभिष्टिः। वा०सं० २०.३८१; वा०सं०काण्व० २२.३८१; तै०ब्रा० २.६.८.११। देखें-इडितो इत्यादि।
ईडिष्वा हि प्रतीव्यम् (सा०वे० ०व्या३म्)। ऋ०वे० ८.२३.११; सा०वे० १.१०३१. प्रतीकः इडिष्वा (शा०श्रौ०सू० ईलिष्वा) हि आ०श्रौ०सू०
४.१३.७; शा०श्रौ०सू० ६.४.९. तुल०- बृ. दा. ६.६३।
ईडिष्वा हि महे (आप०श्रौ०सू० मही) वृषन्। सा०वे० १.९३३; आप०श्रौ०सू० १६.७.३३।
इडे अग्निं विपश्चितम्। ऋ०वे० ३.२७.२१; मै०सं० ४.११.२१, १६३.२; का०सं० ४०.१४१; तै०ब्रा० २.४.२.४१।
ईडे अग्निं स्ववसं। (अ०वे० स्वावसुं) नमोभिः। ऋ०वे० ५.६०.११; अ०वे० ७.५०.३१; मै०सं० ४.१४.११, २३२.१३; तै०ब्रा० ७.१२.४१;
आ०श्रौ०सू० २.१३.२. तुल०- बृ. दा. ५.४८ (ब)।
ईडे गिरा मनुर्हितम्। ऋ०वे० ८.१९.२११।
ईडे (शा०श्रौ०सू० ईले) च त्वा यजमानो हविर्भिः। ऋ०वे० ३.१.१५१. प्रतीकः ईले च त्वा। शा०श्रौ०सू० ९.२३.१२।
ईडे तोकाय तनयाय शं योः। ऋ०वे० ५.६९.३४।
ईडे द्यावापृथिवी पूर्वचित्तये। ऋ०वे० १.११२.११; आ०ब्रा०१.२१.१३; का०ब्रा० ८.६. प्रतीकः ईडे (शा०श्रौ०सू० ईले) द्यावापृथिवी आ०श्रौ०सू० ४.६.३, १५.२, ७, ९.११.१९; शा०श्रौ०सू० ५.९.२४, ६.६.१२; का०श्रौ०सू० २६.४.९; मा०श्रौ०सू० ४.२.३३; ईले द्यावा० वृ०हा०सं० ५.४३०. तुल०- बृ. दा.
३.१३८।
ईडेन्यः पवमानः। ऋ०वे० ९.५.३१।
ईडेन्यं वो असुरं सुदक्षम्। ऋ०वे० ७.२.३१।
ईडेन्यक्रतूर् अहम्। आप०श्रौ०सू० ४.५.५१। देखें-वरेण्यक्रतूर्।
ईडेन्यं प्रथमं मातरिश्वा। ऋ०वे० १०.४६.९३।
ईडेन्यो। (अ०वे० शा०श्रौ०सू० वै० सू० ईलेन्यो) नमस्यः। ऋ०वे० ३.२७.१३१; अ०वे० २०.१०२.११; सा०वे० २.८८८१; तै०ब्रा० ३.५.२.२१;
श०ब्रा० १.४.१.२९, ३.५; आ०श्रौ०सू० १.२.७; वै० सू० ३९.८. प्रतीकः, ईडेन्यो नमस्यस् तिरः। आ०श्रौ०सू० १.२.९; ईलेन्यः। शा०श्रौ०सू० १.४.८।
ईडेन्यो महो अर्भाय जीवसे। ऋ०वे० १.१४६.५२।
ईडेन्यो वपुष्यो विभावा। ऋ०वे० ५.१.९३; तै०ब्रा० २.४.७.१०३।
ईडेन्यो वो मनुषो युगेषु। ऋ०वे० ७.९.४१।
ईडे सखित्वं सुमतिं निकामः। ऋ०वे० ३.१.१५२।
ईड्यं नाम ह्व इन्द्रम्। अ०वे० १७.१.१५-५५।
ईड्यश् चासि वन्द्यश् च (मै०सं० चासि) वाजिन्। वा०सं० २९.३१; तै०सं० ५.१.११.११; मै०सं० ३.१६.२१, १८४.२; का०सं० अश्व० ६.२१।
ईड्यस्य वृष्णो बृहतः स्वासः। ऋ०वे० १०.३.४३।
ईड्यो नूतनैर् उत। ऋ०वे० १.१.२२; नि० ७.१६२।
ईदृक्षास एतादृक्षास ऊ षु णः। वा०सं० १७.८४१; तै०सं० ४.६.५.६१; मै०सं० २.११.११, १४०.५; का०सं० १८.६१. प्रतीकः ईदृक्षास एतादृक्षासः।
मा०श्रौ०सू० ६.२.५।
ईदृञ् चान्यादृञ् (मै०सं० मा०श्रौ०सू० चैतादृञ्) च। वा०सं० १७.८१; तै०सं० १.८.१३.२, ४.६.५.५; मै०सं० २.११.१, १४०.४; का०सं० १८.६;
आप०श्रौ०सू० १७.१६.१५, १८.१२.१२; मा०श्रौ०सू० ६.२.५. तुल०- एतादृञ् च।
ईदृशाय स्वाहा। तै०सं० ७.३.१७.१; का०सं० अश्व० ३.७।
ईप्सन्तः परिजाकृतान्। हि०गृ०सू० २.३.७४। देखें-इछन्तोऽ परि०।
ईयन्ते अश्वैः सुयमेभिर् आशुभिः। ऋ०वे० ५.५५.१३।
ईयानः कृष्णो दशभिः सहस्रैः। सा०वे० १.३२३२। देखें-इयानः इत्यादि।
ईयिवांसम् अति स्रिधः। ऋ०वे० ३.९.४१।
ईयुर् अर्थं न न्यर्थं परुष्णीम्। ऋ०वे० ७.१८.९१।
ईयुर् गावो न यवसाद् अगोपाः। ऋ०वे० ७.१८.१०१।
ईयुर् गीर्भिर् यतमाना अमृध्राः। ऋ०वे० ३.५८.८२।
ईयुषीणाम् उपमा शश्वतीनाम्। ऋ०वे० १.११३.१५३, १२४.२३।
ईयुष् टे ये पूर्वतराम् अपश्यन्। ऋ०वे० १.११३.१११; तै०सं० १.४.३३.११; तै०आ० ३.१८.१।
ईरयन्न् एषि मधुमन्तम् अंशुम्। ऋ०वे० ९.९७.१४२; सा०वे० २.१५७२।
ईर्मा तस्थुषीर् अहभिर् दुदुह्रे। ऋ०वे० ५.६२.२२; मै०सं० ४.१४.१०२, २३१.१२; तै०ब्रा० २.८.६.६२।
ईर्मान्तासः सिलिकमध्यमासः। ऋ०वे० १.१६३.१०१; वा०सं० २९.२११; तै०सं० ४.६.७.४१; का०सं० अश्व० ६.३१; नि० ४.१३१. तुल०- बृ. दा.
४.२७।
ईर्मान्यद् वपुषे वपुः। ऋ०वे० ५.७३.३१।
ईर्मान्यद् वाम् इषण्यति। ऋ०वे० ८.२२.४२।
ईर्मा पुरंधिर् अजहाद् अरातीः। ऋ०वे० ४.२७.२३. तुल०- अत्रा पु०।
ईर्माभ्याम् अयनं जातम्। अ०वे० १०.१०.२११।
ईर्मैव ते न्य् अविशन्त केपयः। ऋ०वे० १०.४४.६४; अ०वे० २०.९४.६४; नि० ५.२५४।
ईर्यताया अकितवम्। वा०सं० ३०.८। देखें-इर्य०।
ईर्ष्याया ध्राजिं प्रथमाम्। अ०वे० ६.१८.११. प्रतीकः ईर्ष्याया ध्राजिम् कौ० सू० ३६.२५।
इर्ष्याया नाम भेषजम्। अ०वे० ७.४५.१४।
ईर्ष्यासूये बुभुक्षाम्। तै०आ० १.२८.१३।
ईलानो इत्यादि, देखें- ईडानो।
ईलामहै इत्यादि, देखें- ईडामहै।
ईलितम् इत्यादि, देखें- ईडितम्।
ईलितो जातवेदा अयम्। शा०गृ०सू० २.१०.६३।
ईलितो देवैर् इत्यादि, देखें- ईडितो देवैर्।
ईलिष्वा इत्यादि, देखें- ईडिष्वा; ईले इत्यादि, देखें- ईडे; ईलेन्यो इत्यादि, देखें- ईडेन्यो।
ईशः सर्वस्य जगतः। तै०आ० १०.३८.१३; बौ०ध०सू०२.७.१२.११३; महाना०उप०१६.३३।
ईशां व इन्द्रश् चाग्निश् च। अ०वे० ११.९.२५३।
ईशां व ऋषयश् चक्रुः। अ०वे० ११.९.२५५।
ईशां वो मरुतो देवः। ऋ०वे० ११.९.२५१।
ईशां वो वेदराज्यम् (पढें- वेद राज्यम्?)। अ०वे० ११.१०.२१।
ईशान आ मुषायति। ऋ०वे० १.१३०.९३।
ईशान इन्द्र दधिषे गभस्तौ। ऋ०वे० १०.७३.८२।
ईशान इमा भुवनानि वीयसे (सा०वे० भुवनानि ईयसे!)। ऋ०वे० ९.८६.३७१; सा०वे० २.३०७१।
ईशानं राधसो महः। ऋ०वे० ६.५५.२२।
ईशानं राय ईमहे। ऋ०वे० ६.५४.८३, ८.२६.२२२, ४६.६३, ५३ (भाग-५).१४।
ईशानं वस्वः स्वराजम्। ऋ०वे० ८.८१.४२।
ईशानं वार्याणाम्। ऋ०वे० १.५.२२, २४.३२; अ०वे० २०.६८.१२२. सा०वे० २.९१२; तै०सं० ३.५.११.३२; मै०सं० ४.१०.३२, १४८.१; का०सं०
१५.१२२;। जै०ब्रा० १.२२६८. तुल०- ’ईशाना‘ इत्यादि), तथा ईशे यो वा०।
ईशानं वीतिराधसम्। ऋ०वे० ९.६२.२९३।
ईशानं सूनो सहसो वसूनाम्। ऋ०वे० ७.७.७.२।
ईशानकृतो धुनयो रिशादसः। ऋ०वे० १.६४.५१।
ईशानकृत् प्रवया अभ्य् अवर्धत। ऋ०वे० २.१७.४२।
ईशानकृद् दाशुषे दशस्यन्। ऋ०वे० १.६१.११३; अ०वे० २०.३५.११३।
ईशानकृन् महति वृत्रतूर्ये। ऋ०वे० ६.१८.६२।
ईशानं चिद् वसूनाम्। ऋ०वे० ८.६८.६३।
ईशानं जगदैः सह। पा०गृ०सू० ३.४.८४. तुल०- ईशानो जगतस्।
ईशानदिगधिपतये ईशानाय नमः। मा०श्रौ०सू० ११.७.१. तुल०- ईशानाय नमः।
ईशानं त्वा भुवनानाम् अभिश्रियम्। तै०ब्रा० २.४.७.१११।
ईशानं त्वा शुश्रुमो (का०सं० ०मा) वयम्। का०सं० ४०.५१; आप०श्रौ०सू० १६.३४.४१।
(ओं) ईशानं देवं तर्पयामि। बौ०ध०सू०२.५.९.६।
ईशानम् अभि इत्यादि, देखें- ईशानम् इन्द्र तस्थुषः।
ईशानम् अस्य जगतः स्वर्दृशम् (तै०सं० आप०श्रौ०सू० सुवरो)। ऋ०वे० ७.३२.२२३; अ०वे० २०.१२१.१३; सा०वे० १.२३३३, २.३०३; वा०सं०
२७.३५३; तै०सं० २.४.१४.२३; मै०सं० २.१३.९३, १५८.१५; का०सं० ३९.१२३; आप०श्रौ०सू० १७.८.४३, १९.२२.१६३; मा०श्रौ०सू० ५.२.३.८३, १२३; शि० उप०४३।
ईशानम् इन्द्र (का०सं० अभि) तस्थुषः। ऋ०वे० ७.३२.२२४; अ०वे० २०.१२१.१४; सा०वे० १.२३३४, २.३०४; वा०सं० २७.३५४; तै०सं० २.४.१४.३४; मै०सं० २.१३.९४, १५८.१५; का०सं० ३९.१२४; आप०श्रौ०सू० १७.८.४४ (द्वितीयांश), १९.२२.१६४; मा०श्रौ०सू० ५.२.३.८४, १२४; शिर०
उप०४४।
ईशानम् इन्द्र सौभगस्य भूरेः। ऋ०वे० ७.२१.८२।
ईशानं भूतभव्यस्य। श०ब्रा० १४.७.२.१८३; बृ० उ० ४.४.१८३; कौ० उप०४.५३।
ईशानं मन्युना। वा०सं० ३९.८।
ईशानयोर् अभि पृक्षः सचन्ते। ऋ०वे० ७.९०.५४।
ईशानश् च न्यर्बधिः। अ०वे० ११.९.४२।
ईशानश् शर्म यछतु। का०सं० २१.१४३।
(ओं) ईशानस्य देवस्य पत्नीं तर्पयामि। बौ०ध०सू०२.५.९.६।
ईशानस्य देवस्य पत्न्यै स्वाहा। हि०गृ०सू० २.८.७; आ०मं०पा० २.१८.२४ (आप०गृ०सू० ७.२०.४।
(ओं) ईशानस्य देवस्य सुतं तर्पयामि बौ०ध०सू०२.५.९.६।
ईशानः सर्वविद्यानाम् ईश्वरः सर्वभूतानां ब्रह्माधिपतिर् ब्रह्मणोऽधिपतिर् ब्रह्मा शिवो मे अस्तु सदा शिवोम्। तै०आ० १०.४७.१; महाना०उप०१७.५;
नृ०पू०ता०उप० १.६. तुल०- ईश्वरीं।
ईशानः सहसो यहो। ऋ०वे० १.७९.४२, ७.१५.१२; सा०वे० १.९९२, २.९११२; वा०सं० १५.३५२; तै०सं० ४.४.४.५२; मै०सं० २.१३.८२, १५७.९;
का०सं० ३९.१५२।
ईशानः सोम विश्वतः। ऋ०वे० ९.६१.६३; सा०वे० २.१३९३।
ईशानाद् अस्य भुवनस्य भूरेः। ऋ०वे० २.३३.९३।
ईशाना देवी भुवनस्याधिपत्नी। तै०ब्रा० ३.१२.३.२५।
ईशानां त्वा भेषजानाम्। अ०वे० ४.१७.११. प्रतीकः ईशानाम् त्वा। कौ० सू० ३९.७।
ईशाना पिप्यतं धियः। ऋ०वे० ५.७१.२३, ७.९४.२३, ९.१९.२३; सा०वे० २.२६७३, ३५१३।
ईशानाय (जाँचें- स्वाहा)। मा०गृ०सू० २.१०.२, १६.३. तुल०- अगला।
ईशानाय देवाय स्वाहा। हि०गृ०सू० २.८.६; आ०मं०पा० २.१८.१६ (आप०गृ०सू० ७.२०.४). तुल०- पूर्व।
ईशानाय नमः। गोपाल उप० २. तुल०- ईशानदि।
ईशानाय परस्वत (मै०सं० ०ता) आलभते। वा०सं० २४.२८; मै०सं० ३.१.४.१०, १७४.५।
ईशाणाय प्रहुतिं यस् त आनट्। ऋ०वे० ७.९०.२१; मै०सं० ४.१४.२१, २१६.६; आ०श्रौ०सू० २.२०.४, ३.८.१।
ईशाना वस्व उभयस्य कारवः। ऋ०वे० ७.८२.४३।
ईशाना वार्याणाम्। ऋ०वे० १०.९.५१; अ०वे० १.५.४१; मै०सं० ४.९.२७१, १३९.९; तै०ब्रा० २.५.८.५१; तै०आ० ४.४२.४१ तुल०- नीचे ईशानं
इत्यादि।
ईशानास आ जुहुयाम नित्या। ऋ०वे० ७.१.१७२।
ईशानासः पितृवित्तस्य रायः। ऋ०वे० १.७३.९३।
ईशानासः शवसा क्रन्त सूरयः। ऋ०वे० १.१४१.३२।
ईशानासस् तरुष ऋञ्ञते नॄन्। ऋ०वे० १.१२२.१३४।
ईशानासो नरो अमर्त्येन। ऋ०वे० १०.६३.१७३, ६४.१७३।
ईशानासो ये दधते स्वर् नः। ऋ०वे० ७.९०.६१।
ईशानासो रिशादसः। ऋ०वे० ८.८३.५२।
ईशानेशान् प्रयछ मे। सा०मं०ब्रा० २.४.१३४।
ईशानो अप्रतिष्कुत इन्द्रो अङ्गो। ऋ०वे० १.८४.७३; अ०वे० २०.६३.४३; सा०वे० १.३८९३, २.६९१३।
ईशानो अप्रतिष्कुतः। ऋ०वे० १.७.८३; अ०वे० २०.७०.१४३; सा०वे० २.९७२३।
ईशानो जगतस् पतिः। अ०वे० ७.१७.१२; तै०सं० २.४.५.१२, ३.३.११.२२; का०सं० १३.१६२; आ०मं०पा० २.११.१२. तुल०- ईशानं जगदैः। ईशानो मे मन्यौ श्रितः, मन्युर् हृदये, हृदयं मयि, अहम् अमृते, अमृतं ब्रह्मणि। तै०ब्रा० ३.१०.८.९।
ईशानो यवया वधम्। ऋ०वे० १.५.१०३; अ०वे० २०.६९.८३।
ईशानो वः (जाँचें- सर्वासां साकम् इत्यादि) कौ० सू० ११६.८. इन्द्रो वः इत्यादि का विकार।
ईशानो वि ष्या (तै०सं० सृजा) दृतिम्। अ०वे० ७.१८.१४; तै०सं० २.४.८.२४, ३.५.५.२४; मै०सं० १.३.२६४, ३९.१२; का०सं० ११.९४।
ईशायै (मै०सं० ईशाया) मन्युं राजानम्। वा०सं० २१.५७५; मै०सं० ३.११.५५, १४८.२; तै०ब्रा० २.६.१४.६५।
ईशा वशस्य या जाया। अ०वे० ११.८.१७३।
ईशा वास्यम् इदं सर्वम्। वा०सं० ४०.११; ईशो उप०११. प्रतीकः ईशा वास्यम् बृ०प०सं० ९.२१४।
ईशिषे वीयस्य हि। ऋ०वे० ८.४४.१८१; सा०वे० २.८८३१; का०सं० ४०.१४१।
ईशीय वस्व एक इत्। ऋ०वे० ८.१४.१२; अ०वे० २०.२७.१२; सा०वे० १.१२२२, २.११८४२।
ईशे कृष्टीनां नृतुः। ऋ०वे० ८.६८.७४।
ईशे महः सौभगस्य। ऋ०वे० ३.१६.१२। देखें-ईशे हि सौ
०।
ईशे यो अस्य द्विपदश् चतुष्पदः। मै०सं० २.१३.२३३, १६८.८, ३.१२.१७३, १६५.६; का०सं० ४०.१३; का०सं० अश्व० ५.१३३। देखें-य ईशे अस्य, तथा योऽ स्येशे।
ईशे यो वार्याणाम्। ऋ०वे० ८.७१.१३२. तुल०- नीचे ईशानं वा०।
ईशे यो विश्वस्य देववीतेः। ऋ०वे० १०.६.३१।
ईशे यो वृष्टेर् इत उस्रियो वृषा। ऋ०वे० ९.७४.३३।
ईशे रायः सुवीर्यस्य दातोः। ऋ०वे० ७.४.६२।
ईशे रिपुर् अघशंसः। ऋ०वे० १०.१८५.२३; वा०सं० ३.३२३; मै०सं० १.५.४३, ७०.१०; का०सं० ७.२३; श०ब्रा० २.३.४.३७३; आप०श्रौ०सू०
६.१७.१०३।
ईशे वाजस्य गोमतः। ऋ०वे० ८.२५.२०२।
ईशे विश्वस्य चेष्टतः। अ०वे० ११.४.२३२. तुल०- ईशे सर्वस्य।
ईशे विश्वायुर् उषसो व्युष्टौ। ऋ०वे० १०.६.३२।
ईशे वृत्रहथानाम्। ऋ०वे० ३.१६.१४; सा०वे० १.६०४।
ईशे सर्वस्य चेष्टतः। अ०वे० ११.४.२४२. तुल०- ईशे विश्वस्य।
ईशे हि पित्वोऽविषस्य दावने। ऋ०वे० ८.२५.२०३।
ईशे हि वः प्रियजात। ऋ०वे० ८.७१.२२।
ईशे हि शक्रः। ऐ०आ० ४.८; महानाम्न्याः ६।
ईशे हि सौभगस्य सा०वे० १.६०२। देखें-ईशे महः।
ईशे ह्य् अग्निर् अमृतस्य भूरेः। ऋ०वे० ७.४.६१।
ईशे ह्य् अस्य महतो विरप्शिन्। आ०सं० ४.११२।
ईश्वराय स्वाहा। ष०ब्रा० ५.३-१२; अ० ब्रा० ३-१२।
ईश्वरीं सर्वभूतानाम्। ऋ०वे०खि० ५.८७.९३; तै०आ० १०.१.१०३; मा०श्रौ०सू० २.१३.६३; महाना०उप०४.८३. तुल०- ईशानः सर्व०।
ईषमाण (शा०श्रौ०सू० ०णा) उपस्पृशः। अ०वे० २०.१२७.२४; शा०श्रौ०सू० १२.१४.१.२४।
ईषा अक्षो हिरण्ययः। ऋ०वे० ८.५.२९२।
ईषां खृगल्यं शवम् (आप०श्रौ०सू० खगल्यं शफम्)। मै०सं० २.७.१२२, ९२.९; आप०श्रौ०सू० १६.१८.४२।
उउउउउ
उक्तं स्थानं प्रमाणं च पुर इत। तै०आ० १.१२.५५।
उक्ताः सञ्चराः। वा०सं० २४.१५, १७, १९।
उक्तो वेषो वासांसि च। तै०आ० १.१२.५१।
उक्त्वा मन्त्रं स्पृशेद् अपः। शा०गृ०सू० १.१०.९३।
उक्थ-उक्थ (मै०सं० उक्थ-उक्था; का०सं० उक्थ) आ भज शस्यमाने। ऋ०वे० १०.४५.१०२; वा०सं० १२.२७२; तै०सं० ४.२.२.४२; का०सं०
१६.९२; मै०सं० २.७.९२, ८७.३; आ०मं०पा० २.११.२९२।
उक्थ-उक्थे सोम इन्द्रं ममाद। ऋ०वे० ७.२६.२१; तै०सं० १.४.४६.११; आ०मं०पा० २.११.८१ (आप०गृ०सू० ६.१४.२)।
उक्थं यद् अस्य जायते। ऋ०वे० ९.४७.३३।
उक्थं वाचि। तै०सं० ३.२.९.१, ३; आ०ब्रा०३.१२.२; गो०ब्रा० २.३.१०; आ०श्रौ०सू० ५.९.२६, १०.१०, २२; वै० सू० २१.५; आप०श्रौ०सू०
१३.८.१३; मा०श्रौ०सू० २.४.६.२५।
उक्थं वाचीन्द्राय। तै०सं० ३.२.९.२, ४; आ०ब्रा०३.१२.३; गो०ब्रा० २.३.१०; आ०श्रौ०सू० ५.१०.२४, १५.२३; वै० सू० २१.५; आप०श्रौ०सू०
१३.१६.६; मा०श्रौ०सू० २.५.२.२७.
देखें- उक्थम् अवाचीन्द्राय, तथा उक्थ्यं वाची०।
उक्थं वाचीन्द्राय देवेभ्यः। आ०ब्रा०३.१२.४; गो०ब्रा० २.३.१०; आ०श्रौ०सू० ५.१०.२४, १८.१३, २०.८; वै० सू० २१.५।
उक्थं चन शस्यमानम्। ऋ०वे० ८.२.१४१; सा०वे० १.२२५१, २.११५५१।
उक्थं नवार्यो जनयस्व यज्ञैः। ऋ०वे० ६.१८.१५४; मै०सं० ४.१२.३४, १८३.७; का०सं० ८.१६४।
उक्थपत्त्र (मै०सं० ०पत्रा) ईड्यो गृभीतः। वा०सं० १७.५५२; तै०सं० ४.६.३.२३; मै०सं० २.१०.५२, १३६.१६; का०सं० १८.३२; श०ब्रा० ९.२.३.९.
देखें-उत्थपत्रा।
उक्थभृतं सामभृतं बिभर्ति। ऋ०वे० ७.३३.१४१
उक्थम् अवाचि। का०ब्रा० १४.३।
उक्थम् अवाचीन्द्राय। शा०श्रौ०सू० ८.१६.३, १७.३. नीचे देखें- उक्थं वाची
०।
उक्थम् (आ०श्रौ०सू० उक्थ्यम्) इन्द्राय शंस्यम्। ऋ०वे० १.१०.५१, ५.३९.५२; सा०वे० १.३६३१; आ०श्रौ०सू० ७.८.३।
उक्थं मदश् च शस्यते,। ऋ०वे० १.८६.४३, ४.४९.१३; तै०सं० ३.३.११.१३; मै०सं० ४.१२.१३, १७६.९।
उक्थवाहसे विभ्वे मनीषाम्। ऋ०वे० ८.९६.१११.
उक्थशस्त्रैः प्रमुदो मोदमानाः। गो०ब्रा० १.५.२४२।
उक्थशा यज सोमानाम्। (ऐ०आ० ५.३.३.२; का०श्रौ०सू० ९.१३.३३; आप०श्रौ०सू० १२.२७.१९; मा०श्रौ०सू० २.४.२.२८, सोमस्य)। ऐ०आ०
५.३.३.२, ३; का०श्रौ०सू० ९.१३.३३, १४.१२; आप०श्रौ०सू० १२.२७.१९, २८.१४, १३.१६.७; मा०श्रौ०सू० २.४.२.२८, २.४.३.७, २.५.२.२९. प्रतीकः उक्थशाः। तै०सं० ३.२.९.१, २; का०ब्रा० १४.३; शा०श्रौ०सू० ७.९.७; आप०श्रौ०सू० १२.२.११; मा०श्रौ०सू० २.४.३.२६। नीचे देखें- ओम् उक्थ०।
उक्थशुष्मान् वृषभरान् स्वप्नसः। ऋ०वे० १०.६३.३३; मै०सं० ४.१२.१३, १७७.८।
उक्थशुष्माय तवसेऽवाचि। मै०सं० ४.१४.१४२, २३८.९. देखें-सत्यशुष्माय।
उक्थस् (पढें- उक्थ्यस्) ते अङ्गानि पात्व् असौ। आ०श्रौ०सू० ६.९.३. देखें-अङ्गानि त उक्थ्यः।
उक्था च तुभ्यं तानि। ऋ०वे० ८.२.३०२।
उक्थानि च ब्रवीतन। ऋ०वे० १.८४.५२; सा०वे० २.३०१२।
उक्थानि या वः शस्यन्ते पुरा चित्। ऋ०वे० ७.५६.२३२।
उक्थान्य् ऋतुथा दधे॥ ऋ०वे० ८.१३.१९२।
उक्था ब्रह्म च शंस्य। ऋ०वे० ८.६३.२३।
उक्था वा यो अभिगृणाति राधसा। ऋ०वे० १.५४.७३।
उक्था विश्वा शतक्रतो। ऋ०वे० ८.९३.२७२।
उक्था शंसन्तो देववाततमाः। ऋ०वे० ६.२९.४४।
उक्थे क उ स्विद् अन्तमः। ऋ०वे० ८.६४.९३।
उक्थेभिः कुविद् आगमत्। ऋ०वे० ३.४२.४३; अ०वे० २०.२४.४३।
उक्थेभिर् अग्ने जनयन्त देवाः। सा०वे० १.६८२. देखें-उक्थेभिर् इन्द्रा०।
उक्थेभिर् अत्र मतिद्वितीयांश् च विप्रः। ऋ०वे० १०.६४.१६३।
उक्थेभिर् अनुमाद्यः। ऋ०वे० ९.२४.६२; सा०वे० २.३१६२।
उक्थेभिर् अर्वाग् अवसे पुरूवसू। ऋ०वे० १.४७.१०१।
उक्थेभिर् इन्द्रानयन्त यज्ञैः। ऋ०वे० ६.२४.६२. देखें-उक्थेभिर् अग्ने।
उक्थेभिर् वा सुम्नम् आविवासान्। ऋ०वे० २.११.१६२।
उक्थेभिर् वृत्रहन्तमा। ऋ०वे० ७.९४.१११; वा०सं० ३३.७६१।
उक्थेभिर् हि ष्मा कवयः सुयज्ञाः। ऋ०वे० ५.४५.४३।
उक्थेभिष् टे वीर्या प्र ब्रवाम। ऋ०वे० १०.११२.१४।
उक्थेद्वितीयांश् त्वा। का०सं० ४०.२।
उक्थेभ्यस् त्वा। वा०सं० ७.२२; श०ब्रा० ४.२.३.१०।
उक्थेभ्यस् त्वोक्थाव्यं गृह्णामि। का०सं० ४.६ (सप्तांश)।
उक्थे वा दधसे चनः। ऋ०वे० ८.३२.६२।
उक्थे वा यस्य रण्यसि समि इन्दुभिः। ऋ०वे० ८.१२.१८.३; अ०वे० २०.१११.३.३।
उक्थेषु कारो प्रति नो जुषस्व। ऋ०वे० ३.३३.८३।
उक्थेषु तुर्ग्यावृधम्। ऋ०वे० ८.४५.२९२।
उक्थेषु देवहूतमः। ऋ०वे० ३.१३.६.२; मै०सं० ४.११.२.२, १६४.३; का०सं० २.१५२; श०ब्रा० ११.४.३.१९२; का०श्रौ०सू० ५.१३.३.२।
उक्थेषु रणया इह। ऋ०वे० ८.३४.११२।
उक्थेषु रणयामसि। ऋ०वे० ८.९२.१२३।
उक्थेषु शवसस् पते। ऋ०वे० ५.६.९४; सा०वे० २.३७४४; वा०सं० १५.४३४; तै०सं० २.२.१२.७४, ४.४.४.७४; मै०सं० २.१३.५४, १५४.७।
उक्थेषु शस्यमानेषु। ऋ०वे० १०.७२.१३।
उक्थेष्व् इन्द्र आभजत्। ऋ०वे० ४.३०.१६३।
उक्थेष्व् इन्द्र गिर्वणः। ऋ०वे० ३.४१.४३; अ०वे० २०.२३.४३।
उक्थेष्व् इन् नु शूर येषु चाकन्। ऋ०वे० २.११.३१।
उक्थैर् अग्निर् बृहद्भानुः। ऋ०वे० १.२७.१२३; सा०वे० २.१०१५३।
उक्थैर् आचुच्युवीमहि। ऋ०वे० ८.९.९२; अ०वे० २०.१४०.४२।
उक्थैर् इन्द्रस्य माहिनम्। ऋ०वे० ८.६२.१३।
उक्थैर् य एनोः परिभूषति व्रतम्। ऋ०वे० १.१३६.५६।
उक्थैर् यज्ञेषु वर्धते। ऋ०वे० ९.१७.४३।
उक्थैर् हवामहे परमात् सधस्तात्। अ०वे० ७.६३.१२। देखें-अग्निं हुवेम, तथा उग्रं हुवेम।
उक्थैः स्वधाभिर् देवि पितृभिर् मदन्ती। अ०वे० १८.१.४३२, ४.४७२। देखें-स्वधाभिर् देवि।
उक्थ्यं वाचीन्द्राय शृण्वते। त्वा आ०श्रौ०सू० ५.१४.२६। नीचे देखें- उक्थं वाची०।
उक्थ्यम् इन्द्राय इत्यादि। देखें- उक्थम् इत्यादि।
उक्थ्यश् चातिरात्रश् च। शा०गृ०सू० ३.१४.२१; आ०मं०पा० २.२१.११ (आप०गृ०सू० ८.२२.६). तुल०- अग्निष्टोम उक्थ्यो।
उक्थ्यः षोडशिमांस् ततः। गो०ब्रा० १.५.२३२।
उक्थ्यस् ते इत्यादि। देखें-उक्थस् ते इत्यादि।
उक्थ्येभ्य उक्थ्या युवम्। आप०श्रौ०सू० १२.२८.११।
उक्षण्यन्तो व्यश्ववत्। ऋ०वे० ८.२६.९२।
उक्षण्युर् अप्रीणाद् ऋषिः। ऋ०वे० ८.२३.१६२।
उक्षन्ति त्वा वाजिनम् आ घृते नः। (भाष्य- आघृतेन) तै०ब्रा० २.५.२.४३।
उक्षन्तूद्ना मरुतो घृतेन। अ०वे० ३.१२.४३. इस प्रकार कुछ शुद्ध पाण्डुलिपियाँ हैं। सामान्य संस्करण- द्ब्रउछन्तून्ना‘ इत्यादि, जो द्रष्टव्य है। उक्षन्ते अश्वान् अत्याँ इवाजिषु। ऋ०वे० २.३४.३१।
उक्षन्ते अश्वान् तरुषन्त आ रजः। ऋ०वे० ५.५९.१३।
उक्षन्त्य् अस्मै मरुतो हिता इव। ऋ०वे० १.१६६.३३।
उक्षा गौर् न वयो दधुः। वा०सं० २१.२०४; मै०सं० ३.११.११४, १५८.१५; का०सं० ३८.१०४; तै०ब्रा० २.६.१८.४४।
उक्षा च मे वशा च मे। वा०सं० १८.२७; तै०सं० ४.७.१०.१; का०सं० १८.१२. तुल०- अगला।
उक्षा च वशा च। मै०सं० २.११.६, १४३.१७. तुल०- पूर्व।
उक्षाणं गाम् न वयो दधत्। वा०सं० २८.३२६; तै०ब्रा० २.६.१७.७६।
उक्षाणं पृश्निम् अपचन्त वीराः। ऋ०वे० १.१६४.४३३; अ०वे० ९.१०.२५३।
उक्षाणो बृहत्यै। वा०सं० २४.१३; मै०सं० ३.१३.१८, १७२.३।
उक्षान्नाय वशान्नाय। ऋ०वे० ८.४३.१११; अ०वे० ३.२१.६१, २०.१.३१; तै०सं० १.३.१४.७१; मै०सं० २.१३.१३१, १६३.४, ४.११.४, १७२.१५;
का०सं० ७.१६१, ४०.५१; आ०ब्रा०६.१०.५; का०ब्रा० २८.३; गो०ब्रा० २.२.२०; आ०श्रौ०सू० ५.५.१८; आप०श्रौ०सू० १६.३५.१. प्रतीकः उक्षान्नाय। शा०श्रौ०सू० ७.४.१०।
उक्षा बिभर्ति भुवनानि। (सा०वे०। आ०सं० उक्षा मिमेति भुवनेषु) वाजयुः। ऋ०वे० ९.८३.३२; सा०वे० २.२२७२; आ०सं० २.२२।
उक्षा महाँ अभि ववक्ष एने। ऋ०वे० १.१४६.२१।
उक्षा मिमाति। (सा०वे० मिमेति) प्रति यन्ति धेनवः। ऋ०वे० ९.६९.४१; सा०वे० २.७२२१।
उक्षा मिमेति भुवनेषु। देखें- उक्षा बिभर्ति।
उक्षा वयः। वा०सं० १४.९; तै०सं० ४.३.५.१; मै०सं० २.८.२, १०८.२; का०सं० १७.२; श०ब्रा० ८.२.४.७।
उक्षा स द्यावापृथिवी बिभर्ति। ऋ०वे० १०.३१.८२।
उक्षा समुद्रो। (मै०सं० का०सं० समुद्रे) अरुणः (ऋ०वे० अरुषः) सुपर्णः। ऋ०वे० ५.४७.३१; वा०सं० १७.६०१; तै०सं० ४.६.३.४१; मै०सं०
२.१०.५१, १३७.१४; का०सं० १८.३१, २१.८; श०ब्रा० ९.२.३.१८. प्रतीकः उक्षा समुद्रः शा०गृ०सू० ३.३.१०।
उक्षा ह यत्र परि धानम् अक्तोः। ऋ०वे० ३.७.६३।
उक्षेथां मित्रावरुणा घृतेन। ऋ०वे० ७.६४.४३।
उक्षस्व यूथा परियन्न् अरावीत्। ऋ०वे० ९.७१.९१।
उक्ष्णो रन्ध्रम् अयातन। ऋ०वे० ८.७.२६२।
उक्ष्णो हि मे पञ्चदश। ऋ०वे० १०.८६.१४१; अ०वे० २०.१२६.१४१।
उखां स्रवन्तीम् अगदाम् अगन्म। (मा०श्रौ०सू० अकर्म) का०श्रौ०सू० २५.९.१४१; मा०श्रौ०सू० ३.५.१४१। तुल०- गर्भं स्रवन्तीम्।
उखां (मै०सं० उखा) स्वसारम् अधि वेदिम् अस्थात्। मै०सं० २.७.१६२, १००.१४; का०सं० ३९.३२; आप०श्रौ०सू० १६.२६.६२, १२।
उखा कुम्भीर् वेद्यां मा व्यथिष्ठाः। अ०वे० १२.३.२३५।
उखां कृणोतु (तै०सं० का०सं० करोतु) शक्त्या। वा०सं० ११.५७१; तै०सं० ४.१.५.३१; मै०सं० २.७.५१, ८०.११; का०सं० १६.५१; श०ब्रा०
६.५.१.११।
उखा चिद् इन्द्र येषन्ती। ऋ०वे० ३.५३.२२३।
उखायाः। (तै०सं० उखायै; मै०सं० का०सं० उखायां) सदने स्वे। वा०सं० १२.१६२; तै०सं० ४.१.९.३२, २.१.५२; मै०सं० २.७.८२, ८६.१; का०सं०
१६.८२।
उखा स्वसारम्। देखें- उखां स्वसारम्।
उखे उप दधाम्य् अहम्। तै०ब्रा० ३.७.४.१३२; आप०श्रौ०सू० १.१२.२२।
उख्यं (अ०वे० उख्यान्) हस्तेषु बिभ्रतः। अ०वे० ४.१४.२२; वा०सं० १७.६५२; तै०सं० ४.६.५.१२; मै०सं० २.१०.६२, १३८.१; का०सं० १८.४२;
श०ब्रा० ९.२.३.२४।
उख्यस्य केतुं प्रथमं जुषाणौ (तै०सं० पुरस्तात्)। वा०सं० १४.१३; तै०सं० ४.३.४.१३; मै०सं० २.८.१३, १०६.८; का०सं० १७.१३; श०ब्रा०
८.२.१.४।
उख्यान् इत्यादि। देखें- उख्यं इत्यादि।
उगणा वा मन्यमानस् तुरो। वा सा०वे० १.३३६२।
उग्र इत् ते वनस्पते। अ०वे० १९.३४.९१।
उग्र ईशानः प्रति मुञ्च तस्मिन्। अ०वे० ९.२.३३।
उग्र उग्राभिर् ऊतिभिः। ऋ०वे० १.७.४३; अ०वे० २०.७०.१०३; सा०वे० २.१४८३; आ०सं० २.४३; मै०सं० २.१३.६३, १५५.६; का०सं० ३९.१२३; तै०
ब्रा० १.५.८.३३। तुल०- उग्राभिर्।
उग्र उग्रेभिर् आ गहि। ऋ०वे० ८.४९ (भाग-१).७४।
उग्र उग्रेभि स्थविरः सहोदाः। ऋ०वे० १.१७१.५४।
उग्र ऋष्वेभिर् आ गहि। ऋ०वे० ८.३.१७४; सा०वे० १.३०१४।
उग्र ओज्मानम् आ दधत्। अ०वे० ४.१९.८४।
उग्रः पशुविद् वीरविद् वो अस्तु। अ०वे० ११.१.१५४।
उग्रं युयुज्म पृतनासु सासहिम्। ऋ०वे० ८.६१.१२१।
उग्रं लोहितेन। वा०सं० ३९.९।
उग्रं व ओज स्थिरा शवांसि। ऋ०वे० ७.५६.७१।
उग्रं वचो अपावधीत्। (वा०सं० मै०सं० अपावधीः स्वाहा; तै०सं० तै० ब्रा अपावधीम्) सा०वे० १.३५३४; वा०सं० ५.८३ (तृतीयांश); तै०सं०
१.२.११.२; मै०सं० १.२.७४, १७.५; का०सं० २.८ (द्वितीयांश); तै० ब्रा० १.५.९.५, ६; श०ब्रा० ३.४.४.२३३, २४३, २५३।
उग्रं वनिषद् आततम्। अ०वे० २०.१३२.६; शा०श्रौ०सू० १२.१८.१४।
उग्रं वर्षते स्वाहा। वा०सं० २२.२६। तुल०- उग्रं स्तनयते।
उग्रं वहन्तीभ्यः स्वाहा। तै०सं० ७.४.१४.१; का०सं० अश्व० ४.३।
उग्रं शर्म महि श्रवः। ऋ०वे० ९.६१.१०३; सा०वे० १.४६७३, २.२२३; वा०सं० २६.१६३।
उग्रं शवः पत्यते धृष्ण्व् ओजः। ऋ०वे० ३.३६.४२।
उग्रं सहोदाम् इह तं हुवेम। (मै०सं० हुवे)। ऋ०वे० ३.४७.५४; वा०सं० ७.३६४; तै०सं० १.४.१७.१४; मै०सं० १.३.१४, ३७.१४; का०सं० ४.८४; तै०
ब्रा० २.८.३.४४; श०ब्रा० ४.३.३.१४४।
उग्रं स्तनयते स्वाहा। तै०सं० ७.५.११.१; का०सं० अश्व० ५.२। तुल०- उग्रं वर्षते।
उग्रं हुवेम परमात् सधस्तात् महान्। उप०६.६२। देखें-अग्निं हुवेम, तथा उक्थैर् हवामहे।
उग्रं खदिरम् ओजसे। अ०वे० १०.६.६३-१०३।
उग्रं चित् त्वा महिमा सक्षद् अवसे। ऋ०वे० १.१२९.१०२।
उग्रं चेत्तारम् अधिराजम् अक्रन्। (अ०वे० अक्रत)। ऋ०वे० १०.१२८.९४; अ०वे० ५.३.१०४; वा०सं० ३४.४६४; तै०सं० ४.७.१४.४४; का०सं०
४०.१०४. तुल०- ह्वयाम्य् उग्रं।
उग्रधन्वा प्रतिहिताभिर् अस्ता। ऋ०वे० १०.१०३.३४; अ०वे० १९.१३.४४; सा०वे० २.१२०१४; वा०सं० १७.३५४। देखें-ऊर्ध्वधन्वा।
उग्रं तत् पत्यते शव इन्द्रो अङ्ग। ऋ०वे० १.८४.९३; अ०वे० २०.६३.६३; सा०वे० २.६९२३।
उग्रं ते पाजो नन्व् आ रुरुध्रे। ऋ०वे० १०.८४.३३; अ०वे० ४.३१.३३।
उग्रं दक्षाय साधनम्। ऋ०वे० ९.६२.२९२।
उग्रं देवं वनिष्ठुना। वा०सं० ३९.८।
(ओं) उग्रं देवं तर्पयामि। बौ०ध०सू० २.५.९.६।
उग्रं न वीरं नमसोप सेदिम। ऋ०वे० ८.४९ (भाग-१).६१।
उग्रं निधातुर् अन्व् आ यम् इछन्। ऋ०वे० ५.३०.२२।
उग्रं नोऽवः पार्ये अहन् दाः। ऋ०वे० ६.२६.१४।
उग्रपुत्रे जिघांसतः। ऋ०वे० ८.६७.११२।
उग्र प्रणेतर् अधि षू वसो गहि। ऋ०वे० ८.२४.७३।
उग्रबाहुर् मृक्षकृत्वा पुरंदरः। ऋ०वे० ८.६१.१०१।
उग्रम् अयातम् अवहो ह कुत्सम्। ऋ०वे० ५.३१.८३।
उग्रम् आतपते स्वाहा। तै०सं० ७.५.११.२; का०सं० अश्व० ५.२।
उग्रम् उग्रस्य तवसस् तवीयः। ऋ०वे० ६.१८.४३।
उग्रम् उग्रासस् तविषास एनम्। ऋ०वे० १०.४४.३२; अ०वे० २०.९४.३२.
उग्रम् उग्रेण शवसा। ऋ०वे० ८.१.२१२।
उग्रम् ओजिष्ठं तवसं (सा०वे० तरसं) तरस्विनम्। ऋ०वे० ८.९७.१०४; अ०वे० २०.५४.१४; सा०वे० १.३७०४, २.२८०४।
उग्रंपश्या (मै०सं० उग्रं पश्याच्) च राष्ट्रभृच् च तानि। मै०सं० ४.१४.१७३, २४५.१२; तै०आ० २.४.१३। देखें-अगला एक छो़डकर, तथा दूरेपश्या
च।
उग्रंपश्या राष्ट्रभृतो ह्यक्षाः। अ०वे० ७.१०९.६२।
उग्रंपश्ये उग्रजितौ तद् अद्य। अ०वे० ६.११८.१३। नीचे देखें- पूर्व किन्तु एक।
उग्रंपश्ये (मै०सं० उग्रं पश्येद्) राष्ट्रभृत् किल्बिषाणि। अ०वे० ६.११८.२१; मै०सं० ४.१४.१७१, २६८.१३; तै०आ० २.४.११।
उग्रं पूर्वीषु पूर्व्यम्। ऋ०वे० ५.३५.६३।
उग्रं फेनम् इवास्यम्। सा०मं०ब्रा० २.६.१८४।
उग्रं मरुद्भीर् रुद्रं हुवेम। ऋ०वे० १०.१२६.५३।
उग्रश् चक्राम यो धृषत्। ऋ०वे० ८.२१.२२; अ०वे० २०.१४.२२, ६२.२२; सा०वे० २.५९२।
उग्रश् च धुनिश् च। तै०आ० ४.२५.१। देखें-अगला, धुनिश् च, तथा ध्वान्तश् च।
उग्रश् च भीमश् च। वा०सं० १७.८६, ३९.७; मै०सं० ४.९.१७, १३५.५; मा०श्रौ०सू० ४.४.४३. विमुख-सूत्र की तरह निर्देशित। पा०गृ०सू० २.१५.६।
देखें-पूर्व तथा उग्रा च भीमा च।
उग्रश् चेत्ता वसुवित्। तै०सं० १.६.२.१, २.३.९.१; मै०सं० २.३.२ (पञ्चमांश) २९.१०, ११, १३, १४, १५; का०सं० १२.२ (द्वितीयांश)। देखें-
अभिभूश्।
उग्रश् चेत्ता सपत्नहा। अ०वे० ४.८.२२; का०सं० ३७.९२; तै० ब्रा० २.७.८, १२, १६.१२।
उग्रस् तन्तिचरो वृषा। मा०श्रौ०सू० १.३.४.३२। देखें-रुद्रस् इत्यादि।
उग्रस् तुराषाड् अभिभूत्योजाः। ऋ०वे० ३.४८.४१।
उग्रस्य चिद् दमिता वीडुहर्षिणः। ऋ०वे० २.२३.११४।
उग्रस्य चिन् मन्यवे ना नमन्ते। ऋ०वे० १०.३४.८३।
उग्रस्य चेत्तुः संमनसः सजाताः। अ०वे० ६.७३.१४।
(ओं) उग्रस्य देवस्य पत्नीं तर्पयामि। बौ०ध०सू० २.५.९.६।
उग्रस्य देवस्य पत्न्यै स्वाहा। हि०गृ०सू० २.८.७; आ०मं०पा० २.१८.२७ (आप०गृ०सू० ७.२०.४)।
(ओं) उग्रस्य देवस्य सुतं तर्पयामि। बौ०ध०सू० २.५.९.६।
उग्रस्य मन्योर् उद् इमं नयामि। अ०वे० १.१०.१४।
उग्रस्य यून (मै०सं० यूनः) स्थविरस्य घृष्वेः। ऋ०वे० ३.४६.१२; मै०सं० ४.१४.१४२, २३८.७।
उग्रस्य सख्ये तव। ऋ०वे० ८.४.७२; सा०वे० २.९५५२।
उग्रा इव प्रवहन्तः समायमुः। ऋ०वे० १०.९४.६१।
उग्राः पुरुषजीवनीः। अ०वे० ८.७.४५।
उग्रा च भीमा च। तै०आ० ४.२३.१। देखें-उग्रश् च भीमश् च।
उग्रा च भीमा च पितृणां यमस्येन्द्रस्य। तै०सं० ४.४.११.२; का०सं० २२.५।
उग्रां जैत्रीम् उत्तमाम् एहि भक्षां। आ०श्रौ०सू० ४.१३.२२।
उग्राणाम् इन्द ओजिष्ठः। ऋ०वे० ९.६६.१६२।
उग्रा त इन्द्र स्थविरस्य बाहू। अ०वे० १९.१५.४३. देखें-ऋष्वा त।
उग्राद् अभिप्रभाङ्गिणः। ऋ०वे० ८.४५.३५२।
उग्रा दिशाम् अभिभूतिर् वयोधाः। तै०सं० ४.४.१२.११; मै०सं० ३.१६.४१, १८८.२; का०सं० २२.१४१; आ०श्रौ०सू० ४.१२.२१।
उग्रादेवं हवामहे। ऋ०वे० १.३६.१८२।
उग्राभिर् उग्रोतिभिः। ऋ०वे० १.१२९.५३। तुल०- उग्र उग्राभिर्।
उग्राम् आ तिष्ठ। तै०सं० १.८.१३.१; मै०सं० २.६.१०, ६९.१४; का०सं० १५.७; तै० ब्रा० १.७.७.२। देखें-दक्षिणाम् आ रोह।
उग्राय ते सहो बलं ददामि। ऋ०वे० १०.११६.५३।
उग्राय देवाय स्वाहा। हि०गृ०सू० २.८.६; आ०मं०पा० २.१८.९ (आप०गृ०सू० ७.२०.४)।
उग्राय यशसो धियः। अ०वे० २०.४८.३१।
उग्रा या विषदूषणीः। अ०वे० ८.७.१०२।
उग्रायुधा अबलान् उग्रबाहवः। अ०वे० ३.१९.७४।
उग्रायुधाः प्रमतिनः प्रवीराः। ऋ०वे०खि० ७.५५.१११।
उग्रा वः सन्तु बाहवः। ऋ०वे० १०.१०३.१३३; अ०वे० ३.१९.७२; सा०वे० २.१२१२३; वा०सं० १७.४६३। देखें-स्थिरा वः इत्यादि।
उग्रा विघनिना मृधः। ऋ०वे० ६.६०.५१; सा०वे० २.२०४१; वा०सं० ३३.६११; का०सं० ४.१५१।
उग्रा सन्ता हवामहे। ऋ०वे० १.२१.४१।
उग्रा हि कण्वजम्भनी। अ०वे० २.२५.१३।
उग्रा हि पृश्निमातरः। ऋ०वे० १.२३.१०३।
उग्रेण ते वचसा बाध आद् उ ते। अ०वे० ५.१३.३२।
उग्रेण वचसा मम। अ०वे० ५.२३.२४।
उग्रेव रुचा नृपतीव तुर्यै। ऋ०वे० १०.१०६.४२।
उग्रेष्व् इन् नु शूर मन्दसानः। ऋ०वे० २.११.१७१।
उग्रो जज्ञे वीर्याय स्वधावान्। ऋ०वे० ७.२०.११; का०सं० १७.१८१; का०ब्रा० २१.२; ऐ०आ० ५.२.२.३. प्रतीकः उग्रो जज्ञे आ०श्रौ०सू० ७.७.२,
९.२.५; शा०श्रौ०सू० ११.७.७।
उग्रो बहुभ्यां नृतमः शचीवान्। ऋ०वे० ४.२२.२२।
उग्रो मध्यमशीर् इव। ऋ०वे० १०.९७.१२४; अ०वे० ४.९.४४; वा०सं० १२.८६४; तै०सं० ४.२.६.४४; मै०सं० २.७.१३४, ९४.६; का०सं० १६.१३४।
उग्रो मर्माणि विध्य। अ०वे० ५.८.९२।
उग्रो ययिं निर् अपः स्रोतसासृजत्। ऋ०वे० १.५१.११३।
उग्रो यः शम्बः पुरुहूत तेन। ऋ०वे० १०.४२.७२; अ०वे० २०.८९.७२; मै०सं० ४.१४.५२, २२२.३; तै० ब्रा० २.८.२.७२; नि० ५.२४।
उग्रो राजा मन्यमानः। अ०वे० ५.१९.६१।
उग्रो वां ककुहो ययिः। ऋ०वे० ५.७३.७१।
उग्रो विराजन्न् अप वृंक्ष्व। (आ०मं०पा० सेध) शत्रून्। अ०वे० ३.१२.६२; आ०मं०पा० २.१५.५२। देखें-अग्ने विराजम्, तथा ऊर्ध्वो विराजन्न्।
उग्रो वो देवः प्र मृणत् सपत्नान्। अ०वे० ९.२.१४४।
उग्रोऽस्य् उग्रस् त्वं देवेषु एध्य् उग्रोऽहं सजातेषु भूयासम् प्रियः सजातानाम् (तै० सां० उग्रोऽस्य् उग्रोऽहं सजातेषु भूयासम्) तै०सं० १.६.२.१,
१०.१; मै०सं० २.३.२, २९.१०. प्रतीकः उग्रोऽसि मा०श्रौ०सू० ५.२.१.१३।
उचथ्ये वपुषि यः स्वराट्। ऋ०वे० ८.४६.२८१।
उच् च तिष्ठ महते सौभगाय। अ०वे० २.६.२२; वा०सं० २७.२२; तै०सं० ४.१.७.१२; मै०सं० २.१२.५२, १४८.१३; का०सं० १८.१६२।
उच्चरात उप द्युभिः। ऋ०वे० ८.४०.८२।
उच्चाचक्रं परिज्मानम्। ऋ०वे० ८.७२.१०२; सा०वे० २.९५४२।
उच्चा ते जातम् अन्धसः। ऋ०वे० ९.६१.१०१; सा०वे० १.४६७१, २.२२१; वा०सं० २६.१६१; पं०वि०ब्रा० १२.३.१, १५.९.१, ८ (भाष्य); सा० वि०
ब्रा० २.६.१, ८.५, ३.५.७।
उच्चा दिवि दक्षिणावन्तो अस्थुः। ऋ०वे० १०.१०७.२१. प्रतीकः उच्चा दिवि शा०गृ०सू० २.१२.१६।
उच्चा पतन्तम् अरुणं सुपर्णम्। अ०वे० १३.२.३६१; गो०ब्रा० १.२.९। (प्रकरण, १.२.८)।
उच्चाबुध्नं चक्रथुर् जिह्मबारम्। ऋ०वे० १.११६.९२।
उच्चा व्य् अख्यद् युवतिः पुनर्भूः। ऋ०वे० १.१२३.२३।
उच्चा स्वर्ण शुशुचीत दुष्टरम्। ऋ०वे० २.२.१०४।
उच् चैत्य् अव चाहभिः। ऋ०वे० १.१६४.५१२; नि० ७.२३२. देखें-उद् एत्य्।
उच्चैर् इन्द्रो अपगूर्या जघान। ऋ०वे० ५.३२.६४।
उच्चैर्घोषाभ्य् एति या व्रतम्। अ०वे० ९.१.८२।
उच्चैर्घोषो दुन्दुभिः सत्वनायन्। अ०वे० ५.२०.११. प्रतीकः उच्चैर्घोषः वै० सू० ३४.११; कौ० सू० १६.१।
उच्चैर्वाजि पृतनाषाट्। (हि०गृ०सू० पृतनासाहम्; आ०मं०पा० ०वादि पृतनाजि)। ऋ०वे०खि० १०.१२८.३१; हि०गृ०सू० १.१०.६१; आ०मं०पा०
२.८.२१ (आप०गृ०सू० ५.१२.९)।
उच्चैश्राव्यकर्णकः। (हि०गृ०सू० उच्चैः०)। हि०गृ०सू० २.३.७२; आ०मं०पा० २.१४.१४।
उच् छाग (जाँचें- तिष्ठ प्रतितिष्ठ मा रिषः) आप०श्रौ०सू० ९.१८.२१. उद् उस्र तिष्ठ इत्यादि का अह।
उच्छिष्ट इन्द्रश् चाग्निश् च। अ०वे० ११.७.१३।
उच्छिष्टं चम्वोर् भर। ऋ०वे० १.२८.९१; आ०ब्रा०७.१७.१; शा०श्रौ०सू० १५.२३।
उच्छिष्टभाजो जिन्व। आप०श्रौ०सू० ६.१२.२।
उच्छिष्टाज् जज्ञिरे सर्वे। अ०वे० ११.७.११४, २३३-२७३।
उच्छिष्टाय स्वाहा। तै०सं० ७.३.२०.१; का०सं० अश्व० ३.१०।
उच्छिष्टे घोषिणीर् आपः। अ०वे० ११.७.२०३।
उच्छिष्टे देवताः श्रिताः। अ०वे० ११.७.४४।
उच्छिष्टे द्यावापृथिवी। अ०वे० ११.७.२१।
उच्छिष्टेऽधि श्रिता दिवः। अ०वे० ११.७.१४२।
उच्छिष्टेऽधि समाहिताः। अ०वे० ११.७.८४, ९४।
उच्छिष्टे नाम रूपं च। अ०वे० ११.७.११. उच्छिष्ट की तरह निर्देशित चूलि०उप०११।
उच्छिष्टे यज्ञस्याङ्गानि। अ०वे० ११.७.६३।
उच्छिष्टे यज्ञ होत्राः। अ०वे० ११.७.१९३।
उच्छिष्टे लोक आहितः। अ०वे० ११.७.१२।
उच्छिष्टे षड् अशीतयः। अ०वे० ११.३.२१२।
उच्छिष्टे संश्रिता श्रिता। अ०वे० ११.७.२१४।
उच्छिष्टे सर्वे प्रत्यञ्चः। अ०वे० ११.७.१३३ ।