01 2.1

अर्णवान्‌ महतस्‌ परि। अ०वे० १.१०.४२
अर्णवाय त्वा। का०सं० ४०.४; आप०श्रौ०सू० १७.२.६। देखें- एक छो़ड कर अगला।
अर्णवाय त्वा वाताय स्वाहा। मै०सं० ४.९.८, १२८.६
अर्णवाय स्वाहा। वा०सं० २२.२५; मै०सं० ३.१२.१२, १६४.२। देखें- एक छो़ड कर पहला।
अर्णवे त्वा सदने सादयामि। वा०सं० १३.५३; मै०सं० २.७.१८, १०३.८. का०सं० १६.१८; श०ब्रा० ७.५२.५१। देखें- अगला।
अर्णवे सदने सीद। तै०सं० ४.३.१.१; आप०श्रौ०सू० १६.२८.४। देखें- पूर्व।
अर्णांसि चित्‌ पप्रथाना सुदासे। ऋ०वे० ७.१८.५१
अर्णाचित्र रथावधीः। ऋ०वे० ४.३०.१८३
अर्णा धीरेव सनिता। ऋ०वे० ५.५०.४४
अर्णो न द्वेषो धृषता परि ष्थुः। ऋ०वे० १.१६७.९४
अर्णोभिर्‌ आपो मधुमद्भिर्‌ अग्ने। ऋ०वे० ४.३.१२२
अर्थं रिहाणा व्यन्तु वयः। का०सं० १.१२। देखें- नीचे अक्तं रिहाणा।
अर्थं ह्य अस्य तरणि। ऋ०वे० ३.११.३३
अर्थं चिद्‌ अस्य सुधितं यद्‌ एतवे। ऋ०वे० ८.६९.१७३; अ०वे० २०.९२.१४३
अर्थम्‌ अश्वं न यातवे। ऋ०वे० १०.१४३.१२
अर्थम्‌ इद्‌ वा उ अर्थिनः। ऋ०वे० १.१०५.२१
अर्थं मह्यम्‌ अवोचत्‌। हिर०गृ०सू० १.१५.७४
अर्थश्च म एमश्‌ (वा०सं० का। च मे यामश्‌; मै०सं०। च मा एम) च मे। वा०सं० १८.१५; वा०सं० का० १९.५.३; तै०सं० ४.७.५.२; मै०सं०२.१११.५, १४२.१०; का०सू० १८.१०
अर्थस्य कर्मणो मिथः। कौ०सू० ११९.२२। देखें- यज्ञस्य क्रियते।
अर्थिनो यन्ति चेद्‌ अर्थम्‌। ऋ०वे० ८.७९.५१
अर्थेगा अस्य जहितः। तै०ब्रा० ३.७.९.७;आप०श्रौ०सू० ९.१६.७
अर्थेत स्थ। तै०सू० १.८.११.१; तै०ब्रा० १.७.५.१; आप०श्रौ०सू० १८.१३.१। देखें- अगले दो।
अर्थेत स्थ राष्ट्रदाः। वा०सं० १०.३ (इत्यादि); श०ब्रा० ५.३.४.७ (इत्यादि। देखें- पूर्व तथा अगला।
अर्थेत स्थाध्वगतः। आप०श्रौ०सू० १६.३२.५; अर्थेतः स्थान्वगतः। का०सं० ३९.१। देखें- पूर्व दो।
अर्धऋचैर्‌ उक्थानां रूपम्‌। वा०सं० १९.२५१
अर्धम्‌ वीरस्य श्रृतपाम्‌ अनिन्द्रम्‌। ऋ०वे० ७.१८.१६१
अर्धत्रयोदशासु प्रवाचयत। ऐ०आ० ५.१.५.२
अर्धम्‌ अर्धेन पयसा पृणाक्षि। अ०वे० ५.१.९१। प्रतीकः अर्धम्‌ अर्धेन्‌। कौ०सू० २१.१७
अर्धमासं कोपाकृत्य। कौ०सू० १४१.५१
अर्धमासा परुंसि ते। वा० सं० २३.४११; तै०सं० ५.२.१२.११; का०सं० अ० १०.६१
अर्धमासांश्‌ च केवलान्‌। तै०ब्रा० ३.१२.८.३२
अर्धमासानां तृतीयः। तै०सं० ५.७.१८.१; का०सं० अ० १३.८
अर्धमासा मासा ऋतवः। तै०आर० १०.१.२१; महा०नारा०उप० १.९१
अर्धमासा मुहूर्ताः। तै०आर० १.८.११
अर्धमासा मे इत्यादि। देखें- अर्धमासास्‌ ते। ।
अर्धमासास्‌ च मासाश्‌ च। अ०वे० ११.७.२०१; तै०ब्रा० ३.१२.९.४३। देखें- नीचे अर्धमासैश्‌।
अर्धमासास्‌ ते (तै०ब्रा० । आप०श्रौ०सू०। अर्धमासा मे) कल्पन्ताम्‌। वा०सं० २७.४५; का०सं० ४०.६; श०ब्रा० ८.१.४.८; तै०ब्रा० ३.७.५.८; आप०श्रौ०सू० ४.१०.९
अर्धमासास्‌ त्वा मासेभ्यः परिददतु। सा०म०ब्रा० १.५.१५
अर्धमासास्‌ त्वोदीञ्जयन्तु। तै०आर० ४.२६.१
अर्धमासाः स्थ माःसु श्रितः, अहोरात्रयोः प्रतिष्ठा, युष्मास्व्‌ इदम्‌ अन्तः विश्वं यक्षं विश्वं भूतं विश्वं सुभूतम्‌, विश्वस्य भर्तारो विश्वस्य जनयितारः।
तै०ब्रा० ३.११.१.१७
अर्धमासा हविष्मन्तः। गो०ब्रा० १.५.२३३
अर्धमासेभ्यः स्वाहा। वा०सं० २२.८; तै०सं० ७.१.१५.१; मै०सं० ३.१२.७, १६२.१५. का०सं० अ० १.६; तै०ब्रा० ३.१.६.१
अर्धमासैश्‌ च मासैश्‌ च। आ०म०पा० २.१९.६३; हिर०गृ०सू० २.१०.७३। देखें- मासाश्‌ चार्धमासाश्‌ च और अर्धमासाश्‌।
अर्धमासस्यं प्रसुतात्‌ पित्र्यावतः (पित्र्यावति) जैमि०ब्रा० १.१८२,५०२
अर्धम्‌ इद अस्य प्रति रोदसी उभे। ऋ०वे० ६.३०.१४
अर्धर्चेन चाक्लपुर्‌ विश्वम्‌ एजत्‌। अ०वे० ९.१०.१९२
अर्धाहुतिस्‌ तु सौविष्टकृती। कौ०सू० ७३.१२१
अर्धेन विश्वं भुवनं जजान। अ०वे० १०.८.७३, १३५, ११.४.२२३
अर्धेन शुष्म वर्धसे अमुर। अ०वे० ५.१.९२
अर्पिता षष्टिर्‌ न चलाचलासः।. ऋ०वे० १.१६४.४८४; नि० ४.२७। देखें- षष्टिश्‌ च खीला।
अर्बुदः काद्रवेयो राजा (आश्व०श्रौ०सू०। शा०श्रौ०सू०। काद्रवेयः), तस्य सर्पा विशस्‌ त इम आसते, सर्प विद्या (आश्व०श्रौ०सू०। विषविद्या) वेदः
सोऽयम्‌। श०ब्रा० १३.४.३.९; आश्व०श्रौ०सू० १०.७.५; शा०श्रौ०सू० १६.२.१३-१५।
अर्बुदं च न्यर्बुदं च। वा०सं० १७.२; तै०सं० ४.४.११.३; मै०सं० २.८.१४, ११८.१५; का०सं० १७.१०
अर्बुदाय स्वाहा। तै०सं० ७.२.२०.१; का०सं० अ० २.१०; तै०ब्रा० ३.८.१६.३
अर्बुदिर्‌ नाम यो देवः। अ०वे० ११.९.४१
अर्बुदिश्‌ च त्रिषन्धिश्‌ च। अ०वे० ११.९.२३१
अर्बुदे सीद। का०सं० ३९.६; आप०श्रौ०सू० १६.३१.१
अर्बुदे सेनया सह। अ०वे० ११.९.५२, १०.५२
अर्भको न कुमारकः। ऋ०वे० ८.६९.१५१; अ०वे० २०.९२.१२१
अर्भस्य तृप्रदंशिनः। अ०वे० ७.५६.३३
अभेष्व्‌ अजा मघवन्‌ महत्सु च। ऋ०वे० १.१०२.१०२
अर्मेभ्यो हस्तिपम्‌। वा०सं० ३०.११; तै०ब्रा० ३.४.१.९
अर्य आशिष उप नो हरिभ्याम्‌। ऋ०वे० ३.४३.२२
अर्यः परस्यान्तरस्य तरुषः। ऋ०वे० ६.१५.३२, १०.११५.५२
अर्यः पुष्टानि स जनास इन्द्रः। ऋ०वे० २.१२.४४; अ०वे० २०.३४.४४
अर्यः पुष्टेषु मत्सखा। ऋ०वे० १०.८६.१४; अ०वे० २०.१२६.१४; शा०श्रौ०सू० १२.१३.२; वै०सू० ३२.१७४; नि० १३.४४
अर्यमणं यजामहे। अ०वे० १४.१.१७१। प्रतीकः अर्यमणम्‌। कौ०सू० ७५.२२। देखें- त्र्यम्बकं।
अर्यमणं रिशादसम्‌। ऋ०वे० ७.६६. ७३; सा०वे० २.४१७३
अर्यमणं वरुणं सोमम्‌ अश्विना। ऋ०वे० १.८९.३३; वा०सं० २५.१६३
अर्यमणं वरुणं मित्रम्‌ एषाम्‌। ऋ०वे० ४.२.४१; मा०ध०शा० ११.२५५
अर्यमणं देवम्‌। देखें- अर्यमणं नु।
अर्यमणं न मन्द्रं शिप्रभोजसम्‌। ऋ०वे० ६.४८.१४३
अर्यमणं नु देवम्‌ (पार०गृ०सू०। अर्यमणं देवम्‌) आप०गृ०सू० १.७.१३४; शा०गृ०सू० १.१८.३१; सा०म०ब्रा० १.२.३१; गो०गृ०सू० २.२.७;
पार०गृ०सू० १.६.२१; आ०म०पा० १.५.७१ (आप०गृ०सू० २.५.८); मा०गृ०सू० १.११.१२। प्रतीकः अर्यमणम्‌। खा०गृ०सू० १.३.२३
अर्यमणं बृहस्पतिम्‌। ऋ०वे० १०.१४१.५१; अ०वे० ३.२०.७१; वा०सं० ९.२७; तै०सं० १.७.१०.२१; मै०सं० १.११.४१, १६४.१०; श०ब्रा० ५.२.२.९१; वै०सू० २९.१९
अर्यमणंॅ भगम्‌ अदब्धधीतीन्‌। ऋ०वे० ६.५१.३३
अर्यमणो न मरुतः कबन्धिनः। ऋ०वे० ५.५४.८२
अर्यमा णो अदितिर्‌ यज्ञियासः। ऋ०वे० ३.५४.१८१
अर्यमा ते पितामहः। अ०वे० ५.५.१२
अर्यमा ते हस्तम्‌ अग्रभीत्‌। आ०म०पा० २.३८ आप०गृ०सू० ४.१०.१२। देखें- अर्यमा हस्तम्‌।
अर्यमा देवता। तै०सं० ४.४.१०.२; मै०सं० २.१३.२०, १६६.१; का०सं० ३९.१३
अर्यमा देवैः सजोसाः। ऋ०वे० १.९०.१३; सा०वे० १.२१८३
अर्यमा देवो अदितर्‌ विधाता। ऋ०वे० ९.८१.५२
अर्यमा नाम यो देवः। अ०वे० ११.६.४३
अर्यमा मित्रो वरुणः परिज्मा। ऋ०वे० १.७९.३३, १०.९३.४२
अर्यमा मित्रो वरुण सरातयः। ऋ०वे० ८.२७.१७३
अर्यमा यातयञ्ञनः। ऋ०वे० १.१३६.३.९
अर्यमायाति वृषभस्‌ तुविष्मान्‌। तै०सं० २.३.१४.४१। देखें- आर्यमा‘ इत्यादि।
अर्यमा राजारस्‌ तुविष्मान्‌। तै०ब्रा० ३.१.१.८३
अर्यमा हस्तम्‌ अग्रभीत्‌ (सा०म०ब्रा०अग्रहीत्‌) शा०गृ०सू० २.३.१४; सा०म०ब्रा० १.६.१५५। देखें- अर्यमा ते हस्तम्‌।
अर्यमा होता कृणोतु वेधाः। अ०वे० १.११.१२
अर्यम्ण उत संविदः। अ०वे० ३.५.५४
अर्यम्णः कुम्भी शत्रुः पात्रपाणिर्‌ निपुणिः स्वाहा। हिर०ग०सू० २.३.७। देखें- नीचे अलिखन्न्‌ अनिमिषः।
अर्यम्णा संभृतं भगम्‌। अ०वे० २.३६.२२
अर्यम्णो त्वा परिददामि। मा०गृ०सू० १.२२.५.
अर्यम्णे त्वा स्वाहा। मै०ज० १.१०.११। देखें- अर्यम्णे स्वाहा।
अर्यम्णे लोपाशः। तै०सं० ५.५.२१.१। देखें- अर्यम्णो इत्यादि।
अर्यम्णे स्वाहा। वा०सं० १०.५; श०ब्रा० ५.३.५.९; तै०ब्रा० ३.१.४.९ (इस प्रकार भाष्य, मूलपाठ अर्यम्णो। देखें- अर्यम्णे त्वा स्वाहा।
अर्यम्णो अग्निं पर्येतु पूषन्‌ (आ०म०पा०। परि यन्तु क्षिप्रम्‌) अ०वे० १४.१.३९३; आ०म०पा० १.१.८१ आप०गृ०सू० २.४.८। प्रतीकः अर्यम्णः। कौ०सू० ७६.२०
अर्यम्णो नवमी। वासं० २५.४; मा०सं० ३.१५.५, १७९.५ देखें- आर्यंणोऽस्टुमी।
अर्यम्णो लोपाशः। का०सं० अ० ७.११। देखें- अर्यम्णे इत्यादि।
अर्यम्णो वरुणस्य च। ऋ०वे० १.१३६.२५, ८.४७.९४
अर्यम्णो ऽष्टमी। तै०सं० ५.७.२२.१; का०सं० अ० १३.१२। देखें- अर्यम्णो नवमी।
अर्यम्णो ऽहं देवयज्यया स्वर्गं लोकं गमेयं। आप०श्रौ०सू० ४.१०.१
अर्यम्यं वरुण मित्र्यं वा। ऋ०वे० ५.८५.७१
अर्यः शंसामि वयुनानि विद्वान्‌। ऋ०वे० ७.१००.५२; सा०वे० २.९७६२; तै०सं० २.२.१२.५२; मै०सं० ४.१०.१२, १४४.६; का०सं० ६.१०; नि० ५.९२
अर्यो अदाशुषो गयम्‌। ऋ०वे० ९.२३.३२
अर्यो गयं मंहमानं वि दाशुषे। ऋ०वे० ८.२४.२२३; अ०वे० २०.६६.१३
अर्यो गिरः सद्य आ जग्मुषीः। ऋ०वे० १.१२२.१४३
अर्यो नशन्त नो धियः। ऋ०वे० १०.१३३.३२; अ०वे० २०.९५.४२. सा०वे० २.११५३२
अर्यो नशन्त (सा०वे०। नः सन्तु) सनिषन्त नो धियः। ऋ०वे० ९.७९.१४; सा०वे० १.५५५४
अर्यो मानस्य स क्षयः। ऋ०वे० ८.६३.७४
अर्यो रन्धीर्‌ अराव्णे। ऋ०वे० ७.३१.५२; अ०वे० २०.१८.५२
अर्यो वशस्य पर्येतास्ति। ऋ०वे० ६.२४.५४
अर्यो वा गिरो अभ्य्‌ अर्च विद्वान्‌। ऋ०वे० १०.१४८.३१
अर्यो वा पुष्टिमद्‌ वसु। ऋ०वे० १०.८६.३४; अ०वे० २०.१२६.३४
अर्यो विपो जनानाम्‌। ऋ०वे० ८.१.४२; वा०सं० २०.८५.४२
अर्यो विशां गातुर्‌ एति। ऋ०वे० १०.२०.४१
अर्यो वेदो अदाशुषाम्‌। ऋ०वे० १.८१.९४; अ०वे० २०.५६.६४
अर्वता स धत्ते अक्षिति श्रवः। ऋ०वे० ८.१०३.५२
अर्वद्भिर्‌ अग्ने अर्वतो नृभिर्‌ नॄन्‌। ऋ०वे० १.७३.९१
अर्वद्भिर्‌ अस्तु तरुता। ऋ०वे० १.२७.९२; सा०वे० २.७६७२
अर्वद्भिर्‌ यो हरिभिर्‌ जोषम्‌ ईयते। ऋ०वे० १०.९६.७३; अ०वे० २०.३१.२३
अर्वद्भिर्‌ यो हरिभिर्‌ वाजिनीवसुः। ऋ०वे० १०.९६.८३; अ०वे० २०.३१.३३
अर्वद्भिर्‌ वाजं भरते धना नृभिः। ऋ०वे० १.६४.१३३
अर्वद्भिर्‌ वीरैः पृतनासु सह्युः।ऋ०वे० ७.९०.६४.
अर्वद्भिः शक्र गोदरे। ऋ०वे० ८.९२.११२
अर्वन्तानु शेपा। ऋ०वे० १०.१०५.२२
अर्वन्तो न काष्ठां नक्षमाणाः। ऋ०वे० ७.९३.३३; मै०सं० ४.११.१३, १५९.१०; तै०ब्रा० ३.६.१२.१३
अर्वन्तो न श्रवसो भिक्षमाणाः। ऋ० वे ७.९०.७१, ९१.७१। प्रतीकः अर्वन्तो न श्रवसः। शा०श्रौ०सू० १०.११.५
अर्वन्तो न श्रवस्यवः। ऋ०वे० ९.१०.१२, ६६.१०३; सा०वे० २.७३, ४६९२
अर्वन्तो वा ये रयिमन्तः सातौ। ऋ०वे० १०.७४.१३
अर्वाञ्‌ अछा पितरं मातरं च। ऋ०वे० १.१६३.१३२; वा०सं० २९.२४२; तै०सं० ४.६.७.५२; का०सं० अ० ६.३२
अर्वां इव श्रवसे सातिम्‌ अछ। ऋ०वे० ९.९७.,२५१
अर्वाके अस्ति भेषजम्‌। ऋ०वे० ८.९.१५२; अ०वे० २०.१४१.५२
अर्वाक्‌ त्वा परेभ्योऽविदं (वा०सं०अ०। त्वा परेभ्यः) परोऽवरेभ्यः (तै०सं० । त्वा परैर्‌ अविदं परोऽवरैः; मै०सं०। त्वा परेभ्यः
परोऽवरेभ्योऽविदम्‌) वा०सं० ५.४२; वा०सं० का० ५.१०.२; तै०सं० १.३.५.१, ६.३.३.१; मै०सं० १.२.१४, २३.१, ३.९.२, ११४.९; का०सं० ३.२, २६.३; श०ब्रा० ३.६.४.६
अर्वाक्‌ पथ उरुज्रयः कृणुध्वम्‌। ऋ०वे० ७.३९.३३; नि० १२.४३३
अर्वाक्‌ स्तुतं यदि वातिष्टुतं यत्‌। ला०श्रौ०सू० २.१.६२
अर्वाग्‌ अन्यं इतो अन्यः पृथिव्याः। अ०वे० ११.५.१११
अर्वाग्‌ अन्यः परो अन्यो दिवस्‌ पृष्ठात्‌। अ०वे० ११.५.१०१
अर्वाग्‌ अवसा हवनश्रुता गतम्‌। ऋ०वे० ७.८३.३४
अर्वाग्‌ आ वर्तया हरी। ऋ०वे० ४.३२.१५३
अर्वाग्‌ इन्द्र सधमादो वहन्तु। ऋ०वे० ३.४३.६२
अर्वाग्‌ जीवेभ्यस्‌ परि। ऋ०वे० ८.८.२३४
अर्वाग्‌ देवा अस्य विसर्जनेन (तै०ब्रा० । विसर्जनाय)। ऋ०वे० १०.१२९.६३; मै०सं० ४.१२.१३, १७८.१७; तै०ब्रा० २.८.९.५३
अर्वाग्बिलश्‌ चमस ऊर्ध्वबुध्नः। श०ब्रा० १४.५.२.४१, ५; बृ०आ०उ० २.२.४१, ५। देखें- तिर्यग्बिलश्‌।
अर्वाग्‌ रथं विश्ववारं त उग्र। ऋ०वे० ६.३७.११; कौ०ब्रा० २४.८। प्रतीकः अर्वाग्‌ रथम्‌। शा०श्रौ०सू० ११.११.१२
अर्वाग्‌ रथं समनसा नि यछतम्‌। ऋ०वे० १.९२.१६३, ७.७४.२३; सा०वे० २.१०४३, १०८४३
अर्वाग्‌ रथं नि यछतम्‌। ऋ०वे० ८.३५.२२१
अर्वाग्वसो स्वस्ति ते पारम्‌ अशीय। मै०सं० १.५.२, ६८.८; का०सं० ६.९, ७.६; आप०श्रौ०सू० ६.१६.११, २२. १ (तृतीयांश) प्रतीकः अर्वाऽवसुर्‌(!इति त्रिर्‌ उक्त्वा। मा०श्रौ०सू० १.६.२.१७। देखें- चित्रावसो इत्यादि।
अर्वाग्‌ वामस्य प्रवतो नि यछतम्‌। अ०वे० ४.२५.६३
अर्वाञ्‌ अकूत्या चर। अ०वे० ३.२.३२
अर्वाञ्‌ आयातु वसुभी रश्मिर्‌ इन्द्र। तै०आर० ३.११.७२
अर्वाञ्‌ एतेन स्तनयित्नुनेहि। ऋ०वे० ५.८३.६३; अ०वे० ४.१५.११४; तै०सं० ३.१.११.७३; का०सं० ११.१३३
अर्वाञ्‌ एहि मा वि दीध्यः। अ०वे० ८.१.९३
अर्वाञ्‌ एहि सोमकामं त्वाहुः। ऋ०वे० १.१०४.९१. अ०वे० २०.८.२१; ऐ०ब्रा० ६.११.१०; गो०ब्रा० २.२.२१; आश्व०श्रौ०सू० ५.५.१९। प्रतीकः
अर्वाङ्‌ एहि। शा०श्रौ०सू० ७.१७.८
अर्वाञ्‌ त्रिचक्रो मधुवाहनो रथः। ऋ०वे० १.१५७.३१; सा०वे० २.१११०१
अर्वाञ्‌ त्वाम्‌ ऐह्य्‌ उपजीव लोकम्‌। अ०वे० १८.२.६०४
अर्वाञ्‌ नरा दैव्येनावसा गतम्‌। ऋ०वे० ७.८२.८१
अर्वाञ्‌ परस्तात्‌ प्रयतो व्यध्वे। अ०वे० १३.२.३११
अर्वाञ्‌ यज्ञः सं क्रमतु। तै०सं० ७.३.११.११; का०सं० अ० ३.११; तै०ब्रा० ३.८.१७.३; आप०श्रौ०सू० २०.११.७
अर्वाञ्‌ सुवर्णैः पटरैर्‌ वि भाति। अ०वे० १३.३.१६४
अर्वाचः सीं कृणुह्य अग्नेऽवसे। ऋ०वे० ६.४८.४३
अर्वाची एतं धरुणे रयीणाम्‌। का०सं० ७.१२२; तै०ब्रा० १.२.१.१३२; आप०श्रौ०सू० ५.८.६२; मा०श्रौ०सू० १.५.२.३२
अर्वाची गौर्‌ उपेषतु। अ०वे० ६.६७.३४
अर्वाची ते पथ्या राय एतु। ऋ०वे० ७.१८.३३
अर्वाचीनः परिवीतो नि षीद। ऋ०वे० ४.३.२३
अर्वाचीनं राधस आ ववर्तत्‌। ऋ०वे० ४.२४.१२
अर्वाचीनं वसुविदं भगं नः (अ०वे० । मे)। ऋ०वे० ७.४१.६३; अ०वे० ३.१६.६३; वा०सं० ३४.३९३; तै०ब्रा० २.८.९.९३; आ०म०पा० १.१४.६।
प्रतीकः अर्वाचीनं वसुविदम्‌। वै०सू० ८.१४
अर्वाचीनं सु ते मनः। ऋ०वे० १.८४.३३, ३.३७.२१; अ०वे० २०.१९.२१; सा०वे० २.३७९३; वा०सं० ८.३३३; तै०सं० १.४.३७.१३; का०सं० ३७.९३;
श०ब्रा० ४.५.३.९३
अर्वाचीनं कृणुतां याचितो मनः। तै०ब्रा० २.५.३.१३, देखें- अस्मद्रयक्‌ कृ०।
अर्वाचीना अग्न आ कृणुष्व। ऋ०वे० १०.६.६४
अर्वाचीना विचेतसा। ऋ०वे० ५.७४.९३
अर्वाचीनासो वनुषो युयुज्रे। ऋ०वे० ६.२५.३२
अर्वाचीना स्व्‌ अवसे करामहे। ऋ०वे० ८.२२.३३
अर्वाचीनैः पतिभिर्‌ ये रजिष्ठाः। ऋ०वे० ९.९७.२८३
अर्वाचीनोः मघवन्‌ सोमपीतये। ऋ०वे० ८.३.१७३; सा०वे० १.३०१३
अर्वाचीनो रेवते सौभगाय। ऋ०वे० १०.११६.२४
अर्वाचीनो ऽवसे राधसे च। ऋ०वे० ४.२०.२२; वा०सं० २०.४९२
अर्वाचीनो वसो भव। ऋ०वे० ४.३२.१४१
अर्वाचीनो हरिभिर्‌ याहि तूयम्‌। ऋ०वे० ७.२९.२२
अर्वाचीरातं इत्यादि। तै०ब्रा० १.२.१.१३२; का० मूल पाठ, अर्वाची एतं, जो दृष्टव्य है के लिये अशुद्ध है।
अर्वाची सा मरुतो या व ऊतिः। ऋ०वे० २.३४.१५३
अर्वाची सुभगे भव। ऋ०वे० ४.५७.६१; अ०वे० ३.१७.८२; तै०आ० ६.६.२२। प्रतीकः अर्वाची सुभगे। बृ०हा०सं० ८.१६
अर्वाच्य्‌ उपसंक्रमे। कौ०सू० ८९.१०१
अर्वाच्यै दिशे स्वाहा। वा०सं० २२.२४ (षष्ठांश), २७; मै०सं० ३.१२.८, १६३.४ (द्वितीयांश), ५ (द्वितीयांश), ६
अर्वाञ्चं रयिं वहतं सुवीरम्‌। अ०वे० १.३४.१२२
अर्वाञ्चं रयिं आ कृधि। ऋ०वे० ८.९०.४४
अर्वाञ्चं त्वा पुरुष्टुत। ऋ०वे० ८.६.४५१, ३२.३०१
अर्वाञ्चं त्वा सप्तयोऽध्वरश्रियः। ऋ०वे० ८.४.१४३। तुल०- अर्वाञ्चा वां।
अर्वाञ्चं त्वा सुखे रथे। ऋ०वे० ३.१४.९१; अ०वे० २०.२३.९१
अर्वाञ्चं दैव्यं जनम्‌। ऋ०वे० १.४५.१०१
अर्वाञ्चं नुनुदे वलम्‌। ऋ०वे० ८.१४.८३; अ०वे० २०.२८.२३, ३९.३; सा०वे० २.९९१३; ऐ०ब्रा० ६.७.६३; गो०ब्रा० २.५.१३३
अर्वाञ्चम्‌ अञ्ञिम्‌ आ भर। शा०श्रौ०सू० ६.३.३६२; वै०सू० ३६.३०३ देखें- नीचे अञ्ञिम्‌।
अर्वाञ्चम्‌ अद्य यय्यं नृवाहणम्‌। ऋ०वे० २.३७.५१; का०श्रौ०सू० १२.३.१४१; आप०श्रौ०सू० २१.७.१७१; मा०श्रौ०सू० ७.२.२१
अर्वाञ्चम्‌ इन्द्रम्‌ अमुतो हवामहे। ऋ०वे० के खिल १०.१२८.११; अ०वे० ५.३.१११; तै०सं० ४.७.१४.४१; का०सं० ४०.१०१; तै०ब्रा० २.४.३.२१।
प्रतीकः अर्वाञ्चम्‌ इन्द्रम्‌। कौ०सू० १४०.६
अर्वाञ्चम्‌ इन्द्रम्‌ अवसे करामहे। ऋ०वे० १०.३८.४४
अर्वाञ्चस्‌ ते हरयः सन्तु युक्ताः। ऋ०वे० ७.२८.१२
अर्वाञ्चा नूनं रथ्येह यातम्‌। ऋ०वे० ५.७६.१३; सा०वे० २.११०२३
अर्वाञ्चा यातं रथ्येव शक्रा। ऋ०वे० २.३९.३५
अर्वाञ्चा वां सप्तयोऽध्वर श्रियः। ऋ०वे० १.४७.८१। तुल०- अर्वाञ्चं त्वा स१।
अर्वाञ्चा सोमपीतये। ऋ०वे० १.१३७.३३
अर्वाञ्चा हरी वन्दनश्रुद्‌ आ कृधि। ऋ०वे० १.५५.७२
अर्वाञ्चो अद्य भवता यजत्राः। ऋ०वे० २.२९.६१; वा०सं० ३३.५११; मै०सं० ४.१२.६१, १९४.५। प्रतीकः अर्वाञ्चो अद्य । मा०श्रौ०सू० ५.२.७.२
अर्वावतं च हूयसे। ऋ०वे० ३.४०.९२; अ०वे० २०.६.९२; मै०सं० ४.१२.३२, १८४.११२
अर्वातश्‌ च वृत्रहन्‌। ऋ०वे० ८.८२.१२
अर्वावतो न आ गहि। ऋ०वे० ३.३७.१११, ४०.८१; अ०वे० २०.६.८१, २०.४१, ५७.७१; मै०सं० ४.१२.३१, १८४.९; मा०श्रौ०सू० ५.१.१०.४८
अर्वासि वा०सं० २२.१९; तै०सं० १.७.८.१, ७.१.१२.१; मै०सं० ३.१२.४, १६१.९; का०सं० अ० १.३; पञ्च०ब्रा० १.७.१.; श०ब्रा० १३.१.६.१;
तै०ब्रा० १.३.६.४, ३.८.९.२; आप०श्रौ०सू० १८.४.१६; मा०श्रौ०सू० ७.१.२; आ०म०पा० २.२१.२४ आप०गृ०सू० ८.२२.१६।
अर्शस्‌ उपचिताम्‌ असि। वा०सं० १२.९७२
अर्षणीर्‌ वक्षणासु ते। अ०वे० ९.८.१६२
अर्षन्ति पूतदक्षसः। ऋ०वे० ८.९४.७३
अर्षन्त्व्‌ आपस्‌ त्वयेह प्रसूताः। ऋ०वे० ३.३०.९४
अर्षन्त्व्‌ अपो जवसा वि मातरः। ऋ०वे० ८.८९.४३; मै०सं० ४.१२.३३, १८३.९; का०सं० ८.१६३
अर्षन्‌ (सा०वे०। अर्षा) मित्रस्य वरुणस्य धर्मणा। ऋ०वे० ९.१०७.१५३; सा०वे० २.२०७३
अर्षाद्‌ अह प्रसवः सर्गतक्तः। ऋ०वे० ३.३३.११३
अर्षा नः सोम शं गवे। ऋ०वे० ९.६१.१५१; सा०वे० २.६८७१
अर्षा मित्रस्य इत्यादि। देखें- अर्षन्‌ मित्रस्य।
अर्षा सोम द्युमत्तमः। ऋ०वे० ९.६५,१९१; सा०वे० १.५०३१, २.३४४१; पञ्च०ब्रा० १३.३.१
अर्हणा पुत्रवाससा। सा०म०ब्रा० २.८.११; गो०गृ०सू० ४.१०.१। देखें- नीचे या प्रथमा व्यौछत्‌।
अर्हणीया आपः। अ०गृ०सू० ५.१३.७। तुल०- नीचे अर्घः।
अर्हन्तश्‌ चिद्‌ यम्‌ इन्धते। ऋ०वे० ५.७.२३. तै०सं० २.१.११.३३; मै०सं० ४.१२.४३, १८७.१०
अर्हन्ता चित्‌ पुरो दधे। ऋ०वे० ५.८६.५३
अर्हन्तो ये सुदानवः। ऋ०वे० ५.५२.५१
अर्हन्न्‌ अग्ने पैजवनस्य दानम्‌। ऋ०वे० ७.१८.२२३
अर्हन्न्‌ इदं दयसे विश्वम्‌ अभ्वम्‌ (तै०आर०। अद्भुवम्‌; मै०सं० आ द्यन्वा)। ऋ०वे० २.३३.१०३; मै०सं० ४.९.४३, १२४.१२; तै०आर० ४.५.७३
अर्हन्‌ निक्षतं यजतं विश्वरूपम्‌। ऋ०वे० २.३३.१०२; मै०सं० ४.९.४, १२४.१०; तै०आर० ४.५.७२
अर्हन्‌ बिभर्षि सायकानि धन्वा। ऋ०वे० २.३३.१०१; मै०सं० ४.९.४१, १२४.१०; कौ०ब्रा० ८.४; तै०आर० ४.५.७१, ५.४.१०। प्रतीकः अर्हन्‌ बिभर्षि।
तै०ब्रा० २.८.६.९ (इत्यादि); शा०श्रौ०सू० ५.९.१३; म०श्रौ०सू० ४.२.२४
अर्हामसि प्रमियं सान्व्‌ अग्नेः। ऋ०वे० ४.५५.७४
अलं यज्ञायोत दक्षिणायै। का०सं० ४०.५२; आप०श्रौ०सू० १६.३४.४२
अलक्षमिर्‌ मे नश्यतां त्वां वृणोमि। ऋ०वे० के खिल ५.८७.५४. देखें- अ०वे० ७.११५.१; आ०म०पा० १.१.५।
अलक्ष्मीं कालरात्रीं (वि०स्मृ०। कालकर्णीं च। बौ०ध० सू० ३.६.५३ वि०स्मृ० ४८.१९३
अलक्ष्मी मे नश्यतु (महा०नारा०उप०। नश्यत) तै०आर० १०.१.१०; महा०नारा०उप० २०.१०
अलक्ष्मीर्‌ नाशयाम्य्‌ अहम्‌। ऋ०वे० के०खिल ५.८७.८२; तै०आर०आ० १०.६६२
अलंकरणम्‌ असि भूयोऽलंकरणं भूयात्‌ (मा०गृ०सू०। असि सर्वस्मा अलं मे भूयासम्‌) पार०गृ०सू० २.६.२६; मा०गृ०सू० १.९.२४
अलज आन्तरिक्षः। वा०सं० २४.३४; तै०सं० ५.५.२०.१; मै०सं० ३.१४.१६, १७६.१; का०सं० अ० ७.१०
अलर्ति दक्ष उत मन्युर्‌ इन्द्रो। ऋ०वे० ८.४८.८३
अलर्षि युध्म खजकृत्‌ पुरंदर। ऋ०वे० ८.१.७३; सा०वे० १.२७१३
अलर्षिरातिं वसुदाम्‌ उप स्तुहि। सा०वे० २.६७०१। देखें- अनर्शिरातिं।
अलसालासि पूर्वा। अ०वे० ६.१६.४१। प्रतीकः अलसाला। कौ०सू० ५१.१५
अलाण्डून्‌ इत्यादि। देखें- अल्गण्डून्‌।
अलातृणासो विदथेशु सुष्टुताः। ऋ०वे० १.१६६.७२
अलातृणो वल्‌ इन्द्र व्रजो गोः। ऋ०वे० ३.३०.१०१; नि० ६.२१
अलाबुकं निखातकम्‌। अ०वे० २०.१३२.२; आश्व०श्रौ०सू० ८.३.१७; शा०श्रौ०सू० १२.१८.१.१०
अलाबुवीणा पिशीली च। ला०श्रौ०सू० ४.२४१
अलाबूनि (शा०श्रौ०सू०। अलाबूनि जरितः) अ०वे० २०.१३४.१; आश्व०श्रौ०सू० ८.३.२१; शा०श्रौ०सू० १२.२३.३; वै०सी० ३२.२५
अलाय्यस्य परशुर्‌ ननाश। ऋ०वे० ९.६७.३०१
अलिशं उत वत्सपः।अ०वे० ८.६.१४
अलिक्लवा जाष्कमदाः। अ०वे० ११.९.९१
अलिक्लवेभ्यो गृध्रेभ्यः। अ०वे० ११.२.२२. वास्तव में पाद का पाठ इस प्रकार होना चाहिये,’’अलिक्ल वेभ्यो गृध्रेभ्यो ये च कृष्णाः, अर्धश्लोका
अन्तिम शब्द, अविष्यवः द्वितीय श्लोकार्द्ध पर जाता हैः देखें- अविष्यवो।
अलिवन्दाय स्वाहा। का०सं० अ० १२.१। देखें- इलुवर्दाय।
अलुभिता योनिः। आप०श्रौ०सू० १.४.१२। तुल०- अयुपिता।
अलोमकाय स्वाहा। तै०सं० ७.५.१२.२; का०सं० अ० ५.३
अलोहिताय स्वाहा। तै०सं० ७.५.१२.२; का०सं० अ० ५.३
अल्गण्डून्‌ (जन संस्करण, अलाण्डून्‌) सर्वान्‌ छलुनान्‌ क्रिमीन्‌। अ०वे० २.३१.२३
अल्गण्डून्‌ (जन संस्करण, स अलाण्डून्‌) हन्मि महता वधेन। अ०वे० २.३१.३१
अवऋत्यै (तै०ब्रा० । अवर्त्यै) बधायोपमन्थितारम्‌। वा०सं० ३०.१२; तै०ब्रा० ३.४.१.८
अवः परेण पर इनावरेण। ऋ०वे० १.१६४.१७१; अ०वे० ९.९.१७१, १८२, १३.१.४११ देखें- अनुवेद इत्यादि।
अवः परेण पितरं यो अस्य (अ०वे० अस्य वेद)। ऋ०वे० १.१६४.१८१; अ०वे० ९.९.१८१
अवः परेण विततं यथा रजः। ऋ०वे० १.८३.२२; अ०वे० २०.२५.२२
अवः प्रियासु यज्ञियास्व्‌ अर्वा। ऋ०वे० १०.१३२.५४
अवंशे द्याम्‌ अस्तभायद्‌ बृहन्तम्‌। ऋ०वे० २.१५.२१
अवंशे धीरः शच्या सम्‌ ऐरत्‌। ऋ०वे० ४.५६.३४; मै०सं० ४.१४.७४, २२४.१०; तै०ब्रा० २.८.४.७४
अवकादान्‌ अभिशोचान्‌। अ०वे० ४.३७.१०१
अवकादान्‌ व्य्‌ ऋषतु। अ०वे० ४.३७.८४, ९४
अवकां (मै०सं०। का०सं० अ०। अवकान्‌, परन्तु मै०सं० पद पाठ अवकां) दन्तमूलैः। वा०सं० २५.१; मै०सं० ५.१५.१, १७७.७; का०सं० अ०
१३.१; श०ब्रा० १३.३.४.१
अवसाभिः शर्कराम्‌। तै०सं० ५.७.११.१; का०सं० अ० १३.१। देखें- शर्कराभिर्‌।
अवकीर्णोऽस्मि काम। जैमि०ब्रा० १.३६२; तै०आर० २.१८.१; पार०गृ०सू० ३.१२.९; गो०ध०शा० २५.४; बौ०ध०सू० २.१.१.३४, ४.२.१०
अवकृणोत्‌ सूर्यत्वचम्‌। मा०गृ०सू० १.८.११४। देखें- नीचे अकरत्‌ सूर्यवर्चसम्‌।
अव कृत्याकृतं जहि। अ०वे० ५.१४.१४, २४। देखें- अमून्‌ कृत्याकृतो।
अवकोल्बा उदकात्मान ओषधयः। अ०वे० ८.७.९१
अवक्रक्षिणं वृषभं यथाजुरम्‌ (सा०वे०। यथा जुवम्‌)। ऋ०वे० ८.१.२१; अ०वे० २०.८५.२१; सा०वे० २.७१११
अवक्रन्दते स्वाहा। तै०सं० ७.१.१९.१; का०सं० अ० १.१०। देखें- अवक्रन्दाय।
अव क्रन्द दक्षिणतो गृहाणाम्‌। ऋ०वे० २.४२.३१
अवक्रन्दाय स्वाहा। वा०सं० २२.७; मै०सं० ३.१२.३, १६०.१२। देखें- अवक्रन्दते।
अवक्रन्देन थालु (तै०सं० का०सं० अ० तालुम्‌) वासं० २५.१; तै०सं० ५.७.११.१; मै०सं० ३.१५.१, १७७.७; का०सं० अ० १३.१
अवक्रामन्तः प्रपद्यैर्‌ अमित्रान्‌। ऋ०वे० ६.७५.७३; वा०सं० २९.४४३; तै०सं० ४.६.६.३३; मै०सं० ३.१६.३३, १८६.६; का०सं० अ० ६.१३
अवक्रो ऽविथुरो (आप०श्रौ०सू०। ऽविधुरो; कौ०सू० । ऽविथुरोऽहं) भूयासम्‌। आश्व०श्रौ०सू० ३.१.१७; आप०श्रौ०सू० १०.२७.२; मा०श्रौ०सू०५.२.८.१६; कौ०सू० ५६.३
अव क्षिप दिवो अश्मानम्‌ उच्चा। ऋ०वे० २.३०.५१
अवक्षिपन्न्‌ अर्क उल्काम्‌ इव द्योः। ऋ०वे० १०.६८.४२; अ०वे० २०.१६.४२
अव क्षुद्रम्‌ इव स्रवेत्‌। ऋ०वे० १.१२९.६६; नि० १०.४२२
अव क्ष्णौमि दासस्य नाम चित्‌। ऋ०वे० १०.२३.२४
अव गिरेर्‌ दासं शम्बरं हन्‌। ऋ०वे० ६.२६.५३
अवध्नती नि जहि य इमां पृतन्यवः। अ०वे० ११.१.९३
अव चष्ठ ऋचीष्मः। ऋ०वे० ८.६२.६१
अव चष्टे दिवः शिशुः। ऋ०वे० ९.३८.५२, सा०वे० २.६२७२
अव जरायु पद्यताम्‌। अ०वे० १.११.४५, ५५, ६५; पार०गृ०सू० १.१६.२५
अव जहि यातुधानान्‌। अ०वे० ५.१४.२१
अवजिह्व निजिह्विक। हिर०गृ०सू० १.१५.५१; अवजिह्वक निजिह्वक। आ०म०पा० २.२१.३२१। आप०गृ०सू० ८.२३.१।
अव ज्याम्‌ इव धन्वनः। अ०वे० ५.१३.६४, ६.४२.११; आ०म०पा० २.२२.३ आप०गृ०सू० ८.२३.३। प्रतीकः अव ज्याम्‌ इव। वै०सू० १२.१३; कौ०सू०
३६.२८। देखें- अवधाम्‌ इत्यादि।
अवटस्यः देखें- अवतस्य।
अवट्‌याभ्यः स्वाहा। तै०सं० ७.४.१३.१; का०सं० अ० ४.२
अवततधन्वा पिनाकावसः (तै०सं० । आप०श्रौ०सू०। पिनाकहस्तः) कृत्तिवासाः। वा०सं० ३.६१; तै०सं० १.८.६.२; श०ब्रा०२.६.२.१७; आप०श्रौ०सू०
८.१८.९. अपूर्णः कृत्तिवासाः। का०श्रौ०सू० ५.१०.२२। देखें- कृत्तिवासाः और पिनाकहस्तः।
अवतत्य धनुष्‌ ट्‌वम्‌ (तै०सं० । का०सं० । नील०उप० धनुस्‌ त्वम्‌)। वा०सं० १६.१३१; तै०सं० ४.५.१.४१; का०सं० १७.१११; मै०सं० २.९.२१,
१२२.१, २.९.९३, १२८.१; मा०श्रौ०सू० ११.७.१; नील०उप० १४१
अव तद्‌ एन ईमहे तुराणाम्‌। ऋ०वे० ७.५८.५४
अवतं मा समनसौ समौकसौ। तै०ब्रा० २.४.२.५१। देखें- भवतं नः।
अव तर (तै०सं० । अवत्तरं) नदीष्व्‌ आ। वा०सं० १७.६२; तै०सं० ४.६.१.२२; मै०सं० २.१०.१२, १३१.९; का०सं० १७.१७२; श०ब्रा० ९.१.२.२७।
देखें- अवत्तरो नदीनाम्‌।
अव तस्य बलं तिर। ऋ०वे० १०.१३३.५३। देखें- अप तस्य‘ इत्यादि।
अवतस्य (सा०वे०। अवटस्य) विसर्जने। ऋ०वे० ८.७२.११३; सा०वे० २.९५३३
अवतान्‌ इव मानुसः। ऋ०वे० ८.६२.६२
अव तान्‌ जहि हरसा जातवेदः। अ०वे० १९.६५.१३
अवताद्‌ व्यथितम्‌। मै०सं० १.२.८, १७.८, ३.८.५, ९९.१७; का०सं० २.९; मा०श्रौ०सू० १.७.३.१५। देखें- अवतान्‌ मा व्य०।
अवतां त्वां (वा०सं०का०। का०सं० । आप०श्रौ०सू०। त्वा) द्यावापृथिवी। वा०स० २.९; वा०सं०का० २.२.४; का०सं० ९.५; श०ब्रा० १.४.५.४;
आप०श्रौ०सू० ८.१२.४। देखें- अवतां नो।
अवतां त्वा (आप०श्रौ०सू०मा) रोदसी विश्वमिन्वे। ऋ०वे० १.७६.२३; आप०श्रौ०सू० २४.१२.१०३
अवतां द्यावापृथिवी हवं मे। ऋ०वे० १०.७०.१०४
अवतां नो द्यावापृथिवी। मै०सं० १.१०.२, १४१.७। देखें- अवतां त्वम्‌।
अवतां मा नाथितम्‌ (वा०सं०। श०ब्रा०। नाथितात्‌) वा०सं० ५.९; तै०सं० १.२.१२.१, ६.२.७.२; मै०सं० १.२.८, १७.८, ३.८.५, ९९.१६; का०सं०
२.९; श०ब्रा० ३.५.१.२९; आप०श्रौ०सू० ७.३.१४; मा०श्रौ०सू० १.७.३.१५
अवतान्‌ मा व्यथितम्‌ (वा०सं० श०ब्रा० व्यथितात्‌)। वा०सं० ५.९; तै०सं० १.२.१२.१; ६.२.७.२; श.ब्रा. ३.५.१.३०; आप०श्रौ०सू० ७.३.१४; देखें-
अवताद्‌।
अवतां मा रोदसी इत्यादि। देखें- अवतां त्वा‘ इत्यादि।
अवतु देव्य अदितिर्‌ अनर्वा। ऋ०वे० २.४०.६३. मै० सं० ४.१४३: २१५.६; तै०ब्रा० २.८.१.६३
अवतु माम्‌ अवतु वक्तारम्‌। तै०आर० ७.१.१; तै० उप० १.१.१; मै०ज० १.४.४.
अव ते हेडो वरुण नमोभिः। ऋ०वे० १.२४.१४१; तै०सं० १.५.११.३१; मै०सं० ४.१०.४१: १५३.१०; ४.१४.१७१: २४७.७; का०सं० ४०.१११; आश्व०श्रौ०सू०६.१३.७; आप०श्रौ०सू० १३.१९.७. प्रतीकः अव ते हेडो वरुण। मै०सं० ४.१४.३: २१९.२; अव ते हेडः (शा०श्रौ०सू०। हेडः) तै०सं०२.५.१२.१; ४.२.११.२; तै०ब्रा० २.७.१६.४; ८.१.६; तै०आर० २.४.१; शा०श्रौ०सू० ६.१०.११; ८.११.५; आप०श्रौ०सू० १७.२२.३; मा०श्रौ०सू० ५.१.३.२६; शा०गृ०सू० ५.२.४; अव। मा० ध०सा०११.२५३.
अवतोकाम्‌ इमां स्तरियम्‌। अ०वे० ८.६.९२.
अवत्कम्‌ अधि पर्वतात्‌। अ०वे० २.३.१२
अवत्तरं: देखें- अव तर।
अवन्तरो नदीनाम्‌। अ०वे० १८.३.५२ देखें -अव तर।
अव त्मना धृषता शम्बरं भिनत्‌। अ०वे० १.५४.४२
अव त्मना बृहतः शम्बरं भेत्‌। ऋ०वे० ७.१८.२०४
अव त्मना भरते के तवेदाः। ऋ०वे० १.१०४.३१
अव त्मना भरते फेनम्‌ उदन्‌। ऋ०वे० १.१०४.३४
अव त्मना सृजतं पिन्वतं घियः। ऋ०वे० १.१५१.६३
अव त्या बृहतीर्‌ इषः। ऋ०वे० १०.१३४.३१
अव त्वं द्यावा पृथिवी। वा०सं० २.९; का० सं० ९.५; श०ब्रा० १.४.५.४; आप०श्रौ०सू० ८.१२.४
अव त्वं निष्फले सृजे। अ०वे० १.११.३४
अव त्वानेना नमसा तुर इयाम्‌। ऋ०वे० ७.८६.४
अव त्वा हविषा यजे। हिर०गृ०सू० १.१५.५२; आ०म०पा० २.२१.३२२
अव त्वे इन्द्र प्रवतो नोर्मिः। ऋ०वे० ६.४७.१४१
अव त्सरत्‌ पृशन्यश्‌ चिकित्वान्‌। ऋ०वे० १.७१.५२
अवत्सारस्य स्पृणवाम्‌ रण्वभिः। ऋ०वे० ५.४४.१०३
अवदते स्वाहा। तै०सं० ७.१५.१२.१ का० सं०अ० ५.३
अव दस्यूर्ँ‌ अधूनुथा। ऋ०वे० ८.१४.१४३; अ०वे० २०.२९.४३
अवदानानि ते प्रत्यवदास्यामि। तै०ब्रा० ३.७.५.५; आप०श्रौ०सू० २.१८.९; मा०श्रौ०सू० १.३.२.१२.
अव दिव इन्वतं जीरदानू। ऋ०वे० ७.६४.२४
अव दिवस्‌ तारयन्ति। अ०वे० ७.१०७.११ प्रतीकः अव दिवः। कौ०सू० ३१.२७.
अव दीक्षाम्‌ असृक्षत (आ०म०पा०। अदास्थ) स्वाहा। अ०वे० १४.२.५२३; आ०म०पा० १.४.४२ देखें- इयम्‌ अप।
अव दीधेद्‌ अहीशुवः। ऋ०वे० १०.१४४.३३
अव देवं त्र्यम्बकम्‌। वा०सं० ३.५८२; तै०सं० १.८.६.२२; मै०सं०१.१०.४: १४४.६; का०सं० ९.७२; श०ब्रा० २.६.२.११२ ला०श्रौ०सू० ५.३.५२
अव देवानां यज हेडो अग्ने (का०सं० । यजे हीड्यानि (मूल यजेहीड्यानि); मा०श्रौ०सू० यजे हेड्यानि) अ०वे० १९.३.४४; का०सं० ७.१२४;
मा०श्रौ०सू० १.५.१६४ देखें- अग्ने देवानाम्‌ और अव देवान्‌।
अव देवानां बृहताम्‌ अनर्मणाम्‌। अ०वे० ७.७.१२ देखें - उरूशर्मणां।
अव देवान्‌ यजे हेड्यान्‌ (मूल यज्ञेहेड्यानि) तै०ब्रा० १.२.१.९४; आप०श्रौ०सू० ५.५.८४ देखें -नीचे अवदेवानां यज।
अव देवैर्‌ देवकृतम्‌ एनोऽयक्षि (का०सं० । तै०सं० । तै०ब्रा० ऽयाट्‌) वा०सं० २०.१८३; तै०सं० १.४.४५.२३; का०सं० ३८.५३; तै०ब्रा० २.६.६.३३;
श०ब्रा० १२.९.२.४३ देखें- अगला, और देखें -अव नो देवैर्‌।
अव देवैर्‌ देवकृतम्‌ एनोऽयासिषम्‌। वा०सं० ३.४८३; ८.२७३; श०ब्रा० २.५.२.४७३; ४.४.५.२२३; ला०श्रौ०सू० २.१२.९३; देखें- नीचे पूर्व का।
अवद्यं च मलं च यत्‌। अ०वे० ७.८९.३२; वा०सं० ६.१७; ला०श्रौ०सू० २.२.११२; आप०श्रौ०सू० ७.२१.६२ देखें- यत्‌ किं च दुरितं, और यत्‌ किं
चिद्‌ दुरितं।
अवधभिया बहवः पृणन्ति। ऋ०वे० १०.१०७.३४
अवद्यम्‌ अधि दीधरत्‌। ऋ०वे० ८.६८.१९३
अवद्यम्‌ इव मन्यमाना गुहाकः। ऋ०वे० ४.१८.५१
अव द्याम्‌ इव धन्विनः। हि० गृ०सू० १.१५.३३ देखें- अव ज्याम्‌।
अवद्याम्य एकतोमुखाम्‌। तै०ब्रा० ३.७.५.६४; आप०श्रौ०सू० ३.१.७४
अव द्युतानः कलशान्‌ अचिक्रदत्‌। ऋ०वे० ९.७५.३१; सा०वे० २.५२१
अव धुभिर अभि विदुष्‌ कविः सन्‌। ऋ०वे० ७.१.२२
अव द्रप्सो अंशुमतीम्‌ अतिष्ठत्‌। ऋ०वे० ८.९६.१३१; अ०वे० २०.१३७.७१; सा०वे० १.३२३१; का०सं० २.८.४१; ऐ०ब्रा० ६.३६.१२; गो०ब्रा०
२.६.१६; तै०आर० १.६.३१; आश्व०श्रौ०सू० ८.३३.३; वै०सू० ३२.३३. प्रतीकः अव द्रप्सः। शा०श्रौ०सू० १२.२५.२. देखें- बृ०दे० ६.११५.११६.
अव दुग्धानि पित्र्या सृजा नः। ऋ०वे० ७.८६.५१
अव द्रोणानि घृतवान्ति सीद (सा०वे० ०वन्ति दोह)। ऋ०वे० ९.९६.१३३; सा०वे० १.५३२३
अव द्वके अव त्रिका। ऋ०वे० १०.५९.९१
अव द्विता वरुणो मायी नः सात्‌। ऋ०वे० ७.२८.४४
अव धन्वानि तन्मसि। वा०सं० १६.५४४-६३४; तै०सं० ४.५.११.१४, २४; मै०सं० २.९.९४ (दशांश): १२८.८-१२९.८; का०सं० १७.१६ (दशांश)। अवधिष्म रक्षः। तै०सं० १.८.७.२; मै०सं० २.६.३: ६५.३; का०सं० १५.२; तै०ब्रा० १.७.१.९; आप०श्रौ०सू० १८.९.१८; मा०श्रौ०सू० ९.१.१. देखें-
अबधिष्म।
अवधिष्मामुम्‌। तै०ब्रा० ३.३.११.४; आप०श्रौ०सू० ३.१४.२. देखें- अबधिष्म।
अवधीत्‌ कामो मम ये सपत्नाः। अ०वे० ९.२.१११
अवधूतं रक्षः। वा०सं० १.१४.१९; तै०सं० १.१.५.१; ६.१; मै०सं० १.१.६: ३.११; १.१.७: ४.२; ४.१.६; ८.१; ४.१.७: ९.५; का०सं० १.५.६; ३१.४.५;
श०ब्रा० १.१.४.४; २.१.१४; तै०ब्रा० ३.२.५.५; ६.१; आ०श्रौ०सू० १.१९.३; मा०श्रौ०सू० १.२.२.६. प्रतीकः अवधूतम्‌। का०श्रौ०सू० २.४.२. देखें-नीचे अपहतं रक्षः।
अवधूता अरातयः (मै०सं०। का०सं० अवधूतारातिः)। वा०सं० १.१४.१९; तै०सं० १.१.५.१; ६.१; मै०सं० १.१.६: ३.११; १.१.७: ४.२; का०सं० १.५.६; ३१.४.४.५; श०ब्रा० १.१.४.४; २.१.१४; तै०ब्रा० ३.२.५.५; ६.१; आप०श्रौ०सू० १.१९.३
अव धेहि। कौ०सू० ६४.१३. आ सिञ्चोदकम्‌ अव‘ इत्यादि का खण्ड, जो दृष्टव्य है।
अवध्रं ज्योतिर्‌ अदितेर ऋतावृधः। ऋ०वे० ७.८२.१०३; ८३.१०३
अवध्वंस इवारुण। अ०वे० ५.२२.३२
अवनद्धं श्नथितम्‌ अप्स्व अन्तः। ऋ०वे० १.११६.२४२
अवनद्धंम्‌ अमिहितम्‌। अ०वे० ९.३.८३
अव नीचीर्‌ अपः सृज। अ०वे० ४.१५.१२३
अवनेनिक्ष्व कर्मप्रदीप १.३.११. देखें- असौ अव०।
अव नो देवैर्‌ देवकृतम्‌ एनो यक्षि। मै०सं० १.३.३९३: ४५.११; का०सं० ४.१३३ देखें-अव देवैर्‌।
अव नो वृजिना शिशीहि। ऋ०वे० १०.१०५.८१
अवन्तम्‌ अत्रये गृहम्‌। ऋ०वे० ८.७३.७१
अवन्ती देवी सुहवा मे अस्तु। तै०ब्रा० २.८.८.५४
अवन्ती (का०सं० अ०। ०तीस्‌) स्थावन्तीस्‌ त्वावन्तु। तै०सं० ७.१२.१२.१; का०सं० अ० ४.१; तै०ब्रा० ३.९.६.१. प्रतीकः अवन्ती स्थ।
आप०श्रौ०सू० २०.१७.१३
अवन्तु णः कश्यपो वामदेवः। अ०वे० १८.३.१५४
अवन्तु नः पितरः सुप्रवाचनाः। ऋ०वे० १.१०६.३१
अवन्तु नो अमृतासस्‌ तुरासः। ऋ०वे० ५.४२.५४
अवन्तु मा पर्वतासो ध्रुवासः। ऋ०वे० ६.५२.४३
अवन्तु मा पितरो देव हूतै। ऋ०वे० ६.५२.४४
अवन्तु माम्‌ उषसो जायमानाः। ऋ०वे० ६.५२.४१
अवन्तु मा सिन्धवः पिन्वमानाः। ऋ०वे० ६.५२.४२
अवन्तु सप्त सिन्धवः। ऋ०वे० ८.५४ (भाग-६)४२
अवन्त्य अस्य पवीतारम्‌ (सा०वे। पवितारम्‌) आशवः। ऋ०वे० ९.८३.२३; सा०वे० २.२६३
अवन्न अवन्तीर्‌ उप नो दुरश्‌ चर। ऋ०वे० ७.४६.२३
अवपतन्तानां रुद्राणां (अवपतन्तीनां रुद्राणीनां भी) स्थाने स्वतेजसा भानि। तै०आर० १.१७.२
अवपतन्तीर्‌ अवदन्‌। ऋ०वे० १०.९७.१७१; वा०सं० १२.९११; तै०सं० ४.२.६.५१; मै०सं० २.७.१३१; ९४.१३; का०सं० १६.१३१ देखें- अवयतीः सम्‌ अवदन्त, और देखें-पिप्पल्यः समवदन्त।
अव पद्यन्ताम्‌ एषाम्‌ आयुधानि। अ०वे० ८.८.२०१
अवपघस्व अवपथात्‌। हिर०गृ०सू० २.३.३३
अवपन्नेभ्यः स्वाहा। तै०सं० ७.३.१९.१; २०.१; का० सं०अ० ३.९.१०
अवपन्‌ पञ्च मानवाः। अ०वे० १८.४.५५२; तै०आर० ६.६.२२
अव पादि दिवस्‌ परि। ऋ०वे० १.१०५.३२
अव प्रियम्‌ अर्शसानस्य साह्वान्‌। ऋ०वे० २.२०.६३
अव प्रिया (अ०वे० । प्रियान्‌) अधूषत। ऋ०वे० १.८२.२२; अ०वे० १८.४.६१२; सा०वे० १.४१५२; वा०सं० ३.१५२; तै०सं० १.८.५.२२; मै०सं०
१.१०.३२; १४३.१२; का०सं० ९.६२; श०ब्रा० २.६.१.३८२
अव प्रिया दिदिष्टन। ऋ०वे० १०.१३२.३३
अवप्रुषो विप्रुषः सं यजामि (मा०श्रौ०सू०। सृजामि) तै०ब्रा० ३.७.६.२१३; मा०श्रौ०सू० १.३.५.१३३ देखें-उत्प्रुषो
अवढाढं रक्षः। आप०श्रौ०सू० २.२.२. देखें-नीचे अपहतं रक्षः।
अवबाढा यातुधानाः। आप०श्रौ०सू० २.२.२
अवबाढोऽघशंसः। आप०श्रौ०सू० २.२.२
अवबाढो दुरस्युः। का०सं० २.११; २५.९; आप०श्रौ०सू० ११.११.९
अव बाधतां इत्यादि। देखें-अप बाधतां इत्यादि।
अवबाधस्व पृतनायतः। पार०गृ०सू० १.७.१४ देखें-अवबाधे पृतन्यतः।
अव बाधे द्विषन्तं देवपीयुम्‌। अ०वे० ४.३५.७
अव बाधे पृतन्यतः (आप०श्रौ०सू०। पृतन्यता) मै०सं० १.३.१२२ ३४.१२; आप०श्रौ०सू० १२.२२.५२ देखें-अभिष्याम पृतन्यतः सासह्याम, और देखें-अवबाधस्व‘ इत्यादि, और अभि तिष्ठ इत्यादि।
अव बाहू मनोयुजा। अ०वे० ६.६५.१२
अव ब्रह्मद्विषो जहि। ऋ०वे० ८.६४७.१३; ऋ०वे० के खिल ५.८४.१४; अ०वे० २०.९३.१३; सा०वे० १.१९४३; २.७०.४३
अवभृथ निचुम्पुण (तै०सं० । तै०ब्रा० । आप०श्रौ०सू० निचनाकुण; मै०सं० का०सं०, मा०श्रौ०सू० निचुंकुण) वा०सं० ३.४८१; ८.२७१; २०.१८१; तै०सं० १.४.४५.२१; ६.६.३.४; मै०सं० १.३.३९१: ४५.११; ४.८.५: ११३.२; का०सं० ४.१३१; २९.३; ३८.५१; श०ब्रा० २.५.२.४७१; ४.४.५.२२१; १२.९.२.४; तै०ब्रा० २.६.६.३१; ला०श्रौ०सू० २.१२.९१; मा०श्रौ०सू० २.५.४.३०; आप०श्रौ०सू० १३.१९.१०१; १९.१०.५; नि० ५.१८। प्रतीकः अवभृथ का०श्रौ०सू०
५.५.३०; १०.९.३; बृ०परा०सं०२.१३३
अवभृथश्‌ च स्वगाकारश्‌ (का०सं० । सुगाकारश्‌ च। मै०सं० ३.४.१: ४६.२; का०सं० २१.११
अवभृथश्‌ च मे स्वगाकारश्‌ च मे (वा०सं०। मे यज्ञेन कल्पन्ताम्‌) वा०सं० १८.२१; तै०सं० ४.७.८.१; ५.४.८.४; मै०सं० २.११.५: १४३.९;
का०सं० १८.११
अवभृथाय स्वाहा। का०सं० अ० ५.७.८
अवभृथेन त्वापम्‌। का०सं० २२.८; मा०श्रौ०सू० ६.२.६ देखें- अपां त्वावभृथेन।
अवभेदक विरूपाक्ष। पार० गृ०सू० ३.६.३१
अव भेषज पादय। अ०वे० ८.६.१६३
अव मन्यु तनोमि ते। अ०वे० ६.४२.२२
अव मन्युर अवायत। अ०वे० ६.६५.११ प्रतीकः अव मन्युः कौ०सू० १४.७
अवमं मध्यमं चतुम्‌। तै०आर० १.८.४२
अव मर्त्यैर्‌ मर्त्यकृतम्‌ (मै०सं०। मर्त्यकृतं चिकित्वान्‌) वा०सं० ३.४८४; ८.२७४; वा०सं० २०.१८४; तै०सं० १.४.४५.२४; मै०सं० १.३.३९४; ४५.१२;
का०सं० ४.१३४; ३८.५४; श०ब्रा० २.५.२.४७४; ४.४.५.२२४; १२.९.२.७; तै०ब्रा० २.६.६.३४; ला०श्रौ०सू० २.१२.९४
अव मा पाप्मन्‌ सृज। अ०वे० ६.२६.१. प्रतीकः अव मा पाप्मन्‌। कौ०सू० ३०.१७
अवमुञ्चन्‌ मृत्युपाशान्‌ अशस्तिम्‌। अ०वे० ८.२.२३
अव मे पाप्मानं जहि। सा०म०ब्रा० १.७.९
अवमेभ्यः पितृभ्यः स्वाहा सह भक्षेभ्यः। ला०श्रौ०सू० ३.२.११
अवमैस्‌ त ऊर्व्स्‌ ते काव्यैस्‌ ते पितृभिर्‌ भक्षितस्य मधुमतो नाराशंसस्य सर्वगण उपहूत उपहूतस्य भक्षयामि। पञ्च०ब्रा० १.५.९ प्रतीकः अवमैः ला०श्रौ०सू० २.५.१४ देखें-ऊमैः पितृभिर्‌।
अव यक्ष्व नो वरुणं रराण। ऋ०वे० ४.१.५३; वा०सं० २१.४३; तै०सं० २.५.१२.३३; मै०सं० ४.१०.४३; १५३.१५; ४.१४.१७३; ४४६.१२; का०सं ३४.१९३; आ०म०पा० १.४.१५३
अव यच्‌ छेनो अस्वनीद्‌ अध द्योः। ऋ०वे० ४.२७.३४
अवयजनम्‌ असि। मै०सं० १.१०.२२: १४३.३; देखें-इदं तद्‌ अव० और तस्यावयजनम्‌।
अव यज्ञेभिर्‌ ईमहे हविर्भिः। ऋ०वे० १.२४.१४२; तै०सं० १५.११.३२; मै०सं० ४.१०.४२; १५३.१०; ४.१४.१७: २४७.७; का०सं० ४०.११२
अवयतीः सम्‌ अवदन्त। वा०सं०का० १३.६.१७१ देखें- अवपतन्तीर्‌ इत्यादि।
अव यत्‌ त्वं शतक्रतो। ऋ०वे० १०.१३४.४; आश्व०श्रौ०सू० ७.४.४; शा०श्रौ०सू० १२.५.१२
अव यत्‌ स्वे सधस्थे। ऋ०वे० ८.७९.९१
अवयातां मखता हेडो अद्भुतः। ऋ०वे० १.८४.१२२
अवयाता सदम्‌ इद्‌ दुर्मतीनाम्‌। ऋ०वे० १.१२९.११२
अवयाता हरसो दैव्यस्य। ऋ०वे० ८.४८.२२; अ०वे० २.२.२२
अव या वयं चकृमा तनूभिः। ऋ०वे० ७.८६.५२
अव याश्‌ चष्टे अरुणः सुपर्णः। ऋ०वे० १०.३०.२३
अवयासाय स्वाहा। तै०सं० १.४.३५.१; का०सं० अ० ५.६; तै०आर० ३.२०.१
अवरन्‌ अभ्य आ तरः देखें- अवरान्‌ इत्यादि।
अव रक्षांसि धूनुते। अ०वे० १९.३६.४४
अव रक्षांस्य अक्रमीत्‌। अ०वे० १९.३६.५४
अवा रक्षो दिवः सपत्नं वद्यासम्‌। आप०श्रौ०सू० १.१९.११
अवरस्पराय शंखध्मम्‌। वा०सं० ३०.१९; तै०ब्रा० ३.४.१.१३
अवराञ्‌ (मै०सं०। अवरन्‌) अभ्य आ तर। ऋ०वे० ८.७५.१५२; वा०सं० ११.७१; तै०सं० २.६.११.४२; ४.१.९.२२; मै०सं० २.७.७२; ८३.३; का०सं०
१६.७; जैमि०ब्रा० १.६५२; श०ब्रा० ६.६.३.१२; १२.४.४.३२
अव राजन्‌ पशुतृपं न तायुम्‌। ऋ०वे० ७.८६.५३
अवरुद्धः परिपदं न सिंह। ऋ०वे० १०.२८.१०२
अव रुद्रम्‌ अदीमहि। वा०सं० ३.५८१; श०ब्रा० २.६.२.१११; का०श्रौ०सू० ५.१०.१४ प्रतीकः अव रुद्रम्‌। बृ०पा०सं० ९.११८. देखें-अवाम्बा।
अव रुद्रा अशसो हन्तनावधः। ऋ०वे० २.३४.९४
अवरोह सह पत्न्या। मै०ज० १.१०.७४
अवर्चस० कृणुहि शत्रुम्‌ अस्या। अ०वे० ४.२२.३४ तै०ब्रा० २.४.७.७४
अवर्तयत्‌ सूर्यो न चक्रम्‌। ऋ०वे० २.११.२०३
अवर्तयो मनवे गातुम्‌ इछन्‌। ऋ०वे० ५.३०.७४
अवर्तिं यन्तु मम ये सपत्नाः। अ०वे० ९.२.४२
अवर्तिं हन्ति चक्षुषा। अ०वे० ९.४.१७२
अवर्त्या शुन आन्त्राणि पेचे। ऋ०वे० ४.१८.१३१
अवर्त्यै इत्यादि। देखें- अवृत्यै‘ इत्यादि।
अवर्धत मध्य (मै०सं०। मध्या) आनाव्यानाम्‌। ऋ०वे० १.३३.११२; मै०सं० ४.१४.१२२; २३५.७; तै०ब्रा० २.८.३.४२
अवर्धन्न इन्द्र मरुतश्‌ चिद्‌ अत्र। ऋ०वे० १०.७३.१३; वा०सं० ३३.६४३; मै०सं० १.३.२०३; ३७.१०; का०सं० ४.८३; तै०ब्रा० २.८.३.५३
अवर्धन्न उग्र महिमानम्‌ इन्द्रियम्‌। ऋ०वे० १०.११३.३४
अवर्धन्‌ वाजा उत ये चिद्‌ अत्र। ऋ०वे० १०.७३.३२
अवर्धयन्‌ दस्युहत्याय देवाः। ऋ०वे० १०.९५.७४; नि० १०.४७४
अवर्धयन्न अहये हन्तवा उ। ऋ०वे० ५.३१.४४; सा०वे० १.४३९२; तै०सं० १.६.१२.६४; मै०सं० ४.१२.२४: १८२.८; सा०सं० ८.१६४
अवर्धयन्‌ सुभगं सप्त यह्वीः। ऋ०वे० ३.१.४१
अवर्धयन्‌ सोमवत्या वचस्यया। ऋ०वे० १०.११३.८२
अवर्धयो द्यां वृहद्भिर्‌ अक्रैः। ऋ०वे० २.११.१५४
अवर्धयो वनिनो अस्य दंससा। ऋ०वे० १०.१३८.२३
अवर्‌ मह इन्द्र दाद्दहि श्रुधीनः ऋ०वे० १.१३३.६१ प्रतीकः अवर्‌ मह इन्द्र ऐ०ब्रा० ५.१२.५; आश्व०श्रौ०सू० ८.१.१२; शा०श्रौ०सू० १०.७.११; ८.३.
अवषीर्‌ वर्षम्‌ उद्‌ उ षू गृभाय। ऋ०वे० ५.८३.१०१
अवर्ष्याभ्यः स्वाहा। तै०सं० ७.४.१३.१; का०सं० अ० ४.२.
अवलिप्ता रौद्राः। वा०सं० २४.३; मै०सं० ३.१३.४; १६९.६
अवलिप्तास्‌ त्रयः शैशिरा। तै०सं० ५.६.२३.१; का०सं० अ० १०.३
अववर्षते स्वाहा। वा०सं० २२.२६. देखें- अभिवर्षते।
अवविद्धं तौग्रथम्‌ अप्स्व अन्तः। ऋ०वे० १.१८२.६१
अव वृष्टिं सृजतं जीरदानू। ऋ०वे० ५.६२.३४
अव वेति सुक्षयं सुते मधु। ऋ०वे० १०.१३.४; अ०वे० २०.७३.५३
अव वेदिं होत्राभिर्‌ यजेत। ऋ०वे० ७.६०.९१;
अवव्ययन्न असितं देव वस्म (तै०ब्रा० । आप०श्रौ०सू०। वस्वः)। ऋ०वे० ४.१३.४२; मै०सं० ४.१२.५२; १९४.१; का०सं० ११.१३२; तै०ब्रा०
२.४.३२; आप०श्रौ०सू० १६.११.१२२
अव व्राधन्तम्‌ अभिन्द्‌ वृधश्‌ चित्‌। ऋ०वे० १०.६९.११४
अवशसा निः शसा यत्‌ पराशसा। अ०वे० ६.४५.२१ देखें- यद्‌ आशसू।
अव शादेषु गछति। ऋ०वे० ९.१५.६३;त्त् सा०वे० २.६२२३
अवश्‌ च यः परः स्त्रुचा (वै०सू० । परः स्त्रुचः का०सू० परोदिवः)। ऋ०वे० १०.१७.१३२; का०सं० ३५.८२; वै०सू० १६.१७२
अवश्‌ चरन्‌ परो अन्येन पश्यन्‌। ऋ०वे० ६.९.३४
अव श्मशा खधद्‌ वाः। ऋ०वे० १०.१०५.१२; सा०वे० १.२२८२; नि० ५.१२
अव श्लक्षणम्‌ इव भ्रंशत्‌। अ०वे० २०.१३३.६१; शा०श्रौ०सू० १२.२२.१.६१
अव श्वेत पदा जहि। अ०वे० १०.४.३१ देखें -अप श्वेत, और अपः श्वेत०।
अवसं रात्रीः शरदस्‌ चतस्त्र। ऋ०वे० १०.९५.१६२; श०ब्रा० ११.५.१.१०२
अवसा आ विमोचनात्‌। ऋ०वे० ३.५३.२०४
अवसानपतिभ्यः स्वाहा। तै०आर०आ० १०.६७.१; महा०नारा०उप० १९.२
अवसाय पदते रुद्र मृड। ऋ०वे० १०.१६९.१४; तै०सं० ७.४.१७.१४; का०सं० अ० ४.६४; नि० १.१७
अवसायाश्वान्‌ नि० १.१७ विमुच्या वायो के खण्ड। जो दृष्टव्य है।
अव सिन्धुं वरुणो घौर, इव स्थात्‌। ऋ०वे० ७.८७.६१; आश्व०श्रौ०सू० ३.७.१५
अव सुक्रतुः सर्तवा अपः सृजत्‌। ऋ०वे० १.५५.६४
अव सृजन्न उप त्मना। ऋ०वे० १.१४२.१११
अव सृज पुनर्‌ अग्ने पितृभ्या। ऋ०वे० १०.१६.५१; अ०वे० १८.२.१०१; तै०आर० ६.४.२१; शा०श्रौ०सू० ३.१६.७१; कौ०सू० ८.४४; ८२.८८
अव सृजा वनस्पते। ऋ०वे० १.१३.११९
अवसृष्टः इत्यादि। देखें- अवसृष्टा परा‘ इत्यादि।
अवसृष्टाधि धन्वनः। अ०वे० १.३.९२
अवसष्टा (तै०ब्रा० । आप०श्रौ०सू०। अवसृष्टः) परा पत। ऋ०वे० ६.७.१६१; अ०वे० ३.१९.८१; सा०वे० २.१२१.३१; वा०सं० १७.४५१; तै०सं०
४.६.४.४१; तै०ब्रा० ३.७.६.२३१; वै०सू० ३४.१७, आप०श्रौ०सू० ३.१४.३१; आ०गृ०सू० ३.१२.१८
अव सेदिं तृष्णां क्षुधं जहि। कौ०सू० ७०.१२ देखें-नीचे अप क्षुधं।
अव सोमं नयामसि। अ०वे० ७.९४.१२; तै०सं० ३.२.८.६२; का०सं० ३५.७२ देखें-नीचे अभि सोमं। का०श्रौ०सू० १०.७.८ ऊह का विधान है, अव सोमं गृह्णामि।
अवस्कवं व्यध्वरं क्रिमीन्‌। अ०वे० २.३१.४३
अवस्‌ तत्‌ सु न आर भर। ऋ०वे० ५.३५.२४
अव स्तोमेभि रुद्रं दिषीय। ऋ०वे० २.३३.५२
अवस्थस्य क्लधीवतः। अ०वे० ७.९०.३३
अवस्था नामास्य अवाची दिक्‌ तस्यास्‌ ते विष्णुर अधिपतिः कल्माषग्रीवो रक्षिता। मै०सं० २.१३.२१: १६७.८ देखें-अगला।
अवस्थावा नामास्य उदीची दिक्‌ तस्यास्‌ ते वरुणोऽधिपतिस्‌ तिरश्चराजी रक्षिता। तै०सं० ५.५.१०.२; आ०म०पा० २.१७.१७ (आ०गृ०सू०
७.१८.१२)।
अव स्थिरा तनुहि भूरि शर्धताम्‌। ऋ०वे० ८.१९.२३; सा०वे० २.९१०३; वा०सू० १५.४०२; आप०श्रौ०सू० १४.३३.६२; मा०श्रौ०सू० ६.२.२३
अव स्था तनुहि यातुजूनाम्‌। ऋ०वे० ४.४.५३; १०११६.५२; वा०सं० १३.१३३; तै०सं० १.२.१४.२३; मै०सं० २.७.१५३: ९७.१६; का०सं० १६.१५३
अव स्थिरा मघवद्भ्यस्‌ तनुष्व। ऋ०वे० २.३३.१४३; वा०सं० १६.५०३; तै०सं० ४.५.१०.४३; मै०सं० २.९.९३: १२७.१४; का०सं० १७.१६३
अवस्पर्तर्‌ अधिवक्तारम्‌ अस्मयुम्‌। ऋ०वे० २.२३.८२
अव स्पृधि पितरं योधि विद्वान्‌। ऋ०वे० ५.३.९१
अवस्फूर्जते स्वाहा। वा०सू० २२.२६
अवस्फूर्जद्‌ धेतिः। मै०सं० २.८.१०: ११५.७; का०सं० १७.९ देखें एक छो़ड कर अगला।
अवस्फूर्जन्‌ दिद्युंद (मै०सं०। का०सं० । विद्युद्‌ वर्षन्‌ भूतर्‌ आवृत्‌ स्वाहा (मै०सं० वर्षंस्‌ त्वेष रावट्‌ स्वाहा, का०सं० वर्षंस्‌ त्वेव रावत्‌ स्वाहा)
तै०सं० २.४.७.२; मै०सं० २.४.७: ४४.४; का०सं० ११.९. देखें-नीचे अनशन्य।
अवस्फूर्जन्‌ हेतिः (तै०सं० । प्रहेतिः) वा०सं० १.१९; तै०सं० ४.४.३२; श०ब्रा० ८.६.१.२० देखें-एक छो़ड कर पूर्व का।
अव स्म दुर्हणायतः (सा०वे०। दुर्हृण०)। ऋ०वे० १०.१३४.२१; सा०वे० २.४४२१
अव स्मयन्ते विद्युतः पृथिव्याम्‌। ऋ०वे० १.१६८.८३
अव स्म यस्य वेषणे। ऋ०वे० ५.७.५१
अवस्यतं मुञ्चतं यन्‌ नो अस्ति (अ०वे० । असत्‌)। ऋ०वे० ६.७४.३३; अ०वे० ७.४२.२३; तै०सं० १.५.२२.५३; मै०सं० ४.११.२३: १६५.८; का०सं०
११.१२३
अव स्यति द्विवर्तनिर्‌ वनेषाट्‌। ऋ०वे० १०.६१.२२
अवस्यते स्तुवते कृष्णियाय। ऋ०वे० १.११६.२३१
अवस्यव ऊर्जं वर्धयन्त। ऋ०वे० २.११.१३२
अवस्यवे त्वा वाताय स्वाहा। वा०सं० ३८.७; मै०सं० ४.९.८: १२८.८; श०ब्रा० १४.२.२.५; तै०आर० ४.९.१
अवस्यवे यो वरिवः कृणोति। ऋ०वे० ४.५०.९२; ऐ०ब्रा० ८.२६.१२
अवस्यवो धीमहि प्रशस्तिम्‌। ऋ०वे० २.११.१२३
अवस्यवो न वयुनानि तक्षुः। ऋ०वे० २.१९.८२
अवस्यवो वृषणं वज्रदक्षिणम्‌। ऋ०वे० १.१०१.२३; सा०वे० १.३८०३
अव स्य शूराध्वनो नान्ते। ऋ०वे० ४.१६.२१; अ०वे० २०.७७.२१ प्रतीकः अवस्य शूर। कौ०ब्रा० २६.१६
अव स्य हरी वि मुचा सखाया। ऋ०वे० ६.४०.१२
अवस्युम्‌ अश्विना युवम्‌। ऋ०वे० ५.७५.८३
अवस्युर्‌ (वा०सं०। श०ब्रा०। अवस्यूर्‌। असि दुवस्वान्‌। वा०सं० ५.३२; १८.४५; तै०सं० १.३.३.१; ४.७.१२.३; मै०सं० १.२.१२: २१.१२; २.१२.३:
१४५.१४; का०सं० २.१३; १८.१४; पञ्च०ब्रा० १.४.७; श०ब्रा० ९.४.२७; शा०श्रौ०सू० ६.१२.१९ प्रतीकः अवस्युः। ला०श्रौ०सू० २.२.१८. देखें-अपिजोऽसि दुवस्वान्‌।
अवस्युर्‌ अह्वे कुशिकस्य सूनुः। ऋ०वे० ३.३३.५४; नि० २.२५४
अवस्युर्‌ नाम भिक्षते। ऋ०वे० ७.३२.१७४
अवस्युर्‌ वाम्‌ अहं हुवे। ऋ०वे० ८.३५.२२४-२४४
अवस्युवाता बृहती (तै०सं० । बृहतीर्‌) न (तै०सं० । नु; आश्व०श्रौ०सू०। तु) शक्वरी (तै०सं० ) शक्वरीः) तै०सं० ४.४.१२.३३; मै०सं०
३.१६.४३: १८९.१; का०सं० २२.१४३; आश्व०श्रौ०सू० ४.१२.२३
अव स्यूमेय चिन्वती मघोनी। ऋ०वे० ३.६१.४१
अवस्यूर्‌ असिः देखें-अवस्युर्‌ इत्यादि।
अव स्त्रवत्तीर्‌ वेश्यावृश्चद्‌ इन्द्रः। ऋ०वे० ७.१८.१८३
अव स्त्रेद्‌ ऽघशंसोऽवतरम्‌। ऋ०वे० १.१२९.६६
अव स्वयुक्ता दिव आ वृथा ययुः। ऋ०वे० १.१६८.४१
अव स्वः सक्ता दुधुवीत पर्वतः। ऋ०वे० ८.७०.११३
अव स्वेदा इहाभितः। ऋ०वे० १०.१३४.५१
अवः सूर्यस्य बृहतः पुरीषात्‌। ऋ०वे० १०.२७.२१२
अवहेतो वरुणस्य पाशः। का०सं० ४.१३; २९.३ देखें-प्रमुक्तो इत्यादि और विचृत्तो इत्यादि।
अव हन्म्य उलूखले। आ०म०पा० २.१६.१२४
अवहाय परा गात्‌। अ०वे० ७.५३.४२ देखें-नेद्‌ एषो अस्मान्‌, मा सो अस्मान्‌, और मैषो अस्मान्‌।
अवांस्य आ वृणीमहे। ऋ०वे० ८.२६.२१३; ६७.४३; वा०सं० २७.३४३; का०सं० ११.१२४
अवा कल्पेषु न०: पुमः। ऋ०वे० ९.९.७१
अवाङ्मुखः पीड्यमानः। नि० १४.६१
अवाचचक्षं पदम्‌ अस्य सस्वः। ऋ०वे० ५.३०.२१
अवाची दिक्‌। मै०सं० २.१३.२१: १६७.८
अवाचीनं तद्‌ एतु ते। अ०वे० १०.४.२५४
अवाचीनान्‌ अव जहि। अ०वे० १३.१.३०१
अवाच्यै दिशे स्वाहा। वा०सं० २२.२४
अवाच्यौ ते तोतुद्येते। कौ०सू० १०७.२१
अवाजुष्टान्‌ विघ्यति कर्ते अव्रतान्‌। ऋ०वे० ९.७३.८४
अवाञ्चं पातयामसि। सा०म०ब्रा० २.७.४२
अबाड्‌ ढव्यानि सुरभीणि कृत्वा (ऋ०वे०। वा०सं०। कृत्वी)। ऋ०वे० १०.१५.१२२; अ०वे० १८.३.४२. २; वा०सं० १९.६६२; तै०सं० २.६.१२.५२;
आप०श्रौ०सू० १.१०.१४२; सा०म०ब्रा० २.३.१७२
अवाड्‌ ढव्या पितृभ्य आ। तै०ब्रा० ३.७४.५२; आप०श्रौ०सू० ४.२.१२
अवाड्‌ ढव्येषितो हव्यवाहः। अ०वे० १८.४.१३
अवातिरज्‌ ज्योतिषाग्निस्‌ तमांसि। ऋ०वे० ६.९.१४ नि० २.२१४
अवातिरतम्‌ अनृतानि विश्वा। ऋ०वे० १.१५२.१३; मै०सं० ४.१४.१०३; १३१.८; तै०ब्रा० २.८.६.६३
अवातिरतं वृसयस्य (तै०ब्रा० । प्रथयस्य) शेषः। ऋ०वे० १.९३.४३; तै०ब्रा० २.८.७.१०३
अवोत अपस्‌ तरसि स्वभानो। ऋ०वे० ६.६४.४२
अवादहो दिव आ दस्युम्‌ उच्चा। ऋ०वे० १.३३.७३
अवाधमं वि मध्यमं श्रथाय। ऋ०वे० १.२४.१५२; अ०वे० ७.८३.३२; १८.४.६९२; आर०सं० १.४२; वा०सं० १२.१२२; तै०सं० १.५.११.३२; ४.२.१.३२;
मै०सं० १.२.१८२; २८.८; ४.१४.१७२; ४४६.५; का०सं० ३.८२; १६.८२; श०ब्रा० ६.७.३.८; सा०मं०ब्रा० १.७.१०२ प्रतीकः अवाधमम्‌ - - वि० मध्यमाम्‌। हिर०गृ०सू० १.९.१०