अयं पन्था अनुवित्तः पुराणः। ऋ०वे० ४.१८.१¹
अयं पन्थाः कृत्य इति त्वा नयामः। अ०वे० १०.१.१५¹
अयं पयः सोमं कृत्वा। तै०ब्रा० ३.७.४.१७¹; आप०श्रौ०सू० १.१३.१५¹
अयं पश्चाद् (मै०सं०। पश्चा) विदद्वसुः। मै०सं० २.८.१०, ११४.१९; का०सं० १७.९
अयं पश्चाद् (मै०सं०। पश्चा) विश्वव्यचाः। वा०सं० १३.५६, १५.१७; तै० सं० ४.३.२२. ४.३.१, ५.२.१०.४; मै०सं० २.७.१९, १०४.६; का०सं०१६.१९, २०.९; श०ब्रा० ८.१.२.१, ४.२, ६.१.१८। प्रतीकः अयं पश्चात्। का०श्रौ०सू० १७.६.४
अयं पितॄणाम् अग्निः। तै०ब्रा० ३.७.४.५¹; आप०श्रौ०सू० ४.२.१
अयं पिवान इन्द्र इत्। अ०वे० ९.४.२१¹
अयं पीत इन्दुर् मदे धात्। आश्व०श्रौ०सू० ६.१२.२²
अयं पीयूषं तिसृषु प्रवत्सु। ऋ०वे० ६.४७.४³
अयं पुनान उषसो वि रोचयत् (सा०वे०। उषसो अरोचयत्)। ऋ०वे० ९.८६.२१¹; सा०वे० २.१७३¹
अयं पुरो भुवः (मै०सं०। का०सं० । मा०श्रौ०सू०। भूः) वा०सं० १३.५४; तै०सं० ४.३.२.१, ५.२.१०.३; मै०सं० २.७.१९, १०३.१५; का०सं०
१६.१९, २०.९; श०ब्रा० ८.१.१.४, ४.२; आप०श्रौ०सू० १६.३२.१, २०.१९.१२, २१.१३.९; मा०श्रौ०सू० ६.१.८, ७.२.१, ७.२.६। प्रतीकः अयं पुरः।
का०श्रौ०सू० १७.६.३, १२.२
अयं पुरो हरिकेशः सूर्यरश्मि। वा० सं० १५.१५; तै०सं० ४.४.३.१; मै०सं० २.८.१०, ११४.१३; का०सं० १७.९; श०ब्रा० ८.६.१.१६। प्रतीकः अयं पुरो हरिकेशः। आप०श्रौ०सू० १७.३.७; मा० श्रौ०सू० ६.२.२
अयं पूषा रयिर् भगः। ऋ०वे० ९.१०१.७¹; सा०वे० १.५४६¹, २.१६८¹; का०सं० ९.१९¹, पञ्च०ब्रा० ११.१०.५
अयं पृणातु रजसो विमानम्। का०सं० ३७.९४
अयं प्रकाश उर्व अन्तरिक्षम्। ऋ०वे० १०.१२४.६²
अयं प्रतिशरो मणिः। अ०वे० ८.५.१¹। प्रतीकः अयं प्रतिसरः। कौ०सू० १९.२२, ३९.७
अयं प्रतिसर उभयस्य धर्ता। तै०ब्रा० ३.७.६.८¹; आप० श्रौ०सू० ४.७.१¹
अयं प्राणश् चापानश् च। तै०ब्रा० ३.७.४.१२¹; आप०श्रौ०सू० २.८.६¹
अयं बभूव भुवनस्य गर्भः। तै०ब्रा० २.४.८.५³
अयं बलिर् व आहुतः। अ०वे० ११.१०.५³
अयं बाधते अत्रिणः। अ०वे० २.४.३²
अयं बिभर्त्य अर्ध्वकृशनं मदम्। ऋ०वे० १०.१४४.२³
अयं ब्रध्नस्य विष्टपि। अ०वे० १३.१.१६³
अयं ब्राह्मणः। का०श्रौ०सू० ७.४.११। प्रतीकः अयम्। का० श्रौ०सू० १६.५.२४
अयं भगवत्तमः। तै० सं० १.५.१०.२²; पार० गृ०सू० ३.२.७²। देखें- नीचे अयं नो भग०।
अयं भराय सानसिः। ऋ०वे० ९.१०६.२¹; सा०वे० २.४५¹
अयं मणिर् वरणो वारयिष्यते। अ०वे० १०.३.६४
अयं मणिर् वरणो विश्वभेषजः। अ०वे० १०.३.३¹
अयं मणिः सपत्नहा सुवीरः। अ०वे० ८.५.२¹
अयं मतवाञ् चकुनो यथा हितः। ऋ०वे० ९.८६.१३¹
अयं मनीषाम् उशतीम् अजीगः। ऋ०वे० ६.४७.३²
अयं महान् महता स्कम्भनेन। ऋ०वे० ६.४७.५³
अयं मातायं पिता। ऋ०वे० १०.६०.७¹; जैमि०ब्रा० ४.१६९¹। देखें- बृ०दे० ७.१००।
अयं मामुत्र गाद् इतः। अ०वे० ८.१.१८²
अयं मा लोकोऽनुसंतनुताम्। वै०सू० ७.१२
अयं मित्रस्य वरुणस्य धायसे। ऋ०वे० १.९४.१२¹
अयं मित्राय वरुणाय शंतमः। ऋ०वे० १.१३६.४¹। प्रतीकः अयं मित्राय। शा०श्रौ०सू० १०.८.३
अयं मित्रो नमस्यः सुशेवः। ऋ०वे० ३.५९.४¹; तै०ब्रा० २.८.७.५¹
अयं मूर्धा परमेष्ठी सुवर्चः। तै० सं० ५.७.४.३³
अयं मृधः पुर एतु प्रभिन्दन्। वा०सं० ५.३७², ७.४४²; तै०सं० १.३.४.१², ४.४६.३²; मै०सं० १.३.३७, ४३.१४; का०सं० ४.९², ६.१०²; श०ब्रा०
३.६.३.१२², ४.३.४.१३²; आश्व०श्रौ०सू० ८.१४.४
अयं मे कामः समृध्यताम्। वा०सं० २६.२; शा०श्रौ०सू० ४.१०.३
अयं मे देवः सविता तद् आह। ऋ०वे० १०.२७.१८³
अयं मे पीत उद् इयर्ति वाचम्। ऋ०वे० ६.४७.३¹
अयं मे भगवत्तरः। ऋ०वे० १०.६०.१२²; अ०वे० ४.१३.६²
अयं मे रद्धः। मै०सं० ४.५.२, ६५.१६
अयं मे वज्रः पाप्मानम् अपहनत्। पा०गृ०सू० २.७.७। प्रतीकः अयं मे वज्रः। याज्ञ० ध०शा० १.१३६
अयं मे वरण उरसि। अ०वे० १०.३.११¹
अयं मे वरणो मणिः। अ०वे० १०.३.१¹। प्रतीकः अयं मे वरणः। कौ०सू० १९.२२
अयं मे विश्वभेषजः। ऋ०वे० १०.६०.१२³; अ०वे० ४.१३.६³
अयं मे हस्तो भगवान्। ऋ०वे० १०.६०.१२¹; अ०वे० ४.१३.६¹। तुल०- बृ०दे० ७.१०२।
अयवानाम् (तै०सं० । अया१) आधिपत्यम्। वा०सं० १४.२६; तै० सं० ४.३.९.२.; मै०सं० २.८.५, ११०.२; का०सं० १७.४, २१.१
अयश् शण्डो मर्को उपवीर उलूखलः। आ० म०पा० २.१३.९¹ ²। आप०गृ०सू० ६.१५.६। देखें- शण्डा।
अयःशिप्रा वाजिनः सुनिष्काः। ऋ०वे० ४.३७.४²
अयःशिर्षो मदेरधुः। ऋ०वे० ८.१०१.३³
अयसा मनसा धृतः। आप०श्रौ०सू० ३.११.२³; आ०म०पा० १.५.१८³; हिर०गृ०सू० १.२६.१३³। देखें- अयासन् मनसा और अयासा मनसा।
अयसा हव्यम् ऊहिषे।आप०श्रौ०सू० ३.११.२४; आ०म० पा० १.५.१८४; हिर-गृ०सू० १.२६.१३४। देखें- अया सन् हव्यम् और तुल०- अया नो
यज्ञं।
अयसि त्रीणि तपसा विष्टितानि। अ०वे० ५.२८.१४
अयस्थूणं (मै०सं०.अयःस्थूणम्, तै०सं० अयस्थूणाव्) उदिता (मै०सं०। तै०सं० । का०सं० । उदितौ) सूर्यस्य। ऋ०वे० ५.६२.८²; तै०सं०
१.८.१२.३²; मै०सं० २.६.९², ६.९.११; का०सं० १५.७²। देखें- उभाव् इन्द्रा।
अयस्मयं विचृता (का०सं० । विशृतां) बन्धम् एतम्। वा०सं० १२.६३²; तै०सं० ४.२.५.३²; मै०सं० २.७.१२², ९०.१७; का०सं० १६.१२²; श०ब्रा०
७.२.१.१०। देखें- अयस्मयान्।
अयस्मयस् तम् व् आदाम विप्राः। ऋ०वे० ५.३०.१५४
अयस्मयान् वि शृता बन्धपाशान्। अ०वे० ६.६३.२², ८४.३। देखें- अयस्मयं वि०।
अयस्मये द्रुपदे बेधिषा इह। अ०वे० ६.६३.३¹, ८४.४¹
अयस्मयेन ब्राह्मण। कौ०सू० ४६.५५४
अयस्मयेनाङ्केन अ०वे० ७.११५.१⁵
अयस्मयैः पाशैर् अङ्किनो ये चरन्ति। अ०वे० १९.६६.१²
अया इव परि चरन्ति देवाः। ऋ०वे० १०.११६.९³
अया ईशानस् तविषीभिर् आवृतः। ऋ०वे० १.८७.४²
अयांसम् अग्ने सुक्षितिं जनाय। ऋ०वे० २.३५.१५¹
अयांसम् उ मघवद्भ्यः सुवृक्तिम्। ऋ०वे० २.३५.१५²
अया कृपा न जूर्यति। ऋ०वे० १.१२८.२⁵
अया चित्तो विपानया। ऋ०वे० ९.६५.१२¹; सा०वे० २.१५५¹
अयाजिताश् चासंयाज्याः। ऋ०वे० के खिल ९.६७.१३⁵। तुल०- अगला।
अयाज्यस्य च याजनम्। बौ०ध०सू० ३.६.५²; वि०स्मृ० ४८.२२। तुल०- पूर्व।
अयाट् (शा०श्रौ०सू०। अयाल्) आश्व०श्रौ०सू० ५.५.२६; शा०श्रौ०सू० ७.४.११; वै० सू० १९.१३; मा०श्रौ०सू० २.४.१.३०
अयाट् प्रजापतेः प्रिया धामानि। तै०ब्रा० ३.५.७.६
अयाट् प्रिया धामानि। आश्व० श्रौ०सू० १.३.१४। तुल०- प्रिया धामान्य् अयाट्।
अयाट् सरस्वत्या मेषस्य (का०सं० । मेष्या) हविषः प्रिया धामानि। वा०सं० २१.४७; का०सं० १८.२१
अयाट् (मा०श्रौ०सू०। अयाष्टां) सोमस्य प्रिया धामानि। का०सं० १८.२१; श०ब्रा० १.७.३.१०; तै० ब्रा० ३.५.७.५; मा० श्रौ०सू० ५.१.३.२७। देखें- सोमस्यायाट्।
अयाट् सोमस्याज्यस्य हविषः प्रिया धामानि। मै०सं० ४.१३.७, २०९.४
अयाड् (शा०श्रौ०सू०। अयाल्) अग्निर् (मा०श्रौ०सू०। अयाष्टाम् अग्नीवरुणाव्) अग्नेः प्रिया धामानि। मै०सं० ४.१३.७, २०९.३; का० सं०
१८.२१, ३२.१; श०ब्रा० १.७.३.१०; तै०ब्रा० ३.५.७.५; शा०श्रौ०सू० १.९.२; मा० श्रौ०सू० ५.१.३.१७। प्रतीकः अयाड् अग्निः। आश्व०श्रौ०सू० १.६.३। देखें- अयाड् अग्नेः।
अयाड् अग्निर् अग्नेर् आज्यस्य हविषः। आश्व०श्रौ०सू० ३.६.११। देखें- अग्नेर् आज्यस्य‘ इत्यादि।
अयाड् अग्निर् अश्विनोश् (का०सं० । अयाड् अश्विनोश्) छागस्य हविषः प्रिया धामानि। वा०सं० २१.४७; का०सं० १८.२१
अयाड् अग्निर् इन्द्राग्नियोश् छागस्य हविषः प्रिया धामानि। तै०ब्रा० ३.६.११.४, १२.१। देखें- अयाड् इन्द्राग्न्योश्।
अयाड् अग्निर् जातवेदाः। आप०श्रौ०सू० ३.१३.१¹, २०.१०। देखें- अयाड् यज्ञं जातवेदाः।
अयाड् (शा०श्रौ०सू०। अयाल्) अग्नीत्। वा०सं० ७.१५; श०ब्रा० ४.२.१.३३; आश्व०श्रौ०सू० ५.५.२५; शा०श्रौ०सू० ७.४.११; वै०सू० १९.१३; का०
श्रौ०सू० ९.११.१०; आप०श्रौ०सू० १२.२४.३; मा०श्रौ०सू० २.४.१.३०
अयाड् अग्नीषोमयोः प्रिया धामानि। तै०ब्रा० ३.५.७.६। देखें- अग्नी षोमयोर् अयाट्।
अयाड् अग्नेः प्रिया धामानि। श०ब्रा० १.७.३.१०; तै०ब्रा० ३.५.७.६। तुल०- अग्नेर् अयाट्, अयाड् अग्निर् अग्नेः और अग्नेर् होतुः।
अयाड् अश्विनोश् देखें- अयाड् अग्निर् अश्विनोश्।
अयाड् इन्द्रस्य ऋषभस्य (का०सं० । मेषस्य) हविषः प्रिया धामानि। वा०सं० २१.४७; का०सं० १८.२१
अयाड् इन्द्रस्य प्रिया धामानि। तै०ब्रा० ३.५.७.६
अयाड् इन्द्रस्य मेषस्य देखें- एक छो़ड कर पूर्व।
अयाड् इन्द्रग्नियोः प्रिया धामानि। तै०ब्रा० ३.५.७.६।
अयाड् इन्द्राग्न्योश् छागस्य हविषः प्रिया धामानि। मै०सं० ४.१३.७, २०९.४। देखें- अयाड् अग्निर् इन्द्राग्नियोश्।
अयाड् देवान् अरंकृतः। का०सं० ५.१²
अयाड् (मा०श्रौ०सू०। अयाष्टां) देवानाम् आज्यपानां प्रिया धामानि। वा०सं० २१.४७; का०सं० १८.२१;मै०सं० ४.१३.७, २०९.५; श०ब्रा०
१.७.३.११; तै०ब्रा० ३.५७.६, ६.११.११, १२.२; मा० श्रौ०सू० ५.१.३.२७। देखें- देवानाम् आज्यपानाम् अयाट्।
अयाड् द्यावापृथिवी। आप०श्रौ०सू० ६.१४.२। देखें- अयान् इत्यादि।
अयाड् बृहस्पतेश् छागस्य हविषः प्रिया धामानि। का०सं० १८.२१
अयाड् यज्ञं जातवेदा। कौ०ब्रा० २६.६; शा०श्रौ०सू० १.१५.१७¹; का० श्रौ०सू० २.२.२३¹। देखें- अयाड् अग्निर् जातवेदाः।
अयाड् वनस्पतेः प्रिया पाथांसि। का० सं० १८.२१; मै०सं० ४.१३.७, २०९.५; तै०ब्रा० ३.६.११.४, १२.२
अयाण् महेन्द्रस्य प्रिया धामानि। तै०ब्रा० ३.५.७.६
अयातम् अस्य ददृशे न यातम्। अ०वे० १०.८.८³
अयातयन्त क्षितयो नवग्वाः। ऋ०वे० १.३३.६²
अयातयामतां पूजाम्। शा०गृ०सू० ४.५.१५¹
अया ते अग्ने विधेम। ऋ०वे० २.६.२¹
अया ते अग्ने समिधा विधेम। ऋ०वे० ४.४.१५¹; तै०सं० १.२.१४.६¹; मै०सं० ४.११.५¹, १७४.७; का०सं० ६.११; नि० ३.२१
अया धिया च गव्यया। ऋ०वे० ८.९३.१७¹; सा०वे० १.१८८¹
अया धिया तरणिर् इन्द्रबर्हाः (शा०श्रौ०सू०। अङ्गिरस्वान्) तै०ब्रा० २.७.१३.२²; शा०श्रौ०सू० १८.५.१²
अया धिया तुतुर्यामात्य् अंहः। ऋ०वे० ५.४५.११४
अया धिया मनवे श्रुष्टिम् आव्य। ऋ०वे० १.१६६.१३³
अया धिया य उच्यते पतिर् दिवः। ऋ०वे० ८.१३.८³
अया धिया वामभाजः स्याम। ऋ०वे० ६.७१.६४; वा०सं० ८.६४; तै०सं० १.४.२३.१४, २.२.१२.२४; मै०सं० ४.१२.२४, १८०.१४; श०ब्रा० ४.४.१.६४;
आप०श्रौ०सू० ६.२३.१४
अया धिया स्याम देवगोपाः। ऋ०वे० ५.४५.११³
अया नः कृणुहि। देखें- एक छो़ड कर अगला।
अया निजघ्निर् ओजसा। ऋ०वे० ९.५३.२¹; सा०वे० २.१०६५¹
अया नो धेहि (शा०श्रौ०सू०। नः कृणुहि)भेषजम्। मै०सं० १.४.३⁵, ५१.११; का०सं० ५.४⁵, ३४.१९⁵; तै०ब्रा० २.४.१.९४; आश्व०श्रौ०सू०
१.११.१३⁵; शा०श्रौ०सू० ३.१९.३⁵; का०श्रौ०सू० २५.१.११४; आप०श्रौ०सू० ३.११.२.२४, २⁵; कौ०सू० ५.१३⁵, ९७.४⁵; आ०म०पा०१.४.१६४; ५.१८⁵; हिर०गृ०सू० १.३.६४, २६.१३⁵
अया नो यज्ञं वहासि। का०श्रौ०सू० २५.१.११³। तुल०- नीचे अयसा हव्यम्।
अयान् द्यावापृथिवी। का० सं० ६.८। देखें- अयाड् इत्यादि।
अया पवस्व देवयुः। ऋ०वे० ९.१०६.१४¹; सा०वे० २.१२२¹; पञ्च०ब्रा० ११.५.१
अया पवस्व धारया। ऋ०वे० ९.६३.७¹; सा०वे० १.४९३¹, २.५६६¹
अया पवा पवस्वैना वसूनि। ऋ०वे० ९.९७.५२¹; सा०वे० १.५४१¹, २.४५४¹; पञ्च०ब्रा० १३.११.७
अया पातम् इमं सुतम्। ऋ०वे० ३.१२.२³; सा०वे० २.२०³
अयाम् धीवतो धियः। ऋ०वे० ८.९२.११¹
अयामन्न् उग्रो मघवा पुरूवसुः। ऋ०वे० ८.५२ (भाग ४) ५³
अयाम प्राञ्चो यजमानम् अछ। ऋ०वे० ५.४५.५४
अयामि घोष इन्द्र देवजामिः। ऋ०वे० ७.२३.२¹; अ०वे० २०.१२.२¹
अयामि ते नमौक्तिं जुषस्व। ऋ०वे० ३.१४.२¹
अयामि मित्रावरुणा सुवृक्तिः। ऋ०वे० १.१५३.२²
अयामि स्रुग् घृतवती सुवृक्तिः। ऋ०वे० ६.११.५²; तै०ब्रा० २.४.३²
अया यमस्य सादनम्। अ०वे० २.१२.७³
अया रुचा हरिण्या पुनानः। ऋ०वे० ९.१११.१¹; सा०वे० १.४६३¹; २.९४०¹, पञ्च०ब्रा० १६.१६.८
अयाल् : देखें- अयाट् और अयाड्।
अया वर्धस्व तन्वा गिरा मम। ऋ०वे० ८.१.८³; सा०वे० १.५२³
अया वाजं देवहित सनेम। ऋ०वे० ६.१७.१५¹; अ०वे० १९.१२.१³, २०.६३.३³;१२४.६³; सा०वे० १.४५४¹;कौ०ब्रा० ११.६; आश्व०श्रौ०सू० ८.३.१;
शा०श्रौ०सू० १८.१५.६। प्रतीकः अया वाजम्। शा०श्रौ०सू० ६.६.१५, १२.५.२३, १२.१४
अयावानाम् : देखें- अयवानाम्।
अया विधेम नवया महा गिरा। ऋ०वे० २.२४.१²
अया विष्ठा जनयन् कर्वराणि। अ०वे० ७.३.१¹; तै०सं० १.७.१२.२¹; मै०सं० १.१०.३¹, १४३.१०;का०सं० ९.६¹, १४.३¹, ३३.४, ३६.१३; का०सं०
अ० ५.१२¹; आश्व०श्रौ०सू० २.१९.३२¹; शा०श्रौ०सू० ३.१७.१¹; का०श्र०सू० २५.६.१०¹; आप० श्रौ०सू० ८.१६.५, १८.२.३; मा०श्रौ०सू० १.१.२.१५; शा०गृ०सू० ५.८.२। प्रतीकः अया विष्ठा। मै०सं० १.११.४, १६६.६; वै०सू० ९.१५; मा० श्रौ०सू० ७.१.१, ७.२.५; कौ०सू० १५.११
अया वीती परि स्रव। ऋ०वे० ९.६१.१¹; सा०वे० १.४९५¹, २.५६०¹
अयाव्य् अन्याघा द्वेषांसि। वा०सं० २८.१५³; तै०ब्रा० २.६.१०.२³
अयाश् चाग्नेऽस्य् अनभिशस्तिश् (आश्व०श्रौ०सू०। आ०म० पा०। हिर० गृ०सू०। अनभिशस्तीश्) च। मै०सं० १.४.३¹, ५१.१०, १.४.८, ५६.१९;
का०सं० ५.४¹, ३२.४, ३४.१९¹; आश्व०श्रौ०सू० १.११.१३¹; शा०श्रौ०सू० ३.१९.३¹; का०श्रौ०सू० २५.१.११¹; आप०श्रौ०सू० ३.११.२¹;
कौ०सू० ५.१३¹, ९७.४¹; आ०म०पा० १.५.१८¹ (आप०गृ०सू० २.५.१८); हिर०गृ०सू० १.२६.१३¹। प्रतीकः अयाश् चाग्नेऽसि। आप०श्रौ०सू० १४.१६.१; मा०श्रौ०सू० १.३.५.२०, ३.१.६, ७.२.१; मै० ज० १.११.२१, २.२.२३; अयाश् चाग्ने। पा०गृ०सू० १.२.८। देखें- त्वम् अग्ने अयासि।
अयाष्टां वरुणस्य प्रिया धामानि। मा० श्रौ०सू० ५.१.३.२७
अयाष्टां सोमस्य। देखें- अयाट् सोमस्य् अयाष्टां देवानाम्। देखें- अयाड् दे० : अयाष्टाम् अग्नी० : देखें- अयाड् अग्निर् अग्नेः।
अयासन् (मै०सं०। अयाः सन्; का०सं० अयास् सन्) मनसा हितः (मै०सं०। कृत्तः; का०सं० कृतः) मै०सं० १.४.३³, ५१.११; का०सं० ५.४³,
३४.१९³; तै०ब्रा० २.४.१.९²; आप०श्रौ०सू० ३.११.२²; आ०म०पा० १.४.१६²; हिर०गृ०सू० १.३.६²। देखें- एक छो़ड कर अगला और अयसा मनसा।
अया सन् (मै०सं०। शा०श्रौ०सू०। अयाः सन्; का०सं० अयास् सन्;। कौ०सू० । अयास्यं) हव्यम् ऊहिषे। मै०सं० १.४.३४, ५१.११; का०सं० ५.४४, ३४.१९४; तै०ब्रा० २.४.१.९³; आश्व०श्रौ०सू० १.११.१३४; शा०श्रौ०सू० ३.१९.३४; आप०श्रौ०सू० ३.११.२³; कौ०सू० ५.१३४, ९७.४४; आप०म०पा
१.४.१६³; हिर०गृ०सू० १.३.६⁵। देखें- नीचे अयसा हव्यम्।
अयासा मनसा (आश्व०श्रौ०सू०। वयसा) कृतः। आश्व०श्रौ०सू० १.११.१३³; शा०श्रौ०सू० ३.१९.३³; कौ०सू० ५.१३³, ९७.४³। देखें- एक छो़ड कर
पूर्व और अयसा मनसा।
अया सोमः (सा०वे०। सोम) कुकृत्यया। ऋ०वे० ९.४७.१¹; सा०वे० १.५०७¹
अयास्या उक्थम् इन्द्राय शंसन्। ऋ०वे० १०.६७.१४; अ०वे० २०.९१.१४
अयास्य उद्गाता। मै०सं० १.९.१, १३१.१२; का०सं० ९.९; तै०आर० ३.५.१; शा०श्रौ०सू० १०.१८.४
अयास्यं हव्यम् इत्यादि। देखें- अया सन् हव्यम्।
अयास्य अग्नेर् वषट्कृतम्। पार० गृ०सू० १.२.११
अयास्य स्तवमानेभिर् अर्कैः। ऋ०वे० १.६२.७²
अयास्यो अङ्गिरसो नवग्वाः। ऋ०वे० १०.१०८.८²
अयाः सन् इत्यादि। देखें- अयासन् और अया सन्।
अया ह त्यं मायया वावृधानम्। ऋ०वे० ६.२२.६¹; अ०वे० २०.३६.६¹
अयुक्त यद् धरितो वीतपृष्ठाः। ऋ०वे० ५.४५.१०²
अयुक्त यो नासत्या हवीमन्। ऋ०वे० ६.६३.४४
अयुक्त सप्त शुन्ध्युवः। ऋ०वे० १.५०.९¹; अ०वे० १३.२.२४¹, २०.४७.२१¹; आर०सं० ५.१३¹; का०सं० ९.१९¹, ११.१; तै०ब्रा० २.४.५.४¹
अयुक्त सप्त हरितः सधस्थात्। ऋ०वे० ७.६०.३¹
अयुक्त सूर एतशम्। ऋ०वे० ९.६३.८¹; सा०वे० २.५६७¹
अयुक्ताय स्वाहा। तै०सं० ४.७.२२.१; का०सं० आ० ५.१
अयुक्तासो अब्रह्मता विदसाम (ऋ०वे०। यद् असन्)। ऋ०वे० ५.३३.३²; वा०सं० १०.२२²; श०ब्रा० ५.४.३.१४²
अयुजेयुक्ताः प्रवहंत्य् अग्रे, तते युग्मंतो अनुसंवहंति, त एकछन्दोभिस् सम्वत्सरा, द्वादश परिसर्पन्ति मासाः। जैमि०ब्रा० ३.६८ (२.४३३)१२३४
अयुजो असमो नृभिः। ऋ०वे० ८.६२.२¹
अयुज्रन् त इन्द्र विश्व कृष्टीः। ऋ०वे० १.१६९. २¹
अयुज्रन प्रातर् अद्रयः। ऋ०वे० ३.४१.२³; अ०वे० २०.२३.२³
अयुञ्ञत हरी अयुर् देवान् उप। शा०श्रौ०सू० ८.२०.१
अयुतं च नियुतं (मै०सं०। का०सं० । प्रयुतं)च। वा०सं० १७.२; मै०सं० २.८.१४, ११८.१५; का०सं० १७.१०
अयुतम् एकं प्रयुतानि त्रिंशत् (जैमि०ब्रा०। षष्टिः) गो०ब्रा० १.५.२३¹; जैमि०ब्रा० २.७३¹
अयुतानि शतानि च। ऋ०वे० ८.३४.१५²
अयुताय स्वाहा। तै०सं० ७.२.२०.१; का०सं० अ० २.१०; तै०ब्रा० ३.८.१६.२
अयुते सीद। का०सं० ३९.६.;आप०श्रौ०सू० १६.३१.१
अयुतोऽहम् अयुतो म आत्मायुतं मे चक्षुर् अयुतं मे श्रोत्रम् अयुतो मे प्राणोऽयुतो मेऽपानोऽयुतो मे व्यानोऽयुतोऽहं सर्वः। अ०वे० १९.५१.१। प्रतीकः
अयुतोऽहम्। कौ०सू० ९१.३
अयुद्ध इद् युधा वृतम्। ऋ०वे० ८.४५.३¹; सा०वे० २.६९०¹
अयुद्धसेनो विभ्वा विभिन्दता। ऋ०वे० १०.१३८.५¹
अयुद्धो अस्य वि भजानि वेदः। ऋ०वे० १०.२७.१०४
अयुपिता योनिः। मै०सं० १.१.२, २.२; आप०श्रौ०सू० १.४.११; मा०श्रौ०सू० १.१.१.४०, ४३। देखें- अलुभिता।
अयुयुत्सन्न् अनवद्यस्य सेनाम्। ऋ०वे० १.३३.३¹
अयूपाः सद्मविभृता पुरूणि। तै०ब्रा० २.४.६.८²
अयेभ्यः (तै०ब्रा० । अवेभ्यः) कितवम्। वा०सं० ३०.८; तै०ब्रा० ३.४.१.५
अयोजाता असुरा मायिनः। अ०वे० १९.६६.१³
अयोजि वां वृषण्वसू। ऋ०वे० ७.७५.९³; ऐ०ब्रा० २.१८.१२³
अयोदंष्ट्रान् विधावतो वराहून्। ऋ०वे० १.८८.५४; नि० ५.४
अयोदंष्ट्राय द्विषतोऽपि दध्मः। वै०सू० १४.१²
अयोदंष्ट्रो अर्चिषा यातुधानान्। ऋ०वे० १०.८७.२¹; अ०वे० ८.३.२¹
अयोधेव (तै०ब्रा० । अयोध्येव)दुर्मद आ हि जुह्वे। ऋ०वे० १.३२.६¹; तै०ब्रा० २.५.४.३¹
अयोधयो रजस इन्द्र पारे। ऋ०वे० १.३३.७²
अयोध्येन दुश्च्यवनेन धृष्णुना। अ०वे० १९.१३.३²। देखें- युत्कारेण।
अयोध्येव इत्यादि। देखें- अयोद्धेव।
अयो न देवा जनिमा धमन्तः। ऋ०वे० ४.२.१७²; अ०वे० १८.३.२२²; का०सं० १३.१५²
अयोमुखाः सूचीमुखाः। अ०वे० ११.१०.३¹
अयोयवीद् भियसा वज्र इन्द्र ते। ऋ०वे० १.५२.१०²
अयोहतं योनिं आ रोहसि द्युमान्। ऋ०वे० ९.८०.२²
अयोहनुर् यजतो मन्द्रजिह्वः। ऋ०वे० ६.७१.४³
अरं रोदसी कक्ष्ये नास्मै। ऋ०वे० १.१७३.६²,
अरं वराय मन्यवे। ऋ०वे० ८.८२.३²
अरं वहन्त्य् आश्वः (ऋ०वे०। वा०सं०। वहन्ति मन्यवे)। ऋ०वे० ६.१६.४३³; सा०वे० १.२५³, २.७३३³; वा०सं० १३.३६³; तै०सं० ४.२.९.५;
मै०सं० २.७.१७³, १०१.९; का०सं० २२.५³
अरं शक्र परेमणि। सा०वे० १.२०९³। देखें- अरं ते शक्र।
अरं सुतेभिः कृणवाम सोमैः। ऋ०वे० ३.३५.५४
अरंसत पर्वतश् सरिष्यन्। ऋ०वे० २.११.७४
अरंह ऊधल् पर्वतस्य वज्रिन्। ऋ०वे० ५.३२.२²
अरंहत पद्याभिः ककुद्मान्। ऋ०वे० १०.१०२.७४
अरं हितो भवति वाजिनाय। ऋ०वे० १०.७१.१०४; ऐ०ब्रा० १.१३.१४
अरं हि ष्मा सुतेषु नः। ऋ०वे० ८.९२.२६¹
अरक्षद् दाशुषे गयम्। ऋ०वे० १.७४.२³; सा०वे० २.७३०³
अरक्षसा मनसा तज् जुषेत (तै०सं० । मै०सं०। जुषस्व; का०सं० । जुषेथाः)। ऋ०वे० २.१०.५²; वा०सं० ११.२४²; तै०सं० ४.१.२.५²; मै०सं०
२.७.२², ७६.५; का०सं० १६.२², १९.३; श०ब्रा० ६.३.३.२०। प्रतीकः अरक्षसा। तै०सं० ५.१.३.३
अरं कामाय शं हृदे। ऋ०वे० १०.९६.७¹; वा०सं० १२.९२४
अरं कामाय हरयो दधन्विरे। ऋ०वे० १०.९७.७³; अ०वे० २०.३१.२¹
अरं कृण्वन्तु वेदिम्। ऋ०वे० १.१७०.४¹। तुल०- बृ०दे० ४.५३।
अरंङ्कृत्या तमसि क्षेष्य् अग्ने। ऋ०वे० १०.५१.५²
अरं क्षयाय नोनहे। ऋ०वे० ८.१५.१३¹
अरं गन्तं हविषो वीतये मे। ऋ०वे० ७.६८.२²
अरं गमाम ते वयम्। ऋ०वे० ९.९२.२७³
अरंजमाय जग्मये (तै०स०। आप०श्रौ०सू० जग्मवे)। ऋ०वे० ६.४२.१³; सा०वे० १.३५२³, २.७९०³; तै०ब्रा० ३.७.१०.६³; आप०श्रौ०सू०
१४.२९.२³
अरंगमासः प्रवतो रराणः। अ०वे० १३.२.३३²
अरंगरो वावदीति। अ०वे० २०.१३५.१३¹; शा०श्रौ०सू० १२.१६.१.३¹; आप०गृ०सू० २.९.४¹
अरंघुषो निमज्य। अ०वे० १०.४.४¹
अरञ्ञौ दस्यून् सम् उनब् दभीतये। ऋ०वे० २.१३.९³
अरटुपर्णः अ०वे० २०.१३१.१८
अरट्वे अक्षे नहुषे सुकृत्वानि। ऋ०वे० ८.४६.२७³
अरण्यन्न् ओषधीः सख्ये अस्य। ऋ०वे० १०.८८.२४
अरण्यं जाम्बीलेन। तै०सं० ५.७.११.१; का०सं० अ० १३.१। देखें- जाम्बीलेनां०।
अरण्यं ते पृथिवि स्योनम् अस्तु।.अ०वे० १२.१.११²
अरण्यं मा ग्रामाय परि ददातु। शा०गृ०सू० ३.५.२
अरण्याद् अन्य आभृतः। अ०वे० २.४.५³
अरण्यानां पतये नमः। वा० सं० १६.२०.तै०सं० ४.५.३.१; मै०सं० २.९.३, १२३.४; का०सं० १७.१२
अरण्यानिम् अशंसिषम्। ऋ०वे० १०.१४६.६४ तै०ब्रा० २.५.५.७४
अरण्यानिर् महीयते। ऋ०वे० १०.१४६.६४; तै०ब्रा० २.५.५.६४
अरण्यान्य् अरण्यानि। ऋ०वे० १०.१४६.१¹; तै०ब्रा० २.५.५.६¹; नि० ९.३०¹। प्रतीकः अरण्यानि। ऋ०वे० ४.१३.४। तुल०- बृ०दे० ८.५७।
अरण्यान्या गह्वरं सचस्व। अ०वे० १२.२.५३४
अरण्याय सृमरः। वा०सं० २४.३९; तै०सं० ५.५.१६.१; का०सं० अ० ७.६। देखें- आरण्याय।
अरण्याय स्वाहा। तै०सं० ७.१.१७.१; का०सं० अ० १.८
अरण्ये वोदकेऽपि वा। ऋ०वे०केखिल ५.४९.१²
अरण्येषु जर्भुराणा चरन्ति। ऋ०वे० १.१६३.११४; वा०सं० २९.२२४; तै०सं० ४.६.७.४; का०सं० अ० ६.३४
अरण्योर् निहितो जातवेदाः। ऋ०वे० ३.२९.२¹; सा०वे० १.७९¹; कौ०ब्रा० उप० २.४.८¹। प्रतीकः अरण्योः। आश्व०श्रौ०सू० ८.१२.२६; ला०श्रौ०सू०
४.१०.१; सा०वि०ब्रा० १.६.५
अरध्रस्य रध्रतुरो बभूव। ऋ०वे० ६.१८.४४
अरं त इन्द्र कुक्षये। ऋ०वे० ८.९२.२४¹; सा०वे० २.१०१२¹
अरं त इन्द्र श्रवसे। सा०वे० १.२०९¹
अरं ते शक्र दावने। ऋ०वे० ८.४५.१०², ९२.२६³। तुल०- अरं शक्र।
अरं ते सोमस् तन्वे (तै०ब्रा० । तनुवे) भवाति। ऋ०वे० ६.४१.५²; तै०ब्रा० २.४.३.१२²
अरं दासो न मीढुषे कराणि। ऋ०वे० ७.८६.७¹
अरन्धय आर्जुनेयाय शिक्षन्। ऋ०वे० ७.१९.२४; अ०वे० २०.३७.२४
अरन्धयन् मानुषे वध्रिवाचः। ऋ०वे० ७.१८.९४
अरन्धयः शर्धत इन्द्र दस्यून्। ऋ०वे० ६.२३.२४
अरन्धयः साख्यस्य त्रिताय। ऋ०वे० २.११.१९४
अरन्धयो ऽतिथिग्वाय शम्बरम्। ऋ०वे० १.५१.६²
अरन्धयो वैदथिनाय पिप्रुम्। ऋ०वे० ५.२९.११²
अरं धामभ्य इन्दवः। ऋ०वे० ८.९२.२४³; सा०वे० २.१०१२³
अरमतिर् अनर्वणः। ऋ०वे० ८.३१.१२¹
अरमतिः सविता देव आगात्। ऋ०वे० २.३८.४४
अरम् अनुस्रयाम्णे। ऋ०वे० ४.३२.२४²
अरममाणो अत्य् एति गा अभि। ऋ०वे० ९.७२.३¹
अरमयः सरपसस् तराय कम्। ऋ०वे० २.१३.१२¹
अरमयः सुदुघाः पार इन्द्र। ऋ०वे० ५.३१.८²
अरमयो नमसैजद् अर्णः। ऋ०वे० ४.१९.६³
अरम् अश्वाय गायति (सा०वे०। गायत)। ऋ०वे० ८.९२.२५¹; सा०वे० १.११८¹
अरम् अस्मै भवति यामहूतौ। ऋ०वे० १०.११७.३³
अरम् इन्द्रस्य धाम्ने। ऋ०वे० ८.९२.२५³; ९.२४.५³; सा० वे० १.११८³, २.३१४³
अरम् इन्द्राग्नी मनसे युवभ्याम्। ऋ०वे० १.१०८.२४
अरं भक्षाय गम्याः। ऋ०वे० १.१८७.७४; का० सं० ४०.८४
अरं म उस्रयाम्णे। ऋ०वे० ४.३२.२४¹
अरं मे गन्तं हवनायास्मै। ऋ०वे० ६.६३.२¹
अररुर द्यां इत्यादि। देखें- अररुस् ते द्यां।
अररुर् नामासि। अ०वे० ६.४६.१
अररुस् ते दिवं मा स्कान्। तै०सं० १.१.९३; आप०श्रौ०सू० २.१.८। देखें- द्रप्सस् ते इत्यादि।
अररुस् ते द्यां (का०सं० । आप०श्रौ०सू०। अररुर् द्यां) मा पप्तत्। मै०सं० ४.१.१० (इत्यादि), १३.७.१०;का० सं० १.९, २५.४, ३१.८ (इत्यादि);
आप०श्रौ०सू० २.२.१। देखें- अगला।
अररो दिवं मा पप्तः। वा०सं० १.२६; श०ब्रा० १.२.४.१८; वै०सू० २.४। देखें- पूर्व।
अरश्मानो येऽरथा अयुक्ताः। ऋ०वे० ९.९७.२०¹
अरसं यद् ऊदीच्यम्। अ०वे० ४.७.२²
अरसं वृश्चिक ते विषम्। ऋ०वे० १.१९१.१६४। तुल०- घनेन हन्मि और हतं वृश्चिक।
अरसं कृत्रिमं नादम्। अ०वे० १९.३४.३¹
अरसं प्रति चाकशान्। अ०वे० ६.२९.३⁶
अरसं प्राच्यं विषम्। अ०वे० ४.७.२¹
अरसस् ते इषो शल्यः। अ०वे० ४.६.६¹
अरसस्य शर्कोटस्य। अ०वे० ७.५६.५४; कौ०सू० १३९.८
अरसाः किं करिष्यथ। अ०वे० ५.१३.७४
अरसाञ् जङ्गिडस् करत्। अ०वे० १९.३४.२४, १०४, ३५.५४
अरसान् कृण्व् ओषधे। अ०वे० २.२७.१- ६४
अरसारसं त्वाकरम्। अ०वे० ६.१३८.३³
अरसास इहाहयः। अ०वे० १०.४.९¹
अरसाः सन्तु कृत्वरीः। अ०वे० ४.१८.१४
अरसाः सप्त विस्रसः। अ०वे० १९.३४.३²
अरा इव रथनाभौ। म०उप० २.२.६²। तुल०- अरा नाभिम्।
अरा इवेद् अचरमा अहेव। ऋ०वे० ५.५८.५¹; मै०सं० ४.१४.१८¹, २४७.१४; ऐ०ब्रा० ७.९.८; तै०ब्रा० २.८.५.७¹; आश्व०श्रौ०सू० २.१७.१५, ३.७.१२।
प्रतीकः अरा इवेत्। शा०श्रौ०सू० ६.१०.८
अराञ् इवाग्ने नेमिः। तै०सं० २.५.९.३¹; श०ब्रा० १.४.२.१५¹; तै० ब्रा० ३.५.३.२¹; आश्०श्रौ०सू० १.३.६¹; शा०श्रौ०सू० १.४.२१¹। देखें- अग्ने
नेमिर्।
अराड्यौ दिव्याव् ऋषभौ परिमरौ। तै०सं० ५.६.२१.१; का०सं० १०.१
अराणां न चरमस् तद् एषाम्। ऋ०वे० ८.२०.१४³
अरातयो नि दधुर् मर्त्येषु। ऋ०वे० ५.२.६²
अरातिम् अनुप्रेमो वयम्। अ०वे० ५.७.३³
अरातिं प्रति हर्यत। अ०वे० ५.७.६²
अरातिर् नो मा तारीत्। अ०वे० २.७.४³। तुल०- अरातीवा मा नस्।
अरातिहनं त्वा वज्रं सादयामि। का०सं० ३९.५; आप०श्रौ०सू० १६.३०.१;
अरातीयतो नि दहाति वेदः। ऋ०वे० १.९९.१². ऋ०वे० के खिल १०.१२७.६४; तै०आर० १०.२.१²; महा०नारा० उप० ६.२²; नि० ७²। (रोप का
संस्करण, पृष्ठ २०१), १४.३३²
अरातीयन्तम् अधरं कृणोमि (आप० श्रौ०सू० ७.१७.६; करोमि) तै०सं० ३.१.४.४³; आप०श्रौ०सू० ७.१७.६, ७
अरातीयोर् भ्रातृव्यस्य। अ०वे० १०.६.१¹। प्रतीकः अरातीयोः। वै० सू० १०.२; कौ०सू० ८.१२, १९.२२
अरातीर् जम्भयामसि। तै० आर० ६.१०.२४। देखें- यातूशं च सर्वा०।
अरातीवा चिद् अद्रिवः। ऋ०वे० ८.६२.११³; तै०सं० ७.४.१५.१³; का०सं० अ० ४.४³
अरातीवा मर्चयति द्वयेन। ऋ०वे० १.१४७.४²
अरातीवा मर्तः सानुको वृकः। ऋ०वे० २.२३.७²
अरातीवा मा नस् तरीत्। ऋ०वे० ९.११४.४³। तुल०- अरातिर् नो।
अराते चित्तं वीर्त्सन्ती। अ०वे० ५.७.८³
अरात्या अकरं नमः। अ०वे० ५.७.१०४
अरात्यास् त्वा र्निऋत्याः। अ०वे० १०.३.७¹
अरात्सुर् इमे यजमानाः। श०ब्रा० ४.६.९.१९; का०श्रौ०सू० १२.४.१९
अरात्सुर् इमे सत्रिणः। पञ्च०ब्रा० ५.९.१४। प्रतीकः अरात्सुः। ला०श्रौ०सू० ४.३.४
अरात्स्म सर्वे ऽतार्ष्म। ला०श्रौ०सू० ४.१.६³
अरात्स्मर होतः। आश्व०श्रौ०सू०८.१३.१९;आप०श्रौ०सू० २१.१०.७
अराद्धिं तेभ्यो दुन्दुभे। ला०श्रौ०सू० ३.११.३³
अराध्या एदिधिषुःपतिम्। वा०सं० ३०.९। देखें- आराध्यैः।
अराधि होता निषदा यजीयान्। ऋ०वे० १०.५३.२¹; आश्व०श्रौ०सू० १.४.९
अराधि होता स्वर् निषत्तः। ऋ०वे० १.७०.८¹
अरा नाभाव् इव श्रितः। अ०वे० १०.८.३४²। तुल०- अगला।
अरा नाभिम् इवाभितः। अ०वे० ३.,३०.६४। तुल०- पूर्व और अरा इव।
अरान् न नेमिः परि ता (तै०ब्रा० २.५.१.३४; सर्वं) बभूव। ऋ०वे० १.३२.१५४; मै०सं० ४.१४.१३४, २३७.१२; तै०ब्रा० २.५.१.३४, ८.४.३४.
अरान् न नेमिः परिभूर् अजायथाः। ऋ०वे० १.१४१.९४
अरायक्षयणम् अस्य् अरायचातनं मे दाः स्वाहा। अ०वे० २.१८.३। प्रतीकः प्रायक्षयणम्। कौ०सू० ८.२५
अरायम् असृक्पावानम्। अ०वे० २.२५.३¹
अरायाञ् छ्वकिक्षिणः। अ०वे० ८.६.६³
अरायान् अप हन्मः। अ०वे० ८.६.४³
अरायान् अस्या मुक्षाभ्याम्। अ०वे० ८.६.५³
अरायान् बस्तवाशिनः। अ०वे० ८.६.१२³। देखें- अथो बस्ताभिवाशिनः।
अरायान् ब्रूमो रक्षांसि। अ०वे० ११.६.१६¹
अरायि काणे विकटे। ऋ०वे० १०.१५५.१¹; नि० ६.३०¹। देखें- बृ०दे० ८.६०; ऋ० वि० ४.१५.२।
अरायेभ्यो जिघत्सुभ्यः। अ०वे० ८.२.२०³
अरायो अस्मान् अभिदुछुनायते। तै०ब्रा० ३.७.११.२³; आश्व०श्रौ०सू०३.१३.१८³; आप०श्रौ०सू० ३.११.२³। तुल०- अरावा यो नो।
अराय्यं ब्रह्मणस् पते। ऋ०वे० १०.१५५.२³
अरालाग् उदभर्त्सत। शा०श्रौ०सू० १२.२३.१² देखें- आसन्ना उद्भिर्।
अरावा चन मर्त्यः। ऋ०वे० ८.२८.४³
अरावा यो नो अभि दुछुनायते। ऋ०वे० १०.३७.१२³; तै०आर० आ० १०.६०³; वै०सू० २३.१२³; मा०श्रौ०सू० २.५.४९³। तुल०- अरायो अस्मान्।
अरावीद् अंशुः सचमान ऊर्मिणा। ऋ०वे० ९.७४.५¹
अरिक्ताय स्वाहा। तै०सं० ७.३.२०.१; का०सं० अ० ३.१०
अरिणा इन्द्र सूर्यम्। ऋ०वे० ४.३०.६²
अरिणाद् एकः स्वपस्यया कविः। ऋ०वे० ३.३.११²; तै०सं० १.५.११.१²
अरित्रं वां दिवस् पृथु। ऋ०वे० १.४६.८¹
अरित्राणि हिरण्यया। अ०वे० ५.४.५²
अरिं देवीं प्रपद्येयम्। मै०ज० २.१३.६³
अरिप्रा आपो अप रिप्रम् अस्मत्। अ०वे० १०.५.२४¹, १६.१.१०
अरिप्रा वृत्रहन्तमाः। ऋ०वे० ८.८.९³
अरिर् अग्ने तव स्विद् आ। ऋ०वे० १.१५०.१²; सा०वे० १.९७²; नि० ५.७²
अरिर् यो नः पृतन्यति। अ०वे० १३.१.२९²
अरिषण्यन् वीडयस्वा वनस्पते। ऋ०वे० २.३७.३²; नि० ८.३²
अरिष्ट इह वर्धताम्। अ०वे० ७.५३.५४
अरिष्टः फल्गुनः। वा०सं० का० ११.७.१। देखें- अरिष्टो अर्जुनः।
अरिष्टं यज्ञं सम् इमं दधातु (का०सं० । वै०सू० । तनोतु)। वा० सं० २.१३³; का०सं० ३४.१९²; श०ब्रा० १.७.४.२२; ला०श्रौ०सू० ४.१२.१;वै०सू० ४.३। देखें- विछिन्नं यज्ञं।
अरिष्टं यज्ञं तनुतात्। का०ब्रा० ६.१३; गो०ब्रा० २.१.१
अरिष्टं यत् किं च क्रियते। तै०आर० १.२७.४³
अरिष्टं स्वस्तिवाहनम्। आ०म०पा० १.६.११²। देखें- सुगं स्वस्ति०।
अरिष्टगातुः स होता सहोभरिः। ऋ०वे० ५.४४.३²
अरिष्टग्रामाः सुमतिं पिपर्तन। ऋ०वे० १.१६६.६²
अरिष्टनेमिं परि द्याम् इयानम्। ऋ०वे० १.१८०.१०³
अरिष्टनेमिं पृतनाजिम् आशुम्। ऋ०वे० १०.१७८.१³; अ०वे० ७.८५.१³; सा०वे० १.३३२³; ऐ०ब्रा० ४.२०.२४; नि० १०.२८³
अरिष्टनेमे अभि नः सचस्व। ऋ०वे० ३.५३.१७४
अरिष्टभर्मन्न् आ गहि। ऋ०वे० ८.१८.४²
अरिष्टम् अस्माकं कृण्वन्। आ०म०पा० २.१०.७³
अरिष्टनथ स्कभ्नाति शूषैः। ऋ०वे० १०.६.३४
अरिष्टवीरा उप (हिर०गृ०सू०। अनु) सं चरेम। अ०वे० ३.१२.१४; हिर०गृ०सू० १.२७.२४
अरिष्टवीरा जहुवाम ते हविः। ऋ०वे० १.११४.३४; का०सं० ४०.११४;आप०श्रौ०सू० १७.२२.१४
अरिष्ट स्वस्ति इत्यादि। देखें- अरिष्टः स्वस्ति।
अरिष्टः स मर्तो विश्व एधते। ऋ०वे० १०.६३.१३¹
अरिष्टः सर्व एधते। ऋ०वे० १.४१.२³, ८.२७.१६४
अरिष्टः सर्वाङ्गः सुश्रुत्। अ०वे० ८.२.८³
अरिष्टः (आ०म०पा०। अरिष्ट) स्वस्ति गछतु। हिर०गृ०सू० १.१२.२³;आ०म०पा० २.२१.१९³
अरिष्टा अस्माकं वीराः (आप०श्रौ०सू०। आ०म०पा०। वीराः सन्तु) आश्व०श्रौ०सू० ३.११.६³; शा०श्रौ०सू० ४.११.६³; का०श्रौ०सू० २५.५.२८³; आप०श्रौ०सू० १३.१८.१³; मा०श्रौ०सू० १.४.३.९³; शा०गृ०सू० ३.४.४; पार०गृ०सू० १.३.१४³; मै०ज० २.११.१८³; आ०म०पा० २.१५.१६¹। देखें-
अरिष्टास् तन्वो, अरिष्टाः सर्वहायसः और तुल०- अछिद्रः प्रजया।
अरिष्टा उराव् आ शर्मन् स्याम। ऋ०वे० २.२७.१६४
अरिष्टा जीवसूवरी। मै०ज० २.१८.२²
अरिष्टा त्वम् उदिहि यज्ञे अस्मिन्। वा०सं० ११.६९४; तै०सं० ४.१.९.२४; मै०सं० २.७.७४, ८२.१७; का०सं० १६.१७४, १९.१०;श०ब्रा० ६.६.२.६
अरिष्टानि मे सर्वाङ्गानि सन्तु (पार०गृ०सू०। मेऽङ्गानि) वै०सू० ३.१४; पार० गृ०सू० १.३.२५। देखें- अरिष्टा विश्वान्य् और तुल०- अगला।
अरिष्टानि मे सर्वात्मानिभृष्टः। अ०वे० १९.६०.२। तुल०- नीचे पूर्व।
अरिष्टं त्वा सह पत्या दधामि (आ०म०पा० कृणोमि)। ऋ०वे० १०.८५.२४४; आ०म०पा० १.५.१७४। देखें- एक छो़ड कर अगला, कृणोमि तुभ्यं
सह० स्योनं ते सह और स्योनं में सह।
अरिष्टां पारयिष्णुम्। का०सं० २.३²
अरिष्टां मा सह पत्या दधातु। का०श्रौ०सू० ३.८.२४; मा० श्रौ०सू० १.३.५.१७४; मा०गृ०सू० १.११.२०४। देखें- नीचे अरिष्टां त्वा।
अरिष्टा विश्वान्य् अङ्गानि। तै०सं० ५.५.९.२; तै०आर० आ० १०.७२; मा० श्रौ०सू० ५.२.१५.२१। प्रतीकः अरिष्टा विश्वानि। आप०श्रौ०सू० ३.२०.३।
देखें- नीचे अरिष्टानि मे सर्वाङ्गानि।
अरिष्टासस् त उर्वि तमस्वति। अ०वे० १९.४७.२³
अरिष्टासू सचेवहि। अ०वे० १४.२.७२³
अरिष्टासो वृजनीभिर् जयेम। अ०वे० ७.५०.७४। देखें- अस्माकेन।
अरिष्टास् तन्वो भूयास्म। ला०श्रौ०सू० २.१.७³। देखें- नीचे अरिष्टा अस्माकं।
अरिष्टाः सञ्चरेमहि। मा०श्रौ०सू० १.६.२.१७४; सा०म०ब्रा० १.६.१४³; हिर०गृ०सू० १.५.१³; आ०म०पा० २.३.१³; मै० ज० १.२२.२³।
अरिष्टाः सर्वपूरुषाः। आप०श्रौ०सू० ६.२७.३; हिर०गृ०सू० १.२९.१³
अरिष्टाः सर्वहायसः। अ०वे० १०.५.२३³। देखें- नीचे अरिष्टा अस्माकं।
अरिष्टाः स्याम तन्वा। (तै०सं० । तनुवा) सुवीराः। ऋ०वे० १०.१२८.३४; अ०वे० ५.३.५४; तै०सं० ४.७.१४.२४, ५.७.९.१४; का०सं० ४०.१०४
अरिष्टाहं सह पत्या भूयासम्। वा० सं० ३७.२०
अरिष्टेभिः पायुभिर् विश्ववेदसः। ऋ०वे० ८.२७.४³
अरिष्टेभिर् अश्विना सौभगेभिः। ऋ०वे० १.११२.२५²; वा०सं० ३४.३०²; ऐ०ब्रा० १.२१.१९; तै०आर० २.४२.३²
अरिष्टे मे संतिष्ठस्व। वा०सं०का० २.६.२
अरिष्टैर् नः पथिभिः पारयन्ता (गो०ब्रा० । पारयन्तु)। ऋ०वे० ६.६९.१४; तै०सं० ३.२.११.२४. मै०सं० ४.१२.५, १९२.२; का०सं० १२.१४४; ऐ०ब्रा०
६.१५.४; गो०ब्रा० २.६.२
अरिष्टो अर्जुनः। वा०सं० १०.२१; श०ब्रा० ५.४.३.७। देखें- अरिष्टः फल्गुनः।
अरिष्टो अस्य वस्ता। कौ०सू० १०७.२³
अरिष्टो दीधिहि नो दुरोणे। शा०श्रौ०सू० २.१७.८.४ देखें- अजस्रो इत्यादि।
अरिष्टो यजमानः पत्नी च। आप०श्रौ०सू० ६.७.१
अरिष्टो याति प्रथमः सीषासन्। ऋ०वे० ५.३१.१४
अरिष्टो येषां रथः। ऋ०वे० ५.१८.३³
अरिष्टो राजन्न् अगदः परेहि। तै०ब्रा० ३.७.१३.४¹
अरिष्टो रायः सचतां समोकसा। तै०सं० ३.२.८.४²
अरिष्टो विश्वभेषजः। पञ्च०ब्रा० १.७.७²। तुल०- मा दुःखे और मा दुर्गे।
अरिष्टो ऽहम् अरिष्टगुः। अ०वे० १०.३.१०¹
अरिष्टया अव्यथ्यै संवेशायोपवेशाय गायत्र्यै गायत्र्या (त्रिष्टुभो, जगत्या, अनुष्टुभो, पाङ्कत्या भी) अभिभूत्यै स्वाहा। आ०श्रौ० १४.२६.२ भी) देखें-
अगला और संवेशायो…।
अरिष्ठया अव्यथ्यै सम्वेषायोपवेशाय छन्दसेऽभिभुवे स्वाहा। त्रिष्टुभे जगत्या अनुष्टुभे छन्द सेऽभिभुवे स्वाहा भी) का०सं० ३५.११। देखें- नीचे पूर्व।
अरिष्ट्या अश्वसादम्। वा०सं० ३०.१३; तै०ब्रा० ३.४.१.७
अरिष्यातस् ते हृदयस्य प्रियो भूयासम्। शा०गृ०सू० २.३.३
अरिष्यन्तं न भोजसे। ऋ०वे० ८.५१ (भाग ३) ३४
अरिष्यन्तम् ना रोहेम स्वस्तये। ऋ०वे० १०.६३.१४४
अरिष्यन्तः सचेमहि। ऋ०वे० २.८.६³। तुल०- अरिष्यन्तो नि।
अरिष्यन्तः सुदानवे। ऋ०वे० ८.२५.१२²
अरिष्यन्तो अन्व् एनं चरेम। ऋ०वे० ४.५७.३४.अ०वे० २०.१४३.८४; मै०सं० ४.११.१४, १६०.६
अरिष्यन्तो दक्षमाणाः सदैव।अ०वे० २.४.१²
अरिष्यन्तो नि पायुभिः सचेमहि। ऋ०वे० ८.२५.११³। तुल०- अरिष्यन्तः सचेमहि।
अरिढं वत्सं चरथाय माता। ऋ०वे० ४.१८.१०³
अरीरमत् पतयत् कच् चिद् अभवम्। ऋ०वे० ६.७१.५४
अरीरमद् अतमानं चिद् एतोः। ऋ०वे० २.३८.३²
अरुणं त्वा वृकम् उग्रं खजंकरम्। तै०ब्रा० २.७.१५.६¹। प्रतीकः अरुणं त्वा वृकम्। आप०श्रौ०सू० २८.२८.१४
अरुणप्सुर् अशिश्वितत्। ऋ०वे० ८.५.१². सा०वे० १.२१९²
अरुणप्सुर् उषा अभूत्। ऋ०वे० ८.७३.१६¹
अरुणं भानुमान् मरीचिमद् अभितपत् तपस्वत्। तै०ब्रा० ३.१०.१.२
अरुणाञ् छरदे (मै०सं०। अरुणाः शरदे)वा०सं० २४.११; मै०सं० ३.१३.२०, १७२.६
अरुणाय दिविस्पृशे। ऋ०वे० ९.११.४²; सा०वे० २.७९४²
अरुणाय स्वाहा। तै०सं० ७.३.१८.१; का०सं० अ० ३.८
अरुणा वो वृञ्ञे त्रैष्टुभेन छन्दसा। मै०सं० ४.२.११, ३५.२
अरुणाश्वा इहागताः। तै०आर० १.१२.४¹
अरुणाः शरदेः। देखें- अरुणाञ्।
अरुणाः सन्तु केतवः। अ०वे० ११.१०.७४
अरुणेषु त्वा कृष्णेषु त्वा नीलेषु त्वासितेषु त्वा जीमूतेषु सादयामि। आप०श्रौ०सू० १७.५.३
अरुणो मा सकृद् वृकः। ऋ०वे० १.१०५.१८¹; नि० ५.२१¹; वृ०दे २.११२
अरुणो ऽरुणरजाः पुण्डरीको विश्वजिद् अभिजित्। तै०ब्रा० ३.१०.१.४। प्रतीकः अरुणो अरुणरजाः। तै०ब्रा० ३.१०.९.८., १०.३;आप० श्रौ०सू०
१९.१२.११
अरुणैताय स्वाहा। तै०सं० ७.३.१७.१; का०सं० अ० ३.७
अरुतहनुर् अद्भुतं न रजः। ऋ०वे० १०.१०५.७³
अरुन्धतीं ये (आ०म०पा०। यद्) ध्रुवतां ह निन्युः। आ० म०पा० १.९.७²; हिर०गृ०सू० १.२२.१४²
अरुन्धतीभ्यः स्वाहा। तै०ब्रा० ३.१.४.८
अरुन्धतीम् उन्नयन्तीम्। अ०वे० ८.७.६³
अरुषं न दिवः शिशुम् । ऋ०वे० ४.१५.६²
अरुषं न सुभ्वस् त स्थिवांसम्। का०सं० ३७.९४
अरुषस्तूपो रुशद् अस्य पाजः। ऋ०वे० ३.२९.३³ वा०सं० ३४.१४³
अरुषस्य दुहितरा विरूपे। ऋ०वे० ६.४९.३¹
अरुषासो रघुष्यदः। ऋ०वे० ८.३४.१७²
अरुषासो वृषण ऋजुमुष्काः। ऋ०वे० ४.६.९³
अरुषीणां चतुःशतम्। ऋ०वे० ८.५५.३४
अरुषीर् अधि वर्हिषि। ऋ०वे० ८.६९.५². अ०वे० २०.२२.५², ९२.२²; सा०वे० २.८४०²
अरुषो जनयन् गिरः। ऋ०वे० ९.२५.५¹
अरुषो जातः पद इडायाः। ऋ०वे० १०.१.६³
अरुस्त्राणम् इदं महत्। अ०वे० २.३.३², ५¹
अरुहम् शा०श्रौ०सू० १६.१७.८
अरुक्षितं दृश आ रूपे अन्नम्। ऋ०वे० ४.११.१४; तै०सं० ४.३.१३.२४
अरूरुचद् उषसः पृश्निर् अग्रियः। ऋ०वे० ९.८३.३¹; सा०वे० २.२२१¹; आर०सं० २.२¹; ऐ०ब्रा० १.२१.१७; का०ब्रा० ८.६.; आश्व०श्रौ०सू०
४.६.३। प्रतीकः अरूरुचत्। शा०श्रौ०सू० ५.९.२५; सा०वि०ब्रा० २.८.१
अरूरुचद् वि दिवो रोचना कविः। ऋ०वे० ९.८५.९²
अरेजन्त प्र मानुषाः। ऋ०वे० १.३८.१०³
अरेजेतां (तै०ब्रा० । अरेजयतां) रोदसी पाजसा गिरा। ऋ०वे० १.१५१.१³; तै०ब्रा० २.८.७.६³
अरेजेतां रोदसी भियाने। ऋ०वे० २.११.९³
अरेजेतां रोदसी होतृवूर्ये। ऋ०वे० १.३१.३³
अरेडता मनसा तच् छकेयम्। तै०सं० १.६.३.२। देखें- अगला।
अरेडता मनसा देवान् गछ (आप०श्रौ०सू० गम्यात्) मै०सं० १.४.१, ४८.१; का०सं० ३२.३.; आप०श्रौ०सू० ४.१२.६। देखें- पूर्व और अहेडता‘
इत्यादि।
अरेणवस् तुज आ सद्मन् धेनवः। ऋ०वे० १.१५१.५²
अरेणवस् तुविजाता अचुच्यवुः। ऋ०वे० १.१६८.४³
अरेणवः सुकृता (तै०सं० । का०सं० अ०। अरेणवो वितता) अन्तरिक्षे। ऋ०वे० १.३५.११². वा०सं० ३४.२७²; तै०सं० ७.५.२४.१²; का०सं० अ०१.१²