अमृतं मर्त्याभ्यः। तै०ब्रा० १.५.५.६४; आप०श्रौ०सू० ८.२१.१४। तुल०- अमृता मर्त्येभ्यः।
अमृतं मा कृणुत। कौ०सू० ९०.१८
अमृतं मोप तिष्ठतु। अ०वे० १९.४३.७४
अमृतस्य देव धारणो भूयासम्। तै०आर० ७.४.१४; तै० उप० १.४.१४
अमृतस्य धारा बहुधा दोहमानम्। तै०ब्रा० ३.१२.३.४³
अमृतस्य निधिर् हितः। ऋ०वे० १०.१८६.३;२ तै०ब्रा० २.४.१.८²; तै०आर० ४.४२.२²। देखें- नीचे अमृतं निहितं।
अमृतस्य पूर्णां ताम् उ कलां विचक्षते। तै० आ० ३.११.५⁵
अमृतस्य प्राणं यज्ञम् एतम्। तै०आर० ३.११.३³
अमृतस्य श्रियं महीम्। ऐ०आर० ५.३.२.२४
अमृता अभूम। वा०सं० ९.२१, १८.२९; तै०सं० १.७.९.२; मै०सं० १.११.३, १६४.४; का०सं० १४.१, १८.१२; श०ब्रा० ५.२.१.१४, ९.३.३.१४;
तै०ब्रा० १.३.७.५। प्रतीकः अमृताः। का०श्रौ०सू० १४.५.१०। तुल०- अगन्म ज्योतिर् इत्यादि और सामान्य रूप से ऋ०वे० ८.४८.३; तै० सं० ३.२.५.४। अमृता अमृतेन। तै०सं० १.८.१२.१; तै०ब्रा० १.७.६३
अमृताद् इव जन्मनः। ऋ० १०.१७६.४²; तै०सं० ३.५.११.१²; मै०सं० ४.१०.४², १५२.१; का०सं० १५.१२²; ऐ०ब्रा० १.२८.१९; मा०श्रौ०सू०
५.१.३.१४
अमृता नाम स्थ। शा० गृ०सू० २.६.१
अमृतापिधानम् असि। तै०सं० १०.३५.१; तै०आर०आ० १०.६९; महा०नारा० उप० १५.१०; आप०गृ०सू० १.२४.२८; हिर० गृ०सू० १.१३.९; मै०ज०
१.९.१७; आ०म०पा० २.१०.४ (आप०गृ०सू० ५.१३.१३); बौ० ध०सू० २.७.१२.१०; बृ०अ०सं० ५.२८२; औश०ध०शा० ३.१०५। देखें- अपिधानम्। अमृता मर्त्येभ्यः। ऋ०वे० १.९०.३²। तुल०-अमृतं मर्त्याभ्यः।
अमृताय त्वोपस्तृणामि। गो०ब्रा० १.१.३९
अमृताय हविष्कृतम्। कौ०सू० ७३.१५⁶
अमृता वाक्। वि०ध० ७३.१२. श्री जोल्ली के अनुसार उनके संस्करण की विषय सूची में अमृता वाग् अमृता है।
अमृतासुर् वर्धमानः सुजन्मा। अ०वे० ५.१.१²
अमृताहुतिम् अमृतायां जुहोमि। आश्व०श्रौ०सू० २.२.४¹; शा०श्रौ०सू० २.६.७¹; आप०श्रौ०सू० ६.१.८;१मा०श्रौ०सू० १.६.१.४¹; आ०म०पा०
२.१५.१४¹ आप०गृ०सू० ५.१२.६।
अमृते अमृतं जुहोमि स्वाहा। का०श्रौ०सू० ४.१४.२८। तुल०- नीचे अमृतं प्राणे।
अमृते ऽधि वि चक्रमे। अ०वे० १०.८.४१.२
अमृतेन क्ळ्प्तं यज्ञं एतम्। तै०आर० ३.११.३³
अमृतेन सहाग्निना। अ०वे० ३.१२.९४, ९.३.२३४
अमृतेनावृतां पुरम् (तै०आर० पुरीम्) अ०वे० १०.२.२९²; तै०आर० १.२७.३²
अमृतेनेन्द्रं वयोधसम्। वा०सं० २८.२७;४ तै०ब्रा० २.६.१७.३४
अमृते प्राणं जुहोमि स्वाहा। मा० श्रौ०सू० १.६.१.५०। तुल०- नीचे अमृतं प्राणे।
अमृते माम् अधात्। जैमि०ब्रा० १.१४
अमृते लोके अक्षिते। ऋ०वे० ९.११३.७४; आत्म०उप० १४
अमृते सत्ये प्रतिष्ठिताम्। तै०ब्रा० १.२.१.२५४
अमृतोपस्तरणम् असि। गो०ब्रा० १.१.३९; तै०आर० १०.३२.१; तै०आर०आ० १०.६९; महा०उप० १५.७; प्राणा० उप० १; आप०गृ०सू० १.२४.१३;
हिर०गृ०सू० १.१३.६; मै० ज० १.९.१५; आ० म०पा० २.१०.३ (आप०गृ०सू० ५.१३.१३); बौ०ध०सू० २.७.१२.३; वृ०हा०सं० ५.२५६; औश०ध०शा० ३.१०२
अमृतो मर्त्येष्व् आ। अ०वे० १६.४.२²
अमृतोऽसि सा०म०ब्रा० १.५.१४। तुल०- अमृतम् असि।
अमृतौ सोम्यं सदः। अ०वे० ९.३.१९४
अमृध्रां सातये कृतं वसूयुम्। ऋ०वे० ७.६७.५²
अमृध्रो वाजसातये। ऋ०वे० ८.८०.२²
अमृन्नयं देखें- अमृण्मयं।
अमे देवान् धाद् गुहा निषीदन्। ऋ०वे० १.६७.३²
अमेनांश् चिज् जनिवतश् चकर्थ। ऋ०वे० ५.३१.२४; नि० ३.२१
अमेन्य् अस्मे नृम्णानि (तै० आर०। ब्रह्माणि) धारय। वा० सं० ३८.१४; श०ब्रा० १४.२.२.३०; तै० आर० ४.१०.२, ५.८.६; आप०श्रौ०सू० १५.११.२।
प्रतीकः अमेन्य् अस्मे। का० श्रौ०सू० २६.६.११। देखें- मै०सं० ४.९.९, १२९.१०।
अमेव नः सुहवा आ हि गन्तन। ऋ०वे० २.३६.३¹; वा०सं० २६.२४¹; ऐ०ब्रा० ६.१२.१०; गो०ब्रा० २.२.२२; आश्व०श्रौ०सू० ५.५.१९। प्रतीकः अमेव नः। शा०श्रौ०सू० ८.२.९
अमे विश्वा अधिथा इन्द्र कृष्टीः। ऋ०वे० ४.१७.७²
अमेष्टम् असि स्वाहा। वा०सं० १०.२०; श०ब्रा० ५.४.२.१०। देखें- यमेष्टम्।
अमेहयन् वृषभं मध्य आजेः। ऋ०वे० १०.१०२.५²; नि० ९.२३²
अमैर् अमित्रम् अर्दय। ऋ०वे० ८.७५.१०³; सा०वे० १.११³; २.९९८³; तै०सं० २.६.११.२³; मै०सं० ४.११.६³, १७५.१३; का०सं० ७.१७³
अमैषां चित्तं प्रबुधां (तै०सं० । का०सं० । प्रबुधा) वि नेशत् (का०सं० । नश्यतु)। ऋ०वे० १०.१२८.६४; अ०वे० ५.३.२४; तै०सं० ४.७.१४.३४;
का०सं० ४०.१०४
अमोग् अस्मां अशस्त्याः। अ०वे० १२.२.१२४
अमोचि यक्ष्माद् दुरिताद् अवर्त्यै। तै०ब्रा० २.५.६.२; आ०म०पा० २.१२.९¹। आप०गृ०सू० ६.१५.४। देखें- अमुक्था।
अमोची शुक्रो रजसः परस्तात्। अ०वे० १३.२.८³
अमोतं वासो दद्यात्। अ०वे० ९.५.१४¹
अमोतं वासो मुखम् ओदनस्य। अ०वे० १२.३.५१४
अमोत गा उपासते (शा०श्रौ०सू०। इवासते) अ०वे० २०.१२७.५४; शा०श्रौ०सू० १२.१४.१.४४
अमोत पुत्रका एषां। अ०वे० २०.१२७.५³; शा०श्रौ०सू० १२.१४.१.४³
अमो नामासि। छा० उप० ५.२.६। देखें- अयोऽस्य् आमं इत्यादि।
अमोऽसि प्राण तद् ऋतं ब्रवीमि। आश्व०श्रौ०सू० २.९.१०¹; शा०गृ०सू० ३.८.४¹; कौ०सू० ७४.२०¹; सा०म०ब्रा० २.१.१४¹। प्रतीकः अमोऽसि।
गो०गृ०सू० ३.८.२१; खा०गृ०सू० ३.३.१५
अमोऽसि सर्वाङ् असि प्रविष्टः। शा०गृ०सू० ३.८.४²। देखें- नीचे अमसि सर्वाङ्।
अमोऽहम् अस्मि सा (ऐ०ब्रा०। स) त्वम्। अ०वे० १४.२.७१¹; का०सं० ३५.१८²; ऐ०ब्रा० ८.२७.४¹; श०ब्रा० १४.९.४.१९¹; वृ० आ०उ०
६.४.१९¹; जैमि०उप०ब्रा० १.५४.६¹, ५७.४;१ आप०गृ०सू० १.७.६.१; शा० गृ०सू० १.१३.४; कौ०सू० ७९.१०; पार० गृ०सू० १.६.३¹; मै०ज० १.१०.१५¹।
देखें- अमूहम्।
अम्बा धृष्णु वीरयस्व (वा० सं०। श०ब्रा०। वीरयस्व सु) वा०सं० ११.६८³. तै०सं० ४.१.९.१³; मै०सं० २.७.७³, ८२.१४; का० सं० १६.७²;
श०ब्रा० ६.६.२.५
अम्बा निष्पर (तै०सं० । आप०श्रौ०सू०। निष्वर; का०सं० निस्वर; मै०सं० निस्मर) वा०सं० ६.३६; तै०सं० १.४.१.२, ६.४.४.३; मै०सं० १.३.४,
३२.१, ४.५.७, ७३.२०; का० सं० ३.१०; श०ब्रा० ३.९.४.२१, आप०श्रौ०सू० १२.९.९
अम्बयो यन्त्य् अध्वभिः। ऋ०वे० १.२३.१६¹; अ०वे० १.४.१¹; ऐ०ब्रा० २.२०.१९; का०ब्रा० १२.२। प्रतीकः अम्बयो यन्ति। वै०सू० १६.१०;
कौ०सू० ९.१.४, १९.१, २५.२०, ३७.१, ४१.१४; ऋ० वि० १.१७.८; अम्बयः। शा०श्रौ०सू०६.७.१०, १४.५१.११
अम्बा च बुला च नितत्नी च स्तनयन्ती चाभ्रयन्ती च मेघयन्ती च चुपुणीका। मै०सं० २.८.१३, ११७.३। प्रतीकः अम्बा च बुला च। मा० श्रौ०सू०
६.२.२ देखें- अगला।
अम्बा दुला नितत्निर् अभ्रयन्ती मेघयन्ती वर्षयन्ती चुपुणीका नामासि। तै०सं० ४.४.५.१। देखें- पूर्व और तुल०- तै०ब्रा० ३.१.४.१; वि०स्मृ० ६७.७।
अम्बा नामासि। का०सं० ४०.४; आप०श्रौ०सू० १७.५.४; वि०स्मृ० ६७.७
अम्बायै स्वाहा। तै०ब्रा० ३.१.४.१
अम्बिकापतय उमापतये पशुपतये (महा०नारा०उप० में वांछित है) नमो नमः। तै० आर० १०.१७.१; महा०नारा०उप० १३.४
अम्बितमे नदीतमे। अ०वे० २.४१.१६¹; ऐ०ब्रा० ५.४.१०; आश्व, श्रौ०सू० ७.११.२२। प्रतीकः अम्बीति (!) ऋ० वि० १.३१.३; बृ०दे० २.१३७
अम्बे अम्बिकेऽम्बालिके। वा०सं० २३.१८¹; श०ब्रा० १३.२.८.३; अम्बे अम्बाल्य् अम्बिके। तै०सं० ७.४.१९.१¹, २¹ (द्वितीयांश) ३¹ (द्वितीयांश);
का०सं० अ० ४.८¹ (इत्यादि) तै०ब्रा० ३.९.६.३; आप०श्रौ०सू० २०.१७.१२, १७, १८.४; अम्ब्य् अम्बिके अम्बालिके। मै०सं० ३.१२.२०¹, १६६.९ प्रतीकः अम्बे। का०सं० आ० ४.८ (तृतीयांश); का०श्रौ०सू० २०.६.१२
अम्बे इत्यादि। देखें- पूर्व।
अम्भः किम् आसीद् गहनं गभीरम्। ऋ०वे० १०.१२९.१४; तै०ब्रा० २.८.९.४४
अम्भश् च नभश् च। अ०वे० १३.४.२२
अम्भश् चात्यति घर्मश् च। आप०श्रौ०सू० २१.१२.३³
अम्भस्य पारे भुवनस्य मध्ये। तै०आर० १०.१.१¹; महा० नारा० उप० १.१.१ तुल०- बृ०हा०सं० ५६.२५; वृ०ह०सं० ५.३७८, ६८८, ७.३०१, ८.७।
अम्भः (तै०सं० । शा०श्रौ०सू०। अम्भ) स्थाम्भो वो भक्षीय। तै०सं० १.५.६.१, ८.१; मै०सं० १.५.२, ६८.९, १.५.९, ७७.१५; का०सं० ७.१;
शा०श्रौ०सू० २.११.६; आप०श्रौ०सू० ६.१७.२; मा०श्रौ०सू० १.६.२.८; मै० ज० २.३.६। प्रतीकः अम्बस् स्थ। का०सं० ७.६.७ (द्वितीयांश) देखें- अन्ध स्थ१।
अम्भो अमो महः सहः। अ०वे० १३.४.५०¹
अम्भो अरुणं रजतं रजः सहः। अ०वे० १३.४.५१¹
अम्भोभ्यः स्वाहा। तै०सं० ७.४.१४.१; का० सं० अ० ४.३; आप०श्रौ०सू० २०.११.१८
अम्यक्षि सद्म सदने पृथिव्याः। ऋ०वे० ६.११.५³; तै०ब्रा० २.४.३.२³
अम्यक् सा त इन्द्र ऋष्टिर् अस्मे। ऋ०वे० १.१६९.३¹। प्रतीकः अम्यक् सा त इन्द्र ऋष्टिः। नि० ६.१५
अय आ देवयुं जनम्। सा०वे० १.२३²। देखें- या ईम् आ‘ इत्यादि।
अयं य उर्वी महिना महिव्रतः। ऋ०वे० ६.६८.९³
अयं यः पुरो विभिनत्त्य् (सा०वे०। विभिनत्य्) ओजसा। ऋ०वे० ८.३३.७³; अ०वे० २०.५३.१³, ५७.११³; सा०वे० १.२९७³, २.१०४६³
अयं यजमानो बहुभ्य आसङ्गतेभ्यः। तै०ब्रा० ३.६.१५.१ देखें- अयं सुतासुती यजमानो।
अयं यजमानो मृधो व्यस्यताम् (आश्व०श्रौ०सू०। व्यस्यतु) तै०ब्रा० २.५.३.३³; आश्व०श्रौ०सू० २.१०.१८³; आप०श्रौ०सू० ७.१६.७
अयं यज्ञः। वि०स्मृ० ७३.१३. उसके संस्करण को विषय सूची में- श्री जौली, अयं यज्ञः परमो।
अयं यज्ञः समसदः धविष्मान्। तै०ब्रा० ३.७.६.१३¹; आप०श्रौ०सू० ४.८.४¹
अयं यज्ञो गातुविन् नाथवित् प्रजावित्। अ०वे० ११.१.१५³
अयं यज्ञो देवया अयं मियेधः। ऋ०वे० १.१७७.४¹; आश्व०श्रौ०सू० ६.११.११। प्रतीकः अयं यज्ञः। शा०श्रौ०सू० १०.१.१०। अयं यज्ञीया के रूप में
निर्दिष्ट किया है। (जाँचें ऋक्) शा०श्रौ०सू० १३.२४.१८
अयं यज्ञो भुवनस्य (अ०वे० विश्वस्य भुवनस्य) नाभिः। ऋ०वे० १.१६४. ३५²; अ०वे० ९.१०.१४³; वा०सं० २३.६२²; ला०श्रौ०सू० ९.१०.१४²।
देखें- यज्ञं आहुर्।
अयं यज्ञो यजमानस्य भागः। तै० ब्रा० २.४.८.५²
अयं यज्ञो वर्धतां गोभिर् अश्वैः। का० सं० ३५.३;तै०ब्रा० २.५.५.१¹; आप०श्रौ०सू० ९.१७.१¹। प्रतीकः अयं यज्ञः। का० सं० ३५.४; तै०ब्रा०
३.१२.१.१
अयं यथा न आभुवत्। ऋ०वे० ८.१०२.८¹; सा०वे० २.२९७¹
अयं यश् चमसो देवपानः। अ०वे० १८.३.५३³। देखें- एष यश्।
अयं यः श्वेतो रश्मिः परि सर्वम् इदं जगत् प्रजां पशून् धनान्य् अस्माकं दधातु। तै० आर० ३.११.१०
अयं यः सृञ्ञये पुरः। ऋ०वे० ४.१५.४¹
अयं यः सोमो न्यधाय्य् अस्मे। ऋ०वे० ८.४८.१०³ तै०सं० २.२.१२.३³; मै०सं० ४.११.२³, १६४.१०; का०सं० ९.१९³
अयं यो अग्निर् मरुतः समिद्धः। ऋ०वे० ५.५८.३³; मै०सं० ४.११.२³, १६७.९; तै० ब्रा० २.५.५.३³
अयं यो अभिशोचेयिष्णुः। अ०वे० ६.२०.३¹। तुल०- अयं यो विश्वान्।
अयं यो अस्य यस्य त इदं शिरः। मा०श्रौ०सू० ६.१.२। देखें- अयं योऽसि।
अयं योनिश् चकृमा यं वयं ते। ऋ०वे० ४.३.२¹
अयं यो बद्धः सुयतो लालपीति। अ०वे० ६.१११.१
अयं यो भूरिमूलः। अ०वे० ६.४३.२¹
अयं यो मामको वृषा। तै०ब्रा० २.४.७.१³
अयं यो वक्रो विपरुर व्यङ्गः। अ०वे० ७.५६.४¹
अयं यो वज्रः पुरुधा विवृतः। ऋ०वे० १०.२७.२१¹; तुल०- वृ०दे ७.२७।
अयं यो विश्वान् हरितान् कृणोषि। अ०वे० ५.२२.२। तुल०- अयं यो अभि१ और विश्वा रूपाणि हरिता।
अयं योऽसि यस्य त इदं शिरः । का०सं० ३८.१२; आप०श्रौ०सू० १६.६.३। देखें- अयं यो अस्य।
अयं यो होता किर् उ स यमस्य। ऋ०वे० १०.५२.३¹; नि० ६.३५¹
अयं रक्षतु नः प्रजाम्। कौ०सू० ८९.१३४। देखें- अयं श्रैष्ठये।
अयं रणाय ते सुतः। ऋ०वे० ८.१७.१२²; अ०वे० २०.५.६²; सा०वे० २.७६²
अयं रथम् अयुनक् सप्तरश्मिम्। ऋ०वे० ६.४४.२४²
अयं राजा जगतश् चर्षणीनाम्। मै०सं० ४.१४.१३४, २३६.५; तै०ब्रा० २.८.३.७४
अयं राजा प्रिय इन्द्रस्य भूयात्। अ०वे० ४.२२.४³; तै०ब्रा० २.४.७.८³
अयं रोचयद् अरुचो रुचानः। ऋ०वे० ६.३९.४¹
अयं लोकः प्रियतमः। अ०वे० ५.३०.१७¹
अयं लोको जालम् आसीत्। अ०वे० ८.८.८¹
अयं व ओदनः। आप०श्रौ०सू० ३.४.३
अयं वज्रस् तर्पयताम् ऋतस्य। अ०वे० ६.१३४.१¹। प्रतीकः अयं वज्रः। कौ०सू० ४७.१४,१८
अयं वत्स ऋतावरीः। अ०वे० ३.१३.७²; प्रतीकः अयं वत्सः। कौ०सू० ४०.४
अयं वसुः पुरोवसुः। तै०सं० ३.२.१०.२; मै०सं० १.३.९, ३३.१०; का०सं० ४.२; मा०श्रौ०सू० २.३.८.१०। देखें- इह वसु इत्यादि, एष वसुः इत्यादि, ऐतु वसुः इत्यादि और मयि वसुः इत्यादि।
अयं वसुर विदद्वसुः। तै०सं० ३.२.१०.२; मै०सं० १.३.९, ३३.११; का०सं० ४.२; मै०सं० २.३.८.१५ देखें- इह वसुर् इत्यादि। इस् वसुर् आदि, ऐतु वसुर् इत्यादि और मयि वसुर् इत्यादि।
अयं वसुः सम्यद्वसुः। तै०सं० ३.२.१०.२; मै०सं० १.३.९, ३३.११; का०सं० ४.२; मा०श्रौ०सू० २.३.८.२०। देखें- इह वसुः इत्यादि, एष वसुः इत्यादि, ऐतु वसुः इत्यादि और मयि वसुः इत्यादि।
अयं वस्ते गर्भं पृथिव्याः। अ०वे० १३.१.१६¹; कौ०सू० ५४.१०
अयं वां यज्ञो अकृत प्रशस्तिम्। ऋ०वे० १.१८१.१³
अयं वां वत्सो मतिभिर् न विन्धते। ऋ०वे० ८.९.६³; अ०वे० २०.१४०.१³
अयं वां कृष्णो अश्विना। ऋ०वे० ८.८५.३¹
अयं वां घर्मो अश्विना। ऋ०वे० ८.९.४¹, अ०वे० २०.१३९.४¹
अयं वाजं (वा०सं०। वा०सं० का०। श०ब्रा०। वाजान्) जयतु वाजसातौ। वा०सं० ५.३७³, ७.४४³; वा०सं० का० ५.९.३⁵; तै०सं० १.३.४.१४,
४.४६.३४; मै०सं० १.३.३७, ४३.१५; का०सं० ४.९४;, ६.१०³; श०ब्रा० ३.६.३.१२³, ४.३.४.१३³; तै०ब्रा० २.४.६.१२४; आश्व०श्रौ०सू० ८.१४.४४। देखें- अहं वाजं।
अयं वाजं भरति यं सनोति। ऋ०वे० ४.१७.९³
अयं वातो अन्तरिक्षेण याति। ऋ० वे १.१६१.१४²
अयं वाम् अद्रिभिः सुतः। ऋ०वे० ८.२२.८¹
अयं वाम् अश्विना रथः। पार०गृ०सू० ३.१४.१२¹; हिर० गृ०सू० १.१२.२¹. आ०म०पा० २.२१.१९¹ आप०गृ०सू० ८.२२.१५। तुल०- एष वाम्
इत्यादि।
अयं वाम् आह्वेऽवसे शचीवसू। ऋ०वे० ७.७४.१³; वा०सं० १.३०४⁵, २.१०३³
अयं वां परि षिच्यते। अ०वे० ४.४९.२¹तै०सं० ३.३.११.१¹
अयं वां भागो निहित इयं गीः। ऋ०वे० १.१८३.४³
अयं वां भागो निहितो यजत्रा। ऋ०वे० ८.५७.४¹; आश्व० श्रौ०सू० ९.११.१९
अयं वां मधुमत्तमः। ऋ०वे० १.४७.१¹; सा०वे० १.३०६¹; शा०श्रौ०सू० ६.६.८, ९.२०.१६। प्रतीकः अयं वाम्। आश्व० श्रौ०सू० ४ .१५.२
अयं वां मित्रावरुणा। ऋ०वे० २.४१.४¹; सा०वे० २.२६०¹; वा०सं० ७.९.१; तै०सं० १.४.५.१¹; मै०सं० १.३.७¹, ३२.१६; का० सं० ४.२¹; पञ्च०ब्रा०
१२.८.३; श०ब्रा० ४.१.४.७¹; आश्व०श्रौ०सू० ५.५.१२, ७.२.२, ५.९, ६.२; शा०श्रौ०सू० ७.२.५, १०.३.५, १२.१.३; आप०श्रौ०सू० १२.१४.१२; मा०श्रौ०सू० २.३.५.६। प्रतीकः अयं वाम्। का०श्रौ०सू० ९.६.८
अयं वां मित्रावरुणा नृभिः सुतः। ऋ०वे० १.१३७.३⁶
अयं वायुर् उपश्रोता। ऐ०ब्रा० ७.२४.३। देखें- वायुर् उपश्रोता।
अयं वासयद् व्य् ऋतेन पूर्वीः। ऋ०वे० ६.३९.४²
अयं विचर्षर्णिर् हितः। ऋ०वे० ९.६२.१०¹; सा०वे० १.५०८¹
अयं विदच् चित्र द्रशीकम् अर्णः। ऋ०वे० ६.४७.५¹
अयं विप्राय दाशुषे। ऋ०वे० १०.२५.११¹
अयं विप्रो वाचम् अर्चन् नियछन्। आश्व०श्रौ०सू० ६.१२.२¹
अयं विशां विश्पतिर् अस्तु राजा। अ०वे० ४.२२.३²; तै०ब्रा० २.४.७.७²
अयं विश्वा अभि श्रियः। ऋ०वे० ८.१०२.९¹; सा०वे० २.२९८¹
अयं विश्वानि तिष्ठति। ऋ०वे० ९.५४.३¹, सा०वे० २.१०७¹
अयं विष्कन्धं सहते। अ०वे० २.४.३¹
अयं व्रतश् चातयति समीचीः! ऋ०वे० ४.१७.९¹
अयं वेदः पृविवीम् अन्वविन्दत्। का०सं० ३१.१४¹; तै०ब्रा० ३.७.६.१३;१ आप०श्रौ०सू० २.११.१०¹; मा०श्रौ०सू० १.२.४.४¹
अयं वेनश् चोदयत् पृश्निगर्भाः। ऋ०वे० १०.१२३.१¹; वा०सं० ७.१६¹; तै०सं० १.४.८.१¹; मै०सं० १.३.१०¹, ३४.१; का० सं० ४.३¹; ऐ०ब्रा० १.२०.२, ३.३०.३; कौ०ब्रा० ८.५; श०ब्रा० ४.२.१.८¹, १०¹; आश्व०श्रौ०सू० ४.६.३,५.१८.५; नि० १०.३९¹। प्रतीकः अयं वेनश् चोदयत्। आप०श्रौ०सू० १२.१४.१३, अयं वेनः। वा०सं० ३३.२१, ३३, ४७, ५८, ७३; शा०श्रौ०सू० ५.९.१७, ८.३.५, १५.३.९; का०श्रौ०सू० ९.६.१२,१३; मा०श्रौ०सू० २.३.५.७
अयं वै त्वत् त्वम् अस्माद् अयं ते योनिस् त्वम् अस्य योनिः। शा० श्रौ०सू० ४१.४.३६। देखें- अगले दो।
अयं वै त्वद् अस्माद् असि त्वम् एतद् अयं ते योनिर् अस्य योनिस् त्वं पिता पुत्राय लोककृत्। जैमि०ब्रा० १.४७। देखें- पूर्व तथा अगला।
अयं वै त्वम् अस्माद् अधि त्वं एतद् अयं वै तद् अस्य योनिर् असि, वैश्वानरः पुत्रः पित्रे लोककृत्। तै० आर० ६.१.४। देखें- पूर्व दो।
अयं वै त्वाम् अजनयद् अयं त्वद् अधिजयताम् असौ स्वाहा। शा०श्रौ०सू० ४.१४.३६। देखें- अस्माद् वै त्वम् और अस्माद् त्वम् अधिजातो।
अयं वो गर्भ ऋत्वियः। वा०सं० ११.४८³; तै० सं० ४.१.४.४³, ५.१.५.१०; मै०सं० २.७.५⁵, ७९.१३; का०सं० १६.४³; श०ब्रा० ६.४.४.१७। तुल०-
अयं ते योनिर्।
अयं वो गोष्ठ इह पोषयिष्णुः। अ०वे० ३.१४.६²
अयं वो बन्धुर् इतो मापगात। मै०सं० १.५.२, ६८.११, १.५.९,७७.१९; का०सं० ७.१.७। देखें- इहैव स्त माप गात।
अयं वो यज्ञ ऋभवोऽकारि। ऋ०वे० ४.३४.३¹
अयं वो यज्ञो मधुना समक्तः। अ०वे० १८.३.१४²
अयं शत्रून् जयतु जर्हऋषाणः (वा० सं०। श०ब्रा०। स्वाहा जो़डें) वा०सं० ५.३७, ७.४४; वा०सं० का ९.२.४४; तै०सं० १.३.४.१⁵, ४.४६.३³;
मै०सं० १.३.३७³, ४३.१५; का० सं० ४.९³, ६.१०४; श०ब्रा० ३.६.३.१२४, ४.३.४.१३४; तै०ब्रा० २.४.६.१२³; आश्व०श्रौ०सू० ८.१४.४³। देखें- अहं शत्रून्। अयं शर्धाय वीतये। ऋ०वे० ९.१०५.३²; सा०वे० २.४५०²
अयं शास्ताधिपतिर् वो अस्तु। तै० सं० ५.७.४.४²
अयं शिवाभिमर्शनः। ऋ०वे० १०.६०.१२४; अ०वे० ४.१३.६¹
अयं शुक्रो अयामि ते। ऋ०वे० २.४१.२², ८.१०१.९४; आर० सं० २.६²; वा०सं० २७.२९², ३३.८५४
अयं शृण्वे अध जयन्न् उत घ्नन्। ऋ०वे० ४.१७.१०¹; मै०सं० ४.१४.१२¹, २३५.५; तै०ब्रा० २.८.३.३¹
अयं श्रेयान् चिकितुषे रणाय। ऋ०वे० ६.४१.४²
अयं श्रैष्ठये दधातु नः (पार०गृ०सू०। नौ) शा०गृ०सू० ३.७.२४; पार० गृ०सू० ३.२.७४। देखें- अयं रक्षतु।
अयं षड् उर्वीर् अमिमीत् धीरः। ऋ०वे० ६.४७.३³
अयं संवत्सरः सर्वेषां भूतानां प्राणैर् अप प्रसर्पति चोत्सर्पति च। तै०आर० १.१४.३
अयं स जज्ञे ध्रुव आ निषत्तः। ऋ०वे० ६.९.४³
अयं स देवो अप्स्व् अन्तः। अ०वे० १३.३.१५¹
अयं सप्तभ्य आ वरं वि वो मदे। ऋ०वे० १०.२५.११³
अयं समह मा तनु । ऋ०वे० १.१२०.११¹
अयं समुद्र इह विश्वदेव्यः (तै०ब्रा० । आप०श्रौ०सू०। विश्वभ्येषजः)। ऋ०वे० १.११०.१³; तै०ब्रा० ३.७.११.२³; आप०श्रौ०सू० ३.११.२³
अयं स यस्य शर्मन्न् अवोभिः। ऋ०वे० १०.६.१¹; मै०सं० ४.१४.१५¹, २४१.२
अयं स यो दिवस् परि। ऋ०वे० ९.३९.४¹, सा० वे० २.२५०¹
अयं स यो वरिमाणं पृथिव्याः। ऋ०वे० ६.४७.४¹
अयं सरांसि धावति। ऋ०वे० ९.५४.२²; सा०वे० २.१०६²
अयं स (शा०श्रौ०सू०। सु) वाम् अश्विना भाग आ गतम्। अ०वे० ७.७३.४²; आश्व०श्रौ०सू० ४.७.४²; शा०श्रौ०सू० ५.१०.२१²
अयं स शिङ्क्ते (अ०वे० शिङ्ते) येन गौर् अभीवृता। ऋ०वे० १.१६४.२९¹ अ०वे० ९.१०.७¹; जैमि०ब्रा० २.२६०. ९२६५)१; नि० २.९¹
अयं स सूनुः सहस ऋतावा। ऋ०वे० ६.१२.१³
अयं स सोम इन्द्र ते सुतः पिब। ऋ०वे० ६.४३.१³; सा०वे० १.३९२³
अयं सहस्रमानवो दृशः कविनां मतिर् ज्योतिर् विधर्म (आप०श्रौ०स०। विधर्मा) सा०वे० १.४५८; आप०श्रौ०सू० २१.९.१५; मा०श्रौ०सू० ७.२.३
(दोषयुक्त। प्रतीकः अयं सहस्रमानवः पञ्च०ब्रा० ४.९.१; सा०वि० ब्रा १.६.२, ३.१.४। देखें- अगला।
अयं सहस्रम् आ नो दृशे कवीनां मतिर् ज्योतिर् विधर्मणि। अ०वे० ७.२२.१। प्रतीकः अयं सहस्रम्। वै०सू० १३.८, कौ०सू० ६६.१४। देखें- पूर्व।
अयं सहस्रम् ऋषिभिः सहस्कृतः। ऋ०वे० ८.३.४¹; अ०वे० २०.१०४.२¹; सा०वे० २.९५८; वां०स० ३३.८३¹। प्रतीकः अयं सहस्रम्। वा०सं० ३३.
97
अयं सहस्रसातमः। तै०सं० १.५.१०.२³; का०सं० ७.१४³। तुल०- सहस्रसातमः।
अयं सहस्रा परियुक्ता वसानः। सा०वे० २.११९५¹
अयं स होता यो द्विजन्मा। ऋ०वे० १.१४९.५¹; सा०वे० २.११२६¹। प्रतीकः अयं स होता। ला०श्रौ०सू० ३.७.१० (? मूल पाठ तथा भाष्य दोनों,
अयं स हो।
अयं सिन्धुभ्यो अभवद् उ लोककृत्। ऋ०वे० ९.८६.२१²; सा०वे० २.१७३²
अयं सुतस् तस्य पिबा मदाय। ऋ०वे० १.१०४.९²; अ०वे० २०.८.२²
अयं सुतस् सुमख मा मृधस् कः। ऋ०वे० २.१८.४४
अयं सुतासुती यजमानः। तै०ब्रा० २.६.१५.१
अयं सुतासुती यजमानो बहुभ्य आसंगतेभ्यः। तै०ब्रा० २.६.१५.२। देखें- अयं यजमानो बहुभ्य।
अयं सु तुभ्यं वरुण स्वधावः। ऋ०वे० ७.८६.८¹; आश्व०श्रौ०सू० ३.७.१५
अयं सु वाम् इत्यादि। देखें- अयं स वाम्।
अयं सूर्य इपोपदृक्। ऋ०वे० ९.५४.२¹; सा०वे० २.१०६¹
अयं सूर्ये अदधाज् ज्योतिर् अन्तः। ऋ०वे० ६.४४.२३²
अयं सो अग्निर् आहुतः पुरुत्रा। ऋ०वे० ७.१.१६¹
अयं सो अग्निर् यस्मिन् सोमम् इन्द्रः। ऋ०वे० ३.२२.१¹; वा० सं० १२.४७¹; तै०सं० ४.२.४.२¹; मै०सं० २.७.११¹, ८९.८; का०सं० १६.११¹;
श०ब्रा० ७.१.१.२२। प्रतीकः अयं सो अग्निः तै०सं० ५.२.३.३; का०सं० २०.१; का० श्रौ०सू० १७.१.८ आप०श्रौ०सू० १६.१४.५; मा० श्रौ०सू० ६.१.५, ६.२.२, ६.२.६
अयं सोम इन्द्र तुभ्यं सुन्वे। ऋ०वे० ७.२९.१¹, ९.८८.१¹; सा०वे० २.८२१¹; कौ०ब्रा० २६.११। प्रतीकः अयं सोम इन्द्र तुभ्यं सुन्व आ तु (ऋ०वे० ७.२९.१) ऐ०ब्रा० ५.२०.८; आश्व०श्रौ०सू० ८.११.१; अय सोमः। शा०श्रौ०सू०१०.१०.४; ला०श्रौ०सू० ४.७.१
अयं सोमः कपर्दिने। ऋ०वे० ९.६७.११¹
अयं सोमश् चमू सुतः। ऋ०वे० ५.५१.४¹; शा०श्रौ०सू० १०.४.५। देखें- बृ०दे० ५.४६।
अयं सोमः सुतो (!) इह। आप०श्रौ०सू० २१.१९.१९²
अयं सोमः सुदानवः। ऋ०वे० १.४५.१०³। देखें- बृ०दे० ३.१११।
अयं सोमो असुरैर् नो विहव्याः। ऋ०वे० १.१०८.६²
अयं सोमोऽत्यरेचि। का०श्रौ०सू० १२.६.१
अयं सोमो मधुमान् वाजिनीवसू। ऋ०वे० ८.९.४³; अ०वे० २०.१३९.४³
अयं सोमो वृष्णो अश्वस्य रेतः। ऋ०वे० १.१६४.३५³; अ०वे० ९.१०.१४²; वा०सं० २३.६२³; ला०श्रौ०सू० ९.१०.१४³। देखें- सोमम् आहुर्।
अयं स्तुतो राजा वन्दि वेधाः। ऋ०वे० १०.६१.१६¹
अयं स्तुवान आगमत्। अ०वे० १.८.२³
अयं श्राक्त्यो मणिः। अ०वे० ८.५.४¹
अयं श्रुवो अभिजिहर्ति (कौ०सू० । विदधाति) होमान्। आप०श्रौ०सू० ४.७.२¹; कौ०सू० ३.१०¹
अयं स्वस्य पितुर् आयुधानि। ऋ०वे० ६.४४.२२³
अयं स्वादुर् इह मदिष्ठ आस। ऋ०वे० ६.४७.२¹
अयं ह तुभ्यं वरुणो हृणीते। ऋ०वे० ७.८६.३¹
अयं ह यद् वां देवया उ अद्रिः। ऋ०वे० ७.६८.४¹
अयं ह येन वा इदम्। ऋ०वे० ८.७६.४¹; ऐ०ब्रा० ५.१२.१२; कौ०ब्रा० २३.१; आश्व०श्रौ०सू० ८.८.२। प्रतीकः अयं ह येन. शा०श्रौ०सू० १०.६.९
अयं हि ते अमर्त्यः। ऋ०वे० १०.१४४.१¹। तुल०- बृ०दे० ८.५५।
अयं हि ते शुनहोत्रेषु सोमः। ऋ०वे० २.१८.६³
अयं हि त्वा स्वधितिस् तेतिजानः। वा० सं० ५.४३¹; श०ब्रा० ३.६.४.१४¹। प्रतीकः अयं हि त्वा। का०श्रौ०सू० ६.१.८। देखें- यं त्वाम् अयं
स्वधितिस्।
अयं हि नेता वरुण ऋतस्य। ऋ०वे० ७.४०.४¹
अयं होता प्रथमः पश्यतेमम्। ऋ०वे० ६.९.४¹
अयं होमः सहस्रहः। अ०वे० ८.८.१७²
स्यक्षमं सुमना असत्। वा०सं० १६.४४; तै०सं० ३.२.८.६४, ४.५.१.२४; का० सं० १७.११४; नील०उप० ६४। देखें- सङ्गत्यां और संगमे सुमना।
अयक्ष्मंकरणीर् आपः। अ०वे० १९.२.५²
अयक्ष्मं कृणु जीवतु। अ०वे० ५.२९.१३४
अयक्ष्मं च मेऽनामयच् च मे। वा०सं० १८.६; तै०सं० ४.७.३.२; मै०सं० २.११.३, १४१.११; का०सं० १८.९
अयक्ष्मतातिं मह इह धत्तम्। अ०वे० ४.२५.५³
अयक्ष्मम् बहुपूरुषम्। कौ० २०.५४
अयक्ष्मं परि भुजा. वा०सं १६.११४;तै०सं० ४.५.१.४४; मै०सं० २.९.२, १२२.८; नील०उप० १७४। देखें- अयक्ष्मेण।
अयक्ष्मान् उत पूरुषान्। अ०वे० ६.५९.२४
अयक्ष्मा बहुसूवरीः। हिर०गृ०सू० १.१८.२²
अयक्ष्मा बृहसतीर् इषः। ऋ०वे० ९.४९.१;३ सा०वे० २.७८५³
अयक्ष्मा यक्ष्मानाशनीः। अ०वे० ३.१२.९², ९.३.२३²
अयक्ष्माय त्वा संश्रजामि प्रजाभ्यः। वा०सं० ११.५३४; तै०सं० ४.१.५.२; मै०सं० २.७.५४, ८०.४; का०सं० १६.५४; श०ब्रा० ६.५.१.५। देखें- अयक्ष्मा
वः।
अयक्ष्माय प्रजाभ्यः। वा०सं० ११.३८²; तै०सं० ४.१.२.४²; मै०सं० २.७.४², ७८.५; का०सं० २; श०ब्रा० ६.४.३.२²
अयक्ष्मा वः प्रजया संसृजामि। का०सं० १.३¹, ३१.२; तै०ब्रा० ३.७.४.१५¹; आप०श्रौ०सू० १.१२.११¹, १४¹, १७; मा०श्रौ०सू० १.१.३.१७¹। तुल०- अयक्ष्माय त्वा।
अयक्ष्मेण परि भुज। का०सं० १७.११४। देखें- अयक्ष्मया‘ इत्यादि।
अयं कक्षीवतो महो वि वो मदे। ऋ०वे० १०.२५.१०³
अयं कनीन ऋतुणा अवेदि। ऋ०वे० १०.९९.१०³
अयं कलिं पतयन्तम्। आ०म०पा० २.१३.७ आप०गृ०सू० ६.१५.६।
अयं कविं अनयच् छस्यमानम्। ऋ०वे० १०.९९.९³
अयं कविर् अकविषु प्रोचेताः। ऋ०वे० ७.४.४¹
अयं कस्य चिद् द्रुहताद् अभीके। आश्व०श्रौ०सू० ६.१२.२³
अयं कुमारो जरां धयतु सर्वम् आयुर् एतु। हिर०गृ०सू० २.४.३¹ ²; आ०म०पा० २.१३.२¹ ² आप०गृ०सू० ६.१५.५।
अयं कृत्नुर् अगृभीतः। ऋ०वे० ८.७९.१¹; तै०ब्रा० २.४.७.६¹; आश्व०श्रौ०सू० २.१८.१५। देखें- बृ०दे० ६.९७।
अयं क्रव्यादम् अन्व् अगात्। अ०वे० १२.२.४३²
अयं गीर्भिः परिष्कृतः। ऋ०वे० १०.१३५.७४
अयं गोषु शच्या पक्वम् अन्तः। ऋ०वे० ६.४४.२४³
अयं ग्रावा पृथुबुध्नो वयोधाः। अ०वे० १२.३.१४¹। प्रतीकः अयं ग्रावा। कौ०सू० ६१.१८
अयं घ स तुरो मदः। ऋ०वे० १०.२५.१०¹
अयं घासो अयं व्रजः। अ०वे० ४.३८.७³। प्रतीकः अयं घासः। कौ०सू० २१.११
अयछथा बाह्णोर् वज्रम् आयसम्। ऋ०वे० १.५२.८³
अयज् ज्यायान् कनीयसो देष्णम्। ऋ०वे० ७.२०.७²
अयज्ञसाचो अप्यो न पुत्राः। ऋ०वे० ६.६७.९४
अयज्ञियाद् यज्ञियं भागम् एमि। ऋ०वे० १०.१२४.३४
अयज्ञियान् यज्ञियान् मन्यमानः। मै०सं० २.३.८¹, ३६.१८। देखें- नीचे अदान्यान्।
अयज्ञियो हतवर्चा भवति। अ०वे० १२.२.३७¹
अयज्युं शवसस् पते। ऋ०वे० १.१३१.४⁵; अ०वे० २०.७५.२⁵
अयज्वनः प्रमृणन् देवपीयून् । अ०वे० ११.२.२३²
अयज्वनः साक्षि विश्वस्मिन् भरे। ऋ०वे० १०.४९.१४
अयज्वनो विभजन्न् एति वेदः। ऋ०वे० १.१०३.६४
अयज्वानम् अदेवयुम्। ऋ०वे० ८.७०.११²
अयज्वानः सनकाः प्रेतिम् ईयुः। ऋ०वे० १.३३.४४
अयज्वानो यज्वभि स्पर्धमानाः। ऋ० वे. १.३३.५²
अयं चक्रम् इषणत् सूर्यस्य। ऋ०वे० ४.१७.१४¹
अयं चतुःशरावो घृतवान् अपूपः। हिर०गृं॑०सू० २.१४.४¹
अयं च ब्रह्मणस्पतिः। अ०वे० ६.५.३४, ८७.३४; वा०सं० १७.५२४; तै०सं० ४.६.३.१४; मै०सं० २.१०.४४, १३५.८; का०सू० १८.३४; तै०ब्रा०
२.४.२.९; आप०श्रौ०सू० १४.२७.७४ देखें- तस्मा ऊ ब्रा० और देखें- अयं देवो बृहस्पतिः।
अयं च सोमो हृदि यं बिभर्मि। ऋ०वे० १०.३२.९४
अयं चिद् वातो रमते परिज्मन्। ऋ०वे० २.३८.२४
अयं चौदुम्बरो मणिः। अ०वे० १९.३१.१०४। तुल०- अयम् औदुम्बरो।
अयं जरिम्णः शेवधिः। अ०वे० ७.५३.५³
अयं जायत मनुषो धरीमणि। ऋ०वे० १.१२८.१¹; ऐ०ब्रा० ५.१२.४; कौ०ब्रा० २३.६; आश्व०श्रौ०सू० ८.१.९; श०श्रौ०सू० १८.२३.११। प्रतीकः अयं
जायत। शा०श्रौ०सू० १०.८.१
अयं जीवतु मा मृत। अ०वे० ८.२.५¹
अयं जीवातुर् आगमत्। ऋ०वे० १०.६०.७²; जैमि० ब्रा० ४.१६९²
अयतन्ता चरतो अन्यद्-अन्यद् इत। ऋ०वे० २.२४.५³
अन्यद् अध्वर्युर् हविषाव सिन्धुम्। ऋ०वे० ५.३७.२४
अयनं मा विवधीर् (तै०आर० आ०। १बधीर्) विक्रमस्व। तै०आर० ३.१५.१४; तै०आर० आ० १०.४९४
अयं त आघृणे सुतः। ऋ०वे० ९.६७.१२¹
अयं त इध्म आत्मा जातवेदः। आप०गृ०सू० १.१०.१२¹, हि०गृ० १.२.११¹
अयं त इन्द्र सोमः। ऋ०वे० ८.१७.११¹; अ०वे० २०.५.५¹;सा०वे० १.१५९¹, २.७५¹; पञ्च०ब्रा० ९.२.८; आश्व०श्रौ०सू० ६.४.१०; शा०श्रौ०सू० ९.११.१; सा०वि०ब्रा० १.७.६, २.५.३
अयं त एमि तन्वा पुरस्तात्। ऋ०वे० ८.१००.१¹। देखें- बृ०दे० ६.११७।
अयं तल्पः प्रतरणो वसूनाम्। मा०गृ०सू० २.७.८¹। देखें- वसोर् धारां और मधोर् धारां।
अयं तस्माद् गार्हपर्त्यो नो अग्निः। अ०वे० ६.१२०. १³, १२१.२। देखें- नीचे अग्निर् नस् तस्माद् एनसः।
अयं तीव्रस् तीव्रसुद् इन्द्र सोमः। शा०श्रौ०सू० १४.२१.२¹
अयं तुभ्यम्। आप०गृ०सू० १.१२.४
अयं ते अस्तु हर्यतः। ऋ०वे० ३.४४.१¹; ऐ०ब्रा० ४.३.२; ऐ०आ० ५.२.४.२; आश्व०श्रौ०सू० ६.२.५; शा०श्रौ०सू० १८.११.३
अयं ते अस्म्य् उप मेह्य् (अ०वे० । न एह्य्) अर्वाङ्। ऋ०वे० १०.८३.६¹; अ०वे० ४.३२.६¹
अयं ते कृत्यां वितताम्। अ०वे० १०.३.४¹
अयं ते गोपतिस् तं जुषस्व। अ०वे० १८.३.४³
अयं ते मानुषे जने। ऋ०वे० ८.६४.१०¹; आश्व०श्रौ०सू० ६.४.१०; शा०श्रौ०सू० ९.११.१
अयं ते योनिर् ऋत्वियः। ऋ०वे० ३.२९.१०¹; अ०वे० ३.२०.१¹; वा०सं० ३.१४¹, १२.५२¹, १५.५६¹; तै०सं० १.५.५.२¹, ७.२, ३.४.१०.४,
४.२.४.३¹, ७.१३.५¹, मै०सं० १.५.१¹, ६६.४., १.५.५, ७४.१, १.५.६, ७४.७, १.६.१¹, ८५.७; का०सं० २.४¹, ६.९¹, ७.४.५, १६.११¹, १८.१८¹, २३.६; जैमि०ब्रा० १.६१¹; श०ब्रा० २.३.४.१३¹, ७.१.१.२८, ८.६.३.२४; तै०ब्रा० १.२.१.१६¹, २.५.८.८¹; आश्व०श्रौ०सू० ३.१०.५; मा०श्रौ०सू० १.५.२.८, ६.३.२, २.१.३१.४; ६.१.१, ६.२.६, ८.२५; आप०श्रौ०सू० ५.८.५, ६.२८.९, १६.१४.६; जा०उप० ४¹। प्रतीकः अयं ते योनिः। गो०ब्रा० २.४.९। (इत्यादि); शा०श्रौ०सू० २.११.२, १७.३; वै०सू० २४.१४ (इत्यादि) २८.२५, ३८.१४; का०श्रौ०सू० ५.३.१, शा०गृ०सू० ५.१.३, का०श्रौ०सू० १८.१३, ४०.११, ४१.८; अयं ते। मै०सं० २.७.३, ७८.४, २.७.११, ९०.३, २.१२.४, १४८.१०। तुल०- अयं वो गर्भ।
अयं ते शर्यणावति। ऋ०वे० ८.६४.११¹
अयं ते स्तोमो अग्रियः। ऋ०वे० १.१६.७¹
अयं त्रिः सप्त दुदुहान आशिरम्। ऋ०वे० ९.८६.२१³; सा०वे० २.१७३³
अन्यन त्रिधातु दिवि रोचनेषु। ऋ०वे० ६.४४.२३³
अयं त्वद् अधिजायताम्। तै०आर० ६.४.२²। देखें- त्वद् अयं।
अयं त्वा सर्वस्मात् पापात्। अ०वे० १०.३.४³
अयं दक्षाय साधनः। ऋ०वे० ९.१०५.३¹; सा०वे० २.४५०¹
अयं दक्षिण विश्वकर्मा। वा०सं० १३.५५, १५.१६; तै०सं० ४.३.२.१, ४.३.१, ५.२.१०.४; मै०सं० २.७.१९, १०४.३, २.८.१०, ११४.१६; का०सं०
१६.१९, १७.९, २०.९.;श०ब्रा० ८.१.१.७, ४.२, ६.१.१७
अयं दर्भो विमन्युकः। अ०वे० ६.४३.१¹। प्रतीकः अयं दर्भः। कौ०सू० ३६.३२
अयं दशस्यन् नर्येभिर् अस्य। ऋ०वे० १०.९९.१०¹
अयं दिव इयर्ति विश्वम् आ राजः। ऋ०वे० ९.६८.९¹
अयं दीर्घाय चक्षसे। ऋ०वे० ८.१३.३०¹
अयं देवः सहसा जायमानः। ऋ०वे० ६.४४.२२¹। देखें- बृ०दे० ५.१०८³।
अयं देवा इहैवास्तु। अ०वे० ८.१.१८¹
अयं देवानां न मिनाति भागम्। अ०वे० १४.१.१८¹
अयं देवानाम् अपसाम् अपस्तमः। ऋ०वे० १.१६०.४¹
अयं देवानाम् असुरो वि राजति। अ०वे० १.१०.१¹। प्रतीकः अयं देवानाम्। कौ०सू० २५.३७
अयं देवाय जन्मने। ऋ०वे० १.२०.१¹; ऐ०ब्रा० ५.१७.९; का०ब्रा० २६.१०; आश्व०श्रौ०सू० ८.९.५। प्रतीकः अयं देवाय। शा०श्रौ०सू० १०.९.१६। तुल०- बृ०दे० ३.९०।
अयं देवेभ्यो मधुमत्तमः (सा०वे०¹रः) सुतः। ऋ०वे० ९.१०५.३³; सा०वे० २.४५०³
अयं देवेषी जागृतिः। ऋ०वे० ९.४४.३¹
अयं देवो बृहस्पतिः। ऋ०वे० १०.१७.१३³; का०सं० ३४.१९³, ३५.८³;वै०सू० १६.१७³(इत्यादि); आप०श्रौ०सू० १४.१६.१³। देखें- अयं च ब्राह्मणस्पतिः।
अयं देवो वनस्पतिः। अ०वे० ६.८५.१², १०.३.५²,८³ देखें- इदं देवो इत्यादि और राजा देवो।
अयं द्यावापृथिवी वि ष्कभायत्। ऋ०वे० ६.४४.२४¹
अयं द्योतयद् अद्युतो व्य् अक्तून्। ऋ०वे० ६.३९.३¹
अयं धेनुं सुदुघां नित्यवत्साम्। अ०वे० ९.४.२१³। तुल०- अथर्वणे सु१।
अयं ध्रुवो रयीणां चिकेत यत् (वा०सं० चिकेतद् आ)। ऋ०वे० ९.१०२.४³; सा०वे० १.१०१³
अयन्न अर्थानि कृणवन्न् अपांसि। ऋ०वे० ७.६३.४४; का० सं० १०.१३४। देखें- आयन्न् इत्यादि।
अयं नाभा वदति वल्गु वो गृहे। ऋ०वे० १०.६२.४¹
अयं नासत्या श्रद् अरिर् यथा दधात्। ऋ०वे० १०.३९.५¹
अयं निधिः सरमे अद्रिबुध्नः। ऋ०वे० १०.१०८.७¹
अयं नो अग्निर् अध्यक्षः (शा०गृ०सू०। भगवान्) शा०गृ०सू० ३.७.२¹; कौ०सू० ८९.१३¹। देखें- नीचे अयम्। अग्निर् वीरतमः।
अयं नो अग्निर् वरिवस् (तै०सं० । का०सं० । आश्व० श्रौ०सू०। आप० श्रौ०सू०। वरिवः) कृणोतु। वा०सं० ५.३७¹, ७.४४¹; तै०सं० १.३.४.१¹,
४.४६.३¹; मै०सं० १.३.३७¹; आश्व०श्रौ०सू० ८.१४.४¹, ४३.१४; कौ०सं० ४.९¹, ६.१०¹; श०ब्रा० ३.६.३.१२¹, ४.३.४.१३¹; आश्व०श्रौ० १४.४¹; आप०श्रौ०सू० ११.१७.३; मा०श्रौ०सू० ८.२३। प्रतीकः अयं नो अग्निः। मै०सं० ४.११.४, १७२.९; वै० सू० ४.२१; मा०श्रौ०सू० २.४.५.१२; अयं नः।
का०श्रौ०सू० ८.७.९, १०.२.८
अयं नो देवः सविता बृहस्पतिः। आ०म०पा० १.७.१२¹ आप०गृ०सू० २.६.७।
अयं नो नभसस् पतिः। अ०वे० ६.७९.१¹; गो०ब्रा० २.४.९; वै०सू० ३१.४; कौ०सू० २१.७। देखें- अगला।
अयं नो नभसा पुरः। तै०सं० ३.३.८.२¹, ५; आप०श्रौ०सू० १३.२४.१९। देखें- पूर्व।
अयं नो भगवत्तरः। शा० गृ०सू० ३.७.२² देखें- अयं नो वसु० और अयं भग०।
अयं नो मह्याः पारम्। आ०म०पा० १.१६.१३¹ आप०गृ०सू० २.६.१।
अयं नो राजा वृत्रहा। तै०सं० १.८.९.२¹; तै० ब्रा० १.७.३.७; आप०श्रौ०सू० १८.११.१
अयं नो वसुवित्तमः। कौ०सू० ८९.१३²। देखें- नीचे अयं नो भग०।
अयं नो विद्वान् वनवद् वनुष्यते। ऋ०वे० ९.७७.४¹
अयं नो विश्वभेषजः। अ०वे० २.४.३³
अयन् मासा अयज्वनाम् अवीराः। ऋ०वे० ७.६१.४³
अयभ्या कन्या कल्याणी। अ०वे० २०.१२८.८³; शा०श्रौ०सू० १२.२१.२.३³
अयम् अकृणोद् उषसः सुपत्नीः। ऋ०वे० ६.४४.२३¹
अयम् अग्निः पुरीष्यः। वा०सं० ३.४०¹; आश्व०श्रौ०सू० २.५.१२¹; शा०श्रौ०सू० २.१५.४¹
अयम् अग्निः पृतनाषात् सुवीरः। ऋ०वे० ३.२९.९³; अ०वे० ११.१.२³
अयम् अग्निर् अमूमुहत्। अ०वे० ३.२.२¹
अयम् अग्निर् उपसद्यः। अ०वे० ५.३०.११¹
अयम् अग्निर् उरुष्यति। ऋ०वे० १०.१७६.४¹; तै०सं० ३.५.११.१¹; मै०सं० ४.१०.४¹. १५२.१; का० सं० १५.१२¹; ऐ०ब्रा० १.२८.१७। प्रतीकः
अयम् अग्निः। मा० श्रौ०सू० ५.२.८.५
अयम् अग्निर् गृहपतिः। वा० सं० ३.३९¹; श०ब्रा० २.४.१.९¹; आश्व०श्रौ०सू० २.५.१२¹; शा० गृ०सू० २.१५.५.१; आ०म० पा० १.८.४¹
आप०गृ०सू० २.६.१०।
अयम् अग्निर् दीदायद् दीर्घम् एव। अ०वे० ३.८.३³
अयम् अग्निर् वध्रयश्वस्य वृत्रहा। ऋ०वे० १०.६९.१२¹
अयम् अग्निर् वरेण्यः। अ०वे० ७.५३.६; तै०सं० १.३.१४.४.२ तै० आर० २.५.१²; आश्व०श्रौ०सू० २.१०.४²; शा०गृ०सू० १.२५.७
अयम् अग्निर् वीरतमः। पार०गृ०सू० ३.२.७¹। देखें- अयम् अग्निः श्रेष्ठतमः और अयं नो अग्निर् अध्यक्षः।
अयम् अग्निर् वीरतमो वयोधाः। वा० सं० १५.५२¹; तै०सं० २.७.१३.४¹; मै०सं० २.१२.४¹, १४७.१३; का०सं० १७.१४¹; श०ब्रा० ८.६.३.२१।
प्रतीकः अयम् अग्निर् वीरतमः। मै०सं० ४.१२.४, १९०.११; अयम् अग्निः। का०सं० ३९.१४; मा० श्रौ०सू० ५.२.२.२५
अयम् अग्निः श्रेष्ठतमः। तै०सं० १.५.१०.२¹; का०सं० ७.१४¹; सा० वि०ब्रा० ३.४.४। देखें- नीचे अयम् अग्निर् वीरतमः।
अयम् अग्निः सत्परिर् वृद्धवृष्णः। अ०वे० ७.६२.१¹। प्रतीकः अयम् अग्निः सत्पतिः। वै०सू० २९.९.; कौ०सू० ६९.७। देखें- अगला।
अयम् अग्निः सत्पतिश् चेकितानः। वा०सं० १५.५१²; तै० सं० ४.७.१३.३²; मै०सं० २.१२.४², १४७.११; का०सं० १८.१८²; श०ब्रा० ८.६.३.२०।
देखें- पूर्व।
अयम् अग्निः सहस्रिणः। ऋ०वे० ८.७५.४¹; वा०सं० १५.२१¹; तै०सं० २.६.११.१¹, ४.४.४.१¹; मै०सं० २.७.१५;¹९७.१७, २. १३.७, १५५.१३, ४.११.६,
१७५.१; का०सं० ७.१७, १६.१५¹; आश्व० श्रौ०सू० १.६.१; शा०श्रौ०सू० २.११.२; मा०श्रौ०सू० ६.१.७, ६.२.२। प्रतीकः अयम् अग्निः। आश्व०श्रौ०सू० ४.१३.७
अयम् अग्निः सुवीर्यस्य। ऋ०वे० ३.१६.१¹; सा०वे० १.६०¹; शा०श्रौ०सू० ६.४.७; सा०वि०ब्रा० २.८.१
अयम् अग्ने जरिता त्वे अभूद् अपि। ऋ०वे० १०.१४२.१¹ प्रतीकः अयम् अग्ने जरिता। ऋ० वि० ४.११.१। तुल०- बृ०दे० ८.५४।
अयम् अग्निः सुवीर्यस्य। ऋ०वे० ३.१६.१¹; सा०वे० १.६०¹; शा०श्रौ०सू० ६.४.७; सा०वि०ब्रा० २.८.१
अयम् अग्ने जरिता त्वे अभूद् अपि। ऋ०वे० १०.१४२.१¹। प्रतीकः अयम् अग्ने जरिता। ऋ० वि० ४.११.१। देखें- जरिता। ऋ० वि० ४.११.१।
बृ०दे० ८.५४।
अयम् अग्ने त्वे अपि। ऋ०वे० २.५.८³, ८.४४.२८³
अयम् अमुष्य पितासाव् अस्य पिता। वा०सं० १०.२०, २३.६५; वा०सं० का० २९.३६; श०ब्रा० ५.४.२.९। देखें- असाव् अमुष्य।
अयम् असौ (का०सं० असा आमुष्यायणः) का०सं० २३.५; आ०म०पा० २.१.३
अयम् अस्तु धनपतिर् धनानाम्। अ०वे० ४.२२.३¹
अयम् अस्तु यशस्तमः। का०सं० ७.१४²
अयम् अस्तु सङ्गमनो वसूनाम्। शा० गृ०सू० १.७.९², ३.४.२²
अयम् अस्मान् वनस्पतिः। ऋ०वे० ३.५३.२०¹
अयम् अस्मासु काव्यः। ऋ०वे० १०.१४४.२¹
अयम् अस्मि जरितः पश्य मेह। ऋ०वे० ८.१००.४¹। देखें- बृ०दे० ६.११८।
अयम् अस्मीति पूरुषः। श०ब्रा० १४.७.२.१६²; बृ०आ०उ० ४.४.१६²
अयम् अस्मीत्य् एत्य्। अ०वे० १.७.४४
अयम् अस्यायौ यस्य त इमे अग्नयः। आप०श्रौ०सू० ९.११.२३
अयम् अहं भोः। शा०गृ०सू० १.६.३। देखें- अहम् अयं भोः और नीचे असाव् अस्मि।
अयम् आ प्यायतं पुनः। अ०वे० ६.७८.२²; आ०म० १.८.६²
अयम् आ यात्य् अर्यमा। अ०वे० ६.६०.१¹। प्रतीकः अयम् आ याति। कौ० सू० ३४.२२
अयम् इद् वै प्रतीवर्तः। अ०वे० ८.५.१६¹
अयम् इन्द्र वृषाकपिः। ऋ०वे० १०.८६.१८¹; अ०वे० २०.१२६.१८¹
अयम् इन्द्रो मरुत्सखा। ऋ०वे० ८.७६.२¹
अयम् इह प्रथमो धायि धातृभिः। ऋ०वे० ४.७.१¹; वा० सं० ३.१५¹, १५.२६¹, ३३.६¹; तै०सं० १.५.५.१¹, ७.२; मै०सं० १.५.१¹, ६५.१२, १.१५.५, ७३.१४, १.१५.६, ७४.५; का० सं० ६.९¹, ७.४.५; ऐ०ब्रा० १.२८.१०; श०ब्रा० २.३.४.१४¹; आश्व०श्रौ०सू० २.१७.७; मा०श्र०सू० १.६.२.४। प्रतीकः अयम् इह। मै०सं० २.७ .३, ७७. १९, २.१३.५, १५४.३; शा०श्रौ०सू० २.११.२; का०श्रौ०सू० १७.१२.८
अयम् इहागतो अर्वा। अ०वे० २०.१२९.११
अयम् ईयत ऋतयुग्भिर् अश्वैः। ऋ०वे० ६.३९.४³
अयम् उग्रो विहव्यो यथासत्। वा०सं० ८.४६४, १७.२४४; तै०सं० ४.६.२.६४; मै०सं० २.१०.२४, १३३.१५; का०सं० १८.२४; श०ब्रा० ४.६.४६४
अयम् उत प्र कृणुते युधा गाः। ऋ०वे० ४.१७.१०²; मै०सं० ४.१४.१२², २३५.५; तै०ब्रा० २.८.३.३²
अयम् उ ते सम् अतसि। ऋ०वे० १.३०.४¹; अ०वे० २०.४५.१¹; सा०वे० १.१८३¹, २.९४९¹; वै०सू० ३९.९, ४१.१३; नि० १.१०
अयम् उ ते सरस्वति वसिष्ठः। ऋ०वे० ७.९५.६¹; मै०सं० ४.१४.७¹, २२६.७
अयम् उत्तरात् संयद्वासुः। वा० सं० १५.१८; तै०सं० ४.४.३.२; मै०सं० २.८.१०, ११५.२; का०सं० १७.९; श०ब्रा० ८.६.१.१९
अयम् उ त्वा विचर्षणे। ऋ०वे० ८.१७.७¹; अ०वे० २०.५.१¹; गो०ब्रा० २.३.१४; वै०सू० २१.२
अयम् उपर्य अर्वाग्वसुः। वा०सं० १५.१९; तै०सं० ४.४.३.२. मै०सं० २.८.१०, ११५.५; का०सं० १७.९; श०ब्रा० ८.६.१.२०
अयम् उ वां पुरुतमो रयीयन्। ऋ०वे० ३.६२.२¹
अयम् उशनः पर्य इद्रिम् उस्रः। ऋ०वे० ६.३९.२¹
अयम् उ ष्य प्र देव्युः। ऋ०वे० १०.१७६.३¹; तै०सं० ३.५.११.१¹; मै०सं० ४.१०.४¹, १५१.१४; का०सं० १५.१२¹; ऐ०ब्रा० १.२८.१३। प्रतीकः अयम्
उ ष्यः। मा० श्रौ०सू० ५.२.८.५
अयम् उ ष्य सुमहान् अवेदि। ऋ०वे० ७.८.२¹
अयम् ऊर्जावतो वृक्षः। शा० गृ०सू० १.२२.१०¹;सा०म० ब्रा० १.५.१¹; गो०गृ०सू० २.७.४.; पार-गृ०सू० १.१५.६¹; ख०गृ०सू० २.२.२५
अयम् ऊर्जोऽयं रसः। मा०गृ०सू० २.११.११²
अयम् एक इत्था पुरु। ऋ०वे० ८.२५.१६¹
अयम् एमि विचाकशत्। ऋ०वे० १०.८६.१९¹; अ०वे० २०.१२६.१९¹
अयम् औक्षो अथो भगः। अ०वे० २.३६.७²
अयम् औदुम्बरो मणिः। अ०वे० १९.३१.१४¹। तुल०- अयं चौदुम्बरो ।