०६९ आपः

69. To the waters: for long life.

आपः।
१-४ ब्रह्मा। आपः। १ आसुर्यनुष्टुप्, २ साम्न्यनुष्टुप्, ३ आसुरी गायत्री, ४ साम्न्युष्णिक् ( १-४ एकावसाना)।

[Brahman.—catasraḥ. mantroktādevatyāḥ. 1. āsury anuṣṭubh; 2. sāmny anuṣṭubh; 3. āsurī gāyatrī; 4. sāmny uṣṇih (1-4. 1-av.).]

Comment

⌊Prose.⌋ Found also in Pāipp. xix. The four verses of this hymn are called in Kāuś. and Vāit. jivās, and are prescribed to accompany the rinsing of the mouth with water in the parvan ceremony (Kāuś. 3. 4; Vāit. 1. 19, misunderstood by the editor), in a rite for long life at the reception of a Vedic student (Kāuś. 58. 7), and in the madhuparka ceremony (Kāuś. 90. 22); of these the comm. takes notice only of Kāuś. 58. 7. With this use is doubtless connected the attribution of the hymn in the Anukr. to the waters as divinity. ⌊As to the citation by technical designation, and especially as to the ritual uses, see p. 897, ¶2.⌋

Translations

Translated: Griffith, ii. 320.

A prayer or charm for long life

Translation

1. Living are ye; may I live; may I live my whole life-time.

Notes

Ye are alive. I fain would live. I fain would live my complete term of life.

जी॒वाः। स्थ॒। जी॒व्यास॑म्। सर्व॑म्। आयुः॑। जी॒व्या॒स॒म्। ६९.१।

• आपः
• ब्रह्मा
• आसुर्यनुष्टुप्
• आपः सूक्त

जीवन बढ़ाने के लिये उपदेश।

पदार्थान्वयभाषाः - [हे विद्वानो !] तुम (जीवाः) जीनेवाले (स्थ) हो, (जीव्यासम्) मैं जीता रहूँ, (सर्वम्) सम्पूर्ण (आयुः) आयु (जीव्यासम्) मैं जीता रहूँ ॥१॥

भावार्थभाषाः - मनुष्यों को विद्वानों के समान जीवनभर स्वतन्त्र पुरुषार्थ करना चाहिये ॥१॥

टिप्पणी: १−(जीवाः) जीवनवन्तः (स्थ) भवथ (जीव्यासम्) जीवनवान् भूयासम् (सर्वम्) सम्पूर्णम् (आयुः) जीवनम् (जीव्यासम्) ॥

Translation

2. Living on are ye; may I live on; may I live my whole life-time.

Notes

Ye live dependent. I fain would live dependent. I fain would live my complete term of life.

उ॒प॒ऽजी॒वाः। स्थ॒। उप॑। जी॒व्या॒सम्। सर्व॑म्। आयुः॑। जी॒व्या॒स॒म्। ६९.२।

• आपः
• ब्रह्मा
• साम्न्येकावसानानुष्टुप्
• आपः सूक्त

जीवन बढ़ाने के लिये उपदेश।

पदार्थान्वयभाषाः - [हे विद्वानो !] तुम (उपजीवाः) आश्रय से जीनेवाले (स्थ) हो, (उप जीव्यासम्) मैं सहारे से जीता रहूँ, (सर्वम्) सम्पूर्ण (आयुः) आयु (जीव्यासम्) मैं जीता रहूँ ॥२॥

भावार्थभाषाः - मनुष्यों को ब्रह्मचर्य आदि दशा में श्रेष्ठों का आश्रय लेकर जीवन व्यतीत करना चाहिये ॥२॥

टिप्पणी: २−(उपजीवाः) आश्रयेण जीवन्तः (उपजीव्यासम्) आश्रयेण जीवनवान् भूयासम्। अन्यत् पूर्ववत् ॥

Translation

3. Living together are ye; may I live together; may I live my whole
   life-time.

Notes

Ye remain alive. I fain would remain alive. I fain would live my complete term of life.

स॒म्ऽजी॒वाः। स्थ॒। सम्। जी॒व्या॒स॒म्। सर्व॑म्। आयुः॑। जी॒व्या॒स॒म्। ६९.३।

• आपः
• ब्रह्मा
• आसुरी गायत्री
• आपः सूक्त

जीवन बढ़ाने के लिये उपदेश।

पदार्थान्वयभाषाः - [हे विद्वानो !] तुम (संजीवाः) मिलकर जीनेवाले (स्थ) हो, (संजीव्यासम्) मैं मिलकर जीता रहूँ, (सर्वम्) सम्पूर्ण (आयुः) आयु (जीव्यासम्) मैं जीता रहूँ ॥३॥

भावार्थभाषाः - मनुष्यों को परस्पर सहाय से अपना जीवन भोगना चाहिये ॥३॥

टिप्पणी: ३−(संजीवाः) संयोगेन जीवन्तः (सं जीव्यासम्) संयोगेन प्राणान् धारयेयम् ॥

Translation

4. Lively are ye; may I live; may I live my whole life-time.

Notes

The comm. adds our hymn 70 as fifth verse to this hymn, and then commits
the blunder of understanding Indra etc., there spoken of, as addressed
with “living are ye” etc.; it is, of course, the waters that are meant,
as the liturgical use plainly shows. In vs. 2 all authorities give úpa
jīvā́ stha (p. úpa: jīvā́ḥ: stha); ⌊both editions give upajīvā́s⌋. In
vs. 3 they have saṁjīvā́s (though with considerable variety of accent);
most, too, accent saṁjīvyā́sam. The comm. reads upajīvyās and
saṁjīvyās, which make the decidedly easier sense, ‘fit to be lived on
and with’; then the following clauses would mean ‘may I live on you and
with you.’ Ppp. reads throughout stu instead of stha.

Ye are life-givers. I fain would live. I fain would live my com- plete term of life.

जी॒व॒लाः। स्थ॒। जी॒व्यास॑म्। सर्व॑म्। आयुः॑। जी॒व्या॒स॒म्। ६९.४।

• आपः
• ब्रह्मा
• साम्न्युष्णिक्
• आपः सूक्त

जीवन बढ़ाने के लिये उपदेश।

पदार्थान्वयभाषाः - [हे विद्वानो !] तुम (जीवलाः) जीवनदाता (स्थ) हो, (जीव्यासम्) मैं जीता रहूँ, (सर्वम्) सम्पूर्ण (आयुः) आयु (जीव्यासम्) मैं जीता रहूँ ॥४॥

भावार्थभाषाः - मनुष्य परस्पर उपकार से सबका जीवन बढ़ाते रहें ॥४॥

टिप्पणी: ४−(जीवलाः) जीव+ला दानादानयोः-क प्रत्ययः। जीवनदातारः ॥