०६५ अवनम्

65. Praise of the sun.

अवनम्।
१ ब्रह्मा। जातवेदाः, सूर्यश्च। जगती।

[Brahman.—ekarcam. jātavedasam; sāuryam. jāgatam.]

Comment

Found also in Pāipp. xvi. The comm. says that hymns 65-67 are shown by their contents to belong to the worship of Sūrya.

Translations

Translated: Griffith, ii. 319.

A hymn to Agni identified with the Sun

Translation

1. A yellow eagle, thou hast ascended unto heaven (dív) with radiance
   (arcís); whoso (pl.) would injure thee flying up to heaven, them smite
   thou down with flame (háras), O Jātavedas, unfearing; ascend unto
   heaven, O sun, formidable, with radiance.

Notes

By metrical evidence, jātavedas in c is an intrusion ⌊although
obviously older than the Anukr.⌋, besides being at least superfluous in
sense. The mss. read bíbhyad ugro ‘rc- (p. bíbhyat: ugraḥ) but SPP.
emends to ábibhyat: ugráḥ, as we had done ⌊but neglects the necessary
abhinihita svarita⌋; the comm. so understands the words. Ppp. reads
ugro arciṣā in d.

After this hymn, three of our mss. (P.M.W.) insert as next hymn,
numbering it 66, the one-versed RV. i. 99, without variant.

A Golden Eagle thou hast soared with light to heaven. Those who would harm thee as thou fliest skyward. Beat down, O Jatavedas, with thy fury. The strong hath feared: to heaven mount up with light, O Surya.

हरिः॑। सु॒ऽप॒र्णः। दिव॑म्। आ। अ॒रु॒हः॒। अ॒र्चिषा॑। ये। त्वा॒। दिप्स॑न्ति। दिव॑म्। उ॒त्ऽपत॑न्तम्। अव॑। तान्। ज॒हि॒। हर॑सा। जा॒त॒ऽवे॒दः॒। अबि॑भ्यत्। उ॒ग्रः। अ॒र्चिषा॑। दिव॑म्। आ। रो॒ह॒। सू॒र्य॒। ६५.१।

• जातवेदाः, सूर्यः
• ब्रह्मा
• जगती
• सूक्त

पराक्रम करने का उपदेश।

पदार्थान्वयभाषाः - [हे मनुष्य !] (हरिः) दुःख का हरनेवाला, (सुपर्णः) बड़ा पालनेवाला तू (अर्चिषा) पूजनीय कर्म से (दिवम्) चाहने योग्य सुख स्थान में (आ अरुहः) ऊँचा चढ़ा है, (ये) जो [विघ्न] (दिवम्) सुखस्थान को (उत्पतन्तम्) चढ़ते हुए (त्वाम्) तुझे (दिप्सन्ति) दबाना चाहते हैं, (जातवेदः) हे बड़े धनवाले ! (तान्) उनको (हरसा) [अपने] बल से (अव जहि) मार डाल, (अबिभ्यत्) भय न करता हुआ, (उग्रः) तेजस्वी तू (सूर्य) हे सूर्य ! [प्रेरक मनुष्य] (अर्चिषा) पूजनीय कर्म से (दिवम्) सुखस्थान को (आ रोह) चढ़ जा ॥१॥

भावार्थभाषाः - पराक्रमी पुरुष सब विघ्नों को हटा कर धनवान् होकर सुखी होवें ॥१॥

टिप्पणी: १−(हरिः) दुःखस्य हर्ता (सुपर्णः) महापालकः (दिवम्) दिवु कान्तौ-कप्रत्ययः। कमनीयं सुखस्थानम् (आ अरुहः) रोहतेर्लुङ्। आरूढवानसि (अर्चिषा) पूजनीयेन कर्मणा (ये) विघ्नाः (त्वा) (दिप्सन्ति) दम्भितुमिच्छन्ति। जिघांसन्ति (दिवम्) (उत्पतन्तम्) उद्गच्छन्तम् (अवजहि) विनाशय (तान्) विघ्नान् (हरसा) बलेन (जातवेदः) हे प्रसिद्धधन (अबिभ्यत्) भीतिम् अकुर्वन् (उग्रः) प्रचण्डः (अर्चिषा) पूजनीयेन कर्मेणा (दिवम्) (आरोह) अधितिष्ठ (सूर्य) हे प्रेरक प्रतापिन् ॥