०९९ वेदी

99 (104). When bestrewing the védi.

वेदी।
१ अथर्वा। वेदी। भुरिक् त्रिष्टुप्।

[Atharvan.—mantroktadāivatam. trāiṣṭubham: 1. bhurij.]

Comment

Wanting in Pāipp. Is in Kāuś. (2. 20) the priest’s direction for strewing the barhis; and the same in Vāit. (2. 7): both in the parvan sacrifice.

Translations

Translated: Ludwig, p. 434; Henry, 40, 113; Griffith, i. 377.—Henry gives an elaborate comment. Oldenberg, Indogermanische Forschungen, Anzeiger, iii. 3, refers to Hillebrandt, Neu- und Vollmondsopfer, 19, 64.

Translation

1. Strew thou around, enclose the sacrificial hearth (védi) do not rob
   the sister lying down yonder; the hótar’s seat [is] yellow, golden;
   those [are] jewels (niṣká) in the sacrificer’s world.

Notes

The comm. regards the bunch of darbha grass as addressed. Ludwig
conjectures the ‘sister’ to be the uttaravedi; and Henry also
understands the same; it is perhaps rather the grass that lies about;
the comm. gives several diverse guesses. A corresponding verse is found
in TB. iii. 7. 5¹³ and Āp. iii. 13. 5: they read abhí for pári at
beginning of a; jāmím mā́ hiṅsir amuyā́ śáyānā for b; -danā
háritāḥ suvárṇāḥ in c, and, in d, imé for eté and bradhné
for loké.

Strew thou the Grass, and spread it on the Altar: rob not the sister who is lying yonder. The Hotar’s seat is green and golden: these are gold necklets. in the plaee of him who worships.

परि॑। स्तृ॒णी॒हि॒। परि॑। धे॒हि॒। वेदि॑म्। मा। जा॒मिम्। मो॒षीः॒। अ॒मु॒या। शया॑नाम्। हो॒तृ॒ऽसद॑नम्। हरि॑तम्। हि॒र॒ण्यय॑म्। नि॒ष्काः। ए॒ते। यज॑मानस्‍य। लो॒के। १०४.१।

• वेदिः
• अथर्वा
• भुरिक्त्रिष्टुप्
• वेदी सूक्त

विद्या के प्रचार का उपदेश।

पदार्थान्वयभाषाः - [हे विद्वान् !] (वेदिम्) विद्या [वा यज्ञभूमि] (परि) सब ओर (स्तृणीहि) फैला और (परि) सब ओर (धेहि) पुष्टकर (अमुया) उस [विद्या] के साथ (शयानाम्) वर्तमान (जामिम्) गति को (मा मोषीः) मत लूट। (होतृषदनम्) दाता का घर (हरितम्) हरा-भरा [स्वीकारयोग्य] और (हिरण्यम्) सोने से भरा [होता है], (एते) यह सब (निष्काः) सुनहले अलङ्कार (यजमानस्य) यजमान [विद्वानों के सत्कार करनेवाले] के (लोके) घर में [रहते हैं] ॥१॥

भावार्थभाषाः - जो मनुष्य विद्या प्राप्त करके उसकी प्रवृत्ति नहीं रोकता, वह महाधनी होकर सुखी रहता है ॥१॥

टिप्पणी: १−(परि) सर्वतः (स्तृणीहि) स्तॄञ् आच्छादने। छादय। विस्तारय (परि) परितः (धेहि) पोषय (वेदिम्) अ० ५।२२।१। विद ज्ञाने-इन्। विद्यां यज्ञभूमिं वा (जामिम्) नियो मिः। उ० ४।४३। या प्रापणे−मि। यस्य जः। यद्वा वसिवपियजि०। उ० ४।१२५। जम गतौ-इञ्। जामिरन्येऽस्यां जनयन्ति जामपत्यम्। जमतेर्वा स्याद्गतिकर्मणे निर्गमनप्राया भवति-निरु० ३।६। गतिं प्रवृत्तिम् (मा मोषीः) मुष स्तेये-लुङ्। मा चोरय (अमुया) अनया वेद्या सह (शयानाम्) शीङ् शयने-शानच्। वर्तमानाम् (होतृषदनम्) दातृगृहम् (हरितम्) हृश्याभ्यामितन्। उ० ३।९३। हृञ् हरणे, स्वीकारे-इतन्। स्वीकरणीयम्। शोभनम् (हिरण्यम्) हिरण्यमयम्। सुवर्णयुक्तम् (निष्काः) नौ सदेर्डिच्च। उ० ३।४५। नि+षद्लृ विशरणगत्यवसादनेषु-कन्, स च डित्। सुवर्णमया अलङ्काराः (एते) दृश्यमानाः (यजमानस्य) देवपूजकस्य (लोके) गृहे ॥