०९८ हविः

98 (103). With an oblation to India.

हविः।
१ अथर्वा। इन्द्रः, विश्वे देवाः। विराट् त्रिष्टुप्।

[Atharvan.—mantroktadāivatam. trāiṣṭubham: 1. virāj.]

Comment

Found also in Pāipp. xx. In Kāuś. (6. 7), the verse accompanies, at the parvan sacrifice, the distribution of barhis to each divinity; and again (88. 6), in the piṇḍapitṛyajña, the sprinkling of rice-grains joined with darbha. In Vāit. (4.6), it goes with the casting of the prastara into the fire in the parvan sacrifice.

Translations

Translated: Henry, 40, 112; Griffith, i. 377.

Translation

1. The barhis is all (sám) anointed with oblation, with ghee, all by
   the good Indra, all by the Maruts; [it is] all anointed by the gods,
   by the all-gods; let the oblation go to Indra: hail!

Notes

A corresponding but quite different verse is found as VS. ii. 22
(immediately following a repetition of the VS. version of our 97. 7, 8):
it reads an̄ktām instead of aktám in a and c, has ādityāír
vásubhis for índreṇa vásunā in b, índras for devāís in c,
and, for d, divyáṁ nábho gachatu yát svā́hā. Ppp. also has (better)
vasubhis for vasunā in b, and devebhis in c, rectifying
its meter. The comm. reads barhis for havis in d. The verse
lacks three syllables in its second half.

Balmed is the Grass with butter and libation, with Indra. gracious Lord, and with the Maruts. Hail! let the sacrifice go forth anointed to Indra with the Gods and Visve Devas.

सम्। ब॒र्ह‍िः। अ॒क्तम्। ह॒विषा॑। घृ॒तेन॑। सम्। इन्द्रे॑ण। वसु॑ना। सम्। म॒रुत्ऽभिः॑। सम्। दे॒वैः। वि॒श्वऽदे॑वेभ‍िः। अ॒क्तम्। इन्द्र॑म्। ग॒च्छ॒तु॒। ह॒विः। स्वाहा॑। १०३.१।

• इन्द्रः, विश्वे देवाः
• अथर्वा
• विराट्त्रिष्टुप्
• हवि सूक्त

ग्राह्य पदार्थ पाने का उपदेश।

पदार्थान्वयभाषाः - (हविषा) ग्रहण से और (घृतेन) सेचन से (सम्) ठीक-ठीक, (इन्द्रेण) ऐश्वर्य से और (वसुना) धन से (सम्) ठीक-ठीक, (मरुद्भिः) विद्वानों से (सम्) ठीक-ठीक, (अक्तम्) सुधारा गया (बर्हिः) वृद्धि कर्म, और (देवैः) प्रकाशमान (विश्वदेवेभिः) सब उत्तम गुणों से (सम्) ठीक-ठीक, (अक्तम्) संभाला गया (हविः) ग्राह्य पदार्थ (स्वाहा) सुन्दर वाणी [वेदवाणी] के साथ (इन्द्रम्) प्रतापी पुरुष को (गच्छतु) पहुँचे ॥१॥

भावार्थभाषाः - मनुष्य प्रयत्न के साथ विद्या और धन की रक्षा और वृद्धि करके ऐश्वर्यवान् होवें ॥१॥ यह मन्त्र कुछ भेद से यजुर्वेद में है−२।२२ ॥

टिप्पणी: १−(सम्) सम्यक्। यथावत् (बर्हिः) अ० ५।२२।१। बृहि वृद्धौ दीप्तौ च-इसि। वृद्धिकर्म (अक्तम्) अञ्जू व्यक्तिम्रक्षणकान्तिगतिषु-क्त। सुधारितम् (हविषा) हु दानादानादनेषु-इसि ग्रहणेन (घृतेन) घृ सेचने-क्त। सेचनेन (इन्द्रेण) ऐश्वर्येण (वसुना) धनेन (मरुद्भिः) अ० १।२०।१। देवैः। विद्वद्भिः (देवैः) प्रकाशमानैः (विश्वदेवेभिः) सर्वदिव्यगुणैः (अक्तम्) शोधितम् (इन्द्रम्) प्रतापिनं जनम् (गच्छतु) प्राप्नोतु (हविः) ग्राह्यः पदार्थः (स्वाहा) सुवाण्या। वेदविद्यया ॥