०९४ सांमनस्यम्

94 (99). For India’s help to unanimity.

सांमनस्यम्।
१ अथर्वा। सोमः। अनुष्टुप्।

[Atharvan.—sāumyam. ānuṣṭubham.]

Comment

Found also in Pāipp. xix. Not used by Kāuś. In Vāit. (13. 12) it accompanies, in the agniṣṭoma, the conducting of king Soma to his throne; and again, later (23. 7), the bringing of the dhruvagraha of soma into the cup.

Translations

Translated: Henry, 38, 109; Griffith, i. 375.—Cf. Oldenberg, Rigveda i. p. 249.

Translation

1. Fixed (dhruvá), with a fixed oblation, do we lead down Soma, that
   Indra may make the clans (víś) like-minded, wholly ours.

Notes

The verse is RV. x. 173. 6 and VS. vii. 25 c, and the first half is
found in MS. i. 3. 15; also in TS. iii. 2. 8⁶, followed at the interval
of two pādas by the second half. RV. has, for áva…nayāmasi,
abhí…mṛśāmasi (Ppp. abhi soma bhṛśāmahi); for yáthā nas in c
it reads átho te (Ppp. atrā te)*; and in d balihṛ́tas (also
Ppp.) for sámmanasas. TS. has, for c, d, yáthā na índra íd víśaḥ
kévalīḥ sárvāḥ sámanasaḥ kárat. MS. reads vaḥ (?) for ‘va in b;
VS. is quite different: dh. dh. mánasā vācā́ sómam áva nayāmi: áthā na
índra íd víśo ‘sapatnā́ḥ sámanasas kárat. *⌊And hence karat for
kárat in d.—The vs. is also noted as occurring at K. xxxv. 7.⌋

We laid the constant Soma on with constant sacrificial gift, That Indra may make all the tribes unanimous and only ours.

ध्रु॒वम्। ध्रु॒वेण॑। ह॒विषा॑। अव॑। सोम॑म्। न॒या॒म॒सि॒। यथा॑। नः॒। इन्द्रः॑। केव॑लीः। विशः॑। सम्ऽम॑नसः। कर॑त्। ९९.१।

• सोमः
• अथर्वा
• अनुष्टुप्
• सांमनस्य सूक्त

राजा की स्तुति का उपदेश।

पदार्थान्वयभाषाः - (ध्रुवम्) दृढ़ स्वभाव (सोमम्) ऐश्वर्यवान् राजा को (ध्रुवेण) दृढ़ (हविषा) आत्मदान वा भक्ति के साथ (अव नयामसि) हम स्वीकार करते हैं। (यथा) जिससे [वह] (इन्द्रः) प्रतापी राजा (नः) हमारे लिये (केवलीः) सेवास्वभाववाली (विशः) प्रजाओं को (संमनसः) एकमन (करत्) कर देवे ॥१॥

भावार्थभाषाः - सब मनुष्य विद्वान् राजा का अभिषेक करके प्रार्थना करें कि सब प्रजा को परस्पर मिलाकर प्रसन्न रक्खे ॥१॥ यह मन्त्र कुछ भेद से ऋग्वेद में है−१०।१७३।६। और यजु० ७।२५ ॥

टिप्पणी: १−(ध्रुवम्) ध्रु स्थैर्ये-अच्। स्थिरम् (ध्रुवेण) दृढेन (हविषा) आत्मदानेन (सोमम्) षु ऐश्वर्ये-मन्। ऐश्वर्यवन्तम् (अत्र नयामसि) स्वीकुर्मः (यथा) येन प्रकारेण (नः) अस्मभ्यम् (इन्द्रः) प्रतापी (केवलीः) अ० ३।१८।२। केवल-ङीप्। सेवास्वभावाः। सेवनीयाः (विशः) प्रजाः (संमनसः) समानमनस्काः (करत्) कुर्यात् ॥