०६४ पापमोचनम्

64 (66). Against evil influence of a black bird.

पापमोचनम्।
१-२ यमः। आपः, अग्निः, निर्ऋतिः। १ भुरिगनुष्टुप्, २ न्यङ्कुसारिणी बृहती।

[Yama.—dvyṛcam. mantroktadevatyam uta nāirṛtam. 1. bhurig anuṣṭubh; 2. nyan̄husāriṇī bṛhatī.]

Comment

Found also, with very different text, in Pāipp. xx. Used by Kāuś. (46. 47), in a rite to avert the evil influence of a bird of ill omen.

Translations

Translated: Grill, 41, 186; Henry, 25, 88; Griffith, i. 357; Bloomfield, 167, 555.

A charm to avert an evil omen

Translation

1. What here the black bird, flying out upon [it], has made fall—let
   the waters protect me from all that difficulty, from distress.

Notes

Ppp. reads thus: yad asmān kṛṣṇaśakunir niṣpatann ānaśe: ā. m. t. enaso
d. p. viśvataḥ. The second half occurs also in LśS. ii. 2. 11, which
(like Ppp.) has viśvataḥ at the end.* Prāt. iv. 77 appears to require
as pada-reading in b abhi-niḥpátan; but all the pada-mss. give
-niṣp-, and SPP. also adopts that in his pada-text: abhinipatan
would be a decidedly preferable reading. The second half-verse is found
again as x. 5. 22 c, d. The comm. says that the bird is a crow.
*⌊And enaso in c.⌋

From all that woe and trouble may the Waters save and rescue me, Whate’er the Raven, black of hue, flying out hither ward, hath dropped.

इ॒दम्। यत्। कृ॒ष्णः। श॒कुनि॑। अ॒भि॒ऽनि॒ष्पत॑न्। अपी॑पतत्। आपः॑। मा॒। तस्मा॑त्। सर्व॑स्मात्। दुः॒ऽइ॒तात्। पा॒न्तु॒। अंह॑सः। ६६.१।

• आपः, अग्निः
• यमः
• भुरिगनुष्टुप्
• पापमोचन सूक्त

शत्रुओं से रक्षा का उपदेश।

पदार्थान्वयभाषाः - (कृष्णः) कौवे वा (शकुनिः) चिल्ल के समान निन्दित उपद्रव ने (अभिनिष्पतन्) सन्मुख आते हुए (इदम् यत्) यह जो कष्ट (अपीपतत्) गिराया है। (आपः) उत्तम कर्म (मा) मुझको (तस्मात्) उस (सर्वस्मात्) सब (दुरितात्) कठिन (अंहसः) कष्ट से (पान्तु) बचावें ॥१॥

भावार्थभाषाः - मनुष्य प्रयत्न करके सब बाहिरी और भीतरी विपत्तियों से बचें ॥१॥

टिप्पणी: १−(इदम्) (यत्) कष्टम् (कृष्णः) श्वाकाक इति कुत्सायाम्-निरु० ३।१८। काक इव निन्दित उपद्रवः। शकेरुनोन्तोन्त्युनयः। उ० ३।४९। शक्लृ शक्तौ-उनि। चिल्ल इव निन्दितः (अभिनिष्पतन्) अभिमुखमागच्छन् (अपीपतत्) पत्लृ अधःपतने-णिचि लुङि रूपम्। पातितवान्। प्रापितवान् (आपः) अ० ६।९१।३। उत्तमानि कर्माणि (मा) माम् (तस्मात्) (सर्वस्मात्) (दुरितात्) दुर्गतात्। कठिनात् (पान्तु) रक्षन्तु (अंहसः) कष्टात् ॥

Translation

2. What here the black bird hath stroked down with thy mouth, O
   perdition—let the householder’s fire release me from that sin.

Notes

Ppp. has instead: yadi vā ’mṛkṣata kṛṣṇaśakunir mukhena nirṛte tava:
agniṣ tat sarvaṁ śundhatu havyavān̄ ghṛtasúdanaḥ, which is the same with
ĀpśS. ix. 17. 4 (only this begins yad apā ’mṛkṣac chakunir, rectifying
the meter, and has -vāḍ in d). The second half-verse is found
without variant in AśS. ii. 7. 11. The comm. takes amṛkṣat from root
mṛś, as the translation does; cf. TS. iii. 2. 6², yát
kṛṣṇaśakunáḥ…avamṛśét…yác chvā́ ’vamṛśét. ⌊See the note of Henry or
Griffith.⌋ Such a verse (8 + 11: 8 + 8) is elsewhere called by the
Anukr. an urobṛhatī.

May Agni Garhapatya save and set me free from all this guilt. Which the black Raven with thy mouth, O Nirriti, hath wiped away.

इ॒दम्। यत्। कृ॒ष्णः। श॒कुनिः॑। अ॒व॒ऽअमृ॑क्षत्। निः॒ऽऋ॒ते॒। ते॒। मुखे॑न। अ॒ग्निः। मा॒। तस्मा॑त्। एन॑सः। गार्ह॑ऽपत्यः। प्र। मु॒ञ्च॒तु॒। ६६.२।

• आपः, अग्निः
• यमः
• न्युङ्कुसारिणी बृहती
• पापमोचन सूक्त

शत्रुओं से रक्षा का उपदेश।

पदार्थान्वयभाषाः - (निर्ऋते) हे कठिन आपत्ति ! (ते) तेरे (मुखेन) मुख के सहित (कृष्णः) कौवे अथवा (शकुनिः) चिल्ल के समान निन्दित उपद्रव ने (इदम्) यह (यत्) जो कुछ कष्ट (अवामृक्षत्) एकत्र किया है। (गार्हपत्यः) गृहपति [आत्मा] से संयुक्त (अग्निः) पराक्रम (तस्मात्) उस (एनसः) कष्ट से (मा) मुझ को (प्र मुञ्चतु) छुड़ा देवे ॥२॥

भावार्थभाषाः - मनुष्य आत्मपराक्रम करके विघ्नों को हटा कर सुखी रहें ॥२॥

टिप्पणी: २−(इदम्) (यत्) कष्टम् (कृष्णः) म० १। काक इव निन्दित उपद्रवः (शकुनिः) चिल्ल इव निन्दितः (अवामृक्षत्) मृक्ष संघाते-लङ्। राशीकृतवान् (निर्ऋते) हे कृच्छ्रापत्ते (ते) तव (मुखेन) (अग्निः) व्यापकः पराक्रमः (मा) माम् (तस्मात्) (एनसः) कष्टात् (गार्हपत्यः) अ० ५।३१।५। गृहपतिना आत्मना संयुक्तः (प्र) प्रकर्षेण (मुञ्चतु) मोचयतु ॥