०२८ स्वस्ति

28 (29). Of the instruments of offering.

स्वस्ति।
मेधातिथिः। वेदः। त्रिष्टुप्।

[Medhātithi (?).—vedadevatākam. trāiṣṭubham.]

Comment

Found also in Pāipp. xx. To this hymn, as to the preceding, Kāuś. pays no attention; but it is used twice by Vāit.: once in the parvan ceremony (4. 12), as the hotar unties the veda-bunch; and once in the agniṣṭoma (13. 2), in connection with the prayaṇīya iṣṭi.

Translations

Translated: Ludwig, p. 19; Henry, 11, 65; Griffith, i. 341.

Praise of the sacrificial utensils

Translation

1. The vedá [is] well-being, the tree-smiter well-being; the rib
   [is] sacrificial hearth (védi), the ax our well-being;
   oblation-making, worshipful, lovers of the offering, let those gods
   enjoy this offering.

Notes

The first half-verse corresponds to the initial clauses of TS. iii. 2.
4¹: sphyáḥ svastír vighanáḥ svastíḥ párśur védiḥ paraśúr naḥ svastíḥ.
By the vedá is doubtless here meant the bunch of sacred grass so
called, used in the ceremonies of offering (darbhamuṣṭi, comm.). The
ṇ of drughaṇas (p. dru॰ghanaḥ) is prescribed by Prāt. iii. 76. The
comm. explains it by lavitrādiḥ, because drur drumo hanyate ‘nena.
Half of SPP’s authorities accent páraśus the first time, and of ours
all but one ( D. ), and we accordingly adopted that reading in our text,
as it seemed very unlikely that it would be so distinguished from
paraśús in the same pāda without reason—and the reason in fact seems
to be that it stands for párśus (TS.) ⌊which pronunciation the meter
decidedly favors—for the suastí at the end of b must scan as 3
syllables⌋. SPP. accents paraśús both times. The comm. apparently
understands páraśus, as he explains it as parśuḥ pārśvavan̄kris
⌊tṛṇādicchedanī⌋, but the second paraśús by vṛkṣacchedanasādhana.
He takes away the strange inconsistency in the use of svasti by
reading (like TS.) svastiḥ at end of b. ⌋Discussions of
drughaṇa: Geldner, Ved. Stud. ii. 3; von Bradke, ZDMG. xlvi. 462;
Bloomfield, ib. xlviii. 546; Franke, WZKM. viii. 342.⌋ ⌊In b, Ppp.
reads paraśur vediṣ paraśu nas svasti, and, in d, havir idaṁ for
yajñam imaṁ.⌋

Blest be the Broom, may the Mace bring a blessing, and may the Altar and the Hatchet bless us. Worshipful Gods, may they accept this worship, lovers of sacri- fice, and sacrificers.

वे॒दः। स्व॒स्तिः। द्रु॒ऽघ॒नः। स्व॒स्तिः। प॒र॒शुः। वेदिः॑। प॒र॒शुः। नः॒। स्व॒स्ति। ह॒विः॒ऽकृतः॑। य॒ज्ञियाः॑। य॒ज्ञऽका॑माः। ते। दे॒वासः॑। य॒ज्ञम्। इ॒मम्। जु॒ष॒न्ता॒म्। २९.१।

• वेदः
• मेधातिथिः
• त्रिष्टुप्
• स्वस्ति सूक्त

यज्ञ करने का उपदेश।

पदार्थान्वयभाषाः - (वेदः) वेद [ईश्वरीय ज्ञान] (स्वस्तिः) मङ्गलकारी हो, (द्रुघणः) मुद्गर [मोगरी] (स्वस्तिः) मङ्गलकारी हो, (वेदिः) वेदी [यज्ञभूमि, हवनकुण्ड आदि], (परशुः) फरसा [वा गड़ासी] और (परशुः) कुल्हाड़ी (नः) हमें (स्वस्ति) मङ्गलकारी हो। (हविष्कृतः) देने लेने योग्य व्यवहार करनेवाले, (यज्ञियाः) पूजनीय, (यज्ञकामाः) मिलाप चाहनेवाले (ते) वे (देवासः) विद्वान् लोग (इमम्) इस (यज्ञम्) यज्ञ [पूजनीय कर्म को] (जुषन्ताम्) स्वीकार करें ॥१॥

भावार्थभाषाः - मनुष्य वेदज्ञान द्वारा सब उचित सामग्री लेकर विद्वानों के सत्सङ्ग से अग्नि में हवन तथा शिल्प सम्बन्धी संयोग-वियोग आदि क्रिया करके आनन्दित रहें ॥१॥

टिप्पणी: १−(वेदः) हलश्च। पा० ३।३।१२१। इति विद ज्ञाने, विद सत्तायाम्, विद्लृ लाभे, विद विचारणे-घञ्। संहितात्मकः परमेश्वरोक्तो ग्रन्थभेदः (स्वस्तिः) अ० १।३०।२। मङ्गलकरः (द्रुघणः) करणेऽयोविद्रुषु। पा० ३।३।८२। इति द्रु+हन्-अप्, घनादेशश्च। पूर्वपदात्संज्ञायामगः। पा० ८।४।३। इति णत्वम्। द्रुमयः काष्ठमयो घनः। मुद्गरः (स्वस्तिः) (परशुः) अ० ३।१९।४। तृणादिच्छेदनी (वेदिः) हृपिषिरुहिवृतिविदि–०। उ० ४।११९। इति विद ज्ञाने-इन्। यज्ञभूमिः। हवनकुण्डादिः। पण्डितः (परशुः) वृक्षच्छेदनसाधनं कुठारः (नः) अस्मभ्यम् (स्वस्ति) सुखकरः (हविष्कृतः) दातव्यग्राह्यव्यवहारकर्तारः (यज्ञियाः) आदरार्हाः (यज्ञकामाः) संगतिं कामयमानाः (ते) प्रसिद्धाः (देवासः) व्यवहारिणो विद्वांसः (यज्ञम्) पूजनीयं व्यवहारम् (इमम्) (जुषन्ताम्) सेवन्ताम् ॥