०२४ सविता

24 (25). To various gods.

सविता।
१ ब्रह्मा। इन्द्रः, अग्निः, विश्वे देवाः, मरुतः, सविता, प्रजापतिः अनुमतिः। त्रिष्टुप्।

[Brahman.—sāvitram: trāiṣṭubham.]

Comment

Not found in Pāipp. Used by Kāuś. (59. 19) only with 17 etc.: see under hymn 17.

Translations

Translated: Henry, 10, 62; Griffith, i. 339.

A prayer for riches

Translation

1. What Indra dug for us, what Agni, all the gods, what the well-singing
   Maruts—that may Savitar of true ordinances, may Prajāpati, may Anumati
   confirm to us.

Notes

The comm. reads asanat (= adadāt) in a, and so do our Bp.I. (E.
aṣanat p.m.), although SPP. reports no such variant among his
authorities.

What treasure hath been dug for us by Indra, by Agni, Visve- devas, tuneful Maruts, On us may Savitar whose laws are faithful, Prajapati, and Heavenly Grace bestow it.

यत्। नः॒। इन्द्रः॑। अख॑नत्। यत्। अ॒ग्निः। विश्वे॑। दे॒वाः। म॒रुतः॑। यत्। सु॒ऽअ॒र्काः। तत्। अ॒स्मभ्य॑म्। स॒वि॒ता। स॒त्यऽध॑र्मा। प्र॒जाऽप॑तिः। अनु॑ऽपतिः। नि। य॒च्छा॒त्। २५.१।

• सविता
• ब्रह्मा
• त्रिष्टुप्
• सविता सूक्त

ऐश्वर्य पाने का उपदेश।

पदार्थान्वयभाषाः - (यत्) जो [ऐश्वर्य] (नः) हमारे लिये (इन्द्रः) बड़े ऐश्वर्यवाले पुरुष ने और (यत्) जो (अग्निः) अग्निसमान तेजस्वी पुरुष ने (अखनत्) खोदा है, और (यत्) जो (विश्वे) सब (देवाः) व्यवहारकुशल, (स्वर्काः) बड़े वज्रवाले (मरुतः) शूर लोगों ने [खोदा है]। (तत्) वह [वैसा ही ऐश्वर्य] (अस्मभ्यम्) हमें (सत्यधर्म्मा) सत्यधर्मी, (प्रजापतिः) प्रजापालक, (अनुमतिः) अनुकूल बुद्धिवाला (सविता) सृष्टिकर्ता परमेश्वर (नि) नियमपूर्वक (यच्छात्) देता रहे ॥१॥

भावार्थभाषाः - जिस प्रकार ऐश्वर्यवान्, प्रतापी, व्यवहारनिपुण, शूरवीर पुरुषों ने ऐश्वर्य पाया है, उसी प्रकार विज्ञानी सत्यपराक्रमी पुरुष परमेश्वर के अनन्त कोश से ऐश्वर्य पाते रहें ॥१॥ (मरुतः) शब्द का विशेष विवरण अ० १।२०।१। में देखो ॥

टिप्पणी: १−(यत्) ऐश्वर्यम् (नः) अस्मभ्यम् (इन्द्रः) परमैश्वर्ययुक्तो मनुष्यः (अखनत्) खननेन प्राप्तवान् (यत्) (अग्निः) अग्निवत्तेजस्वी (विश्वे) सर्वे (देवाः) व्यवहारकुशलाः (मरुतः) अ० १।२०।१। शूराः (यत्) ऐश्वर्यम् (स्वर्काः) कृदाधारार्चिकलिभ्यः कः। उ० ३।४०। अर्च पूजायां क, चस्य कः। अर्कः=अन्नम्-निघ० २।७। वज्रः−२।२०। अर्को देवो भवति यदेनमर्चन्त्यर्को मन्त्रो भवति यदनेनार्चन्त्यर्कमन्नं भवत्यर्चति भूतान्यर्को वृक्षो भवति संवृतः कटुकिम्ना०-निरु० ५।४। शोभनान्नाः। सुवज्रिणः। सुपण्डिताः। सुमन्त्रिणः (तत्) ऐश्वर्यम् (अस्मभ्यम्) (सविता) सर्वस्रष्टा (सत्यधर्मा) सत्यानि धर्माणि धारणसामर्थ्यानि यस्य सः (प्रजापतिः) प्रजापालकः (अनुमतिः) अनुकूलो मतिर्बुद्धिर्यस्य सः (नि) नियमेन (यच्छात्) दद्यात् ॥