३८. क्षान्यवदानम्।
ते जयन्ति धृतिशीलिनः परं
निर्विकाररुचिसूचिताद्भुताः।
शेषवत् पृथुलभारनिर्व्यथाः
ये वहन्ति सुकृतक्षमाः क्षमाम्॥
१॥
पुरा पुरा पुण्यविपर्ययेण
रिपुः प्रजानां जनितप्रकम्पः।
उदुन्बनामा निबिडोपतापै-
र्यक्ष क्षयायैव कृतक्षणोऽभूत्॥२॥
अकालकालं तमनाथबन्धु-
र्लोकानुकम्पी भगवान् प्रसह्य।
शिक्षोपदेशं शरणं प्रपन्नं
शमाभिधायी विनये न्ययुङ्क्त॥
३॥
तस्मिन् प्रशान्ते भुवनोपतापे
द्रष्टुं प्रहृष्टः सुगतं समेत्य।
संचारिणं नाकपतिः प्रणम्य
तत्कालजातस्मितमित्युवाच॥४॥
कस्मादकस्मात् स्मितचन्द्रलेखा
मुखाम्बुजे भाति तवाद्भुतेयम्।
अकारणं सत्त्वसुधासमुद्रा
न लोकसामान्यतयाम् हसन्ति॥
५॥
श्रुत्वेति वाक्यं त्रिदशेश्वरस्य तत्
तं सर्वदर्शी भगवान् बभाषे।
अस्मिन् प्रदेशे निजपूर्ववृत्तं
स्मृत्वा स्म्तं जातमिदं ममेन्द्रं॥
६॥
पुरा मुनिः क्षानिरतिर्वनेऽस्मि-
न्नुवास निर्वासितरोषदोषः।
योऽभूद्भुवो रागरजःस्वभावे
विद्वेषवानिन्दुरिवारविन्दे॥
७॥
अथोत्तराशाधिपतिर्वसन्ते
वनान्तरालोकनकौतुकेन।
सान्तःपुरः केलिसुखाय कामी
तदाश्रमोपान्तमहीमवाप॥८॥
रागी कलिर्नाम स भूमिपालः
पादप्रहारैर्वदनासवैश्च।
लेभे विलासेषु नितम्बिनीना-
मशोकशोभां बकुलश्रियं च॥
९॥
दिशस्तपोलोपपृथुप्रकोप-
भ्रूभङ्गवृन्दैरिव तापसानाम्।
तत्र भ्रमद्भिर्भ्रमरैर्बभूवुः
कामाग्निधूमैरिव सान्धकाराह्॥
१०॥
लीलाविलोलाः पवनाकुलाली -
स्तनावनम्राः स्तबका लतानाम्।
रक्ताधराः पाटलपल्लवानाम्
प्रापुर्विलासं ललना लतानाम्॥
११॥
राजाङ्गनाः कौतुकविभ्रमेण
वने चरन्त्यस्तमृषिं विलोक्य।
अचञ्चलध्यानसमाधिसक्तं
विमुक्तरागं परिवार्य तस्थुः॥
१२॥
तद्देशमभ्येत्य नरेश्वरोऽथ
दृष्ट्वा वभूभिः परिवारितं तम्।
ईर्ष्याप्रकोपानलदुर्निरीक्ष्यः
चिच्छेद तस्याशु स पाणिपादम्॥
१३॥
छिन्नाङ्गवर्गोऽपि स निर्विकार-
श्चुकोप भूपाय न नाम धीरः।
न्यवारयत् क्रूरतरं च तस्मै
गन्धर्वयक्षोरगदेवसंघम्॥
१४॥
ततः प्रयाते नृपतौ पुरं स्वां
समेत्य सर्वे मुनयो वनेभ्यः।
तं तत्र कृतावयवं विलोक्य
क्षान्ता अपि क्रोधधुता बभूवुः॥
१५॥
शापप्रदानाभिमुखान् निवार्य
क्षन्तव्यमित्येव स तानुवाच।
क्षामासमालिङ्गितमानसानाम्
कोपक्रियाभिः क्रियते न सङ्गः॥
१६॥
विकारवेगोऽपि न पाणिपाद-
च्छेदे ममाभूद् यदि वीतमन्योः।
सत्येन तेनाक्षतदेह एव
स्यामित्यवादीत् स पुनः प्रसादी॥
१७॥
ततः क्षणात् संगतपाणिपादं
रूढव्रणं प्रेत्य सदोदयेन।
अपूजयत् क्षान्तिगुणं स्तवेन
तं देवता सत्त्वसितैश्च पुष्पैः॥
१८॥
राजापि तत्किल्बिषकालकूट-
विस्फोटसंघट्टविनष्टचेष्टः।
पूरोत्कटावर्तविवर्तमानः
संवर्तपाकं नरकं जगाम॥
१९॥
योऽभूत्पुरा क्षान्तिरतिर्महर्षिः
सोऽहं कलिर्यश्च स देवदत्तः।
अतीतवृत्तस्मरणेन शक्र
नाकारणं जातमिदं स्मितं मे॥
२०॥
इति भगवतः श्रुत्वा वाक्यं स विस्मयमानसः
प्रमदविकचव्यक्तोत्साहा वहन्नयनावलीः।
तरणिकिरणस्पर्शेनेव स्फुटः कमलाकर-
स्त्रिदशवसतिं प्रीतः प्रायात् पतिस्त्रिदिवैकसाम्॥
२१॥
इति क्षेमेन्द्रविरचितायां बोधिसत्त्वावदानकल्पलतायां क्षान्त्यवदानमष्टत्रिंशः पल्लवः॥