संस्कृते विश्वासटिप्पन्यः

इ

{उपोदि}
इ (इण गतौ)।
‘ताभिर् (मेनिभिः) ज्वलन्तीभिर्दीप्यमानाभिरूपोदेति राजानम्’ (ऐ० ब्रा० ८।२४)। उपोदेति समीपे प्राप्नोति (पुरोहितः)।

क्रम्

{उपोत्क्रम्}
क्रम् (क्रमु पादविक्षेपे)।
‘त एतस्माच्चात्वालादूर्ध्वाः स्वर्गं लोकमुपोदक्रामन्’ (श० ब्रा० ४।२।५।५)। उपोदक्रामन् उत्थायोर्ध्वं गत्वा प्रापन्नित्यर्थः। ऊर्ध्वा इत्यनेन गतार्थत्वेप्युच्छब्दप्रयोग ऋषीणामुपसर्गप्रियत्वं व्यनक्ति।

ग्रह्

{उपोद्ग्रह्}
ग्रह् (ग्रह उपादाने)।
‘तान् (चमसान्) यत्रोपोद्गृह्णीयुः’ (ऐ० ब्रा० ७।३३)। भक्षणार्थमूर्ध्वं धारयेयुरित्यर्थः।
‘तस्या ह मुखमुपोद्गृह्णन्नुवाच’ (छां० उ० ४।२।४)। उपोद्गृह्णन् उन्नमयन्।
‘अवसिक्तायाः सव्येन पाणिनाञ्जलिमुपोद्गृह्य’ (गो० गृ० २।२।१६)। समीपे मणिबन्धप्रदेश उत्तानं गृहीत्वेत्युक्तं भवति।

सद्

{उपोत्सद्}
सद् (षद्लृ विशरणगत्यवसादनेषु)।
‘धीरो ह शातपर्णेयः। महाशालं जाबालमुपोत्ससाद’ (श० ब्रा० १०।३।३।१)। उपोत्ससाद उत्थाय उच्चल्य उपेयाय।

सिच्

{उपोत्सिच्}
सिच् (षिच क्षरणे)।
‘व्रतमुपोत्सिञ्चन् व्रतं प्रमीणाति’ (श० ब्रा० ३।२।२।१९)। व्रतान्तभोजनं बाह्यवस्तुना संमिश्रयन्।

स्था

{उपोत्था}
स्था (ष्ठा गतिनिवृत्तौ )।
‘त्वा द्वाभ्यां प्रश्नाभ्यामुपोदस्थाम्’ (श० ब्रा० १४।६।८।२)। उपोदस्थाम्=समीपे ऽभिमुखे स्थितोस्मि।
‘उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पत इत्युच्यमान उपोत्तिष्ठति’ (का० श्रौ० २६।५।१०)। गोसमीपादुत्तिष्ठत्यध्वर्युरित्याह।
‘जयामो वा असुरांस्ततस्त्वेव नः पुनरुपोत्तिष्ठन्ति’ (श० ब्रा० १।२।४।९)। अस्मानुद्दिश्य उत्तिष्ठन्तीत्याह।
‘अथ यदि क्रयायोपोत्थितः (सोमः) किञ्चिदापद्येत’ (श० ब्रा० १२।६।१।९)। उपोत्थित उपस्थितः। नार्थ उदा।
‘हुत्वोपोत्तिष्ठतः। अनुपृष्ठं पतिः परिक्रम्य दक्षिणत उदङ्मुखोऽवतिष्ठते वध्वञ्जलिं गृहीत्वा’ (गो० गृ० २।२।१-४)।

हन्

{उपोद्धन्}
हन् (हन हिंसागत्योः)।
‘अधुना विश्वान् देवानधिकृत्य तद्गतमेवाधियज्ञे किंचिद्विचारयिष्यन्नुपोद्धन्ति’ (नि० १२।४०।२ इत्यत्र दुर्गः)। उपोद्धन्ति प्रस्तौति, भूमिकां रचयति। चिन्तां प्रकृतसिद्ध्यर्थामुपोद्घातं प्रचक्षते इति हलायुधः। उपोद्घात उदाहार इत्यमरः। उप समीप उद्धननं ज्ञापनं वक्ष्यमाणोपयोग्यर्थवर्णनस्येति स्वामी।
‘एवं स्तुत्या देवमभिमुखीकृत्यागमनप्रयोजनं वक्तुमुपोद्घातयति’ (शिशु० १।४०)। इत्यत्र मल्लिः। उपोद्घातं रचयति प्रस्तावनां प्रणयतीत्यर्थः।