०६८ युद्धाह्वानम्

ಚ್ಯವನರು ಶತ್ರುಘ್ನನಿಗೆ ಲವಣಾಸುರನ ಶೂಲದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ವಿವರಿಸಿ, ಮಾಂಧಾತನ ವಧೆಯ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ತಿಳಿಸಿದುದು

ಅಥ ರಾತ್ರ್ಯಾಂ ಪ್ರವೃತ್ತಾಯಾಂ ಶತ್ರುಘ್ನೋ ಭೃಗುನಂದನಮ್ ।
ಪಪ್ರಚ್ಛ ಚ್ಯವನಂ ವಿಪ್ರಂ ಲವಣಸ್ಯ ಯಥಾಬಲಮ್ ॥

ಶೂಲಸ್ಯ ಚ ಬಲಂ ಬ್ರಹ್ಮನ್ಕೇ ಚ ಪೂರ್ವಂ ವಿನಾಶಿತಾಃ ।
ಅನೇನ ಶೂಲಮುಖ್ಯೇನ ದ್ವಂದ್ವಯುದ್ಧಮುಪಾಗತಾಃ ॥

ಹೀಗಿರಲು ಒಂದು ದಿನ ರಾತ್ರೆ ಶತ್ರುಘ್ನನು ಭೃಗುನಂದನ ಚ್ಯವನರಲ್ಲಿ ಕೇಳಿದನು - ಬ್ರಹ್ಮನ್! ಲವಣಾಸುರನಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಬಲವಿದೆ? ಅವನ ಶೂಲದ ಶಕ್ತಿ ಎಷ್ಟು? ಆ ಉತ್ತಮ ಶೂಲದಿಂದ ಅವನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಯಾರು ಯಾರನ್ನು ವಧಿಸಿರುವನು.॥1-2॥

ತಸ್ಯ ತದ್ವಚನಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಶತ್ರುಘ್ನಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ ।
ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ಮಹಾತೇಜಾಶ್ಚ್ಯವನೋ ರಘುನಂದನಮ್ ॥

ಮಹಾತ್ಮಾ ಶತ್ರುಘ್ನನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಮಹಾತೇಜಸ್ವೀ ಚ್ಯವನರು ಆ ರಘುಕುಲನಂದನ ರಾಜಕುಮಾರನಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದರು.॥3॥

ಅಸಂಖ್ಯೇಯಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಯಾನ್ಯಸ್ಯ ರಘುನಂದನ ।
ಇಕ್ಷ್ವಾಕುವಂಶಪ್ರಭವೇ ಯದ್ ವೃತ್ತಂ ತಚ್ಛಣುಶ್ವ ಮೇ ॥

ರಘುನಂದನ! ಈ ಲವಣಾಸುರನ ಕರ್ಮ ಅಸಂಖ್ಯವಾಗಿವೆ. ಅದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಇಕ್ಷ್ವಾಕುವಂಶೀ ರಾಜಾ ಮಾಂಧಾತನ ಮೇಲೆ ಘಟಿಸಿದ ಕರ್ಮವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವೆನು ಕೇಳು.॥4॥

ಅಯೋಧ್ಯಾಯಾಂ ಪುರಾ ರಾಜಾ ಯುನಾಶ್ವಸುತೋಬಲೀ ।
ಮಾಂಧಾತಾ ಇತಿ ವಿಖ್ಯಾತಸ್ತ್ರಿಷು ಲೋಕೇಷು ವೀರ್ಯವಾನ್ ॥

ಹಿಂದೆ ಅಯೋಧ್ಯಾಪುರಿಯಲ್ಲಿ ಯುವನಾಶ್ವನ ಪುತ್ರ ರಾಜಾ ಮಾಂಧಾತನು ರಾಜ್ಯವಾಳುತ್ತಿದ್ದನು. ಅವನು ಭಾರೀ ಬಲವಂತನೂ, ಪರಾಕ್ರಮಿಯೂ ಆಗಿದ್ದು, ಮೂರು ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ವಿಖ್ಯಾತನಾಗಿದ್ದನು.॥5॥

ಸ ಕೃತ್ವಾ ಪೃಥಿವೀಂ ಕೃತ್ಸ್ನಾಂ ಶಾಸನೇ ಪೃಥಿವೀಪತಿಃ ।
ಸುರಲೋಕಮಿತೋಜೇತುಮುದ್ಯೋಗಮಕರೋನ್ನೃಪಃ ॥

ಆ ಪೃಥಿವೀಪತಿ ರಾಜನು ಇಡೀ ಪೃಥಿವಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದು, ದೇವಲೋಕದ ಮೇಲೆ ವಿಜಯ ಪಡೆಯಲು ಉದ್ಯೋಗ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದನು.॥6॥

ಇಂದ್ರಸ್ಯ ಚ ಭಯಂ ತೀವ್ರಂ ಸುರಾಣಾಂ ಚ ಮಹಾತ್ಮನಾಮ್ ।
ಮಾಂಧಾತರಿ ಕೃತೋದ್ಯೋಗೇ ದೇವಲೋಕಜಿಗೀಷಯಾ ॥

ರಾಜಾಮಾಧಾಂತನು ದೇವಲೋಕದ ಮೇಲೆ ವಿಜಯ ಪಡೆಯಲು ಉದ್ಯೋಗ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ಇಂದ್ರ ಹಾಗೂ ಮಹಾತ್ಮಾ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಭಾರೀ ಭಯ ಉಂಟಾಯಿತು.॥7॥

ಅರ್ಧಾಸನೇನ ಶಕ್ರಸ್ಯ ರಾಜ್ಯಾರ್ಧೇನ ಪಾರ್ಥಿವಃ ।
ವಂದ್ಯಮಾನಃ ಸುರಗಣೈಃ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಮಧ್ಯರೋಹತ ॥

ನಾನು ಇಂದ್ರನ ಅರ್ಧಾಸನ ಮತ್ತು ಅವನ ಅರ್ಧರಾಜ್ಯ ಪಡೆದು ಭೂಮಂಡಲದ ರಾಜನಾಗಿ, ದೇವತೆಗಳಿಂದ ವಂದಿತನಾಗಿ ಇರುವೆನು, ಎಂಬ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ ಮಾಡಿ ಅವನು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ದಾಳಿಯಿಟ್ಟನು.॥8॥

ತಸ್ಯ ಪಾಪಮಭಿಪ್ರಾಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಪಾಕಶಾಸನಃ ।
ಸಾಂತ್ವ್ವಪೂರ್ವಮಿದಂ ವಾಕ್ಯಮುವಾಚ ಯುವನಾಶ್ವಜಮ್ ॥

ಅವನ ಈ ದುರಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ತಿಳಿದು ಪಾಕಶಾಸನ ಇಂದ್ರನು ಆ ಯುವನಾಶ್ವ ಪುತ್ರ ಮಾಂಧಾತನ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ, ಅವನನ್ನು ಶಾಂತವಾಗಿ ಸಮಜಾಯಿಸುತ್ತಾ ಹೇಳಿದನು.॥9॥

ರಾಜಾ ತ್ವಂ ಮಾನುಷೇ ಲೋಕೇನ ತಾವತ್ಪುರುಷರ್ಷಭ ।
ಅಕೃತ್ವಾ ಪೃಥಿವೀಂ ವಶ್ಯಾಂ ದೇವರಾಜ್ಯಮಿಹೇಚ್ಛಸಿ ॥

ಪುರುಷಪ್ರವರ! ಈಗ ನೀನು ಇಡೀ ಮರ್ತ್ಯಲೋಕಕ್ಕೆ ರಾಜನಾಗಲಿಲ್ಲ. ಸಮಗ್ರ ಪೃಥಿವಿಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸದೆಯೇ ದೇವತೆಗಳ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಹೇಗೆ ಪಡೆಯಲು ಬಯಸುವೆ.॥10॥

ಯದಿ ವೀರ ಸಮಗ್ರಾ ತೇ ಮೇದಿನೀ ನಿಖಿಲಾ ವಶೇ ।
ದೇವರಾಜ್ಯಂ ಕುರುಷ್ವೇಹ ಸಭೃತ್ಯಬಲವಾಹನಃ ॥

ವೀರನೇ! ಇಡೀ ಪೃಥಿವೀ ನಿನ್ನ ವಶವಾದರೆ ನೀನು ಸೇವಕ, ಸೈನ್ಯ, ವಾಹನಗಳ ಸಹಿತ ಇಲ್ಲೇ ದೇವಲೋಕದ ರಾಜ್ಯವಾಳು.॥11॥

ಇಂದ್ರಮೇವಂ ಬ್ರುವಾಣಂ ತಂ ಮಾಂಧಾತಾ ವಾಕ್ಯಮಬ್ರವೀತ್ ।
ಕ್ವ ಮೇ ಶಕ್ರ ಪ್ರತಿಹತಂ ಶಾಸನಂ ಪೃಥಿವೀತಲೇ ॥

ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದಾಗ ಇಂದ್ರನಲ್ಲಿ ಮಾಂಧಾತನು ಕೇಳಿದನು- ದೇವರಾಜ! ಈ ಪೃಥಿವಿಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಆದೇಶದ ಅವಹೇಳನೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ ತಿಳಿಸು.॥12॥

ತಮುವಾಚ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷೋ ಲವಣೋ ನಾಮ ರಾಕ್ಷಸಃ ।
ಮಧುಪುತ್ರೋ ಮಧುವನೇ ನ ತೇಽಽಜ್ಞಾಂ ಕುರುತೇಽನಘ ॥

ಆಗ ಇಂದ್ರನು ಹೇಳಿದನು - ನಿಷ್ಪಾಪ ನರೇಶನೇ! ಮಧುವನದಲ್ಲಿ ಮಧುವಿನ ಪುತ್ರ ಲವಣಾಸುರ ಇರುತ್ತಾನೆ. ಅವನು ನಿನ್ನ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಮನ್ನಿಸುವುದಿಲ್ಲ.॥13॥

ತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ವಿಪ್ರಿಯಂ ಘೋರಂ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷೇಣ ಭಾಷಿತಮ್ ।
ವ್ರೀಡಿತೋಽವಾಙ್ಮುಖೋ ರಾಜಾ ವ್ಯಾಹರ್ತುಂ ನ ಶಶಾಕ ಹ ॥

ಇಂದ್ರನು ಹೇಳಿದ ಈ ಘೋರ, ಅಪ್ರಿಯ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ನಾಚಿಕೆಯಿಂದ ರಾಜಾ ಮಾಂಧಾತನ ಮುಖ ತಗ್ಗಿತು. ಅವನು ಏನ್ನು ಮಾತನಾಡದಾದನು.॥14॥

ಆಮಂತ್ಯ್ರ ತು ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಂ ಪ್ರಾಯಾತ್ಕಿಂಚಿದವಾಙ್ಮುಖಃ ।
ಪುನರೇವಾಗಮಚ್ಛ್ರೀಮಾನಿಮಂ ಲೋಕಂ ನರೇಶ್ವರಃ ॥

ಆ ನರೇಶನು ಇಂದ್ರನಿಂದ ಬೀಳ್ಕೊಂಡು ತಲೆ ತಗ್ಗಿಸಿ ಅಲ್ಲಿಂದ ಹೊರಟು ಹೋದನು ಹಾಗು ಪುನಃ ಈ ಮರ್ತ್ಯಲೋಕಕ್ಕೆ ಬಂದನು.॥15॥

ಸ ಕೃತ್ವಾ ಹೃದಯೇಽಮರ್ಷಂ ಸಭೃತ್ಯಬಲವಾಹನಃ ।
ಆಜಗಾಮ ಮಧೋಃ ಪುತ್ರಂ ವಶೇ ಕರ್ತುಮರಿಂದಮಃ ॥

ಅವನು ತನ್ನ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಕ್ರೋಧ ತುಂಬಿಕೊಂಡು, ಆ ಶತ್ರುದಮನ ಮಾಂಧಾತಾ ಮಧುಪುತ್ರನನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸೇವಕ, ಸೈನ್ಯ, ವಾಹನಗಳೊಂದಿಗೆ ಅವನ ರಾಜಧಾನಿಯ ಸಮೀಪಕ್ಕೆ ಬಂದನು.॥16॥

ಸ ಕಾಂಕ್ಷಮಾಣೋ ಲವಣಂ ಯುದ್ಧಾಯ ಪುರುಷರ್ಷಭಃ ।
ದೂತಂ ಸಂಪ್ರೇಷಯಾಮಾಸ ಸಕಾಶಂ ಲವಣಸ್ಯ ಸಃ ॥

ಪುರುಷಪ್ರವರ ಶತ್ರುಘ್ನನು ಯುದ್ಧದ ಇಚ್ಛೆಯಿಂದ ಲವಣಾಸುರನ ಬಳಿಗೆ ತನ್ನ ದೂತನನ್ನು ಕಳಿಸಿದನು.॥17॥

ಸ ಗತ್ವಾ ವಿಪ್ರಿಯಾಣ್ಯಾಹ ಬಹೂನಿ ಮಧುನಃ ಸುತಮ್ ।
ವದಂತಮೇವಂ ತಂ ದೂತಂಭಕ್ಷಯಾಮಾಸ ರಾಕ್ಷಸಃ ॥

ದೂತನು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಿ ಮಧುಪುತ್ರನಿಗೆ ಅನೇಕ ಕಟುವಚನಗಳನ್ನು ಹೇಳಿದನು. ಹೀಗೆ ಕಠೋರ ಮಾತುಗಳನ್ನಾಡುವ ಆ ದೂತನನ್ನು ರಾಕ್ಷಸನು ಕೂಡಲೇ ತಿಂದುಹಾಕಿದನು.॥18॥

ಚಿರಾಯಮಾಣೇ ದೂತೇ ತು ರಾಜಾ ಕ್ರೋಧಸಮನ್ವಿತಃ ।
ಅರ್ದಯಾಮಾಸ ತದ್ರಕ್ಷಃ ಶರವೃಷ್ಟ್ಯಾ ಸಮಂತತಃ ॥

ದೂತನು ಮರಳಲು ತಡವಾದಾಗ ರಾಜನು ಬಹಳ ಕ್ರುದ್ಧನಾಗಿ ಬಾಣಗಳ ಮಳೆಸುರಿದು ಆ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಪೀಡಿಸತೊಡಗಿದನು.॥19॥

ತತಃ ಪ್ರಹಸ್ಯ ತದ್ರಕ್ಷಃ ಶೂಲಂ ಜಗ್ರಾಹ ಪಾಣಿನಾ ।
ವಧಾಯ ಸಾನುಬಂಧಸ್ಯ ಮುಮೋಚಾಯುಧಮುತ್ತಮಮ್ ॥

ಆಗ ಲವಣಾಸುರನು ನಗುತ್ತಾ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಆ ಶೂಲವನ್ನೆತ್ತಿಕೊಂಡು, ಸೇವಕರ ಸಹಿತ ರಾಜಾ ಮಾಂಧಾತನನ್ನು ಮಧಿಸಲು ಉತ್ತಮ ಅಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಅವನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು.॥20॥

ತಚ್ಛೂಲಂ ದೀಪ್ಯಮಾನಂತು ಸಭೃತ್ಯಬಲವಾಹನಮ್ ।
ಭಸ್ಮೀಕೃತ್ವಾ ನೃಪಂ ಭೂಯೋ ಲವಣಸ್ಯಾಗಮತ್ಕರಮ್ ॥

ಆ ಹೊಳೆಯುವ ಶೂಲವು ಸೇವಕ, ಸೈನ್ಯ, ವಾಹನಗಳ ಸಹಿತ ರಾಜಾ ಮಾಂಧಾತನನ್ನು ಭಸ್ಮ ಮಾಡಿ ಮತ್ತೆ ಲವಣಾಸುರನ ಕೈಗೆ ಬಂತು.॥21॥

ಏವಂ ಸ ರಾಜಾ ಸುಮಹಾನ್ಹತಃ ಸಬಲವಾಹನಃ ।
ಶೂಲಸ್ಯ ತು ಬಲಂ ಸೌಮ್ಯ ಅಪ್ರಮೇಯಮನುತ್ತಮಮ್ ॥

ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲ ಸೈನ್ಯ ಮತ್ತು ವಾಹನ ಗಳೊಂದಿಗೆ ಮಹಾರಾಜಾ ಮಾಂಧಾತನು ಹತನಾದನು. ಸೌಮ್ಯ ಈ ಶೂಲದ ಶಕ್ತಿ ಅಸೀಮವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.॥22॥

ಶ್ವಃ ಪ್ರಭಾತೇತು ಲವಣಂ ವಧಿಷ್ಯಸಿ ನ ಸಂಶಯಃ ।
ಅಗೃಹೀತಾಯುಧಂ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಧ್ರುವೋ ಹಿ ವಿಜಯಸ್ತವ ॥

ರಾಜನೇ! ನಾಳೆ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಆ ರಾಕ್ಷಸನು ಆ ಅಸ್ತ್ರವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಳ್ಳುವುದರೊಳಗೆ ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ನೀನು ನಿಃಸಂದೇಹವಾಗಿ ಅವನ ವಧೆ ಮಾಡಬಲ್ಲೆ ಮತ್ತು ಹೀಗೆ ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿ ನಿನ್ನ ವಿಜಯವಾಗುವುದು.॥23॥

ಲೋಕಾನಾಂ ಸ್ವಸ್ತಿ ಚೈವಂ ಸ್ಯಾತ್ಕೃತೇ ಕರ್ಮಣಿ ಚ ತ್ವಯಾ ।
ಏತತ್ತೇ ಸರ್ವಮಾಖ್ಯಾತಂ ಲವಣಸ್ಯ ದುರಾತ್ಮನಃ ॥

ಶೂಲಸ್ಯ ಚ ಬಲಂ ಘೋರಮಪ್ರಮೇಯಂ ನರರ್ಷಭ ।
ವಿನಾಶಶ್ಚೈವ ಮಾಂಧಾತುರ್ಯತ್ನೇನಾಭೂಚ್ಚ ಪಾರ್ಥಿವ ॥

ನಿನ್ನಿಂದ ಈಕಾರ್ಯ ನೆರವೇರಿದಾಗ ಸಮಸ್ತ ಲೋಕಗಳ ಶ್ರೇಯಸ್ಸು ಆಗುವುದು. ಹೀಗೆ ನಾನು ದುರಾತ್ಮಾ ಲವಣಾಸುರನ ಬಲವನ್ನು ತಿಳಿಸಿದೆ ಹಾಗೂ ಅವನ ಶೂಲದ ಘೋರ, ಅಸೀಮ ಶಕ್ತಿಯ ಪರಿಚಯವನ್ನು ಮಾಡಿಸಿದೆ. ಪೃಥಿವಿನಾಥ! ಇಂದ್ರನ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಅದೇ ಶೂಲದ ಮೂಲಕ ಮಾಂಧಾತನ ವಿನಾಶವಾಯಿತು.॥24-25॥

ತ್ವಂ ಶ್ವಃ ಪ್ರಭಾತೇ ಲವಣಂ ಮಹಾತ್ಮನ್
ವಧಿಷ್ಯಸೇ ನಾತ್ರ ತು ಸಂಶಯೋ ಮೇ ।
ಶೂಲಂ ವಿನಾ ನಿರ್ಗತಮಾಮಿಷಾರ್ಥೇ
ಧ್ರುವೋ ಜಯಸ್ತೇಭವಿತಾ ನರೇಂದ್ರ ॥

ಮಹಾತ್ಮನೇ! ನಾಳೆ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಅವನು ಶೂಲವಿಲ್ಲದೇ ಮಾಂಸ ಸಂಗ್ರಹಕ್ಕಾಗಿ ಹೊರಗೆ ಹೊರಟಾಗಲೇ ನೀನು ಅವನನ್ನು ವಧಿಸಿ ಬಿಡುವೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವೇ ಇಲ್ಲ. ನರೇಂದ್ರನೇ! ಖಂಡಿತವಾಗಿ ನಿನ್ನ ವಿಜಯವಾಗುವುದು.॥26॥

ಶ್ರೀವಾಲ್ಮೀಕಿ ವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಉತ್ತರ ಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ಅರವತ್ತೇಳನೆಯ ಸರ್ಗ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು. ॥67॥