०४५ सीता-विसर्जनादेशः

ಶ್ರೀರಾಮನು ಸಹೋದರರಲ್ಲಿ ಲೋಕಾಪವಾದದ ವಿಷಯವನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಿ ಸೀತೆಯನ್ನು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟು ಬರಲು ಲಕ್ಷ್ಮಣನಿಗೆ ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದುದು

ತೇಷಾಂ ಸಮುಪವಿಷ್ಟಾನಾಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ದೀನಚೇತಸಾಮ್ ।
ಉವಾಚ ವಾಕ್ಯಂ ಕಾಕುತ್ಸ್ಥೋ ಮುಖೇನ ಪರಿಶುಷ್ಯತಾ ॥

ಈ ಪ್ರಕಾರ ಎಲ್ಲ ತಮ್ಮಂದಿರು ದೀನಮನಸ್ಕರಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ಕುಳಿತ್ತಿದ್ದರು. ಆಗ ಶ್ರೀರಾಮನು ಬಾಡಿದ ಮುಖದಿಂದ ಅವರ ಮುಂದೆ ಈ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳಿದರು.॥1॥

ಸರ್ವೇ ಶ್ರುಣುತ ಭದ್ರಂ ವೋ ಮಾ ಕುರುಧ್ವಂ ಮನೋಽನ್ಯಥಾ ।
ಪೌರಾಣಾಂ ಮಮ ಸೀತಾಯಾಂ ಯಾದೃಶೀ ವರ್ತತೇ ಕಥಾ ॥

ಸಹೋದರರೇ! ನಿಮಗೆ ಮಂಗಳವಾಗಲೀ. ನೀವೆಲ್ಲರೂ ಏಕಾಗ್ರಚಿತ್ತರಾಗಿ ನನ್ನ ಮಾತನ್ನು ಆಲಿಸಿರಿ. ಪುರವಾಸಿಗಳಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಮತ್ತು ಸೀತೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ನಿಮಗೆ ತಿಳಿಸುವೆನು.॥2॥

ಪೌರಾಪವಾದಃ ಸುಮಹಾಂಸ್ತಥಾ ಜನಪದಸ್ಯ ಚ ।
ವರ್ತತೇ ಮಯೀ ಬೀಭತ್ಸಾ ಸಾ ಮೇ ಮರ್ಮಾಣಿ ಕೃಂತತಿ ॥

ಈಗ ಪುರವಾಸಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇಶದ ಜನರಲ್ಲಿ ಸೀತೆಯ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ ಮಹಾ ಅಪವಾದ ಹರಡಿದೆ. ನನ್ನ ಕುರಿತೂ ಕೂಡ ಅವರಿಗೆ ತಿರಸ್ಕೃತಭಾವವಿದೆ. ಅವರೆಲ್ಲರ ತಿರಸ್ಕಾರವು ನನ್ನ ಮರ್ಮಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸೀಳಿಬಿಟ್ಟಿದೆ.॥3॥

ಅಹಂ ಕಿಲ ಕುಲೇ ಜಾತ ಇಕ್ಷ್ವಾಕೂಣಾಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಮ್ ।
ಸೀತಾಪಿ ಸತ್ಕುಲೇ ಜಾತಾ ಜನಕಾನಾಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಮ್ ॥

ನಾನು ಇಕ್ಷ್ವಾಕುವಂಶೀ ಮಹಾತ್ಮಾ ರಾಜರ ಕುಲದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿರುವೆನು. ಸೀತೆಯೂ ಕೂಡ ಮಹಾತ್ಮಾ ಜನಕರ ಉತ್ತಮ ಕುಲದಲ್ಲಿ ಜನ್ಮವೆತ್ತಿರುವಳು.॥4॥

ಜಾನಾಸಿ ತ್ವಂ ಯಥಾ ಸೌಮ್ಯ ದಂಡಕೇ ವಿಜನೇ ವನೇ ।
ರಾವಣೇನ ಹೃತಾ ಸೀತಾ ಸ ಚ ವಿಧ್ವಂಸಿತೋ ಮಯಾ ॥

ಸೌಮ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಮಣ! ರಾವಣನು ನಿರ್ಜನ ದಂಡಕಾರಣ್ಯದಿಂದ ಸೀತೆಯನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿದುದು ನಿನಗೆ ತಿಳಿದೇ ಇದೆ ಮತ್ತು ನಾನು ಅವನನ್ನು ವಿಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಿದುದೂ ತಿಳಿದಿರುವೆ.॥5॥

ತತ್ರ ಮೇ ಬುದ್ಧಿ ರುತ್ಪನ್ನಾ ಜನಕಸ್ಯ ಸುತಾಂ ಪ್ರತಿ ।
ಅತ್ರೋಷಿತಾಮಿಮಾಂ ಸೀತಾಮಾನಯೇಯಂ ಕಥಂ ಪುರೀಮ್ ॥

ಅನಂತರ ಲಂಕೆಯಿಂದ ಹೊರಡುವಾಗ ಇವಳು ಇಷ್ಟು ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಇಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಮೇಲೆಯೂ ಈಕೆಯನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಗೆ ಹೇಗೆ ಕೊಂಡುಹೋಗಲಿ ಎಂಬ ಸೀತೆಯ ಕುರಿತು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ವಿಚಾರ ಉಂಟಾಗಿತ್ತು.॥6॥

ಪ್ರತ್ಯಯಾರ್ಥಂ ತತಃ ಸೀತಾವಿವೇಶ ಜ್ವಲನಂ ತದಾ ।
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ತವ ಸೌಮಿತ್ರೇ ದೇವಾನಾಂ ಹವ್ಯವಾಹನಃ ॥

ಅಪಾಪಾಂ ಮೈಥಿಲೀಮಾಹ ವಾಯುಶ್ಚಾಕಾಶಗೋಚರಃ ।
ಚಂದ್ರಾದಿತ್ಯೌ ಚ ಶಂಸೇತೇ ಸುರಾಣಾಂ ಸಂನಿಧೌ ಪುರಾ ॥
ಋಷೀಣಾಂ ಚೈವ ಸರ್ವೇಷಾಮಪಾಪಾಂ ಜನಕಾತ್ಮಜಾಮ್ ।

ಸುಮಿತ್ರಾಕುಮಾರ! ಆಗ ತನ್ನ ಪವಿತ್ರತೆಯ ವಿಶ್ವಾಸ ಕೊಡಿಸಲು ಸೀತೆಯು ನಿನ್ನ ಮುಂದೆಯೇ ಅಗ್ನಿಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದ್ದಳು ಹಾಗೂ ದೇವತೆಗಳ ಸಮಕ್ಷಮದಲ್ಲಿ ಅಗ್ನಿದೇವನು ಆಕೆಯನ್ನು ನಿರ್ದೋಷಿ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ್ದನು. ಆಕಾಶಚಾರೀ ವಾಯು, ಚಂದ್ರ, ಸೂರ್ಯರೂ ಕೂಡ ಮೊದಲು ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ, ಸಮಸ್ತ ಋಷಿಗಳಲ್ಲಿ ಜನಕನಂದಿನಿಯು ನಿಷ್ಪಾಪಳೆಂದು ಘೋಷಿಸಿದ್ದರು.॥7-8½॥

ಏವಂ ಶುದ್ಧ ಸಮಾಚಾರಾ ದೇವಗಂಧರ್ವಸಂನಿಧೌ ॥
ಲಂಕಾದ್ವೀಪೇ ಮಹೇಂದ್ರೇಣ ಮಮ ಹಸ್ತೇ ನಿವೇಶಿತಾ ।

ಈ ಪ್ರಕಾರ ವಿಶುದ್ಧ ಆಚಾರವುಳ್ಳ ಸೀತೆಯನ್ನು ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ಗಂಧರ್ವರ ಸಮಕ್ಷಮ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ದೇವೇಂದ್ರನು ಲಂಕಾದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಕೈಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದ್ದನು.॥9½॥

ಅಂತರಾತ್ಮಾ ಚ ಮೇ ವೇತ್ತಿ ಸೀತಾಂ ಶುದ್ಧಾಂ ಯಶಸ್ವಿನೀಮ್ ॥
ತತೋ ಗೃಹೀತ್ವಾ ವೈದೇಹೀಮಯೋಧ್ಯಾಮಹಮಾಗತಃ ।

ನನ್ನ ಅಂತರಾತ್ಮವೂ ಯಶಸ್ವಿನೀ ಸೀತೆ ಶುದ್ಧಳೆಂದೇ ತಿಳಿಯುತ್ತಿದೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ನಾನು ಈ ವಿದೇಹ ನಂದಿನೀಯನ್ನು ಜೊತೆಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಬಂದಿದ್ದೆ.॥10½॥

ಅಯಂ ತು ಮೇ ಮಹಾನ್ವಾದಃ ಶೋಕಶ್ಚ ಹೃದಿ ವರ್ತತೇ ॥
ಪೌರಾಪವಾದಃ ಸುಮಹಾಂಸ್ತಥಾ ಜನಪದಸ್ಯ ಚ ।

ಆದರೆ ಈಗ ಈ ಮಹಾ ಅಪವಾದ ಹರಡಿದೆ. ಪುರವಾಸಿಯರಲ್ಲಿ, ದೇಶವಾಸಿಗಳಲ್ಲಿ ನನ್ನ ನಿಂದೆ ಬಹಳ ಆಗುತ್ತಿದೆ. ಇದರಿಂದ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಭಾರೀ ಶೋಕವಾಗುತ್ತಿದೆ.॥11½॥

ಅಕೀರ್ತಿರ್ಯಸ್ಯ ಗೀಯೇತ ಲೋಕೇ ಭೂತಸ್ಯ ಕಸ್ಯಚಿತ್ ॥
ಪತತ್ಯೇವಾಧಮಾಂಲ್ಲೋಕಾನ್ಯಾವಚ್ಛಬ್ದಃ ಪ್ರಕೀರ್ತ್ಯತೇ ।

ಯಾವುದೇ ಪ್ರಾಣಿಯ ಅಪಕೀರ್ತಿಯು ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರ ಚರ್ಚೆಯ ವಿಷಯವಾದಾಗ ಅವನು ಅಧಮಲೋಕಕ್ಕ.॥ನರಕಕ್ಕೆ॥ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಆ ಅಪಯಶದ ಚರ್ಚೆ ಆಗುತ್ತಿರುವರೆಗೆ ಅವನು ಅಲ್ಲೇ ಬಿದ್ದಿರುತ್ತಾನೆ.॥12½॥

ಅಕೀರ್ತಿರ್ನಿಂದ್ಯತೇ ದೇವೈಃ ಕೀರ್ತಿರ್ಲೋಕೇಷು ಪೂಜ್ಯತೇ ॥
ಕೀರ್ತ್ಯರ್ಥಂ ತು ಸಮಾರಂಭಃ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಸುಮಹಾತ್ಮನಾಮ್ ।

ದೇವತೆಗಳು ಲೋಕ ಗಳಲ್ಲಿನ ಅಪಕೀರ್ತಿಯ ನಿಂದೆ ಮತ್ತು ಕೀರ್ತಿಯ ಪ್ರಶಂಸೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಎಲ್ಲ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಮಹಾತ್ಮರ ಶುಭ ಆಯೋಜನ ಉತ್ತಮ ಕೀರ್ತಿಯ ಸ್ಥಾಪನೆಗಾಗಿಯೇ ಆಗುತ್ತದೆ.॥13½॥

ಅಪ್ಯಹಂ ಜೀವಿತಂ ಜಹ್ಯಾಂ ಯುಷ್ಮಾನ್ವಾ ಪುರುಷರ್ಷಭಾಃ ॥
ಅಪವಾದಭಯಾದ್ಭೀತಃ ಕಿಂ ಪುನರ್ಜನಕಾತ್ಮಜಾಮ್ ।

ನರಶ್ರೇಷ್ಠ ಬಂಧುಗಳೇ! ನಾನು ಲೋಕನಿಂದೆಯ ಭಯದಿಂದ ತನ್ನ ಪ್ರಾಣಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ನೀವೆಲ್ಲರನ್ನು ಕೂಡ ತ್ಯಜಿಸಬಲ್ಲೆನು. ಹಾಗಿರುವಾಗ ಸೀತೆಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸುವುದು ಯಾವ ದೊಡ್ಡ ಮಾತು.॥14½॥

ತಸ್ಮಾದ್ಭವಂತಃ ಪಶ್ಯಂತು ಪತಿತಂ ಶೋಕಸಾಗರೇ ॥
ನ ಹಿ ಪಶ್ಯಾಮ್ಯಹಂ ಭೂತಂ ಕಿಂಚಿದ್ದುಃಖಮತೋಧಿಕಮ್ ।

ಆದ್ದರಿಂದ ನೀವು ನನ್ನ ಕಡೆಗೆ ನೋಡಿರಿ. ನಾನು ಶೋಕಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿರುವೆನು. ಇದಕ್ಕಿಂತ ಮಿಗಿಲಾದ ದುಃಖವನ್ನು ನಾನು ಅನುಭವಿಸಿದುದು ನನಗೆ ನೆನಪಿಲ್ಲ.॥15½॥

ಶ್ವಸ್ತ್ವಂ ಪ್ರಭಾತೇ ಸೌಮಿತ್ರೇ ಸಮಂತ್ರಾಧಿಷ್ಠಿತಂ ರಥಮ್ ॥
ಆರುಹ್ಯ ಸೀತಾಮಾರೋಪ್ಯ ವಿಷಯಾಂತೇ ಸಮುತ್ಸೃಜ ।

ಆದ್ದರಿಂದ ಸುಮಿತ್ರಾಕುಮಾರ! ನಾಳೆ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ನೀನು ಸಾರಥಿ ಸುಮಂತ್ರನಿಂದ ಸಂಚಾಲಿತ ರಥವನ್ನೇರಿ ಸೀತೆಯನ್ನು ಅದರಲ್ಲೇ ಕುಳ್ಳಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಈ ರಾಜ್ಯದ ಸೀಮೆಯ ಹೊರಗೆ ಬಿಟ್ಟುಬಿಡು.॥16½॥

ಗಂಗಾಯಾಸ್ತು ಪರೇ ಪಾರೇ ವಾಲ್ಮೀಕೇಸ್ತು ಮಹಾತ್ಮನಃ ॥
ಆಶ್ರಮೋ ದಿವ್ಯಸಂಕಾಶಸ್ತಮಸಾತೀರಮಾಶ್ರಿತಃ ।

ಗಂಗೆಯ ಆಚೆ ತಮಸಾ ತಟದಲ್ಲಿ ಮಹಾತ್ಮಾ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮುನಿಗಳ ಆಶ್ರಮವಿದೆ.॥17½॥

ತತ್ರೈತಾಂ ವಿಜನೇ ದೇಶೇ ವಿಸೃಜ್ಯ ರಘುನಂದನ ॥

ಶೀಘ್ರಮಾಗಚ್ಛ ಸೌಮಿತ್ರೇ ಕುರುಷ್ವ ವಚನಂ ಮಮ ।
ನ ಚಾಸ್ಮಿ ಪ್ರತಿವಕ್ತವ್ಯಂ ಸೀತಾಂ ಪ್ರತಿ ಕಥಂಚನ ॥

ರಘುನಂದನ! ಆ ಆಶ್ರಮದ ಹತ್ತಿರ ನಿರ್ಜನ ವನದಲ್ಲಿ ನೀನು ಸೀತೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಹಿಂದಿರುಗಿ ಬಾ. ಸುಮಿತ್ರಾನಂದನ! ನನ್ನ ಈ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಪಾಲಿಸು. ಸೀತೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ನನ್ನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಇತರ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳಬಾರದು.॥18-19॥

ತಸ್ಮಾತ್ತ್ವಂ ಗಚ್ಛ ಸೌಮಿತ್ರೇ ನಾತ್ರ ಕಾರ್ಯಾ ವಿಚಾರಣಾ ।
ಅಪ್ರೀತಿರ್ಹಿ ಪರಾ ಮಹ್ಯಂ ತ್ವಯೈತತ್ಪ್ರತಿವಾರಿತೇ ॥

ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣ! ಈಗ ನೀನು ಹೋಗು. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ವಿಚಾರ ಮಾಡಬೇಡ. ನನ್ನ ಈ ನಿಶ್ಚಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಿದರೆ ನನಗೆ ಬಹಳ ಕಷ್ಟವಾದೀತು.॥20॥

ಶಾಪಿತಾ ಹಿ ಮಯಾ ಯೂಯಂ ಪಾದಾಭ್ಯಾಂ ಜೀವಿತೇನ ಚ ।
ಯೇ ಮಾಂ ವಾಕ್ಯಾಂತರೇ ಬ್ರೂಯುರನುನೇತುಂಕಥಂಚನ ॥
ಅಹಿತಾ ಮಮ ತೇ ನಿತ್ಯಂ ಮದಭೀಷ್ಟವಿಘಾತನಾತ್ ।

ನಾನು ನಿನಗೆ ನನ್ನ ಪಾದದ ಮತ್ತು ಜೀವನದ ಆಣೆ ಹಾಕುತ್ತೇನೆ. ನನ್ನ ನಿರ್ಣಯದ ವಿರುದ್ಧ ಏನನ್ನೂ ಹೇಳಬೇಡ. ನನ್ನ ಈ ಮಾತಿನ ನಡುವೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯಿಂದ ನನ್ನಲ್ಲಿ ಅನುನಯ-ವಿನಯದಿಂದ ಏನಾದರೂ ಹೇಳಿದರೆ, ಅವರು ನನ್ನ ಅಭೀಷ್ಟ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಾಧೆಪಡಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಸದಾ ನನ್ನ ಶತ್ರುಗಳಾಗುವರು.॥21½॥

ಮಾನಯಂತು ಭವಂತೋ ಮಾಂ ಯದಿ ಮಚ್ಛಾಸನೇ ಸ್ಥಿತಾಃ ॥
ಇತೋಽದ್ಯ ನೀಯತಾಂ ಸೀತಾ ಕುರುಷ್ವ ವಚನಂ ಮಮ ।

ನೀವು ನನ್ನನ್ನು ಸಮಾನಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ, ನನ್ನ ಆಜ್ಞೆಯಲ್ಲಿ ಇರಲು ಬಯಸುವಿರಾದರೆ, ಈಗ ಸೀತೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿಂದ ಕಾಡಿಗೆ ಕೊಂಡುಹೋಗು. ನನ್ನ ಈ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಪಾಲಿಸು.॥22½॥

ಪೂರ್ವಮುಕ್ತೋಽಹಮನಯಾ ಗಂಗಾತೀರೇಽಹಮಾಶ್ರಮಾನ್ ॥
ಪಶ್ಯೇಯಮಿತಿ ತಸ್ಯಾಶ್ಚ ಕಾಮಃ ಸಂವರ್ತ್ಯತಾಮಯಮ್ ।

ನಾನು ಗಂಗಾತೀರದಲ್ಲಿ ಋಷಿಗಳ ಆಶ್ರಮಗಳನ್ನು ನೋಡಬಯಸುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಸೀತೆಯು ಮೊದಲು ನನ್ನಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ್ದಳು. ಆದ್ದರಿಂದ ಆಕೆಯ ಇಚ್ಛೆಯೂ ಪೂರ್ಣವಾಗುವುದು.॥23½॥

ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ತು ಕಾಕುತ್ಸ್ಥೋ ಬಾಷ್ಪೇಣ ಪಿಹಿತೇಕ್ಷಣಃ ॥

ಸಂವಿವೇಶ ಸ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಭ್ರಾತೃಭಿಃ ಪರಿವಾರಿತಃ ।
ಶೋಕಸಂವಿಗ್ನಹೃದಯೋ ನಿಶಶ್ವಾಸ ಯಥಾ ದ್ವಿಪಃ ॥

ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾ-ಹೇಳುತ್ತಾ ಶ್ರೀರಾಮನ ಎರಡೂ ಕಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿ ನೀರು ತುಂಬಿಬಂತು ಮತ್ತೆ ಆ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಶ್ರೀರಾಮನು ತನ್ನ ಸಹೋದರರೊಂದಿಗೆ ಅರಮನೆಯೊಳಗೆ ಹೊರಟು ಹೋದನು. ಆಗ ಅವನ ಹೃದಯ ಶೋಕದಿಂದ ವ್ಯಾಕುಲವಾಗಿದ್ದು, ಆನೆಯಂತೆ ದೀರ್ಘವಾಗಿ ನಿಟ್ಟುಸಿರುಬಿಡುತ್ತಿದ್ದನು.॥24-25॥

ಶ್ರೀವಾಲ್ಮೀಕಿ ವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಉತ್ತರ ಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ನಲವತ್ತೈದನೆಯ ಸರ್ಗ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು. ॥45॥