०२९ इन्द्र-पराजयः

ರಾವಣನು ದೇವಸೈನ್ಯದಿಂದ ಹೊರಬಂದುದು, ಅವನನ್ನು ಬಂಧಿಸಲು ದೇವತೆಗಳ ಪ್ರಯತ್ನ, ಮೇಘನಾದನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ವಿಜಯಿಯಾಗಿ ಸೈನ್ಯಸಹಿತ ಲಂಕೆಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದುದು

ತತಸ್ತಮಸಿ ಸಂಜಾತೇ ಸರ್ವೇ ತೇ ದೇವರಾಕ್ಷಸಾಃ ।
ಆಯುಧ್ಯಂತ ಬಲೋನ್ಮತ್ತಾಃ ಸೂದಯಂತಃ ಪರಸ್ಪರಮ್ ॥

ಎಲ್ಲೆಡೆ ಕತ್ತಲು ಕವಿದಾಗ ಬಲೋನ್ಮತ್ತರಾದ ಸಮಸ್ತ ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ರಾಕ್ಷಘಿಸರು ಪರಸ್ಪರ ಹೊಡೆದಾಡುತ್ತಾ ಯುದ್ಧ ಮಾಡತೊಡಗಿದರು.॥1॥

ತತಸ್ತು ದೇವಸೈನ್ಯೇನ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಂ ಬೃಹದ್ಬಲಮ್ ।
ದಶಾಂಶಂ ಸ್ಥಾಪಿತಂ ಯುದ್ಧೇ ಶೇಷಂ ನೀತಂ ಯಮಕ್ಷಯಮ್ ॥

ಆಗ ದೇವತೆಗಳ ಸೈನ್ಯವು ರಾಕ್ಷಸರ ವಿಶಾಲ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಕೇವಲ ಹತ್ತನೆ ಒಂದು ಭಾಗ ಮಾತ್ರ ಯುದ್ಧರಂಗದಲ್ಲಿ ಇರುವಂತೆ ಮಾಡಿ, ಉಳಿದ ರಾಕ್ಷಸ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಯಮಸದನಕ್ಕೆ ಅಟ್ಟಿದರು.॥2॥

ತಸ್ಮಿಂಸ್ತು ತಾಮಸೇ ಯುದ್ಧೇ ಸರ್ವೇ ತೇ ದೇವರಾಕ್ಷಸಾಃ ।
ಅನ್ಯೋನ್ಯಂ ನಾಭ್ಯಜಾನಂತ ಯುದ್ಧಮಾನಾಃ ಪರಸ್ಪರಮ್ ॥

ಆ ತಾಮಸ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ತ ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ರಾಕ್ಷಸರು ಪರಸ್ಪರ ಕಾದಾಡುತ್ತಾ ಒಬ್ಬರು ಮತ್ತೊಬ್ಬರನ್ನು ಗುರುತಿಸದೇ ಹೋದರು.॥3॥

ಇಂದ್ರಶ್ಚ ರಾವಣಶ್ಚೈವ ರಾವಣಿಶ್ಚ ಮಹಾಬಲಃ ।
ತಸ್ಮಿಂಸ್ತಮೋಜಾಲವೃತೇ ಮೋಹಮೀಯುರ್ನ ತೇ ತ್ರಯಃ ॥

ಇಂದ್ರ, ರಾವಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಬಲೀ ಮೇಘನಾದ ಈ ಮೂವರೂ ಮಾತ್ರ ಅಂಧಕಾರ ತುಂಬಿದ ಸಮರಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಮೋಹಿತರಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.॥4॥

ಸ ತು ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಬಲಂ ಸರ್ವಂ ರಾವಣೋ ನಿಹತಂ ಕ್ಷಣಾತ್ ।
ಕ್ರೋಧಮಭ್ಯಗಮತ್ತೀವ್ರಂ ಮಹಾನಾದಂ ಚ ಮುಕ್ತವಾನ್ ॥

ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವು ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಹತರಾಗಿರುವುದನ್ನು ರಾವಣನು ನೋಡಿದಾಗ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಕ್ರೋಧ ಉಂಟಾಗಿ ಜೋರಾಗಿ ಗರ್ಜಿಸಿದನು.॥5॥

ಕ್ರೋಧಾತ್ಸೂತಂ ಚ ದುರ್ಧಷಃ ಸ್ಯಂದನಸ್ಥಮುವಾಚ ಹ ।
ಪರಸೈನ್ಯಸ್ಯ ಮಧ್ಯೇನ ಯಾವದಂತೋ ನಯಸ್ವ ಮಾಮ್ ॥

ಆ ದುರ್ಜಯ ನಿಶಾಚರನು ರಥದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತ್ತಿದ್ದ ಸಾರಥಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಟ್ಟಿನಿಂದ ಹೇಳಿದ - ಸಾರಥಿ ! ಶತ್ರುಗಳ ಈ ಸೈನ್ಯದ ಮಧ್ಯಭಾಗಕ್ಕೆ ನನ್ನನ್ನು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗು.॥6॥

ಅದ್ಯೈತಾನ್ ತ್ರಿದಶಾನ್ಸರ್ವಾನ್ವಿಕ್ರಮೈಃ ಸಮರೇ ಸ್ವಯಮ್ ।
ನಾನಾಶಸ್ತ್ರಮಹಾಸಾರೈರ್ನಯಾಮಿ ಯಮಸಾದನಮ್ ॥

ಇಂದು ನಾನು ಸ್ವತಃ ನನ್ನ ಪರಾಕ್ರಮದಿಂದ ನಾನಾ ರೀತಿಯ ಅಸ್ತ್ರಗಳ ಮಳೆ ಸುರಿಸಿ ಈ ಎಲ್ಲ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಯಮಲೋಕಕ್ಕೆ ಅಟ್ಟಿಬಿಡುವೆನು.॥7॥

ಅಹಮಿಂದ್ರಂ ವಧಿಷ್ಯಾಮಿ ಧನದಂ ವರುಣಂ ಯಮಮ್ ।
ತ್ರಿದಶಾನ್ವಿನಿಹತ್ಯಾಶು ಸ್ವಯಂ ಸ್ಥಾಸ್ಯಾಮ್ಯಥೋಪರಿ ॥

ನಾನು ಇಂದ್ರ, ವರುಣ, ಯಮನನ್ನು ವಧಿಸಿಬಿಡುವೆ. ದೇವತೆಗಳೆಲ್ಲರನ್ನು ಬೇಗನೇ ವಧಿಸಿ ಸ್ವತಃ ಎಲ್ಲರಿಗಿಂತ ಮೇಲೆ ಸ್ಥಿತನಾಗುವೆನು.॥8॥

ವಿಷಾದೋ ನೈವ ಕರ್ತವ್ಯಃ ಶೀಘ್ರಂ ವಾಹಯ ಮೇ ರಥಮ್ ।
ದ್ವಿಃ ಖಲು ತ್ವಾಂ ಬ್ರವೀಮ್ಯದ್ಯ ಯಾವದಂತಂ ನಯಸ್ವ ಮಾಮ್ ॥

ವಿಷಾದಪಡಬೇಡ, ಬೇಗನೇ ರಥವನ್ನು ನಡೆಸು. ನಿನಗೆ ಪುನಃ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ - ದೇವತೆಗಳ ಸೈನ್ಯದ ಕೊನೆ ಇರುವವರೆಗೆ ನನ್ನನ್ನು ಈಗಲೇ ಕೊಂಡುಹೋಗು.॥9॥

ಅಯಂ ಸ ನಂದನೋದ್ದೇಶೋ ಯತ್ರ ವರ್ತಾಮಹೇ ವಯಮ್ ।
ನಯಮಾಮದ್ಯ ತತ್ರ ತ್ವಮುದಯೋ ಯತ್ರ ಪರ್ವತಃ ॥

ಈಗ ನಾವು ನಂದನವನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಇದ್ದೇವೆ. ಇಲ್ಲಿಂದಲೇ ದೇವತೆಗಳ ಸೈನ್ಯ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಈಗ ನೀನು ಉದಯಾಚಲಕ್ಕೆ ಕೊಂಡುಹೋಗು. (ನಂದನವನದಿಂದ ಉದಯಾಚಲದವರೆಗೆ ದೇವತೆಗಳ ಸೈನ್ಯ ಹರಡಿತ್ತು.॥10॥

ತಸ್ಯ ತದ್ವಚನಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ತುರಗಾನ್ಸ ಮನೋಜವಾನ್ ।
ಆದಿದೇಶಾಥ ಶತ್ರೂಣಾಂ ಮಧ್ಯೇನೈವ ಚ ಸಾರಥಿಃ ॥

ರಾವಣನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಸಾರಥಿಯು ಮನೋವೇಗದಂತಿರುವ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಶತ್ರುಸೈನ್ಯದ ನಡುವಿನಿಂದ ಓಡಿಸಿದನು.॥11॥

ತಸ್ಯ ತಂ ನಿಶ್ಚಯಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಶಕ್ರೋ ದೇವೇಶ್ವರಸ್ತದಾ ।
ರಥಸ್ಥಃ ಸಮರಸ್ಥಸ್ತಾನ್ ದೇವಾನ್ವಾಕ್ಯಮಥಾಬ್ರವೀತ್ ॥

ರಾವಣನ ಈ ನಿಶ್ಚಯವನ್ನು ತಿಳಿದು ಸಮರಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ರಥದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತ ದೇವೇಂದ್ರನು ಆ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದನು.॥12॥

ಸುರಾಃ ಶೃಣುತಮದ್ವಾಕ್ಯಂ ಯತ್ತಾವನ್ಮಮ ರೋಚತೇ ।
ಜೀವನ್ನೇವ ದಶಗ್ರೀವಃ ಸಾಧು ರಕ್ಷೋ ನಿಗೃಹ್ಯತಾಮ್ ॥

ದೇವತೆಗಳೇ! ನನ್ನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿರಿ. ಈ ನಿಶಾಚರ ದಶಗ್ರೀವನನ್ನು ಜೀವಂತವಾಗಿ ಸೆರೆಹಿಡಿಯುವುದೇ ಒಳ್ಳೆಯದೆಂದು ತೋರುತ್ತದೆ.॥13॥

ಏಷ ಹ್ಯತಿಬಲಃ ಸೈನ್ಯೇ ರಥೇನ ಪವನೌಜಸಾ ।
ಗಮಿಷ್ಯತಿ ಪೃವೃದ್ಧೋರ್ಮಿಃ ಸಮುದ್ರ ಇವ ಪರ್ವಣಿ ॥

ಈ ಅತ್ಯಂತ ಬುದ್ಧಿಶಾಲಿ ರಾಕ್ಷಸನು ವಾಯುವೇಗದಿಂದ ರಥದ ಮೂಲಕ ಸೈನ್ಯದ ನಡುವಿನಿಂದ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯ ದಿನ ಉತ್ತಾಲ ತರಂಗಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಸಮುದ್ರವು ಉಕ್ಕುವಂತೆ ತೀವ್ರಗತಿಯಿಂದ ಮುಂದೆ ಹೋಗುವನು.॥14॥

ನಹ್ಯೇಷ ಹಂತುಂ ಶಕ್ಯೋಽದ್ಯ ವರದಾನಾತ್ಸುನಿರ್ಭಯಃ ।
ತದ್ಗ್ರಹೀಷ್ಯಾಮಹೇ ರಕ್ಷೋ ಯತ್ತಾ ಭವತ ಸಂಯುಗೇ ॥

ಇವನು ಇಂದು ಸಾಯಲಾರನು; ಏಕೆಂದರೆ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರ ವರದಿಂದ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿರ್ಭಯನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಾವು ಈ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸೆರೆ ಹಿಡಿಯೋಣ. ನೀವು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿರಿ.॥15॥

ಯಥಾ ಬಲೌ ನಿರುದ್ಧೇ ಚ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಂ ಭುಜ್ಯತೇ ಮಯಾ ।
ಏವಮೇತಸ್ಯ ಪಾಪಸ್ಯ ನಿರೋಧೋ ಮಮರೋಚತೇ ॥

ರಾಜಾ ಬಲಿಯು ಬಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಾಗಲೇ ನಾನು ಮೂರು ಲೋಕಗಳ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಉಪಭೋಗಿಸುವಂತೆಯೇ ಈ ಪಾಪಿ ನಿಶಾಚರನನ್ನು ಬಂದಿಯಾಗಿಸಿದಾಗ ನನಗೆ ಒಳ್ಳೆಯದೆನಿಸುವುದು.॥16॥

ತತೋಽನ್ಯಂ ದೇಶಮಾಸ್ಥಾಯ ಶಕ್ರಃ ಸಂತ್ಯಜ್ಯ ರಾವಣಮ್ ।
ಅಯುಧ್ಯತ ಮಹಾರಾಜ ರಾಕ್ಷಸಾಂಸ್ತ್ರಾಸಯನ್ರಣೇ ॥

ಮಹಾರಾಜ ಶ್ರೀರಾಮಾ! ಹೀಗೆ ಹೇಳಿ ಇಂದ್ರನು ರಾವಣನೊಡನೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು, ಬೇರೆಡೆಗೆ ಹೋಗಿ ಸಮರಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಭಯಪಡಿಸುತ್ತಾ ಯುದ್ಧ ಮಾಡತೊಡಗಿದನು.॥17॥

ಉತ್ತರೇಣ ದಶಗ್ರೀವಃ ಪ್ರವಿವೇಶಾ ನಿವರ್ತಕಃ ।
ದಕ್ಷಿಣೇನ ತು ಪಾರ್ಶ್ವೇಣ ಪ್ರವಿವೇಶ ಶತಕ್ರತುಃ ॥

ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಬೆನ್ನು ತೋರದಿರುವ ರಾವಣನು ಉತ್ತರದ ಕಡೆಯಿಂದ ದೇವಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದನು ಮತ್ತು ದೇವೇಂದ್ರನು ದಕ್ಷಿಣದ ಕಡೆಯಿಂದ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದನು.॥18॥

ತತಃ ಸ ಯೋಜನಶತಂ ಪ್ರವಿಷ್ಟೋ ರಾಕ್ಷಸಾಧಿಪಃ ।
ದೇವತಾನಾಂ ಬಲಂ ಸರ್ವಂ ಶರವರ್ಷೈರವಾಕಿರತ್ ॥

ದೇವತೆಗಳ ಸೈನ್ಯವು ಮೂರು ಯೋಜನೆಗಳಷ್ಟು ಹರಡಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ರಾಕ್ಷಸಾಧಿಪ ರಾವಣನು ಅದರೊಳಗೆ ನುಗ್ಗಿ ಬಾಣಗಳ ಮಳೆಗರೆದು ದೇವ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಬಿಟ್ಟನು.॥19॥

ತತಃ ಶಕ್ರೋ ನಿರೀಕ್ಷ್ಯಾಥ ಪ್ರಣಷ್ಟಂ ತು ಸ್ವಕಂ ಬಲಮ್ ।
ನ್ಯವರ್ತಯದ ಸಂಭ್ರಾಂತಃ ಸಮಾವೃತ್ಯ ದಶಾನನಮ್ ॥

ತನ್ನ ವಿಶಾಲ ಸೈನ್ಯವು ನಾಶವಾಗುವುದನ್ನು ಕಂಡು ಇಂದ್ರನು ಧೈರ್ಯದಿಂದ ದಶಮುಖ ರಾವಣನನ್ನು ಎದುರಿಸಿ ನಾಲ್ಕು ಕಡೆಗಳಿಂದಲೂ ಆಕ್ರಮಿಸಿ ಯುದ್ಧದಿಂದ ವಿಮುಖನನ್ನಾಗಿಸಿದನು.॥20॥

ಏತಸ್ಮಿನ್ನಂತರೇ ನಾದೋ ಮುಕ್ತೋ ದಾನವರಾಕ್ಷಸೈಃ ।
ಹಾ ಹತಾಃ ಸ್ಮ ಇತಿ ಗ್ರಸ್ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾಶಕ್ರೇಣ ರಾವಣಮ್ ॥

ಆಗ ರಾವಣನು ಇಂದ್ರನ ಹಿಡಿತದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಕೊಂಡಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ ದಾನವ ಹಾಗೂ ರಾಕ್ಷಸರು ಅಯ್ಯೋ! ಸತ್ತೆವು ಎಂದು ಜೋರಾಗಿ ಆರ್ತನಾದ ಮಾಡಿದರು.॥21॥

ತತೋ ರಥಂ ಸಮಾಸ್ಥಾಯ ರಾವಣಿಃ ಕ್ರೋಧಮೂರ್ಛಿತಃ ।
ತತ್ಸೈನ್ಯಮತಿ ಸಂಕ್ರುದ್ಧಃ ಪ್ರವಿವೇಶ ಸುದಾರುಣಮ್ ॥

ಆಗಲೇ ರಾವಣಪುತ್ರ ಮೇಘನಾದನು ಕ್ರೋಧೋನ್ಮತ್ತನಾಗಿ, ರಥಾರೂಢನಾಗಿ ಅತ್ಯಂತ ಕುಪಿತನಾಗಿ ಶತ್ರುಗಳ ಭಯಂಕರ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದನು.॥22॥

ತಾಂ ಪ್ರವಿಶ್ಯ ಮಹಾಮಾಯಾಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾಂ ಪಶುಪತೇಃ ಪುರಾ ।
ಪ್ರವಿವೇಶ ಸುಸಂರಬ್ಧಸ್ತತ್ಸೈನ್ಯಂ ಸಮಭಿದ್ರವತ್ ॥

ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಹಿಂದೆ ಪಶುಪತಿ ಮಹಾದೇವನಿಂದ ಪಡೆದ ತಮೋಮಯ ಮಹಾಮಾಯೆಯಿಂದಾಗಿ ತನ್ನನ್ನು ಮರೆಯಾಗಿಸಿಕೊಂಡು, ಅತ್ಯಂತ ಕ್ರೋಧದಿಂದ ಶತ್ರುಸೈನ್ಯವನ್ನು ನುಗ್ಗಿ ಚದುರಿಸತೊಡಗಿದನು.॥23॥

ಸ ಸರ್ವಾ ದೇವತಾಸ್ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಶಕ್ರಮೇವಾಭ್ಯಧಾವತ ।
ಮಹೇಂದ್ರಶ್ಚ ಮಹಾತೇಜಾ ನಾಪಶ್ಯಚ್ಚ ಸುತಂ ರಿಪೋಃ ॥

ಅವನು ಇತರ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಇಂದ್ರನನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದನು, ಆದರೆ ಮಹಾತೇಜಸ್ವೀ ಇಂದ್ರನು ತನ್ನ ಶತ್ರುವಿನ ಮಗನನ್ನು ನೋಡದಾದನು.॥24॥

ವಿಮುಕ್ತಕವಚಸ್ತತ್ರ ವಧ್ಯಮಾನೋಽಪಿ ರಾವಣಿಃ ।
ತ್ರಿದಶೈಃ ಸುಮಹಾವೀರ್ಯೈರ್ನ ಚಕಾರ ಚ ಕಿಂಚನ ॥

ಮಹಾಪರಾಕ್ರಮಿ ದೇವತೆಗಳ ಏಟು ತಿಂದು ರಾವಣಕುಮಾರನ ಕವಚ ಪುಡಿಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಅವನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಕೊಂಚವೂ ಭಯವಾಗಲಿಲ್ಲ.॥25॥

ಸ ಮಾತಲಿಂ ಸಮಾಯಾಂತಂ ತಾಡಯಿತ್ವಾ ಶರೋತ್ತಮೈಃ ।
ಮಹೇಂದ್ರಂ ಬಾಣವರ್ಷೇಣ ಭೂಯ ಏವಾಭ್ಯವಾಕಿರತ್ ॥

ತನ್ನೆದುರಿಗೆ ಬರುತ್ತಿರುವ ಮಾತಲಿಯನ್ನು ಅವನು ಗಾಯಗೊಳಿಸಿ, ಬಾಣಗಳ ಮಳೆ ಸುರಿಸಿ ಪುನಃ ದೇವೇಂದ್ರನನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಬಿಟ್ಟನು.॥26॥

ತತಸ್ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ರಥಂ ಶಕ್ರೋ ವಿಸಸರ್ಜ ಚ ಸಾರಥಿಮ್ ।
ಐರಾವತಂ ಸಮಾರುಹ್ಯ ಮೃಗಯಾಮಾಸ ರಾವಣಿಮ್ ॥

ಆಗ ಇಂದ್ರನು ರಥವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಸಾರಥಿಯನ್ನು ಬಿಳ್ಕೊಟ್ಟು, ಐರಾವತ ಆನೆಯನ್ನೇರಿ ರಾವಣಕುಮಾರನನ್ನು ಹುಡುಕತೊಡಗಿದನು.॥27॥

ಸ ತತ್ರ ಮಾಯಾಬಲವಾನದೃಶ್ಯೋಽಥಾಂತರಿಕ್ಷಗಃ ।
ಇಂದ್ರಂ ಮಾಯಾ ಪರಿಕ್ಷಿಪ್ತಂ ಕೃತ್ವಾ ಸ ಪ್ರಾದ್ರವಚ್ಛರೈಃ ॥

ಮೇಘನಾದನು ತನ್ನ ಮಾಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಪ್ರಬಲನಾಗಿದ್ದನು. ಅವನು ಅದೃಶ್ಯನಾಗಿಯೇ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸತೊಡಗಿದ ಹಾಗೂ ಇಂದ್ರನನ್ನು ಮಾಯೆಯಿಂದ ವ್ಯಾಕುಲಗೊಳಿಸಿ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಅವನನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದನು.॥28॥

ಸ ತಂ ಯದಾ ಪರಿಶ್ರಾಂತಮಿಂದ್ರಂ ಜಜ್ಞೇಽಥ ರಾವಣಿಃ ।
ತದೈನಂ ಮಾಯಯಾ ಬದ್ಧ್ವಾ ಸ್ವಸೈನ್ಯಮಭಿತೋಽನಯತ್ ॥

ಇಂದ್ರನು ಬಹಳ ಬಳಲಿದನೆಂದು ತಿಳಿದ ರಾವಣಕುಮಾರನು ಅವನನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ತನ್ನ ಸೈನ್ಯದೊಳಗೆ ಕೊಂಡು ಹೋದನು.॥29॥

ತಂ ತು ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಬಲಾತ್ತೇನ ನೀಯಮಾನಂ ಮಹಾರಣಾತ್ ।
ಮಹೇಂದ್ರಮಮರಾಃ ಸರ್ವೇ ಕಿಂ ನು ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಚಿಂತಯನ್ ॥

ಮಹಾಸಮರದಿಂದ ಮಹೇಂದ್ರನನ್ನು ಮೇಘನಾದನು ಬಲವಂತವಾಗಿ ಕೊಂಡುಹೋದುದನ್ನು ನೋಡಿ ದೇವತೆ ಗಳೆಲ್ಲರೂ ಈಗೇನಾಗುವುದು ಎಂದು ಯೋಚಿಸತೊಡಗಿದರು.॥30॥

ದೃಶ್ಯತೇ ನ ಸ ಮಾಯಾವೀ ಶಕ್ರಜಿತ್ಸಮಿತಿಂಜಯಃ ।
ವಿದ್ಯಾವಾನಪಿ ಯೇನೇಂದ್ರೋ ಮಾಯಯಾಪಹೃತೋ ಬಲಾತ್ ॥

ಯುದ್ಧವಿಜಯೀ ಈ ಮಾಯಾವೀ ರಾಕ್ಷಸನು ಸ್ವತಃ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ, ಅದರಿಂದ ಇಂದ್ರನನ್ನು ಗೆಲ್ಲಲು ಸಫಲನಾದನು. ದೇವೇಂದ್ರನು ರಾಕ್ಷಸಿ ಮಾಯೆಯನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವ ವಿದ್ಯೆ ತಿಳಿದಿದ್ದರೂ ಈ ರಾಕ್ಷಸನು ಮಾಯೆಯಿಂದ ಬಲವಂತವಾಗಿ ಅಪಹರಣ ಮಾಡಿರುವನು.॥31॥

ಏತಸ್ಮಿನ್ನಂತರೇ ಕ್ರುದ್ಧಾಃ ಸರ್ವೇ ಸುರಗಣಾಸ್ತದಾ ।
ರಾವಣಂ ವಿಮುಖೀಕೃತ್ಯ ಶರವರ್ಷೈರವಾಕಿರನ್ ॥

ಹೀಗೆ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾ ಆ ದೇವತೆಗಳೆಲ್ಲರೂ ಆಗ ರೋಷಗೊಂಡು, ರಾವಣನನ್ನು ಯುದ್ದದಿಂದ ವಿಮುಖಗೊಳಿಸಿ, ಅವನ ಮೇಲೆ ಬಾಣಗಳ ಮಳೆ ಸುರಿಸಿದರು.॥32॥

ರಾವಣಸ್ತು ಸಮಾಸಾದ್ಯ ಆದಿತ್ಯಾಂಶ್ಚ ವಸೂಂಸ್ತದಾ ।
ನ ಶಶಾಕ ಸ ಸಂಗ್ರಾಮೇ ಯೋದ್ಧುಂ ಶತ್ರುಭಿರರ್ದಿತಃ ॥

ಆದಿತ್ಯರು, ವಸುಗಳು ಎದುರಾದಾಗ ರಾವಣನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಅವರ ಮುಂದೆ ನಿಲ್ಲದಾದನು; ಏಕೆಂದರೆ ಶತ್ರುಗಳು ಅವನನ್ನು ಬಹಳ ಪೀಡಿಸಿದ್ದರು.॥33॥

ಸ ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಪರಿಮ್ಲಾನಂ ಪ್ರಹಾರೈರ್ಜರ್ಜರೀಕೃತಮ್ ।
ರಾವಣಿಃ ಪಿತರಂ ಯುದ್ಧೇಽದರ್ಶನಸ್ಥೋಽಬ್ರವೀದಿದಮ್ ॥

ತಂದೆಯ ಶರೀರ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಜರ್ಜರಿತವಾಗಿ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಬಳಲಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡ ಮೇಘನಾದನು ಅದೃಶ್ಯನಾಗಿದ್ದುಕೊಂಡೆ ರಾವಣನಲ್ಲಿ ಇಂತೆಂದನು.॥34॥

ಆಗಚ್ಛ ತಾತ ಗಚ್ಛಾಮೋ ರಣಕರ್ಮ ನಿವರ್ತತಾಮ್ ।
ಜಿತಂ ನೋ ವಿದಿತಂ ತೇಽಸ್ತು ಸ್ವಸ್ಥೋಭವ ಗತಜ್ವರಃ ॥

ಅಪ್ಪಾ! ನಡೀರಿ, ಈಗ ನಾವು ಮನೆಗೆ ಹೋಗೋಣ. ಯುದ್ಧ ನಿಲ್ಲಿಸಿಬಿಡಿ, ನಮ್ಮ ವಿಜಯವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ನೀವು ನಿಶ್ಚಿಂತರಾಗಿರಿ.॥35॥

ಅಯಂ ಹಿ ಸುರಸೈನ್ಯಸ್ಯ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಸ್ಯ ಚ ಯಃ ಪ್ರಭುಃ ।
ಸ ಗೃಹೀತೋ ದೇವಬಲಾದ್ ಭಗ್ನದರ್ಪಾಃ ಸುರಾಃ ಕೃತಾಃ ॥

ಈ ಮೂರು ಲೋಕದ ಸ್ವಾಮಿ ಇಂದ್ರನನ್ನು ನಾನು ದೇವಸೈನ್ಯದಿಂದ ಸೆರೆ ಹಿಡಿದಿದ್ದೇನೆ. ಹೀಗೆ ಮಾಡಿ ನಾನು ದೇವತೆಗಳ ಅಹಂಕಾರವನ್ನು ನುಚ್ಚುನೂರಾಗಿಸಿದ್ದೇನೆ.॥36॥

ಯಥೇಷ್ಟಂ ಭುಂಕ್ಷ್ವ ಲೋಕಾಂ ಸ್ತ್ರೀನ್ನಿಗೃಹ್ಯಾರಾತಿಮೋಜಸಾ ।
ವೃಥಾ ಕಿಂ ತೇ ಶ್ರಮೇಣೇಹ ಯುದ್ಧಮದ್ಯ ತು ನಿಷ್ಫಲಮ್ ॥

ನೀವು ನಿಮ್ಮ ಶತ್ರುವನ್ನು ಬಲವಂತವಾಗಿ ಬಂಧಿಸಿ ಸ್ವೆಚ್ಛೆಯಿಂದ ಮೂರು ಲೋಕದ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವಿರಿ. ಇಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧ ಮಾಡುವ ವ್ಯರ್ಥಶ್ರಮದಿಂದ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ.॥37॥

ತತಸ್ತೇ ದೈವತಗಣಾ ನಿವೃತ್ತಾ ರಣಕರ್ಮಣಃ ।
ತಚ್ಛ್ರುತ್ವಾ ರಾವಣೇರ್ವಾಕ್ಯಂ ಶಕ್ರಹೀನಾಃ ಸುರಾಃ ಗತಾಃ ॥

ಮೇಘನಾದನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ದೇವತೆಗಳೆಲ್ಲ ಯುದ್ಧದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾಗಿ, ಇಂದ್ರನಿಲ್ಲದೆ ಮರಳಿ ಹೋದರು.॥38॥

ಅಥ ರಣವಿಗತಃ ಸ ಉತ್ತವೌಜಾ-
ಸ್ತ್ರಿದಶರಿಪುಃ ಪ್ರಥಿತೋ ನಿಶಾಚರೇಂದ್ರಃ ।
ಸ್ವಸುತವಚನಮಾದೃತಃ ಪ್ರಿಯಂ ತತ್
ಸಮನುನಿಶಮ್ಯ ಜಗಾದಚೈವ ಸೂನುಮ್ ॥

ತನ್ನ ಮಗನ ಪ್ರಿಯ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿದ ಮಹಾ ಬಲಶಾಲೀ ದೇವದ್ರೋಹೀ, ಸುವಿಖ್ಯಾತ ರಾಕ್ಷಸರಾಜ ರಾವಣನು ಯುದ್ಧದಿಂದ ನಿವೃತ್ತನಾಗಿ ಮೇಘನಾದನಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದನು.॥39॥

ಅತಿಬಲಸದೃಶೈಃ ಪರಾಕ್ರಮೈಸ್ತ್ವಂ
ಮಮ ಕುಲವಂಶವಿವರ್ಧನಃ ಪ್ರಭೋ ।
ಯದಯಮತುಲ್ಯಬಲಸ್ತ್ವಯಾದ್ಯ ವೈ
ತ್ರಿದಶಪತಿಸ್ತ್ರಿದಶಾಶ್ಚ ನಿರ್ಜಿತಾಃ ॥

ಸಾಮರ್ಥ್ಯಶಾಲಿ ಪುತ್ರನೇ! ತನ್ನ ಬಲಕ್ಕನುರೂಪ ಅತ್ಯಂತ ಪರಾಕ್ರಮ ಪ್ರಕಟಿಸಿ ಇಂದು ನೀನು ಈ ಅನುಪಮ ಬಲಶಾಲೀ ದೇವೇಂದ್ರನನ್ನು ಗೆದ್ದು, ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಸೋಲಿಸಿಬಿಟ್ಟಿರುವೆ. ನೀನು ನನ್ನ ಕುಲ ಮತ್ತು ವಂಶದ ಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವವನು ಎಂಬುದು ನಿಶ್ಚಯವಾಯಿತು.॥40॥

ನಯ ರಥಮಧಿರೋಪ್ಯ ವಾಸವಂ ನಗರ-
ಮಿತೋ ವ್ರಜ ಸೇನಯಾ ವೃತಸ್ತ್ವಮ್ ।
ಅಹಮಪಿ ತವ ಪೃಷ್ಠತೋ ದ್ರುತಂ
ಸಹ ಸಚಿವೈರನುಯಾಮಿ ಹೃಷ್ಟವತ್ ॥

ಮಗು! ಇಂದ್ರನನ್ನು ರಥದಲ್ಲಿ ಕುಳ್ಳಿರಿಸಿಕೊಂಡು ನೀನು ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಲಂಕೆಗೆ ತೆರಳು. ನಾನೂ ಕೂಡ ಮಂತ್ರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂತೋಷವಾಗಿ ಬೇಗನೇ ನಿನ್ನ ಹಿಂದೆ-ಹಿಂದೆ ಬರುವೆನು.॥41॥

ಅಥ ಸ ಬಲವೃತಃ ಸವಾಹನ-
ಸ್ತ್ರಿದಶಪತಿಂ ಪರಿಗೃಹ್ಯ ರಾವಣಿಃ ।
ಸ್ವಭವನಮಧಿಗಮ್ಯ ವೀರ್ಯವಾನ್
ಕೃತಸಮರಾನ್ವಿಸಸರ್ಜ ರಾಕ್ಷಸಾನ್ ॥

ತಂದೆಯ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ರಾವಣಕುಮಾರ ಮೇಘನಾದನು ದೇವ ರಾಜನನ್ನು ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಸೈನ್ಯ, ವಾಹನಗಳೊಂದಿಗೆ ಲಂಕೆಗೆ ತೆರಳಿದನು. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಿ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಗಳಾದ ನಿಶಾಚರರನ್ನು ಬೀಳ್ಕೊಟ್ಟನು.॥42॥

ಶ್ರೀವಾಲ್ಮೀಕಿ ವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಉತ್ತರ ಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ಇಪ್ಪತ್ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಸರ್ಗ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು.॥29॥