०२७ सुमालि-हतिः

ಸ್ವರ್ಗದ ಮೇಲೆ ಸೈನ್ಯಸಹಿತ ರಾವಣನ ಆಕ್ರಮಣ, ಇಂದ್ರನು ರಾವಣನ ಸಂಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದುದು, ಮುಂದೆ ರಾವಣನ ವಧೆ ಮಾಡುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿ ಮಹಾವಿಷ್ಣು ಇಂದ್ರನನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಿಕೊಟ್ಟುದು, ದೇವ - ದಾನವರ ಯುದ್ಧ

ಕೈಲಾಸಂ ಲಂಘಯಿತ್ವಾ ತು ಸಸೈನ್ಯಬಲವಾಹನಃ ।
ಆಸಸಾದ ಮಹಾತೇಜಾ ಇಂದ್ರಲೋಕಂ ದಶಾನನಃ ॥

ಮಹಾತೇಜಸ್ವೀ ದಶಾನನನು ಸೈನ್ಯ-ಬಲವಾಹಗಳೊಡನೆ ಕೈಲಾಸ ಪರ್ವತವನ್ನು ದಾಟಿ ಇಂದ್ರಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋದನು.॥1॥

ತಸ್ಯ ರಾಕ್ಷಸಸೈನ್ಯಸ್ಯ ಸಮಂತಾದುಪಯಾಸ್ಯತಃ ।
ದೇವಲೋಕೇ ಬಭೌ ಶಬ್ದೋ ಭಿದ್ಯಮಾನಾರ್ಣವೋಪಮಃ ॥

ದೇವಲೋಕದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಕೇಳಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ರಾವಣನ ಸೈನ್ಯದ ಕೋಲಾಹಲವು ಸಮುದ್ರವನ್ನು ಕಡೆಯುವ ಶಬ್ದದಂತೆ ಕೇಳಿಬರುತ್ತಿತ್ತು.॥2॥

ಶ್ರುತ್ವಾ ತು ರಾವಣಂ ಪ್ರಾಪ್ತಮಿಂದ್ರಶ್ಚಲಿತ ಆಸನಾತ್ ।
ದೇವಾನಥಾಬ್ರವೀತ್ತತ್ರ ಸರ್ವಾನೇವ ಸಮಾಗತಾನ್ ॥

ರಾವಣನ ಆಗಮನವನ್ನು ಕೇಳಿ ದೇವೇಂದ್ರನು ಆಸನದಿಂದ ಎದ್ದು, ತನ್ನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದ ಸಮಸ್ತ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದನು.॥3॥

ಆದಿತ್ಯಾಂಶ್ಚ ವಸೂನ್ ರುದ್ರಾನ್ಸಾಧ್ಯಾಂಶ್ಚ ಸಮರುದ್ಗಣಾನ್ ।
ಸಜ್ಜಾ ಭವತ ಯುದ್ಧಾರ್ಥಂ ರಾವಣಸ್ಯ ದುರಾತ್ಮನಃ ॥

ಅವನು ಆದಿತ್ಯರಿಗೆ, ವಸುಗಳಿಗೆ, ರುದ್ರರಿಗೆ, ಸಾಧ್ಯ ಮರುದ್ಗಣರಿಗೂ - ನೀವೆಲ್ಲರೂ ದುರಾತ್ಮಾ ರಾವಣನೊಂದಿಗೆ ಯುದ್ಧಮಾಡಲು ಸಿದ್ಧರಾಗಿರಿ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದನು.॥4॥

ಏವಮುಕ್ತಾಸ್ತು ಶಕ್ರೇಣ ದೇವಾಃ ಶಕ್ರಸಮಾ ಯುಧಿ ।
ಸಂನಹ್ಯ ಸುಮಹಾಸತ್ತ್ವಾ ಯುದ್ಧಶ್ರದ್ಧಾಸಮನ್ವಿತಾಃ ॥

ಇಂದ್ರನು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದಾಗ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ತೋರುವ ಮಹಾಬಲಿ ದೇವತೆಗಳು ಕವಚಾದಿ ಧರಿಸಿ ಯುದ್ಧಕ್ಕಾಗಿ ಉತ್ಸುಕರಾದರು.॥5॥

ಸ ತು ದೀನಃ ಪರಿತ್ರಸ್ತೋ ಮಹೇಂದ್ರೋ ರಾವಣಂ ಪ್ರತಿ ।
ವಿಷ್ಣೋಃ ಸಮೀಪಮಾಗತ್ಯ ವಾಕ್ಯಮೇತದುವಾಚ ಹ ॥

ದೇವೇಂದ್ರನಿಗೆ ರಾವಣನಿಂದ ಭಯವಿತ್ತು, ಆದ್ದರಿಂದ ಅವನು ದುಃಖಿತನಾಗಿ ಭಗವಾನ್ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಇಂತೆಂದನು.॥6॥

ವಿಷ್ಣೋ ಕಥಂ ಕರಿಷ್ಯಾಮಿ ರಾವಣಂ ರಾಕ್ಷಸಂ ಪ್ರತಿ ।
ಅಹೋಽತಿಬಲವದ್ರಕ್ಷೋ ಯುದ್ಧಾರ್ಥಮಭಿವರ್ತತೇ ॥

ಮಹಾವಿಷ್ಣುವೇ! ಅತ್ಯಂತ ಬಲಶಾಲಿ ನಿಶಾಚರ ರಾಕ್ಷಸ ರಾವಣನು ನನ್ನೊಡನೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಲು ಬಂದಿರುವನು, ಈಗ ನಾನೇನು ಮಾಡಲಿ.॥7॥

ವರಪ್ರದಾನಾದ್ಬಲವಾನ್ ನ ಖಲ್ವನ್ಯೇನ ಹೇತುನಾ ।
ತತ್ತು ಸತ್ಯಂ ವಚಃ ಕಾರ್ಯಂ ಯದುಕ್ತಂ ಪದ್ಮಯೋನಿನಾ ॥

ಅವನ ಈ ಉದ್ಧಟತನಕ್ಕೆ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರಿಂದ ಪಡೆದ ವರಬಲವೇ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಬ್ರಹ್ಮದೇವರು ಕೊಟ್ಟಿರುವ ವರವನ್ನು ಸತ್ಯವಾಗಿಸುವುದು ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕರ್ತವ್ಯವಾಗಿದೆ.॥8॥

ತದ್ಯಥಾ ನಮುಚಿರ್ವೃತ್ರೋ ಬಲಿರ್ನರಕಶಂಬರೌ ।
ತ್ವದ್ಬಲಂ ಸಮವಷ್ಟಭ್ಯ ಮಯಾ ದಗ್ಧಾಸ್ತಥಾ ಕುರು ॥

ಈ ಹಿಂದೆ ನಿನ್ನ ಬಲವನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿ ನಾನು ನಮೂಚಿ, ವೃತ್ರಾಸುರ, ಬಲಿ, ನರಕ, ಶಂಬರ ಆದಿ ಅಸುರರನ್ನು ಅಂತ್ಯಗೊಳಿಸಿದಂತೆ ಈಗಲೂ ರಾವಣನ ಅಂತ್ಯವಾಗುವಂತಹ ಉಪಾಯವನ್ನು ಯೋಚಿಸು.॥9॥

ನ ಹ್ಯನ್ಯೋ ದೇವದೇವೇಶ ತ್ವದೃತೇ ಮಧುಸೂದನ ।
ಗತಿಃ ಪರಾಯಣಂ ಚಾಪಿ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯೇ ಸ ಚರಾಚರೇ ॥

ಮಧಸೂದನನೇ! ನೀನೇ ದೇವದೇವನಾಗಿರುವೆ, ಈ ಚರಾಚರ ತ್ರಿಭುವನಗಳಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳಾದ ನಮಗೆ ಪರಮಾಶ್ರಯನು ನೀನಲ್ಲದೆ ಬೇರೆ ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ.॥10॥

ತ್ವಂ ಹಿ ನಾರಾಯಣಃ ಶ್ರೀಮಾನ್ಪದ್ಮನಾಭಃ ಸನಾತನಃ ।
ತ್ವಯೇಮೇ ಸ್ಥಾಪಿತಾ ಲೋಕಾಃ ಶಕ್ರಶ್ಚಾಹಂ ಸುರೇಶ್ವರಃ ॥

ಪದ್ಮನಾಭಾ! ನಿನ್ನ ನಾಭಿಕಮಲದಿಂದಲೇ ಜಗತ್ತಿನ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ನೀನೇ ಸನಾತನ ನಾರಾಯಣನಾಗಿರುವೆ. ಈ ಮೂರು ಲೋಕಗಳನ್ನು ನೀನೇ ಸ್ಥಾಪಿಸಿ, ದೇವರಾಜ ಇಂದ್ರನಾದ ನನ್ನನ್ನು ನೀನೇ ನಿಯೋಜಿಸಿರುವೆ.॥11॥

ತ್ವಯಾ ಸೃಷ್ಟಮಿದಂ ಸರ್ವಂ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಂ ಸಚರಾಚರಮ್ ।
ತ್ವಾಮೇವ ಭಗವನ್ಸರ್ವೇ ಪ್ರವಿಶಂತಿ ಯುಗಕ್ಷಯೇ ॥

ಭಗವಂತ! ನೀನೇ ಸ್ಥಾವರ - ಜಂಗಮ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಹಿತ ಈ ತ್ರಿಭುವನಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿರುವೆ. ಪ್ರಳಯಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ತ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ನಿನ್ನೊಳಗೇ ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತವೆ.॥12॥

ತದಾಚಕ್ಷ್ವ ಯಥಾತತ್ತ್ವಂ ದೇವದೇವ ಮಮ ಸ್ವಯಮ್ ।
ಅಸಿಚಕ್ರಸಹಾಯಸ್ತ್ವಂ ಯೋತ್ಸ್ಯತೇ ರಾವಣಂ ಪ್ರತಿ ॥

ಅದಕ್ಕಾಗಿ ದೇವದೇವನೇ! ನನ್ನ ವಿಜಯವಾಗುವಂತಹ ಯಾವುದಾದರೂ ಅಮೋಘ ಉಪಾಯವನ್ನು ತಿಳಿಸು. ನೀನು ಸ್ವತಃ ಚಕ್ರ ಮತ್ತು ಖಡ್ಗ ಧರಿಸಿ ರಾವಣನೊಡನೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡುವೆಯಾ.॥13॥

ಏವಮುಕ್ತಃ ಸ ಶಕ್ರೇಣ ದೇವೋ ನಾರಾಯಣಃ ಪ್ರಭುಃ ।
ಅಬ್ರವೀನ್ನ ಪರಿತ್ರಾಸಃ ಕರ್ತವ್ಯಃ ಶ್ರೂಯತಾಂ ಚ ಮೇ ॥

ಇಂದ್ರನು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದಾಗ ಭಗವಾನ್ ನಾರಾಯಣನು ಹೇಳಿದನು - ದೇವೇಂದ್ರನೇ! ನೀನು ಭಯಪಡಬೇಡ. ನನ್ನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳು.॥14॥

ನ ತಾವದೇಷ ದುಷ್ಟಾತ್ಮಾ ಶಕ್ಯೋ ಜೇತುಂ ಸುರಾಸುರೈಃ ।
ಹಂತುಂ ಚಾಪಿ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ವರದಾನೇನ ದುರ್ಜಯಃ ॥

ಈ ದುಷ್ಟಾತ್ಮಾ ರಾವಣನನ್ನು ಸಮಸ್ತ ದೇವತೆಗಳು, ಅಸುರರು ಸೇರಿಯೂ ಕೊಲ್ಲಲಾರರು, ಸೋಲಿಸಲಾರರು; ಏಕೆಂದರೆ ಇವನು ವರ ಪಡೆದು ಈಗ ದುರ್ಜಯನಾಗಿದ್ದಾನೆ.॥15॥

ಸರ್ವಥಾ ತು ಮಹತ್ಕರ್ಮ ಕರಿಷ್ಯತಿ ಬಲೋತ್ಕಟಃ ।
ರಾಕ್ಷಸಃ ಪುತ್ರ ಸಹಿತೋ ದೃಷ್ಟಮೇತನ್ನಿಸರ್ಗತಃ ॥

ತನ್ನ ಪುತ್ರನೊಂದಿಗೆ ಬಂದಿರುವ ಈ ಉತ್ಕಟ ಬಲಶಾಲಿ ರಾಕ್ಷಸನು ಮಹಾ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಕಟಗೊಳಿಸುವನು. ಇದು ನನಗೆ ನನ್ನ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಜ್ಞಾನದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕಾಣುತ್ತದೆ.॥16॥

ಯತ್ತು ಮಾಂ ತ್ವಮಭಾಷಿಷ್ಠಾ ಯುಧ್ಯಸ್ವೇತಿ ಸುರೇಶ್ವರ ।
ನಾಹಂ ತಂ ಪ್ರತಿಯೋತ್ಸ್ಯಾಮಿ ರಾವಣಂ ರಾಕ್ಷಸಂ ಯುಧಿ ॥

ಸುರೇಶ್ವರ! ಇನ್ನೊಂದು ಮಾತು ಹೇಳುತ್ತೇನೆ - ‘ನೀನೇ ಅವನೊಡನೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡು’ ಎಂದು ನೀನು ಹೇಳುತ್ತಿರುವೆ. ಆದರೆ ಈಗ ನಾನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ರಾವಣನನ್ನು ಇದಿರಿಸಲು ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ.॥17॥

ನಾಹತ್ವಾ ಸಮರೇ ಶತ್ರುಂ ವಿಷ್ಣುಃ ಪ್ರತಿನಿವರ್ತತೇ ।
ದುರ್ಲಭಶ್ಚೈವ ಕಾಮೋಽದ್ಯ ವರಗುಪ್ತಾದ್ಧಿ ರಾವಣಾತ್ ॥

ನಾನು ಸಂಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಶತ್ರುವನ್ನು ವಧಿಸದೆ ಹಿಂದಿರುಗುವುದಿಲ್ಲ ಇದು ವಿಷ್ಣುವಾದ ನನ್ನ ಸ್ವಭಾವವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಈಗ ರಾವಣನು ವರದಾನದಿಂದ ಸುರಕ್ಷಿತನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ನನ್ನ ವಿಜಯ ಇಚ್ಛೆ ಅವನಿಂದ ಪೂರ್ಣವಾಗುವುದು ಕಠಿಣವಾಗಿದೆ.॥18॥

ಪ್ರತಿಜಾನೇ ಚ ದೇವೇಂದ್ರ ತ್ವತ್ಸಮೀಪೇ ಶತಕ್ರತೋ ।
ಭವಿತಾಸ್ಮಿ ಯಥಾಸ್ಯಾಹಂ ರಕ್ಷಸೋ ಮೃತ್ಯುಕಾರಣಮ್ ॥

ಆದರೂ ದೇವೇಂದ್ರನೇ ! ಶತಕ್ರತೋ ! ಸಮಯ ಬಂದಾಗ ನಾನೇ ಈ ರಾಕ್ಷಸನ ಮೃತ್ಯುವಿನ ಕಾರಣವಾಗುವೆನೆಂದು ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ.॥19॥

ಅಹಮೇವ ನಿಹಂತಾಸ್ಮಿ ರಾವಣಂ ಸಪುರಃಸರಮ್ ।
ದೇವತಾ ನಂದಯಿಷ್ಯಾಮಿ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಕಾಲಮುಪಾಗತಮ್ ॥

ನಾನೇ ಸೈನ್ಯ ಸಮೇತನಾದ ರಾವಣನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿ, ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಆನಂದಗೊಳಿಸುವೆನು; ಆದರೆ ಅವನ ಮೃತ್ಯುವಿನ ಸಮಯ ಸನ್ನಿಹಿತವಾದಾಗಲೇ ಇದಾಗುವುದು.॥20॥

ಏತತ್ತೇ ಕಥಿತಂ ತತ್ತ್ವಂ ದೇವರಾಜ ಶಚೀಪತೇ ।
ಯುಧ್ಯಸ್ವ ವಿಗತತ್ರಾಸಃ ಸುರೈಃ ಸಾರ್ಧಂ ಮಹಾಬಲ ॥

ದೇವರಾಜನೇ! ನಿನಗೆ ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಯಥಾವತ್ತಾಗಿ ಹೇಳಿರುವೆನು. ಮಹಾಬಲನೇ! ಈಗ ನೀನು ನಿರ್ಭಯನಾಗಿ ದೇವತೆಗಳೊಡನೆ ಆ ರಾಕ್ಷಸನೊಂದಿಗೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡು.॥21॥

ತತೋ ರುದ್ರಾಃ ಸಹಾದಿತ್ಯಾ ವಸವೋ ಮರುತೋಽಶ್ವಿನೌ ।
ಸಂನ್ನದ್ಧಾ ನಿರ್ಯಯುಸ್ತೂರ್ಣಂ ರಾಕ್ಷಸಾನಭಿತಃ ಪುರಾತ್ ॥

ಬಳಿಕ ರುದ್ರ, ಆದಿತ್ಯ, ವಸು, ಮರುದ್ಗಣ, ಅಶ್ವಿನೀಕುಮಾರ ಮೊದಲಾದ ದೇವತೆಗಳು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧರಾಗಿ, ಅಮರಾವತಿಯಿಂದ ಹೊರಟು ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಮುಂದರಿದರು.॥22॥

ಏತಸ್ಮಿನ್ನಂತರೇ ನಾದಃ ಶುಶ್ರುವೇ ರಜನೀಕ್ಷಯೇ ।
ತಸ್ಯ ರಾವಣಸೈನ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರಯುದ್ಧಸ್ಯ ಸಮಂತತಃ ॥

ರಾತ್ರೆ ಕಳೆಯುತ್ತಿರುವಂತೆ ಎಲ್ಲೆಡೆಗಳಿಂದ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಉದ್ಯುಕ್ತವಾದ ರಾವಣನ ಸೈನ್ಯದ ಮಹಾ ಕೋಲಾಹಲ ಕೇಳಿ ಬರತೊಡಗಿತು.॥23॥

ತೇ ಪ್ರಬುದ್ಧಾ ಮಹಾವೀರ್ಯಾ ಅನ್ಯೋನ್ಯಮಭಿವೀಕ್ಷ್ಯವೈ।
ಸಂಗ್ರಾಮಮೇವಾಭಿಮುಖಾ ಅಭ್ಯವರ್ತಂತ ಹೃಷ್ಟವತ್ ॥

ಆ ಮಹಾಪರಾಕ್ರಮಿ ರಾಕ್ಷಸ ಸೈನಿಕರು ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಎದ್ದು ಪರಸ್ಪರ ನೋಡುತ್ತಾ, ಬಹಳ ಹರ್ಷ-ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಯುದ್ಧಕ್ಕಾಗಿ ಮುನ್ನಡೆದರು.॥24॥

ತತೋ ದೈವತಸೈನ್ಯಾನಾಂ ಸಂಕ್ಷೋಭಃ ಸಮಜಾಯತ ।
ತದಕ್ಷಯಂ ಮಹಾಸೈನ್ಯಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸಮರಮೂರ್ಧನಿ ॥

ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಅಪಾರವಾಗಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ನೋಡಿ ದೇವಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಳವಳವುಂಟಾಯಿತು.॥25॥

ತತೋ ಯುದ್ಧಂ ಸಮಭವದ್ದೇವದಾನವ ರಕ್ಷಸಾಮ್ ।
ಘೋರಂ ತುಮುಲನಿರ್ಹ್ರಾದಂ ನಾನಾ ಪ್ರಹರಣೋದ್ಯತಮ್ ॥

ಮತ್ತೆ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ದಾನವ - ರಾಕ್ಷಸರೊಂದಿಗೆ ಭಯಂಕರ ಯುದ್ಧ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಭಯಂಕರ ಕೋಲಾಹಲ ದೊಂದಿಗೆ ಎರಡೂ ಕಡೆಗಳಿಂದ ಅಸ್ತ್ರ-ಶಸ್ತ್ರಗಳ ಮಳೆ ಸುರಿಯಿತು.॥26॥

ಏತಸ್ಮಿನ್ನಂತರೇ ಶೂರಾ ರಾಕ್ಷಸಾ ಘೋರದರ್ಶನಾಃ ।
ಯುದ್ಧಾರ್ಥಂ ಸಮವರ್ತಂತ ಸಚಿವಾ ರಾವಣಸ್ಯ ತೇ ॥

ಆಗ ಭಯಂಕರವಾದ ರಾವಣನ ಮಂತ್ರಿಗಳು, ಶೂರವೀರ ರಾಕ್ಷಸರು ಯುದ್ಧಕ್ಕಾಗಿ ಮುನ್ನಡೆದರು.॥27॥

ಮಾರೀಚಶ್ಚ ಪ್ರಹಸ್ತಶ್ಚ ಮಹಾಪಾರ್ಶ್ವ ಮಹೋದರೌ ।
ಅಕಂಪನೋ ನಿಕುಂಭಶ್ಚ ಶುಕಃ ಸಾರಣ ಏವ ಚ ॥

ಸಂಹ್ರಾದೋ ಧೂಮಕೇತುಶ್ಚ ಮಹಾದಂಷ್ಟ್ರೋ ಘಟೋದರಃ ।
ಜಂಬುಮಾಲೀ ಮಹಾಹ್ರಾದೋ ವಿರೂಪಾಕ್ಷಶ್ಚ ರಾಕ್ಷಸಃ ॥

ಸುಪ್ತಘ್ನೋ ಯಜ್ಞ ಕೋಪಶ್ಚ ದುರ್ಮುಖೋ ದೂಷಣಃ ಖರಃ ।
ತ್ರಿಶಿರಾಃ ಕರವೀರಾಕ್ಷಃ ಸೂರ್ಯಶತ್ರುಶ್ಚ ರಾಕ್ಷಸಃ ॥

ಮಹಾಕಾಯೋಽತಿಕಾಯಶ್ಚ ದೇವಾಂತಕ ನರಾಂತಕೌ ।
ಏತೈಃ ಸರ್ವೈಃ ಪರಿವೃತೋ ಮಹಾವೀರ್ಯೌರ್ಮಹಾಬಲಃ ॥
ರಾವಣಸ್ಯಾರ್ಯಕಃ ಸೈನ್ಯಂ ಸುಮಾಲೀ ಪ್ರವಿವೇಶ ಹ ।

ಮಾರೀಚ, ಪ್ರಹಸ್ತ, ಮಹಾಪಾರ್ಶ್ವ, ಮಹೋದರ, ಅಕಂಪನ, ನಿಕುಂಭ, ಶುಕ, ಸಾರಣ, ಸಂಹ್ರಾದ, ಧೂಮಕೇತು, ಮಹಾದಂಷ್ಟ್ರ, ಘಟೋದರ, ಜಂಬುಮಾಲೀ, ಮಹಾಹ್ರಾದ, ವಿರೂಪಾಕ್ಷ, ಸುಪ್ತಘ್ನ, ಯಜ್ಞಕೋಪ, ದುರ್ಮುಖ, ದೂಷಣ, ಖರ, ತ್ರಿಶಿರ, ಕರವೀರಾಕ್ಷ, ಸೂರ್ಯಶತ್ರು, ಮಹಾಕಾಯ, ಅತಿಕಾಯ, ದೇವಾಂತಕ, ನರಾಂತಕ ಮೊದಲಾದ ಎಲ್ಲ ಮಹಾಪರಾಕ್ರಮಿ ರಾಕ್ಷಸರಿಂದ ಸುತ್ತು ವರೆದ ಮಹಾಬಲಿ ರಾವಣನ ತಾತನಾದ ಸುಮಾಲಿಯು ದೇವತೆಗಳ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದನು.॥28-31½॥

ಸ ದೈವತಗಣಾನ್ಸರ್ವಾನ್ ನಾನಾಪ್ರಹರಣೈಃ ಶಿತೈಃ ॥
ವ್ಯಧ್ವಂಸಯತ್ಸಮಂ ಕ್ರುದ್ಧೋ ವಾಯುರ್ಜಲಧರಾನಿವ ।

ಅವನು ಕುಪಿತನಾಗಿ ನಾನಾರೀತಿಯ ಹರಿತವಾದ ಅಸ್ತ್ರ-ಶಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ ಸಮಸ್ತ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ವಾಯುವು ಮೋಡಗಳನ್ನು ಛಿನ್ನ-ಭಿನ್ನಗೊಳಿಸುವಂತೆ ಹೊಡೆದು ಓಡಿಸಿದನು.॥32½॥

ತದ್ದೈವತ ಬಲಂ ರಾಮ ಹನ್ಯಮಾನಂ ನಿಶಾಚರೈಃ ॥
ಪ್ರಣುನ್ನಂ ಸರ್ವತೋ ದಿಗ್ಭ್ಯಃ ಸಿಂಹನುನ್ನಾ ಮೃಗಾ ಇವ ।

ಶ್ರೀರಾಮಾ! ನಿಶಾಚರರ ಏಟು ತಿಂದು ದೇವತೆಗಳ ಸೈನ್ಯವು ಸಿಂಹವು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿದ ಜಿಂಕೆಗಳಂತೆ ದಿಕ್ಕಾಪಾಲಾಗಿ ಓಡಿಹೋಯಿತು.॥33½॥

ಏತಸ್ಮಿನ್ನಂತರೇ ಶೂರೋ ವಸೂನಾಮಷ್ಟಮೋ ವಸುಃ ॥
ಸಾವಿತ್ರ ಇತಿ ವಿಖ್ಯಾತಃ ಪ್ರವಿವೇಶ ರಣಾಜಿರಮ್ ।

ಆಗಲೇ ವಸುಗಳಲ್ಲಿ ಎಂಟನೆಯವನಾದ ಸಾವಿತ್ರವಸು ಸಮರಾಂಗಣವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದನು.॥34½॥

ಸೈನ್ಯೈಃ ಪರಿವೃತೋ ಹೃಷ್ಟೈರ್ನಾನಾಪ್ರಹರಣೋದ್ಯತೈಃ ॥
ತ್ರಾಸಯನ್ ಶತ್ರುಸೈನ್ಯಾನಿ ಪ್ರವಿವೇಶ ರಣಾಜಿರಮ್ ।

ಅವನು ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರದ ಅಸ್ತ್ರ-ಶಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ ಸುಸಜ್ಜಿತನಾಗಿ ಉತ್ಸಾಹೀ ಸೈನಿಕರಿಂದ ಪರಿವೃತನಾಗಿದ್ದನು. ಅವನು ಶತ್ರು ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಸಂತ್ರಸ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತಾ ರಣಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಡೆದನು.॥35½॥

ತಥಾದಿತ್ಯೌ ಮಹಾವೀರ್ಯೌ ತ್ವಷ್ಟಾ ಪೂಷಾ ಚ ತೌ ಸಮಮ್ ॥
ನಿರ್ಭಯೌ ಸಹ ಸೈನ್ಯೇನ ತದಾ ಪ್ರಾವಿಶತಾಂ ರಣೇ ।

ಇವನಲ್ಲದೆ ಅದಿತಿಯ ಪುತ್ರರಾದ ತ್ವಷ್ಟಾ ಮತ್ತು ಪೂಷಾ ಇವರಿಬ್ಬರೂ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ, ನಿರ್ಭಯರಾದ ಅವರು ಒಮ್ಮೆಗೆ ಯುದ್ಧರಂಗವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು.॥36½॥

ತತೋ ಯುದ್ಧಂ ಸಮಭವತ್ಸುರಾಣಾಂ ಸಹ ರಾಕ್ಷಸೈಃ ॥
ಕ್ರುದ್ಧಾನಾಂ ರಕ್ಷಸಾಂ ಕೀರ್ತಿಂ ಸಮರೇಷ್ವ ನಿವರ್ತಿನಾಮ್ ।

ಮತ್ತೆ ರಾಕ್ಷಸರೊಂದಿಗೆ ದೇವತೆಗಳ ಘೋರಯುದ್ಧ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಯುದ್ಧದಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗದಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸರ ಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ನೋಡಿ-ಕೇಳಿ ದೇವತೆಗಳು ಬಹಳ ಕುಪಿತರಾದರು.॥37½॥

ತತಸ್ತೇ ರಾಕ್ಷಸಾಃ ಸರ್ವೇ ವಿಬುಧಾನ್ಸಮರೇ ಸ್ಥಿತಾನ್ ॥
ನಾನಾ ಪ್ರಹರಣೈರ್ಘೋರೈರ್ಜಘ್ನುಃ ಶತಸಹಸ್ರಶಃ ।

ಅನಂತರ ಸಮಸ್ತ ರಾಕ್ಷಸರು ಯುದ್ಧ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನಿಂತಿದ್ದ ಲಕ್ಷಾವಧೀ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರದ ಅಸ್ತ್ರ-ಶಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ ಹೊಡೆಯ ತೊಡಗಿದರು.॥38½॥

ದೇವಾಶ್ಚ ರಾಕ್ಷಸಾನ್ ಘೋರಾನ್ಮಹಾಬಲಪರಾಕ್ರಮಾನ್ ॥
ಸಮರೇ ವಿಮಲೈಃ ಶಸ್ತ್ರೈರುಪನಿನ್ಯುರ್ಯಮಕ್ಷಯಮ್ ।

ಹಾಗೆಯೇ ದೇವತೆಗಳೂ ಕೂಡ ಮಹಾ ಬಲ ಪರಾಕ್ರಮ ಸಂಪನ್ನ ಘೋರ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಫಳ-ಫಳಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಅಸ್ತ್ರ-ಶಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ ಸಂಹರಿಸಿ ಯಮಲೋಕಕ್ಕೆ ಅಟ್ಟಿದರು.॥39½॥

ಏತಸ್ಮಿನ್ನಂತರೇ ರಾಮ ಸುಮಾಲೀ ನಾಮ ರಾಕ್ಷಸಃ ॥

ನಾನಾ ಪ್ರಹರಣೈಃ ಕ್ರುದ್ಧಸ್ತತ್ಸೈನ್ಯಂ ಸೋಽಭ್ಯವರ್ತತ ।
ಸ ದೈವತಬಲಂ ಸರ್ವಂ ನಾನಾ ಪ್ರಹರಣೈಃ ಶಿತೈಃ ॥
ವ್ಯಧ್ವಂಸಯತ ಸಂಕ್ರುದ್ಧೋ ವಾಯುರ್ಜಲಧರಂ ಯಥಾ ।

ಶ್ರೀರಾಮ! ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಸುಮಾಲೀ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನು ಕುಪಿತನಾಗಿ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರದ ಆಯುಧಗಳಿಂದ ದೇವಸೈನ್ಯವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿ, ಅತ್ಯಂತ ಕ್ರೋಧಗೊಂಡು ಮೋಡಗಳನ್ನು ಛಿನ್ನ-ಭಿನ್ನ ಮಾಡುವ ವಾಯುವಿನಂತೆ ಬಗೆ-ಬಗೆಯ ಹರಿತವಾದ ಅಸ್ತ್ರ-ಶಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ ದೇವಸೈನ್ಯವನ್ನು ಚದುರಿಸಿಬಿಟ್ಟನು.॥40-41½॥

ತೇ ಮಹಾಬಾಣವರ್ಷೈಶ್ಚ ಶೂಲಪ್ರಾಸೈಃ ಸುದಾರುಣೈಃ ॥
ಹನ್ಯಮಾನಾಃ ಸುರಾಃ ಸರ್ವೇ ನ ವ್ಯತಿಷ್ಠಂತ ಸಂಹತಾಃ ।

ಅವನ ಭಯಂಕರ ಮಹಾಬಾಣ, ಶೂಲ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಸಗಳ ಮಳೆಯಿಂದ ಪ್ರಹರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ದೇವತೆಗಳೆಲ್ಲರೂ ಯುದ್ಧರಂಗದಲ್ಲಿ ಸಂಘಟಿತರಾದರೂ ನಿಲ್ಲದಾದರು.॥42½॥

ತತೋ ವಿದ್ರಾವ್ಯಮಾಣೇಷು ದೈವತೇಷು ಸುಮಾಲಿನಾ ॥

ವಸೂನಾಮಷ್ಟಮಃ ಕ್ರುದ್ಧಃ ಸಾವಿತ್ರೋ ವೈ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಃ ।
ಸಂವೃತಃ ಸ್ವೈರಥಾನೀಕೈಃ ಪ್ರಹರಂತಂ ನಿಶಾಚರಮ್ ॥

ಸುಮಾಲಿಯು ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಓಡಿಸಿದಾಗ ಎಂಟನೆಯ ವಸು ಸಾವಿತ್ರನಿಗೆ ಭಾರೀ ಕ್ರೋಧ ಉಂಟಾಯಿತು. ಅವನು ತನ್ನ ರಥ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಹರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ನಿಶಾಚರನ ಮುಂದೆ ಬಂದು ನಿಂತನು.॥43-44॥

ವಿಕ್ರಮೇಣ ಮಹಾತೇಜಾ ವಾರಯಾಮಾಸ ಸಂಯುಗೇ ।
ತತಸ್ತಯೋರ್ಮಹದ್ಯುದ್ಧಮಭವಲ್ಲೋಮಹರ್ಷಣಮ್ ॥
ಸುಮಾಲಿನೋ ವಸೋಶ್ಚೈವ ಸಮರೇಷ್ವ ನಿವರ್ತಿನೋಃ ।

ಮಹಾ ತೇಜಸ್ವೀ ಸಾವಿತ್ರನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪರಾಕ್ರಮದಿಂದ ಸುಮಾಲಿಯನ್ನು ತಡೆದು ನಿಲ್ಲಿಸಿದನು. ಸುಮಾಲೀ ಮತ್ತು ವಸು ಇಬ್ಬರೂ ಯುದ್ಧದಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗುವವರಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರಿಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಮಹಾ ರೋಮಾಂಚಕರ ಯುದ್ಧ ನಡೆಯಿತು.॥45½॥

ತತಸ್ತಸ್ಯ ಮಹಾಬಾಣೈರ್ವಸುನಾ ಸುಮಹಾತ್ಮನಾ ॥
ನಿಹತಃ ಪನ್ನಗರಥಃ ಕ್ಷಣೇನ ವಿನಿಪಾತಿತಃ ।

ಬಳಿಕ ಮಹಾತ್ಮಾ ವಸು ತನ್ನ ವಿಶಾಲ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಹಾವುಗಳನ್ನು ಹೂಡಿದ ಸುಮಾಲಿಯ ರಥವನ್ನು ಕ್ಷಣಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ನುಚ್ಚುನೂರಾಗಿಸಿದನು.॥46½॥

ಹತ್ವಾ ತು ಸಂಯುಗೇ ತಸ್ಯ ರಥಂ ಬಾಣಶತೈಶ್ಚಿತಮ್ ॥

ಗದಾಂ ತಸ್ಯ ವಧಾರ್ಥಾಯ ವಸುರ್ಜಗ್ರಾಹ ಪಾಣಿನಾ ।
ತತಃ ಪ್ರಗೃಹ್ಯ ದೀಪ್ತಾಗ್ರಾಂ ಕಾಲದಂಡೋಪಮಾಂ ಗದಾಮ್ ॥
ತಾಂ ಮೂರ್ಧ್ನಿ ಪಾತಯಾಮಾಸ ಸಾವಿತ್ರೋ ವೈ ಸುಮಾಲಿನಃ ।

ಹೀಗೆ ನೂರಾರು ಬಾಣಗಳಿಂದ ಸುಮಾಲಿಯ ರಥವನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸಿ ಆ ನಿಶಾಚರನನ್ನು ವಧಿಸಲಿಕ್ಕಾಗಿ ವಸುವು ಕಾಲ ದಂಡದಂತಹ ಗದೆಯನ್ನು ಕೈಯಲ್ಲೆತ್ತಿಕೊಂಡನು. ಅದರ ತುದಿಯು ಅಗ್ನಿಯಂತೆ ಪ್ರಜ್ವಲಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಅದನ್ನೆತ್ತಿಕೊಂಡು ಸಾವಿತ್ರನು ಸುಮಾಲಿಯ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರಹರಿಸಿದನು.॥47-48½॥

ಸಾ ತಸ್ಯೋಪರಿ ಚೋಲ್ಕಾಭಾ ಪತಂತೀ ವಿಬಭೌ ಗದಾ ॥
ಇಂದ್ರಪ್ರಮುಕ್ತಾ ಗರ್ಜಂತೀ ಗಿರಾವಿವ ಮಹಾಶನಿಃ ।

ಉಲ್ಕೆಯಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದ ಆ ಗದೆಯು ಸುಮಾಲಿಯ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಬೀಳುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಇಂದ್ರನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ವಜ್ರಾಯುಧವು ಗರ್ಜಿಸುತ್ತಾ ಪರ್ವತಕ್ಕೆ ಅಪ್ಪಳಿಸುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿತ್ತು.॥49½॥

ತಸ್ಯ ನೈವಾಸ್ಥಿ ನ ಶಿರೋ ನ ಮಾಂಸಂ ದದೃಶೇ ತದಾ ॥
ಗದಯಾ ಭಸ್ಮತಾಂ ನೀತಂ ನಿಹತಸ್ಯ ರಣಾಜಿರೇ ।

ಗದಾಘಾತದಿಂದ ಸುಮಾಲಿಯು ಮಡಿದು ಅವನ ಎಲುಬಾಗಲೀ, ಮಾಂಸವಾಗಲೀ, ತಲೆಯಾಗಲೀ ಯಾವುದೂ ಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ಅದೆಲ್ಲವೂ ಆ ಗದೆಯ ಬೆಂಕಿಯಿಂದ ಸುಟ್ಟು ಬೂದಿಯಾಯಿತು.॥50½॥

ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ನಿಹತಂ ಸಂಖ್ಯೇ ರಾಕ್ಷಸಾಸ್ತೇ ಸಮನ್ತತಃ ॥

ವ್ಯದ್ರವನ್ಸಹಿತಾಃ ಸರ್ವೇ ಕ್ರೋಶಮಾನಾಃ ಪರಸ್ಪರಮ್ ।
ವಿದ್ರಾವ್ಯಮಾಣಾ ವಸುನಾ ರಾಕ್ಷಸಾ ನಾವತಸ್ಥಿರೇ ॥

ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸುಮಾಲಿಯು ಹತನಾದುದನ್ನು ನೋಡಿ ಎಲ್ಲ ರಾಕ್ಷಸರು ಪರಸ್ಪರ ಕೂಗುತ್ತಾ ದಿಕ್ಕಾಪಾಲಾಗಿ ಓಡಿಹೋದರು. ವಸುವು ಅಟ್ಟಿಸಿದಾಗ ಆ ರಾಕ್ಷಸರು ಸಮರ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲದಾದರು.॥51-52॥

ಶ್ರೀವಾಲ್ಮೀಕಿ ವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಉತ್ತರ ಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ಇಪ್ಪತ್ತೇಳನೆಯ ಸರ್ಗ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು. ॥27॥