०११ लङ्का-प्राप्तिः

ರಾವಣ ಸಂದೇಶ ಕೇಳಿ, ಕುಬೇರನು ತಂದೆಯ ಆಜ್ಞೆಯಂತೆ ಲಂಕೆಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಕೈಲಾಸ ಪರ್ವತಕ್ಕೆ ಹೋದದು, ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾವಣನ ರಾಜ್ಯಾಭಿಷೇಕ, ರಾಕ್ಷಸರ ನಿವಾಸ

ಸುಮಾಲೀ ವರಲಬ್ಧಾಂಸ್ತು ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಚೈತಾನ್ನಿಶಾಚರಾನ್ ।
ಉದತಿಷ್ಠದ್ಭಯಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಸಾನುಗಃ ಸ ರಸಾತಲಾತ್ ॥

ರಾವಣಾದಿ ನಿಶಾಚರರು ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ ವರ ಪಡೆದು ಕೊಂಡಿರುವುದನ್ನು ತಿಳಿದ ಸುಮಾಲಿ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸನು ಅನುಚರರೊಂದಿಗೆ ಭಯತೊರೆದು ರಸಾತಳದಿಂದ ಹೊರಟು ಭೂಮಂಡಲಕ್ಕೆ ಬಂದನು.॥1॥

ಮಾರೀಚಶ್ಚ ಪ್ರಹಸ್ತಶ್ಚ ವಿರೂಪಾಕ್ಷೋ ಮಹೋದರಃ ।
ಉದತಿಷ್ಠನ್ ಸುಸಂರಬ್ಧಾಃ ಸಚಿವಾಸ್ತಸ್ಯ ರಕ್ಷಸಃ ॥

ಅವನೊಡನೆ ಮಾರೀಚ, ಪ್ರಹಸ್ತ, ವಿರೂಪಾಕ್ಷ, ಮಹೋದರ ಎಂಬ ನಾಲ್ವರು ಮಂತ್ರಿಗಳೂ ರೋಷಾವೇಶದಿಂದ ತುಂಬಿದ್ದು ರಸಾತಳದಿಂದ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಬಂದರು.॥2॥

ಸುಮಾಲೀ ಸಚಿವೈಃ ಸಾರ್ಧಂ ವೃತೋ ರಾಕ್ಷಸಪುಂಗವೈಃ ।
ಅಭಿಗಮ್ಯ ದಶಗ್ರೀವಂ ಪರಿಷ್ವಜ್ಯೇದಮಬ್ರವೀತ್ ॥

ರಾಕ್ಷಸಶ್ರೇಷ್ಠರಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದ ಸುಮಾಲಿಯು ದಶಗ್ರೀವನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದು ಅವನನ್ನು ಅಪ್ಪಿಕೊಂಡು ಇಂತೆಂದನು.॥3॥

ದಿಷ್ಟ್ಯಾತೇ ವತ್ಸ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಶ್ಚಿಂತಿತೋಽಯಂ ಮನೋರಥಃ ।
ಯಸ್ತ್ವಂ ತ್ರಿಭುವನಶ್ರೇಷ್ಠಾಲ್ಲಬ್ಧವಾನ್ ವರಮುತ್ತಮಮ್ ॥

ವತ್ಸ! ನೀನು ತ್ರಿಭುವನಶ್ರೇಷ್ಠ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರಿಂದ ಉತ್ತಮ ವರ ಪಡೆದಿರುವುದು ಸೌಭಾಗ್ಯದ ಮಾತಾಗಿದೆ. ಇದರಿಂದ ಚಿರಕಾಲದಿಂದ ಇಚ್ಛಿಸಿದ ಮನೋರಥ ಪ್ರಾಪ್ತವಾಗಿದೆ.॥4॥

ಯತ್ಕೃತೇ ಚ ವಯಂ ಲಂಕಾಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಯಾತಾ ರಸಾತಲಮ್ ।
ತದ್ಗತಂ ನೋ ಮಹಾಬಾಹೋ ಮಹದ್ವಿಷ್ಣುಕೃತಂ ಭಯಮ್ ॥

ಮಹಾಬಾಹೋ! ನಾವೆಲ್ಲರೂ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಭಯದಿಂದಾಗಿ ರಸಾತಳಕ್ಕೆ ಹೋಗಿದ್ದೆವು. ಈಗ ಆ ನಮ್ಮ ಭಯವು ದೂರವಾಯಿತು.॥5॥

ಅಸಕೃತ್ತದ್ಭಯಾದ್ ಭಗ್ನಾಃ ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ಸ್ವಮಾಲಯಮ್ ।
ವಿದ್ರುತಾಃ ಸಹಿತಾಃ ಸರ್ವೇ ಪ್ರವಿಷ್ಠಾಃ ಸ್ಮ ರಸಾತಲಮ್ ॥

ನಾವು ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಅವನಿಂದ ಭಗ್ನರಾದೆವು. ಇದರಿಂದಲೇ ಅವನ ಭಯದಿಂದ ನಾವು ನಮ್ಮ ನಿವಾಸಸ್ಥಾನವಾದ ಲಂಕೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಒಟ್ಟಿಗೆ ರಸಾತಲವನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡೆವು.॥6॥

ಅಸ್ಮದೀಯಾ ಚ ಲಂಕೇಯಂ ನಗರೀ ರಾಕ್ಷಸೋಷಿತಾ ।
ನಿವೇಶಿತಾ ತವ ಭ್ರಾತ್ರಾ ಧನಾಧ್ಯಕ್ಷೇಣ ಧೀಮತಾ ॥

ಧೀಮಂತನಾದ ನಿನ್ನಣ್ಣ ಧನಾಧ್ಯಕ್ಷನು ವಾಸಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಲಂಕೆಯು ನಮ್ಮದೇ ಆಗಿದೆ. ಹಿಂದೆ ರಾಕ್ಷಸರೇ ಅಲ್ಲಿ ವಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.॥7॥

ಯದಿ ನಾಮಾತ್ರ ಶಕ್ಯಂ ಸ್ಯಾತ್ಸಾಮ್ನಾ ದಾನೇನ ವಾನಘ ।
ತರಸಾ ವಾ ಮಹಾಬಾಹೋ ಪ್ರತ್ಯಾನೇತುಂ ಕೃತಂ ಭವೇತ್ ॥

ಮಹಾಬಾಹೋ! ಸಾಮ, ದಾನ ಅಥವಾ ಬಲಪ್ರಯೋಗ ದಿಂದಲಾದರೂ ಲಂಕೆಯನ್ನು ನೀನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರೆ ನಮ್ಮ ಕಾರ್ಯ ಸಾಧಿಸಿದಂತಾಗುವುದು.॥8॥

ತ್ವಂ ಚ ಲಂಕೇಶ್ವರಸ್ತಾತ ಭವಿಷ್ಯಸಿ ನ ಸಂಶಯಃ ।
ತ್ವಯಾ ರಾಕ್ಷಸವಂಶೋಯಂ ನಿಮಗ್ನೋಽಪಿ ಸಮುದ್ಧೃತಃ ॥

ಅಯ್ಯಾ! ನೀನೇ ಲಂಕೇಶ್ವರನಾಗುವುದರಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವೇ ಇಲ್ಲ. ರಸಾತಲದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಹೋಗಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸ ವಂಶವನ್ನು ನೀನೀಗ ಮೇಲೆತ್ತಿದಂತಾಗುವುದು.॥9॥

ಸರ್ವೇಷಾಂ ನಃ ಪ್ರಭುಶ್ಚೈವ ಭವಿಷ್ಯಸಿ ಮಹಾಬಲ ।
ಅಥಾಬ್ರವೀದ್ದಶಗ್ರೀವೋ ಮಾತಾಮಹಮುಪಸ್ಥಿತಮ್ ॥
ವಿತ್ತೇಶೋ ಗುರುರಸ್ಮಾಕಂ ನಾರ್ಹಸೇ ವಕ್ತುಮೀದೃಶಮ್ ।

ಮಹಾಬಲಿ ವೀರನೇ! ನೀನೇ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರಿಗೆ ರಾಜನಾಗುವೆ. ಇದನ್ನು ಕೇಳಿ ದಶಗ್ರೀವನು ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ನಿಂತಿದ್ದ ಮಾತಾಮಹನಾದ ಸುಮಾಲಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದನು - ಅಜ್ಜಾ! ಕುಬೇರನು ನನಗೆ ಅಣ್ಣನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಅದರಿಂದ ಇಂತಹ ಮಾತನ್ನು ನೀವು ಹೇಳಬಾರದು.॥10½॥

ಸಾಮ್ನಾ ಹಿ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರೇಣ ಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾತೋ ಗರೀಯಸಾ ॥
ಕಿಂಚಿನ್ನಾಹ ತದಾ ರಕ್ಷೋ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ತಸ್ಯ ಚಿಕೀರ್ಷಿತಾಮ್ ।

ಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರನಾದ ದಶಗ್ರೀವನು ಶಾಂತಭಾವದಿಂದ ಹೇಳಿದುದನ್ನು ಕೇಳಿ ಅವನ ಮನೋಗತವಾದ ಅಭಿಲಾಷೆಯನ್ನು ತಿಳಿದು ಸುಮಾಲಿಯು ಸುಮ್ಮನಾಗಿ, ಮುಂದೆ ಏನನ್ನು ಮಾತನಾಡಲಿಲ್ಲ.॥11½॥

ಕಸ್ಯಚಿತ್ತ್ವಥ ಕಾಲಸ್ಯ ವಸಂತಂ ರಾವಣಂ ತತಃ ॥

ಉಕ್ತವಂತಂ ತಥಾ ವಾಕ್ಯಂ ದಶಗ್ರೀವಂ ನಿಶಾಚರಃ ।
ಪ್ರಹಸ್ತಃ ಪ್ರಶ್ರಿತಂ ವಾಕ್ಯಮಿದಮಾಹ ಸಕಾರಣಮ್ ॥

ಕೆಲವು ಕಾಲವು ಕಳೆದನಂತರ ಸುಮಾಲಿಗೆ ಸೌಮ್ಯವಾದ ಉತ್ತರವನ್ನೇ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದ ಶ್ಲೇಷ್ಮಾತಕ ವನದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ದಶಗ್ರೀವ ರಾವಣನಲ್ಲಿ ನಿಶಾಚರ ಪ್ರಹಸ್ತನು ವಿನಯಪೂರ್ವಕ ಮತ್ತು ಯುಕ್ತವಾದ ಈ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳಿದನು.॥12-13॥

ದಶಗ್ರೀವ ಮಹಾಬಾಹೋ ನಾರ್ಹಸೇ ವಕ್ತುಮೀದೃಶಮ್ ।
ಸೌಭ್ರಾತ್ರಂ ನಾಸ್ತಿ ಶೂರಾಣಾಂ ಶೃಣು ಚೇದಂ ವಚೋ ಮಮ ॥

ಮಹಾಬಾಹು ದಶಗ್ರೀವನೇ! ನೀನು ಅಜ್ಜನಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದಂತೆ ಆಡಬಾರದು. ನನ್ನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳು. ಶೂರರಾದವರಿಗೆ ಭ್ರಾತೃಭಾವವೆಲ್ಲಿಯದು? ಶೂರರಾದವರಿಗೆ ಅಣ್ಣ-ತಮ್ಮಂದಿರೆಂಬ ಭಾವನೆಯೇ ಇರುವುದಿಲ್ಲ.॥14॥

ಅದಿತಿಶ್ಚ ದಿತಿಶ್ಚೈವ ಭಗಿನ್ಯೌ ಸಹಿತೇ ಹಿ ತೇ ।
ಭಾರ್ಯೇ ಪರಮರೂಪಿಣ್ಯೌ ಕಶ್ಯಪಸ್ಯ ಪ್ರಜಾಪತೇಃ ॥

ಅದಿತಿ ಮತ್ತು ದಿತಿ ಎಂಬ ಅಕ್ಕ ತಂಗಿಯರು ಸದಾ ಜೊತೆಯಲ್ಲೇ ಇರುತ್ತಿದ್ದರು. ಪರಮ ಸುಂದರಿಯರಾದ ಇವರು ಕಶ್ಯಪ ಪ್ರಜಾಪತಿಯ ಭಾರ್ಯೆಯರಾಗಿದ್ದರು.॥15॥

ಅದಿತಿರ್ಜನಯಾಮಾಸ ದೇವಾಂಸ್ತ್ರಿಭುವನೇಶ್ವರಾನ್ ।
ದಿತಿಸ್ತ್ವಜನಯದ್ದೈತ್ಯಾನ್ ಕಶ್ಯಪಸ್ಯಾತ್ಮಸಂಭವಾನ್ ॥

ಅದಿತಿಯು ಮೂರು ಲೋಕಗಳ ಒಡೆಯರಾದ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡಿದಳು. ದಿತಿಯು ದೈತ್ಯರಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡಿದಳು. ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ದೈತ್ಯರು ಕಶ್ಯಪರ ಔರಸ ಪುತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.॥16॥

ದೈತ್ಯಾನಾಂ ಕಿಲ ಧರ್ಮಜ್ಞ ಪುರೇಯಂ ಸವನಾರ್ಣವಾ ।
ಸಪರ್ವತಾ ಮಹೀ ವೀರ ತೇಽಭವನ್ ಪ್ರಭವಿಷ್ಣವಃ ॥

ಧರ್ಮಜ್ಞ ವೀರನೇ! ಪರ್ವತ, ವನ, ಸಮುದ್ರಸಹಿತ ಇಡೀ ಭೂಮಂಡಲವು ಮೊದಲು ದೈತ್ಯರ ಅಧೀನದಲ್ಲೇ ಇತ್ತು. ದೈತ್ಯರು ಆಗ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಗಳಾಗಿದ್ದರು.॥17॥

ನಿಹತ್ಯ ತಾಂಸ್ತು ಸಮರೇ ವಿಷ್ಣುನಾ ಪ್ರಭವಿಷ್ಣುನಾ ।
ದೇವಾನಾಂ ವಶಮಾನೀತಂ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಮಿದಮವ್ಯಯಮ್ ॥

ಆದರೆ ಸರ್ವಶಕ್ತಿವಂತ ವಿಷ್ಣುವು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ದೈತ್ಯರನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿ, ಅಕ್ಷಯವಾದ ಮೂರುಲೋಕಗಳ ಅಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ವಶಕ್ಕೊಪ್ಪಿಸಿದನು.॥18॥

ನೈತದೇಕೋ ಭವಾನೇವ ಕರಿಷ್ಯತಿ ವಿಪರ್ಯಯಮ್ ।
ಸುರಾಸುರೈರಾಚರಿತಂ ತತ್ ಕುರುಷ್ವ ವಚೋ ಮಮ ॥

ಇಂತಹ ವಿಪರೀತವಾದ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ನೀನೇನು ಮೊದಲಿಗನಲ್ಲ. ದೇವತೆಗಳೂ ಮತ್ತು ಅಸುರರೂ ಹಿಂದೆ ಇದೇ ನೀತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿರುವರು. ಆದುದರಿಂದ ನನ್ನ ಮಾತಿನಂತೆ ನಡೆ.॥19॥

ಏವಮುಕ್ತೋ ದಶಗ್ರೀವಃ ಪ್ರಹೃಷ್ಟೇನಾಂತರಾತ್ಮನಾ ।
ಚಿಂತಯಿತ್ವಾ ಮುಹೂರ್ತಂ ವೈ ಬಾಢಮಿತ್ಯೇವ ಸೋಽಬ್ರವೀತ್ ॥

ಪ್ರಹಸ್ತನು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದಾಗ ದಶಗ್ರೀವನ ಮನಸ್ಸು ಪ್ರಸನ್ನವಾಯಿತು. ಅವನು ಎರಡು ಗಳಿಗೆ ಯೋಚಿಸಿ ಹಾಗೆಯೇ ಆಗಲಿ ಎಂದು ಹೇಳಿದನು.॥20॥

ಸ ತು ತೇನೈವ ಹರ್ಷೇಣ ತಸ್ಮಿನ್ನಹನಿ ವೀರ್ಯವಾನ್ ।
ವನಂ ಗತೋ ದಶಗ್ರೀವಃ ಸಹ ತೈಃ ಕ್ಷಣದಾಚರೈಃ ॥

ಅನಂತರ ಅದೇ ದಿನ ಹರ್ಷದಿಂದ ಪರಾಕ್ರಮಿ ದಶಗ್ರೀವನು ಆ ನಿಶಾಚರರೊಡನೆ ಲಂಕೆಯ ಸಮೀಪದ ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿದನು.॥21॥

ತ್ರಿಕೂಟಸ್ಥಃ ಸ ತು ತದಾ ದಶಗ್ರೀವೋ ನಿಶಾಚರಃ ।
ಪ್ರೇಷಯಾಮಾಸ ದೌತ್ಯೇನ ಪ್ರಹಸ್ತಂ ವಾಕ್ಯಕೋವಿದಮ್ ॥

ಆಗ ತ್ರಿಕೂಟ ಪರ್ವತಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ದಶಗ್ರೀವನು ವಾಕ್ಯ ಕೋವಿದನಾದ ಪ್ರಹಸ್ತನನ್ನೇ ದೂತನನ್ನಾಗಿಸಿ ಕುಬೇರನ ಬಳಿಗೆ ಕಳಿಸಿ ಕೊಡುತ್ತಾ ಹೇಳಿದನು.॥22॥

ಪ್ರಹಸ್ತ ಶೀಘ್ರಂ ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ ಬ್ರೂಹಿ ನೈರ್ಋತಪುಂಗವಮ್ ।
ವಚಸಾ ಮಮ ವಿತ್ತೇಶಂ ಸಾಮಪೂರ್ವಮಿದಂ ವಚಃ ॥

ಪ್ರಹಸ್ತನೇ! ನೀನು ಬೇಗನೆ ಹೋಗಿ, ನನ್ನ ಮಾತಿನಂತೆ ಧನಾಧ್ಯಕ್ಷ ಕುಬೇರನ ಬಳಿ ಶಾಂತಿಪೂರ್ವಕ ಹೀಗೆ ಹೇಳು.॥23॥

ಇಯಂ ಲಂಕಾಪುರೀ ರಾಜನ್ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಮ್ ।
ತ್ವಯಾ ನಿವೇಶಿತಾ ಸೌಮ್ಯ ನೈತದ್ಯುಕ್ತಂ ತವಾನಘ ॥

ರಾಜನೇ! ಈ ಲಂಕಾಪುರಿಯು ಮಹಾತ್ಮಾ ರಾಕ್ಷಸರದ್ದಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ನೀನು ವಾಸಮಾಡುತ್ತಿರುವೆ. ಸೌಮ್ಯನೇ! ನಿಷ್ಪಾಪ ಯಕ್ಷರಾಜನೇ! ಇದು ನಿನಗೆ ಉಚಿತವಲ್ಲ.॥24॥

ತದ್ಭವಾನ್ಯದಿ ನೋ ಹ್ಯದ್ಯ ದದ್ಯಾದತುಲವಿಕ್ರಮ ।
ಕೃತಾ ಭವೇನ್ಮಮ ಪ್ರೀತಿಧರ್ಮಶ್ಚೈವಾನುಪಾಲಿತಃ ॥

ಅತುಲ ಪರಾಕ್ರಮಿ ಧನೇಶ್ವರನೇ! ನೀನು ಈ ಲಂಕೆಯನು ನಮಗೆ ಮರಳಿಕೊಟ್ಟರೆ ನಮಗೆ ಬಹಳ ಸಂತೋಷವಾಗಬಹುದು. ನೀನು ಧರ್ಮವನ್ನು ಪಾಲಿಸಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗುವುದು.॥25॥

ಸ ತು ಗತ್ವಾ ಪುರೀಂ ಲಂಕಾಂ ಧನದೇನ ಸುರಕ್ಷಿತಾಮ್ ।
ಅಬ್ರವೀತ್ಪರಮೋದಾರಂ ವಿತ್ತಪಾಲಮಿದಂ ವಚಃ ॥

ಆಗ ಪ್ರಹಸ್ತನು ಕುಬೇರನು ಪಾಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಲಂಕಾಪುರಿಗೆ ಹೋಗಿ ಆ ಧನಾಧ್ಯಕ್ಷನಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಉದಾರತೆಯಿಂದ ಹೇಳಿದನು-॥26॥

ಪ್ರೇಷಿತೋಹಂ ತವ ಭ್ರಾತ್ರಾ ದಶಗ್ರೀವೇಣ ಸುವ್ರತ ।
ತ್ವತ್ಸಮೀಪಂ ಮಹಾಬಾಹೋ ಸರ್ವಶಸ್ತ್ರಭೃತಾಂ ವರ ॥

ತಚ್ಛ್ರೂಯತಾಂ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಸರ್ವಶಾಸ ವಿಶಾರದ
ವಚನಂ ಮಮ ವಿತ್ತೇಶ ಯದ್ಬ್ರವೀತಿ ದಶಾನನಃ ॥

ಸುವ್ರತನೇ! ಶಸಧಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠನೇ! ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಶಾರದನೇ! ಮಹಾಬಾಹು, ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಧನೇಶ್ವರನೇ! ನಿಮ್ಮ ತಮ್ಮನಾದ ದಶಗ್ರೀವನು ನನ್ನನ್ನು ನಿಮ್ಮ ಬಳಿಗೆ ಕಳಿಸಿರುವನು. ದಶಮುಖ ರಾವಣನು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಹೇಳಬೇಕಾದ ಮಾತನ್ನು ತಿಳಿಸುತ್ತಿರುವೆನು. ನನ್ನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿರಿ.॥27-28॥

ಇಯಂ ಕಿಲ ಪುರೀ ರಮ್ಯಾ ಸುಮಾಲಿಪ್ರಮುಖೈಃ ಪುರಾ ।
ಭುಕ್ತಪೂರ್ವಾ ವಿಶಾಲಾಕ್ಷ ರಾಕ್ಷಸೈರ್ಭೀಮವಿಕ್ರಮೈಃ ॥

ತೇನ ವಿಜ್ಞಾಪ್ಯತೇ ಸೋಽಯಂ ಸಾಂಪ್ರತಂ ವಿಶ್ರವಾತ್ಮಜ ।
ತದೇಷಾ ದೀಯತಾಂ ತಾತ ಯಾಚತಸ್ತಸ್ಯ ಸಾಮತಃ ॥

ವಿಶಾಲಲೋಚನ ವೈಶ್ರವಣನೇ! ಈ ರಮಣೀಯ ಲಂಕೆಯು ಮೊದಲು ಭಯಾನಕ ಪರಾಕ್ರಮಿ ಸುಮಾಲಿಯೇ ಆದಿ ರಾಕ್ಷಸರ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿ ಇತ್ತು. ಅವರು ಬಹಳ ಕಾಲ ಇದನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿರುವರು. ಆದ್ದರಿಂದ ‘ಈ ಲಂಕೆಯು ಯಾರದಾಗಿತ್ತೋ ಅವರಿಗೆ ಮರಳಿಕೊಡು’ ಎಂದು ದಶಗ್ರೀವನು ಈಗ ಸೂಚಿಸುತ್ತಿರುವನು. ಅಯ್ಯಾ! ಶಾಂತಿಯಿಂದ ಬೇಡಿದ ದಶಗ್ರೀವನಿಗೆ ನೀನು ಈ ಪುರಿಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಬಿಡು.॥29-30॥

ಪ್ರಹಸ್ತಾದಪಿ ಸಂಶ್ರುತ್ಯ ದೇವೇ ವೈಶ್ರವಣೋ ವಚಃ ।
ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ಪ್ರಹಸ್ತಂ ತಂ ವಾಕ್ಯಂ ವಾಕ್ಯವಿದಾಂ ವರಃ ॥

ಪ್ರಹಸ್ತನು ಹೇಳಿದ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ, ಮಾತಿನ ಮರ್ಮವನ್ನು ತಿಳಿದ ವೈಶ್ರವಣನು ಪ್ರಹಸ್ತನಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಉತ್ತರಿಸಿದನು.॥31॥

ದತ್ತಾ ಮಮೇಯಂ ಪಿತ್ರಾ ತು ಲಂಕಾ ಶೂನ್ಯಾ ನಿಶಾಚರೈಃ ।
ನಿವೇಶಿತಾ ಚ ಮೇ ರಕ್ಷೋ ದಾನಮಾನಾದಿಭಿರ್ಗುಣೈಃ ॥

ರಾಕ್ಷಸನೇ! ಈ ಲಂಕೆಯು ಮೊದಲು ರಾಕ್ಷಸರಿಂದ ಬರಿದಾಗಿತ್ತು. ಆಗ ತಂದೆಯವರು ನನಗೆ ಇದರಲ್ಲಿ ಇರಲು ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದನು. ನಾನು ಇದರಲ್ಲಿ ದಾನ, ಮಾನಾದಿ ಗುಣಗಳಿಂದ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು ನೆಲೆಸಿದೆ.॥32॥

ಬ್ರೂಹಿ ಗಚ್ಛ ದಶಗ್ರೀವಂ ಪುರೀ ರಾಜ್ಯಂ ಚ ಯನ್ಮಮ ।
ತತ್ರಾಪ್ಯೇತನ್ಮಹಾಬಾಹೋ ಭುಂಕ್ಷ್ಯ ರಾಜ್ಯಮಕಂಟಕಮ್ ॥

ದೂತನೇ! ನೀನು ದಶಗ್ರೀವನ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಹೇಳು - ಮಹಾಬಾಹೋ! ನನ್ನ ಬಳಿ ಇರುವ ಈ ಪುರಿ ಮತ್ತು ನಿಷ್ಕಂಟಕ ರಾಜ್ಯವೆಲ್ಲವೂ ನಿನ್ನದೂ ಆಗಿದೆ. ನೀನೂ ಇದನ್ನು ಉಪಭೋಗಿಸು.॥33॥

ಅವಿಭಕ್ತಂ ತ್ವಯಾ ಸಾರ್ಧಂ ರಾಜ್ಯಂ ಯಚ್ಚಾಪಿ ಮೇ ವಸು ।
ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ಧನಾಧ್ಯಕ್ಷೋ ಜಗಾಮ ಪಿತುರಂತಿಕಮ್ ॥

‘‘ನನ್ನ ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲ ಸಂಪತ್ತು ನಿನ್ನಿಂದ ಪಾಲಾಗಲಿಲ್ಲ’’ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಧನಾಧ್ಯಕ್ಷ ಕುಬೇರನು ತನ್ನ ತಂದೆ ವಿಶ್ರವಸ್ಸುವಿನ ಬಳಿಗೆ ಹೊರಟು ಹೋದನು.॥34॥

ಅಭಿವಾದ್ಯ ಗುರುಂ ಪ್ರಾಹ ರಾವಣಸ್ಯಯದೀಪ್ಸಿತಮ್ ।
ಏಷತಾತ ದಶಗ್ರೀವೋ ದೂತಂ ಪ್ರೇಷಿತವಾನ್ಮಮ ॥

ದೀಯತಾಂ ನಗರೀ ಲಂಕಾ ಪೂರ್ವಂ ರಕ್ಷೋಗಣೋಷಿತಾ ।
ಮಯಾತ್ರ ಯದನುಷ್ಠೇಯಂ ತನ್ಮಯಾಚಕ್ಷ್ವಸುವ್ರತ ॥

ಅಲ್ಲಿ ತಂದೆಗೆ ವಂದಿಸಿ ರಾವಣನ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಹೀಗೆ ತಿಳಿಸಿದನು - ಅಪ್ಪಾ! ಇಂದು ದಶಗ್ರೀವನು ನನ್ನ ಬಳಿಗೆ ದೂತನನ್ನು ಕಳಿಸಿ - ‘ಈ ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ರಾಕ್ಷಸರು ಇರುತ್ತಿದ್ದರು, ಆದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ರಾಕ್ಷಸರಿಗೆ ಮರಳಿ ಕೊಡು, ಎಂದು ಹೇಳಿ ಕಳಿಸಿರುವನು. ಸುವ್ರತನೇ! ಈಗ ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ನಾನೇನು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಸು’ ಎಂದು ಹೇಳಿದನು.॥35-36॥

ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಸ್ತ್ವೇವಮುಕ್ತೋಽಸೌ ವಿಶ್ರವಾಮುನಿಪುಂಗವಃ ।
ಪ್ರಾಂಜಲಿಂ ಧನದಂ ಪ್ರಾಹ ಶೃಣು ಪುತ್ರ ವಚೋ ಮಮ ॥

ಅವನು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದಾಗ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿ ಮುನಿವರ ವಿಶ್ರವಾ ಕೈಮುಗಿದು ನಿಂತಿರುವ ಕುಬೇರನಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದರು- ಮಗು! ನನ್ನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳು.॥37॥

ದಶಗ್ರೀವೋ ಮಹಾಬಾಹುರುಕ್ತವಾನ್ ಮಮ ಸಂನಿಧೌ ।
ಮಯಾ ನಿರ್ಭರ್ತ್ಸಿತಶ್ಚಾಸೀದ್ ಬಹುಶೋಕ್ತಃ ಸುದುರ್ಮತಿಃ ॥
ಸ ಕ್ರೋಧೇನ ಮಯಾ ಚೋಕ್ತೋ ಧ್ವಂಸಸೇ ಚ ಪುನಃ ಪುನಃ ।

ಮಹಾಬಾಹು ದಶಗ್ರೀವನು ನನ್ನ ಬಳಿಯೂ ಇದನ್ನು ಹೇಳಿದ್ದನು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ನಾನು ಆ ದುರ್ಬುದ್ಧಿಯನ್ನು ತುಂಬಾ ಗದರಿಸಿ, ಕ್ರೋಧಗೊಂಡು - ಎಲೈ! ಹೀಗೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಪತನವಾದೀತು. ಇದರ ಲ ಒಳ್ಳೆಯದಾಗದು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದೆ.॥38½॥

ಶ್ರೇಯೋಽಭಿಯುಕ್ತಂ ಧರ್ಮ್ಯಂ ಚ ಶೃಣು ಪುತ್ರ ವಚೋ ಮಮ ॥

ವರಪ್ರದಾನಸಮ್ಮೂಢೋ ಮಾನ್ಯಾಮಾನ್ಯಂ ಸುದುರ್ಮತಿಃ ।
ನ ವೇತ್ತಿ ಮಮ ಶಾಪಾಚ್ಚ ಪ್ರಕೃತಿಂ ದಾರುಣಾಂ ಗತಃ ॥

ಮಗನೇ ! ಈಗ ನೀನು ನನ್ನ ಧರ್ಮಾನುಕೂಲ ಮತ್ತು ಶ್ರೇಯಸ್ಕರ ಮಾತನ್ನು ಗಮನವಿಟ್ಟು ಕೇಳು. ರಾವಣನ ಬುದ್ಧಿ ನೆಟ್ಟಗಿಲ್ಲ. ಅವನು ವರ ಪಡೆದು ಉನ್ಮತ್ತನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ವಿವೇಕ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿರುವನು. ನನ್ನ ಶಾಪದಿಂದಾಗಿಯೇ ಅವನ ಪ್ರಕೃತಿ ಕ್ರೂರವಾಗಿದೆ.॥39-40॥

ತಸ್ಮಾದ್ಗಚ್ಛ ಮಹಾಬಾಹೋ ಕೈಲಾಸಂ ಧರಣೀಧರಮ್ ।
ನಿವೇಶಯ ನಿವಾಸಾರ್ಥಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಲಂಕಾಂ ಸಹಾನುಗಃ ॥

ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಮಹಾಬಾಹೋ ! ಈಗ ನೀನು ಅನುಚರರೊಂದಿಗೆ ಲಂಕೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಕೈಲಾಸಕ್ಕೆ ಹೊರಟುಹೋಗು. ಅಲ್ಲಿ ಇರಲು ಇನ್ನೊಂದು ನಗರವನ್ನು ನೆಲೆಗೊಳಿಸು.॥41॥

ತತ್ರ ಮಂದಾಕಿನೀ ರಮ್ಯಾ ನದೀನಾಮುತ್ತಮಾ ನದೀ ।
ಕಾಂಚನೈಃ ಸೂರ್ಯಸಂಕಾಶೈಃ ಪಂಕಜೈಃ ಸಂವೃತೋದಕಾ ॥
ಕುಮುದೈರುತ್ಪಲೈಶ್ಚೈವ ಅನ್ಯೈಶ್ಚೈವ ಸುಗಂಧಿಭಿಃ ।

ಅಲ್ಲಿ ರಮಣೀಯ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಮಂದಾಕಿನೀ ನದಿ ಹರಿಯುತ್ತಿದೆ. ಅದರ ನೀರು ಸೂರ್ಯನಂತೆ ಪ್ರಕಾಶಿಸುವ ಸುವರ್ಣಮಯ ಕಮಲ, ಉತ್ಪಲ ಹಾಗೂ ಇತರ ಬೇರೆ ಸುಗಂಧಿತ ಹೂವುಗಳಿಂದ ಆಚ್ಛಾದಿತವಾಗಿದೆ.॥42½॥

ತತ್ರ ದೇವಾಃ ಸಗಂಧರ್ವಾಃ ಸಾಪ್ಸರೋರಗಕಿಂನರಾಃ ॥

ವಿಹಾರಶೀಲಾಃ ಸತತಂ ರಮಂತೇ ಸರ್ವದಾಶ್ರಿತಾಃ ।
ನ ಹಿ ಕ್ಷಮಂ ತವಾನೇನ ವೈರಂ ಧನದ ರಕ್ಷಸಾ ॥
ಜಾನೀಷೇ ಹಿಯಥಾನೇನ ಲಬ್ಧಃ ಪರಮಕೋ ವರಃ ॥

ಆ ಪರ್ವತದ ಮೇಲೆ ಸದಾ ತಿರುಗಾಡುವುದು ಪ್ರಿಯರಾದ ದೇವತಾ, ಗಂಧರ್ವ, ಅಪ್ಸರಾ, ನಾಗ, ಕಿನ್ನರ ಮುಂತಾದ ದಿವ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ಅಲ್ಲಿ ಆನಂದವನ್ನು ಅನುಭವಿ ಸುವರು. ಧನಾಧಿಪನೇ! ಈ ರಾಕ್ಷಸನೊಂದಿಗೆ ವೈರವಿರಿ ಸುವುದು ಉಚಿತವಲ್ಲ. ಇವನು ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ ಎಂತಹ ಉತ್ತಮ ವರ ಪಡೆದಿರುವನೆಂದು ನಿನಗೆ ತಿಳಿದೇ ಇದೆ.॥43-45॥

ಏವಮುಕ್ತೋ ಗೃಹೀತ್ವಾ ತು ತದ್ವಚಃ ಪಿತೃಗೌರವಾತ್ ।
ಸದಾರಪುತ್ರಃ ಸಾಮಾತ್ಯಃ ಸವಾಹನ ಧನೋ ಗತಃ ॥

ಮುನಿಯು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದಾಗ ಕುಬೇರನು ತಂದೆಗೆ ಗೌರವ ಕೊಟ್ಟು ಅವರ ಮಾತನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡನು. ಪತ್ನೀ, ಪುತ್ರ, ಮಂತ್ರೀ, ವಾಹನ, ಧನದೊಂದಿಗೆ ಲಂಕೆಯಿಂದ ಕೈಲಾಸಕ್ಕೆ ಹೊರಟುಹೋದನು.॥46॥

ಪ್ರಹಸ್ತೋಽಥ ದಶಗ್ರೀವಂ ಗತ್ವಾಂ ವಚನಮಬ್ರವೀತ್ ।
ಪ್ರಹೃಷ್ಟಾತ್ಮಾ ಮಹಾತ್ಮಾನಂ ಸಹಾಮಾತ್ಯಂ ಸಹಾನುಜಮ್ ॥

ಅನಂತರ ಪ್ರಹಸ್ತನು ಸಂತೋಷಗೊಂಡು ಮಂತ್ರಿ ಮತ್ತು ಸಹೋದರ ರೊಂದಿಗೆ ಕುಳಿತಿರುವ ದಶಗ್ರೀವನ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಹೇಳಿದನು.॥47॥

ಶೂನ್ಯಾ ಸಾ ನಗರೀ ಲಂಕಾ ತ್ಯಕ್ತ್ವೇನಾಂ ಧನದೋ ಗತಃ ।
ಪ್ರವಿಶ್ಯ ತಾಂ ಸಹಾಸ್ಮಾಭಿಃ ಸ್ವಧರ್ಮಂ ತತ್ರಪಾಲಯ ॥

ಲಂಕೆಯು ಬರಿದಾಗಿದೆ, ಕುಬೇರನು ಅದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗಿರುವನು. ಈಗ ನೀವು ನಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಅದನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ತಾವು ಧರ್ಮದ ಪಾಲನೆ ಮಾಡಿರಿ.॥48॥

ಏವಮುಕ್ತೋ ದಶಗ್ರೀವಃ ಪ್ರಹಸ್ತೇನ ಮಹಾಬಲಃ ।
ವಿವೇಶ ನಗರೀಂ ಲಂಕಾಂ ಭ್ರಾತೃಭಿಃ ಸಬಲಾನುಗೈಃ ॥

ಧನದೇನ ಪರಿತ್ಯಕ್ತಾಂ ಸುವಿಭಕ್ತಮಹಾಪಥಾಮ್ ।
ಆರುರೋಹ ಸ ದೇವಾರಿಃ ಸ್ವರ್ಗಂ ದೇವಾಧಿಪೋ ಯಥಾ ॥

ಪ್ರಹಸ್ತನು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದಾಗ ಮಹಾಬಲಿ ದಶಗ್ರೀವನು ತನ್ನ ಸೈನ್ಯ, ಅನುಚರ ಹಾಗೂ ಸಹೋದರರೊಂದಿಗೆ ಕುಬೇರನು ತ್ಯಜಿಸಿದ ಲಂಕೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದನು. ಆ ನಗರದಲ್ಲಿ ವಿಭಾಗಪೂರ್ವಕ ಸುಂದರ ದೊಡ್ಡ-ದೊಡ್ಡ ರಾಜಬೀದಿಗಳಿದ್ದವು. ಸ್ವರ್ಗದ ಸಿಂಹಾಸನದಲ್ಲಿ ದೇವೇಂದ್ರನು ಕುಳಿತಿರುವಂತೆಯೇ ದೇವದ್ರೋಹಿ ರಾವಣನು ಲಂಕೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದನು.॥49-50॥

ಸ ಚಾಭಿಷಿಕ್ತಃ ಕ್ಷಣದಾಚರೈಸ್ತದಾ
ನಿವೇಶಯಾಮಾಸ ಪುರೀಂ ದಶಾನನಃ ।
ನಿಕಾಮಪೂರ್ಣಾ ಚ ಬಭೂವ ಸಾಪುರೀ
ನಿಶಾಚರೈರ್ನೀಲಬಲಾಹಕೋಪಮೈಃ ॥

ಆಗ ನಿಶಾಚರರು ದಶಮುಖ ರಾವಣನಿಗೆ ರಾಜ್ಯಾಭಿಷೇಕ ಮಾಡಿದರು. ನೋಡು, ನೋಡುತ್ತಿರುವಂತೆ ಇಡೀ ಲಂಕೆಯ ನೀಲಮೇಘದಂತೆ ರಾಕ್ಷಸರಿಂದ ತುಂಬಿಹೋಯಿತು.॥51॥

ಧನೇಶ್ವರಸ್ತ್ಯಥ ಪಿತೃವಾಕ್ಯಗೌರವಾ-
ನ್ನ್ಯವೇಶಯಚ್ಛಶಿವಿಮಲೇ ಗಿರೌ ಪುರೀಮ್ ।
ಸ್ವಲಂಕೃತೈರ್ಭವನವರೈರ್ವಿಭೂಷಿತಾಂ
ಪುರಂದರಃ ಸ್ವರಿವ ಯಥಾಮರಾವತೀಮ್ ॥

ಧನೇಶ್ವರ ಕುಬೇರನು ತಂದೆಯ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಮನ್ನಿಸಿ ಚಂದ್ರದಂತೆ ನಿರ್ಮಲ ಕಾಂತಿಯುಳ್ಳ ಕೈಲಾಸ ಪರ್ವತದಲ್ಲಿ ಶೋಭಾಮಯ ಶ್ರೇಷ್ಠಭವನಗಳಿಂದ ವಿಭೂಷಿತ ಅಲಕಾಪುರಿಯನ್ನು ನೆಲೆಗೊಳಿಸಿ, ದೇವರಾಜ ಇಂದ್ರನ ಅಮರಾವತಿಯಂತೆಯೇ ಆ ಪುರಿ ಇತ್ತು.॥52॥

ಶ್ರೀವಾಲ್ಮೀಕಿ ವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಉತ್ತರಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೊಂದನೆಯ ಸರ್ಗ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು. ॥11॥