१२२ पुष्पकविमानेन रामादीनां प्रयाणम्

ಶ್ರೀರಾಮನ ಆಜ್ಞೆಯಂತೆ ವಿಭೀಷಣನಿಂದ ವಾನರರ ವಿಶೇಷ ಸತ್ಕಾರ, ಸುಗ್ರೀವ ವಿಭೀಷಣರೊಂದಿಗೆ ವಾನರರನ್ನು ಕರೆದುಕೊಂಡು, ಪುಷ್ಪಕವಿಮಾನದ ಮೂಲಕ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಶ್ರೀರಾಮನ ಪ್ರಯಾಣ

ಉಪಸ್ಥಿತಂ ತು ತಂ ಕೃತ್ವಾ ಪುಷ್ಪಕಂ ಪುಷ್ಪಭೂಷಿತಮ್ ।
ಅವಿದೂರೇ ಸ್ಥಿತೋ ರಾಮಮಿತ್ಯುವಾಚ ವಿಭೀಷಣಃ ॥

ಹೂವುಗಳಿಂದ ಸುಮಲಂಕೃತವಾದ ಪುಷ್ಪಕವಿಮಾನವನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ವಿಭೀಷಣನು ಶ್ರೀರಾಮನಲ್ಲಿ ಏನೋ ಹೇಳಲು ವಿಚಾರಮಾಡಿದನು.॥1॥

ಸ ತು ಬದ್ಧಾಂಜಲಿಪುಟೋ ವಿನೀತೋ ರಾಕ್ಷಸೇಶ್ವರಃ ।
ಅಬ್ರವೀತ್ ತ್ವರಯೋಪೇತಃ ಕಿಂ ಕರೋಮೀತಿ ರಾಘವಮ್ ॥

ವಿಭೀಷಣನು ಕೈಮುಗಿದುಕೊಂಡು ವಿನಯದಿಂದ, ಅವಸರದಿಂದ ಶ್ರೀರಘುನಾಥನಲ್ಲಿ- ‘ಪ್ರಭೋ! ಈಗೇನು ಸೇವೆ ಮಾಡಲೀ’ ಎಂದು ಕೇಳಿದನು.॥2॥

ತಮಬ್ರವೀನ್ಮಹಾತೇಜಾ ಲಕ್ಷ್ಮಣಸ್ಯೋಪಶೃಣ್ವತಃ ।
ವಿಮೃಶ್ಯರಾಘವೋ ವಾಕ್ಯಮಿದಂ ಸ್ನೇಹಪುರಸ್ಕೃತಮ್ ॥

ಆಗ ಮಹಾತೇಜಸ್ವೀ ಶ್ರೀರಘುನಾಥನು ಏನೋ ಯೋಚಿಸಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಕೇಳುವಂತೆ ಸ್ನೇಹದಿಂದ ಇಂತೆಂದನು.॥3॥

ಕೃತಪ್ರಯತ್ನಕರ್ಮಾಣಃ ಸರ್ವ ಏವ ವನೌಕಸಃ ।
ರತ್ನೈರರ್ಥೈಶ್ಚ ವಿವಿಧೈಃ ಸಂಪೂಜ್ಯಂತಾಂ ವಿಭೀಷಣ ॥

ವಿಭೀಷಣ! ಈ ವಾನರರೆಲ್ಲ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಪ್ರಯತ್ನ ಹಾಗೂ ಪರಿಶ್ರಮಮಾಡಿರುವರು; ಆದ್ದರಿಂದ ನೀನು ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರದ ವಸ-ರತ್ನ-ಧನಾದಿಗಳಿಂದ ಇವರೆಲ್ಲರನ್ನೂ ಸತ್ಕರಿಸು.॥4॥

ಸಹಾಮೀಭಿಸ್ತ್ವಯಾ ಲಂಕಾ ನಿರ್ಜಿತಾ ರಾಕ್ಷಸೇಶ್ವರ ।
ಹೃಷ್ಟೈಃ ಪ್ರಾಣಭಯಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಸಂಗ್ರಾಮೇಷ್ವನಿವರ್ತಿಭಿಃ ॥

ರಾಕ್ಷಸೇಶ್ವರನೇ! ಸಂಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಎಂದೂ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟದೆ ಇರುವ ಈ ವೀರವಾನರರು ಹರ್ಷೋತ್ಸಾಹದಿಂದ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿರುವರು. ಪ್ರಾಣದ ಹಂಗನ್ನು ತೊರೆದು ಕಾದಾಡುವ ಈ ವಾನರರ ಸಹಾಯದಿಂದ ನೀನು ಲಂಕೆಯ ವಿಜಯ ಸಾಧಿಸಿದೆ.॥5॥

ತ ಇಮೇ ಕೃತಕರ್ಮಾಣಃ ಸರ್ವ ಏವ ವನೌಕಸಃ ।
ಧನರತ್ನಪ್ರದಾನೈಶ್ಚ ಕರ್ಮೈಷಾಂ ಸಫಲಂ ಕುರು ॥

ಈ ವಾನರರೆಲ್ಲರೂ ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿರುವರು; ಆದ್ದರಿಂದ ಇವರಿಗೆ ರತ್ನ-ಧನ-ವಾಹನಾದಿಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ನೀನು ಇವರ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಸಲಗೊಳಿಸು.॥6॥

ಏವಂ ಸಂಮಾನಿತಾಶ್ಚೈತೇ ನಂದ್ಯಮಾನಾ ಯಥಾತ್ವಯಾ ।
ಭವಿಷ್ಯಂತಿ ಕೃತಜ್ಞೇನ ನಿರ್ವೃತಾ ಹರಿಯೂಥಪಾಃ ॥

ನೀನು ಕೃತಜ್ಞನಾಗಿ ಇವರ ಸಮ್ಮಾನ ಮತ್ತು ಅಭಿನಂದನೆ ಮಾಡಿದರೆ ಈ ವಾನರದಳಪತಿಗಳು ಬಹಳ ಸಂತುಷ್ಟರಾಗುವರು.॥7॥

ತ್ಯಾಗಿನಂ ಸಂಗ್ರಹೀತಾರಂ ಸಾನುಕ್ರೋಶಂ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಮ್ ।
ಸರ್ವೇ ತ್ವಾಮವಗಚ್ಛಂತಿ ತತಃ ಸಂಬೋಧಯಾಮಿ ತೇ ॥

ಹೀಗೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ವಿಭೀಷಣನು ಉಚಿತ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಧನದ ತ್ಯಾಗ ಹಾಗೂ ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ, ಸರಿಯಾದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯೋಚಿತವಾಗಿ ಧನ-ರತ್ನಾದಿಗಳ ದಾನದಿಂದ ಮಿತ್ರರ ಸಂಗ್ರಹ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ; ದಯಾಳು ಮತ್ತು ಜಿತೇಂದ್ರಿಯನಾಗಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಎಲ್ಲ ಜನರು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವರು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ನಿನಗೆ ಹೀಗೆ ಮಾಡಲು ತಿಳಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.॥8॥

ಹೀನಂ ರತಿಗುಣೈಃ ಸರ್ವೈರಭಿಹಂತಾರಮಾಹವೇ ।
ಸೇನಾ ತ್ಯಜಂತಿ ಸಂವಿಗ್ನಾ ನೃಪಂತಿಂ ತೇ ನರೇಶ್ವರ ॥

ನರೇಶ್ವರನೇ! ಯಾವ ರಾಜನು ಸೇವಕರಲ್ಲಿ ಪ್ರೇಮವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ದಾನ-ಮಾನಾದಿ ಗುಣಗಳಿಂದ ರಹಿತನಾಗಿರುವನೋ ಅವನನ್ನು ಯುದ್ಧದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಉದ್ವಿಗ್ನವಾದ ಸೈನ್ಯವು ಬಿಟ್ಟುಹೋಗುತ್ತದೆ. ಇವನು ವ್ಯರ್ಥವಾಗಿ ನಮ್ಮನ್ನು ಶೋಷಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ, ನಮ್ಮನ್ನು ಸಾಕುವ, ನಮ್ಮ ಯೋಗಕ್ಷೇಮದ ಚಿಂತೆ ಇವನಿಗೆ ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ತಿಳಿಯುತ್ತಾರೆ.॥9॥

ಏವಮುಕ್ತಸ್ತು ರಾಮೇಣ ವಾನರಾಂಸ್ತಾನ್ವಿಭೀಷಣಃ ।
ರತ್ನಾರ್ಥಸಂವಿಭಾಗೇನ ಸರ್ವಾನೇವಾಭ್ಯಪೂಜಯತ್ ॥

ಶ್ರೀರಾಮನು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದಾಗ ವಿಭೀಷಣನು ಆ ವಾನರರೆಲ್ಲರಿಗೆ ರತ್ನ-ಧನ-ವಾಹಾನಾದಿಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಎಲ್ಲರನ್ನು ಸತ್ಕರಿಸಿದನು.॥10॥

ತತಸ್ತಾನ್ ಪೂಜಿತಾನ್ದೃಷ್ಟ್ವಾರತ್ನಾಥೈರ್ಹರಿಯೂಥಪಾನ್ ।
ಆರುರೋಹ ತದಾ ರಾಮಸ್ತದ್ ವಿಮಾನಮನುತ್ತಮಮ್ ॥

ಅಂಕೇನಾದಾಯ ವೈದೇಹೀಂ ಲಜ್ಜಮಾನಾಂ ಯಶಸ್ವಿನೀಮ್ ।
ಲಕ್ಷ್ಮಣೇನ ಸಹ ಭ್ರಾತ್ರಾ ವಿಕ್ರಾಂತೇನ ಧನುಷ್ಮತಾ ॥

ವಾನರ ಯೂಥಪತಿಗಳು ರತ್ನ-ಧನದಿಂದ ಪೂಜಿತರಾದುದನ್ನು ನೋಡಿ, ಆಗ ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀರಾಮನು ನಾಚಿಕೊಂಡ ಮನಸ್ವಿನೀ ಸೀತೆಯನ್ನು ಕಂಕುಳಲ್ಲೆತ್ತಿಕೊಂಡು, ಪರಾಕ್ರಮಿ ಧನುರ್ಧರ ಲಕ್ಷ್ಮಣನೊಂದಿಗೆ ಆ ಉತ್ತಮ ವಿಮಾನದಲ್ಲಿ ಆರೂಢನಾದನು.॥11-12॥

ಅಬ್ರವೀತ್ಸ ವಿಮಾನಸ್ಥಃ ಪೂಜಯನ್ಸರ್ವವಾನರಾನ್ ।
ಸುಗ್ರೀವಂ ಚ ಮಹಾವೀರ್ಯಂಕಾಕುತ್ಸ್ಥಃ ಸವಿಭೀಷಣಮ್ ॥

ವಿಮಾನದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಸಮಸ್ತ ವಾನರರನ್ನು ಆದರಿಸುತ್ತಾ ಆ ಕಕುತ್ಸ್ಥಕುಲಭೂಷಣ ಶ್ರೀರಾಮನು ವಿಭೀಷಣ ಸಹಿತ ಮಹಾಪರಾಕ್ರಮಿ ಸುಗ್ರೀವನಲ್ಲಿ ಇಂತೆಂದನು.॥13॥

ಮಿತ್ರಕಾರ್ಯಂ ಕೃತಮಿದಂ ಭವದ್ಭಿರ್ವಾನರರ್ಷಭಾಃ ।
ಅನುಜ್ಞಾತಾ ಮಯಾ ಸರ್ವೇ ಯಥೇಷ್ಟಂ ಪ್ರತಿಗಚ್ಛತ ॥

ವಾನರಶ್ರೇಷ್ಠ ವೀರರೇ! ನೀವೆಲ್ಲರೂ ನಿಮ್ಮ ಈ ಮಿತ್ರನ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮಿತ್ರೋಚಿತ ರೀತಿಯಿಂದ ಚೆನ್ನಾಗಿಯೇ ನೆರವೇರಿಸಿದ್ದೀರಿ. ಈಗ ನೀವೆಲ್ಲರೂ ನಿಮಗಿಷ್ಟವಾದ ಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ತೆರಳಿರಿ.॥14॥

ಯತ್ತು ಕಾರ್ಯಂ ವಯಸ್ಯೇನಸ್ನಿಗ್ಧೇನ ಚ ಹಿತೇನ ಚ ।
ಕೃತಂ ಸುಗ್ರೀವ ತತ್ಸರ್ವಂ ಭವತಾಧರ್ಮಭೀರುಣಾ ॥

ಸುಗ್ರೀವ ಸಖನೇ! ಒಬ್ಬ ಹಿತೈಷಿ, ಪ್ರೇಮಿಮಿತ್ರನು ಮಾಡಬೇಕಾದುದೆಲ್ಲವನ್ನು ನೀನು ಪೂರ್ಣಮಾಡಿ ತೋರಿದ್ದೀಯೆ. ಏಕೆಂದರೆ ನೀನು ಅಧರ್ಮದಿಂದ ಭಯಪಡುವವನಾಗಿರುವೆ.॥15॥

ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾಂ ಪ್ರತಿಯಾಹ್ಯಾಶು ಸ್ವಸ್ಯೇನ್ಯೇನಾಭಿ ಸಂವೃತಃ ।
ಸ್ವರಾಜ್ಯೇ ವಸ ಲಂಕಾಯಾಂ ಮಯಾದತ್ತೇ ವಿಭೀಷಣ ।
ನ ತ್ವಾಂ ಧರ್ಷಯಿತುಂ ಶಕ್ತಾಃ ಸೇಂದ್ರಾ ಅಪಿ ದಿವೌಕಸಃ ॥

ವಾನರರಾಜನೇ! ಈಗ ನೀನು ನಿನ್ನ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಬೇಗನೇ ಕಿಷ್ಕಿಂಧೆಗೆ ತೆರಳು. ವಿಭೀಷಣ! ನೀನೂ ಕೂಡ ನಾನು ಕೊಡ ಮಾಡಿದ ಲಂಕೆಯ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರನಾಗು. ಇನ್ನು ಇಂದ್ರಾದಿ ದೇವತೆಗಳೂ ಕೂಡ ನಿನ್ನನ್ನು ಎದುರಿಸಲಾರರು.॥16॥

ಅಯೋಧ್ಯಾಂ ಪ್ರತಿಯಾಸ್ಯಾಮಿ ರಾಜಧಾನೀಂ ಪಿತುರ್ಮಮ ।
ಅಭ್ಯನುಜ್ಞಾತುಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಸರ್ವಾನಾಮಂತ್ರಯಾಮಿ ವಃ ॥

ಈಗ ನಾನು ನನ್ನ ತಂದೆಯ ರಾಜಧಾನೀ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಹೋಗುವೆನು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ನಿಮ್ಮೆಲ್ಲರಲ್ಲಿ ಅನುಮತಿಯನ್ನು ಬಯಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.॥17॥

ಏವಮುಕ್ತಾಸ್ತು ರಾಮೇಣ ಹರೀಂದ್ರಾ ಹರಯಸ್ತಥಾ ।
ಊಚುಃ ಪ್ರಾಂಜಲಯಃ ಸರ್ವೇ ರಾಕ್ಷಸಶ್ಚ ವಿಭೀಷಣಃ ॥

ಶ್ರೀರಾಮಚಂದ್ರನು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದಾಗ ಎಲ್ಲ ವಾನರ ಸೇನಾಪತಿಗಳು ಮತ್ತು ರಾಕ್ಷಸ ರಾಜ ವಿಭೀಷಣನು ಕೈಮುಗಿದು ಹೇಳತೊಡಗಿದನು.॥18॥

ಅಯೋಧ್ಯಾಂ ಗಂತುಮಿಚ್ಛಾಮಃ ಸರ್ವಾನ್ನಯತು ನೋ ಭವಾನ್ ।
ಮುದ್ಯುಕ್ತಾ ವಿಚರಿಷ್ಯಾಮೋ ವನಾನ್ಯುಪನನಾನಿ ಚ ॥

ಭಗವಂತಾ! ನಾವೂ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಬರಲು ಬಯಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ನೀವು ನಮ್ಮನ್ನು ಜೊತೆಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿರಿ. ಅಲ್ಲಿ ನಾವು ಸಂತೋಷದಿಂದ ವನ-ಉಪವನಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುವೆವು.॥19॥

ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತ್ವಾಮಭಿಷೇಕಾರ್ದ್ರಂ ಕೌಸಲ್ಯಾಮಭಿವಾದ್ಯ ಚ ।
ಅಚಿರಾದಾಗಮಿಷ್ಯಾಮಃ ಸ್ವಗೃಹಾನ್ ನೃಪಸತ್ತಮ ॥

ನೃಪಶ್ರೇಷ್ಠನೇ! ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕದ ಸಮಯ ಮಂತ್ರಪೂರಿತ ಜಲದಿಂದ ಒದ್ದೆಯಾದ ನಿಮ್ಮ ಶ್ರೀವಿಗ್ರಹದ ದರ್ಶನ ಮಾಡಿ, ಮಾತೆ ಕೌಸಲ್ಯೆಯ ಚರಣಗಳಲ್ಲಿ ತಲೆಬಾಗಿ ನಾವು ಬೇಗನೇ ನಮ್ಮ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಮರಳುವೆವು.॥20॥

ಏವಮುಕ್ತಸ್ತು ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ವಾನರೈಃ ಸವಿಭೀಷಣೈಃ ।
ಅಬ್ರವೀದ್ವಾನರಾನ್ ರಾಮಃ ಸಸುಗ್ರೀವ ವಿಭೀಷಣಾನ್ ॥

ವಿಭೀಷಣ ಸಹಿತ ವಾನರರು ಈ ಪ್ರಕಾರ ಕೇಳಿಕೊಂಡಾಗ ಶ್ರೀರಾಮನು ಸುಗ್ರೀವ ಹಾಗೂ ವಿಭೀಷಣ ಸಹಿತ ಆ ವಾನರರಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದನು.॥21॥

ಪ್ರಿಯಾತ್ಪ್ರಿಯತರಂ ಲಬ್ಧಂ ಯದಹಂ ಸಸುಹೃಜ್ಜನಃ ।
ಸರ್ವೈರ್ಭವದ್ಭಿಃ ಸಹಿತಃ ಪ್ರೀತಿಂ ಲಪ್ಸ್ಯೇಪುರೀಂ ಗತಃ ॥

ಮಿತ್ರರೇ! ಇದಾದರೋ ನನಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ನಾನು ನೀವೆಲ್ಲ ಸುಹೃದ ರನ್ನು ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಕೊಂಡುಹೋದರೆ ಪರಮಪ್ರಿಯ ವಸ್ತುವಿನ ಲಾಭವಾದೀತು. ಇದರಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂತೋಷದ ಸಂಗತಿ ಬೇರೆನಿರಬಹುದು.॥22॥

ಕ್ಷಿಪ್ರಮಾರೋಹ ಸುಗ್ರೀವ ವಿಮಾನಂ ಸಹ ವಾನರೈಃ ।
ತ್ವಮಪ್ಯಾರೋಹ ಸಾಮಾತ್ಯೋ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರ ವಿಭೀಷಣ ॥

ಸುಗ್ರೀವನೇ! ನೀನು ಎಲ್ಲ ವಾನರರೊಂದಿಗೆ ಬೇಗನೇ ಈ ವಿಮಾನವನ್ನು ಏರಿರಿ. ರಾಕ್ಷಸರಾಜಾ ವಿಭೀಷಣನೇ! ನೀನೂ ಕೂಡ ಮಂತ್ರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿಮಾನದಲ್ಲಿ ಆರೂಢನಾಗು.॥23॥

ತತಃ ಸಪುಷ್ಪಕಂ ದಿವ್ಯಂ ಸುಗ್ರೀವಃ ಸಹ ವಾನರೈಃ ।
ಆರುರೋಹ ಮುದಾಯುಕ್ತಃ ಸಾಮಾತ್ಯಶ್ಚ ವಿಭೀಷಣಃ ॥

ಆಗ ವಾನರರ ಸಹಿತ ಸುಗ್ರೀವ ಮತ್ತು ಮಂತ್ರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿಭೀಷಣನು ಬಹಳ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಆ ದಿವ್ಯ ಪುಷ್ಪಕ ವಿಮಾನವನ್ನು ಹತ್ತಿದರು.॥24॥

ತೇಷ್ವಾರೂಢೇಷು ಸರ್ವೇಷು ಕೌಬೇರಂ ಪರಮಾಸನಮ್ ।
ರಾಘವೇಣಾಭ್ಯನುಜ್ಞಾತಮುತ್ಪಪಾತ ವಿಹಾಯಸಮ್ ॥

ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಹತ್ತಿದ ಬಳಿಕ ಕುಬೇರನ ಆ ಪರಮಾಸನ ವಿಮಾನವು ಶ್ರೀರಘುನಾಥನ ಆಜ್ಞೆ ಪಡೆದು ಆಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿತು.॥25॥

ಖಗತೇನ ವಿಮಾನೇನ ಹಂಸಯುಕ್ತೇನ ಭಾಸ್ವತಾ ।
ಪ್ರಹೃಷ್ಟಶ್ಚ ಪ್ರತೀತಶ್ಚ ಬಭೌ ರಾಮಃ ಕುಬೇರವತ್ ॥

ಆಕಾಶಕ್ಕೆ ನೆಗೆಯುತ್ತಲೇ ಆ ಹಂಸಯುಕ್ತ ತೇಜಸ್ವೀ ವಿಮಾನದ ಮೂಲಕ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡುತ್ತಾ ಪುಳಕಿತ ಮತ್ತು ಪ್ರಸನ್ನಚಿತ್ತನಾದ ಶ್ರೀರಾಮನು ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಕುಬೇರನಂತೆಯೇ ಶೋಭಿಸಿದನು.॥26॥

ತೇ ಸರ್ವೇ ವಾನರರ್ಕ್ಷಾಶ್ಚ ರಾಕ್ಷಸಾಶ್ಚ ಮಹಾಬಲಾಃ ।
ಯಥಾಸುಖಮಸಂಬಾಧಂ ದಿವ್ಯೇ ತಸ್ಮಿನ್ನುಪಾವಿಶನ್ ॥

ಎಲ್ಲ ವಾನರರು, ಕರಡಿಗಳು, ಮಹಾಬಲಿ ರಾಕ್ಷಸರು ಆ ದಿವ್ಯವಿಮಾನದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪವೂ ಒತ್ತಡವಿಲ್ಲದೆ ಸುಖವಾಗಿ ಕುಳಿತಿದ್ದರು.॥27॥

ಶ್ರೀವಾಲ್ಮೀಕಿ ವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಯುದ್ಧಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ನೂರಇಪ್ಪತ್ತೆರಡನೆಯ ಸರ್ಗ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು.॥122॥