०८६ इन्द्रजिता पुनर्युद्धभूमिप्रवेशः

ವಾನರ-ರಾಕ್ಷಸರ ಯುದ್ಧ, ಹನುಮಂತನಿಂದ ರಾಕ್ಷಸರ ಸಂಹಾರ, ಹನುಮಂತನು ಇಂದ್ರಜಿತುವನ್ನು ದ್ವಂದ್ವಯುದ್ಧಕ್ಕಾಗಿ ಆಹ್ವಾನ

ಅಥ ತಸ್ಯಾಮವಸ್ಥಾಯಾಂ ಲಕ್ಷ್ಮಣಂ ರಾವಣಾನುಜಃ ।
ಪರೇಷಾಮಹಿತಂ ವಾಕ್ಯಮರ್ಥಸಾಧಕಮಬ್ರವೀತ್ ॥

ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿಭೀಷಣನು ಶತ್ರುಗಳಿಗೆ ಅಹಿತಕರವಾದ ಹಾಗೂ ಲಕ್ಷ್ಮಣನ ಅರ್ಥಸಿದ್ಧಿಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳಿದನು.॥1॥

ಯದೇತದ್ರಾಕ್ಷಸಾನೀಕಂ ಮೇಘಶ್ಯಾಮಂ ವಿಲೋಕ್ಯತೇ ।
ಏತದಾಯೋಧ್ಯತಾಂ ಶೀಘ್ರಂ ಕಪಿಭಿಶ್ಚ ಶಿಲಾಯುಧೈಃ ॥

ತಸ್ಯಾನೀಕಸ್ಯ ಮಹತೋ ಭೇದನೇ ಯತ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ।
ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರ ಸುತೋಽಪ್ಯತ್ರ ಭಿನ್ನೇದೃಶ್ಯೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ ॥

ಲಕ್ಷ್ಮಣ! ಕಪ್ಪಾದ ಮೋಡಗಳಂತೆ ಎದುರಿಗೆ ಕಾಣುವ ರಾಕ್ಷಸರ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಶಿಲಾರೂಪೀ ಆಯುಧ ಧರಿಸಿದ ವಾನರವೀರರು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಲಿ ಮತ್ತು ನೀನೂ ಈ ವಿಶಾಲವಾಹಿನಿಯ ವ್ಯೆಹವನ್ನು ಭೇದಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಮಾಡು. ಅದನ್ನು ಭೇದಿಸಿದಾಗಲೇ ಇಂದ್ರಜಿತು ನಮಗೆ ಕಾಣಿಸುವನು.॥2-3॥

ಸ ತ್ವಮಿಂದ್ರಾಶನಿಪ್ರಖ್ಯೈಃ ಶರೈರವಕಿರನ್ಪರಾನ್ ।
ಅಭಿದ್ರವಾಶು ಯಾವದ್ವೈ ನೈತತ್ ಕರ್ಮ ಸಮಾಪ್ಯತೇ ॥

ಆದ್ದರಿಂದ ನೀನು ಈ ಹೋಮಕಾರ್ಯ ಮುಗಿಯುವ ಮೊದಲೇ ವಜ್ರದಂತಹ ಬಾಣಗಳ ಮಳೆಯನ್ನು ಸುರಿಸುತ್ತಾ ಶತ್ರುಗಳ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡು.॥4॥

ಜಹಿ ವೀರ ದುರಾತ್ಮಾನಂ ಮಾಯಾಪರಮಧಾರ್ಮಿಕಮ್ ।
ರಾವಣಿಂ ಕ್ರೂರಕರ್ಮಾಣಂ ಸರ್ವಲೋಕ ಭಯಾವಹಮ್ ॥

ವೀರನೇ! ಈ ದುರಾತ್ಮ ರಾವಣಕುಮಾರನು ಭಾರೀ ಮಾಯಾವಿಯೂ, ಅಧರ್ಮಿಯೂ, ಕ್ರೂರಕರ್ಮ ಮಾಡುವವನೂ, ಸರ್ವ ಲೋಕಗಳಿಗೆ ಭಯಂಕರನೂ ಆಗಿದ್ದಾನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇವನನ್ನು ವಧಿಸು.॥5॥

ವಿಭೀಷಣ ವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಲಕ್ಷ್ಮಣಃ ಶುಭಲಕ್ಷಣಃ ।
ವವರ್ಷ ಶರವರ್ಷೇಣ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಸುತಂ ಪ್ರತಿ ॥

ವಿಭೀಷಣನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಶುಭಲಕ್ಷ ಸಂಪನ್ನ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ರಾಕ್ಷಸರಾಜನ ಪುತ್ರನನ್ನು ಗುರಿಯಿಟ್ಟು ಬಾಣಗಳ ವರ್ಷವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದನು.॥6॥

ಋಕ್ಷಾಃ ಶಾಖಾಮೃಗಾಶ್ಚೈವ ದ್ರುಮಪ್ರವರಯೋಧಿನಃ ।
ಅಭ್ಯಧಾವಂತ ಸಹಿತಾಸ್ತದನೀಕಮವಸ್ಥಿತಮ್ ॥

ಜೊತೆಗೆ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ವೃಕ್ಷವನ್ನೆತ್ತಿಕೊಂಡ ವಾನರರೂ ಹಾಗೂ ಕರಡಿಗಳೂ ಅಲ್ಲಿ ನಿಂತಿರುವ ರಾಕ್ಷಸ ಸೈನ್ಯದ ಮೇಲೆ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಆಕ್ರಮಿಸಿದರು.॥7॥

ರಾಕ್ಷಸಾಶ್ಚ ಶಿತೈರ್ಬಾಣೈರಸಿಭಿಃ ಶಕ್ತಿತೋಮರೈಃ ।
ಅಭ್ಯರ್ವತಂತ ಸಮರೇ ಕಪಿಸೈನ್ಯಜಿಘಾಂಸವಃ ॥

ಅತ್ತಕಡೆಯಿಂದ ರಾಕ್ಷಸರೂ ವಾನರ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ನಾಶಮಾಡುವ ಇಚ್ಛೆಯಿಂದ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಹರಿತವಾದ ಬಾಣಗಳಿಂದ, ಖಡ್ಗಗಳಿಂದ, ಶಕ್ತಿ-ತೋಮರಗಳಿಂದ ಪ್ರಹಾರ ಮಾಡುತ್ತಾ ಎದುರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.॥8॥

ಸ ಸಂಪ್ರಹಾರಸ್ತುಮುಲಃ ಸಂಜಜ್ಞೇ ಕಪಿರಕ್ಷಸಾಮ್ ।
ಶಬ್ದೇನ ಮಹತಾ ಲಂಕಾಂ ನಾದಯನ್ ವೈ ಸಮಂತತಃ ॥

ಹೀಗೆ ವಾನರರಿಗೂ, ರಾಕ್ಷಸರಿಗೂ, ಘನಘೋರ ಸಂಗ್ರಾಮ ನಡೆಯತೊಡಗಿತು. ಅದರ ಮಹಾ ಕೋಲಾಹಲವು ಇಡೀ ಲಂಕೆಯ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸಿತು.॥9॥

ಶಸ್ತ್ರೈಶ್ಚ ವಿವಿಧಾಕಾರೈಃ ಶಿತೈರ್ಬಾಣೈಶ್ಚ ಪಾದಪೈಃ ।
ಉದ್ಯತೈರ್ಗಿರಿಶೃಂಗೈಶ್ಚ ಘೋರೈರಾಕಾಶಮಾವೃತಮ್ ॥

ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರದ ಶಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ, ಹರಿತವಾದ ಬಾಣಗಳಿಂದ, ಎಸೆದಿರುವ ವೃಕ್ಷಗಳಿಂದ, ಭಯಾನಕ ಪರ್ವತಗಳಿಂದ ಅಲ್ಲಿಯ ಆಕಾಶ ತುಂಬಿಹೋಯಿತು.॥10॥

ತೇ ರಾಕ್ಷಸಾ ವಾನರೇಂದ್ರೇಷು ವಿಕೃತಾನನಬಾಹವಃ ।
ನಿವೇಶಯಂತಃ ಶಸ್ತ್ರಾಣಿ ಚಕ್ರುಸ್ತೇ ಸುಮಹದ್ಭಯಮ್ ॥

ವಿಕಟಮುಖ-ಬಾಹುಗಳುಳ್ಳ ರಾಕ್ಷಸರು ವಾನರ ಯೂಥಪತಿಗಳ ಮೇಲೆ ನಾನಾ ರೀತಿಯ ಶಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಹರಿಸುತ್ತಾ ಅವರಿಗೆ ಮಹಾ ಭಯವನ್ನು ತಂದೊಡ್ಡಿತು.॥11॥

ತಥೈವ ಸಕಲೈರ್ವೃಕ್ಷೈರ್ಗಿರಿಶೃಂಗೈಶ್ಚ ವಾನರಾಃ ।
ಅಭಿಜಘ್ನುರ್ನಿಜಘ್ನುಶ್ಚ ಸಮರೇ ಸರ್ವರಾಕ್ಷಸಾನ್ ॥

ಹಾಗೆಯೇ ವಾನರರೂ ಸಮರಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ವೃಕ್ಷಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಪರ್ವತ ಶಿಖರಗಳಿಂದ ಸಮಸ್ತ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಕೊಲ್ಲ ತೊಡಗಿದರು.॥12॥

ಋಕ್ಷವಾನರಮುಖ್ಯೈಶ್ಚ ಮಹಾಕಾಯೈರ್ಮಹಾಬಲೈಃ ।
ರಕ್ಷಸಾಂ ವಧ್ಯಮಾನಾನಾಂ ಮಹದ್ಭಯಮಜಾಯತ ॥

ಮುಖ್ಯ ಮುಖ್ಯ ಮಹಾಕಾಯ ಮಹಾಬಲಿ ಕರಡಿಗಳು ಮತ್ತು ವಾನರರು ಕಾದಾಡುತ್ತಿ ರುವಾಗ ರಾಕ್ಷಸರಿಗೆ ಮಹಾಭಯ ಆವರಿಸಿತು.॥13॥

ಸ್ವಮನೀಕಂ ವಿಷಣ್ಣಂ ತು ಶ್ರುತ್ವಾ ಶತ್ರುಭಿರರ್ದಿತಮ್ ।
ಉದತಿಷ್ಠತ ದುರ್ಧರ್ಷಃ ಸ ಕರ್ಮಣ್ಯನನುಷ್ಠಿತೇ ॥

ಇಂದ್ರಜಿತು ಭಾರೀ ದುರ್ಧರ್ಷವೀರನಾಗಿದ್ದನು. ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವು ಶತ್ರುಗಳಿಂದ ಪೀಡಿತವಾಗಿ ದುಃಖಿತವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಕೇಳಿದಾಗ ಅವನು ಅನುಷ್ಠಾನ ಮುಗಿಯುವ ಮೊದಲೇ ಅವನು ಯುದ್ಧಕ್ಕಾಗಿ ಎದ್ದು ನಿಂತನು.॥14॥

ವೃಕ್ಷಾಂಧಕಾರಾನ್ನಿರ್ಗತ್ಯ ಜಾತಕ್ರೋಧಃ ಸ ರಾವಣಿಃ ।
ಆರುರೋಹ ರಥಂ ಸಜ್ಜಂ ಪೂರ್ವಯುಕ್ತಂ ಸುಸಂಯತಮ್ ॥

ಆಗ ಅವನು ಅತ್ಯಂತ ಕ್ರೋಧಗೊಂಡಿದ್ದನು. ಅವನು ವೃಕ್ಷಗಳ ಅಂಧಕಾರದಿಂದ ಹೊರಬಂದು ಒಂದು ಸುಸಜ್ಜಿತ ಮೊದಲೇ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ್ದ, ಬಹಳ ಸುದೃಢವಾದ ರಥಾರೂಢನಾದನು.॥15॥

ಸ ಭೀಮಕಾರ್ಮುಕಶರಃ ಕೃಷ್ಣಾಂಜನ ಚಯೋಪಮಃ ।
ರಕ್ತಾಸ್ಯನಯನೋ ಭೀಮೋ ಬಭೌ ಮೃತ್ಯುರಿವಾಂತಕಃ ॥

ಕೈಯಲ್ಲಿ ಭಯಂಕರ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಧರಿಸಿದ ಇಂದ್ರಜಿತು ಕಾಡಿಗೆಯ ಬೆಟ್ಟದಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದ್ದನು. ಆ ಭಯಂಕರ ರಾಕ್ಷಸನ ಕಣ್ಣು-ಮುಖ ಕೆಂಪಾಗಿದ್ದು, ವಿನಾಶಕಾರೀ ಮೃತ್ಯು ವಿನಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದ್ದನು.॥16॥

ದೃಷ್ಟ್ವೈವ ತು ರಥಸ್ಥಂ ತಂ ಪರ್ಯವರ್ತತ ತದ್ಬಲಮ್ ।
ರಕ್ಷಸಾಂ ಭೀಮವೇಗಾನಾಂ ಲಕ್ಷ್ಮಣೇನ ಯುಯುತ್ಸತಾಮ್ ॥

ಇಂದ್ರಜಿತನು ರಥದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿರುವನೆಂದು ನೋಡುತ್ತಲೇ ಲಕ್ಷ್ಮಣನೊಂದಿಗೆ ಯುದ್ಧದ ಇಚ್ಛೆಯುಳ್ಳ ಭಯಂಕರ ವೇಗಶಾಲಿ ರಾಕ್ಷಸರ ಸೈನ್ಯವು ಅವನ ಸುತ್ತಲೂ ಬಂದು ನಿಂತುಕೊಂಡಿತು.॥17॥

ತಸ್ಮಿಂಸ್ತು ಕಾಲೇ ಹನುಮಾನರುಜತ್ ಸ ದುರಾಸದಮ್ ।
ಧರಣೀಧರ ಸಂಕಾಶೋ ಮಹಾವೃಕ್ಷಮರಿಂದಮಃ ॥

ಆಗ ಶತ್ರುದಮನನಾದ ಪರ್ವತಾಕಾರ ವಿಶಾಲಕಾಯ ಹನುಮಂತನು ಕೀಳಲು, ಪುಡಿಮಾಡಲು ಅತಿ ಕಷ್ಟಕರವಾದ ಬಹಳ ದೊಡ್ಡ ವೃಕ್ಷವನ್ನು ಕಿತ್ತುಕೊಂಡನು.॥18॥

ಸ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಂ ತತ್ಸೈನ್ಯಂ ಕಾಲಾಗ್ನಿರಿವ ನಿರ್ದಹನ್ ।
ಚಕಾರ ಬಹುಭಿರ್ವೃಕ್ಷೈರ್ನಿಃ ಸಂಜ್ಞಂ ಯುಧಿ ವಾನರಃ ॥

ಮತ್ತೆ ಆ ವಾನರ ವೀರನು ಪ್ರಳಯಾಗ್ನಿಯಂತೆ ಪ್ರಜ್ವಲಿತನಾಗಿ, ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ರಾಕ್ಷಸರ ಆ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ದಗ್ಧಗೊಳಿಸುತ್ತಾ ಅಸಂಖ್ಯ ವೃಕ್ಷಗಳ ಹೊಡೆತದಿಂದ ನಿಶ್ಚೇಷ್ಟಿತಗೊಳಿಸಿದನು.॥19॥

ವಿಧ್ವಂಸಯಂತಂ ತರಸಾ ದೃಷ್ಟ್ವೈವ ಪವನಾತ್ಮಜಮ್ ।
ರಾಕ್ಷಸಾನಾಂ ಸಹಸ್ರಾಣಿ ಹನೂಮಂತಮವಾಕಿರನ್ ॥

ಪವನ ಕುಮಾರನು ವೇಗವಾಗಿ ರಾಕ್ಷಸ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ವಿಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ನೋಡುತ್ತಲೇ ಸಾವಿರಾರು ರಾಕ್ಷಸರು ಅವನ ಮೇಲೆ ಅಸ್ತ್ರ-ಶಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಮಳೆಗರೆದರು.॥20॥

ಶಿತಶೂಲಧರಾಃ ಶೂಲೈರಸಿಭಿಶ್ಚಾಸಿಪಾಣಯಃ ।
ಶಕ್ತಿಹಸ್ತಾಶ್ಚ ಶಕ್ತಿಭಿಃ ಪಟ್ಟಿಶೈಃ ಪಟ್ಟಿಶಾಯುಧಾಃ ॥

ಹೊಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಶೂಲಗಳಿಂದ, ಖಡ್ಗಗಳಿಂದ, ಶಕ್ತಿಗಳಿಂದ, ಪಟ್ಟಿಶಗಳಿಂದ ರಾಕ್ಷಸರು ಅವನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಹಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.॥21॥

ಪರಿಘೈಶ್ಚ ಗದಾಭಿಶ್ಚ ಕುಂತೈಶ್ಚ ಶುಭದರ್ಶನೈಃ ।
ಶತಶಶ್ಚ ಶತಘ್ನೀಭಿರಾಯಸೈರಪಿ ಮುದ್ಗರೈಃ ॥

ಘೋರೈಃ ಪರಶುಭಿಶ್ಚೈವ ಭಿಂದಿಪಾಲೈಶ್ಚ ರಾಕ್ಷಸಾಃ ।
ಮುಷ್ಟಿ ಭಿರ್ವಜ್ರಕಲ್ಪೈಶ್ಚ ತಲೈರಶನಿಸಂನಿಭೈಃ ॥

ಅಭಿಜಘ್ನುಃ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ಸಮಂತಾತ್ ಪರ್ವತೋಪಮಮ್ ।
ತೇಷಾಮಪಿ ಚ ಸಂಕ್ರುದ್ಧಶ್ಚಕಾರ ಕದನಂ ಮಹತ್ ॥

ಅನೇಕ ಪರಿಘಗಳಿಂದ, ಗದೆಗಳಿಂದ, ಭಲ್ಲೆಗಳಿಂದ, ನೂರಾರು ಶತಘ್ನಿಗಳಿಂದ ಲೋಹ ಮುದ್ಗರಗಳಿಂದ ಭಯಾನಕ ಗಂಡುಕೊಡಲಿಗಳಿಂದ, ಭಿಂದಿಪಾಲಗಳಿಂದ, ವಜ್ರಸದೃಶ ಮುಷ್ಟಿಗಳಿಂದ, ಸಿಡಿಲಿನಂತಹ ಅಂಗೈ ಏಟುಗಳಿಂದ ಸಮಸ್ತ ರಾಕ್ಷಸರು ಹತ್ತಿರ ಬಂದು ಸುತ್ತಲಿನಿಂದ ಪರ್ವತಾಕಾರ ಹನುಮಂತನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಹಾರ ಮಾಡತೊಡಗಿದರು. ಮಾರುತಿಯು ಕುಪಿತನಾಗಿ ಅವರೆಲ್ಲರನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿಬಿಟ್ಟನು.॥22-24॥

ಸ ದದರ್ಶ ಕಪಿಶ್ರೇಷ್ಠಮಚಲೋಪಮಮಿಂದ್ರಜಿತ್ ।
ಸೂದಮಾನಮಸಂತ್ರಸ್ತಮಮಿತ್ರಾನ್ ಪವನಾತ್ಮಜಮ್ ॥

ಕಪಿವರ ಪವನಕುಮಾರ ಹನುಮಂತನು ಪರ್ವತದಂತೆ ಅಚಲನಾಗಿ ನಿಃಶಂಕಭಾವದಿಂದ ತನ್ನ ಶತ್ರು ಗಳನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವುದನ್ನು ಇಂದ್ರಜಿತು ನೋಡಿದನು.॥25॥

ಸ ಸಾರಥಿಮುವಾಚೇದಂ ಯಾಹಿ ಯತ್ರೈಷ ವಾನರಃ ।
ಕ್ಷಯಮೇವ ಹಿ ನಃ ಕುರ್ಯಾದ್ರಾಕ್ಷಸಾನಾಮುಪೇಕ್ಷಿತಃ ॥

ಆಗ ತನ್ನ ಸಾರಥಿಯಲ್ಲಿ ಈ ವಾನರನು ಯುದ್ಧ ಮಾಡುವಲ್ಲಿಗೆ ನಡೆ, ಎಂದು ಹೇಳಿದನು. ಇವನನ್ನು ಉಪೇಕ್ಷೆಮಾಡಿದರೆ ಇವನು ನಮ್ಮೆಲ್ಲ ರಾಕ್ಷಸರ ವಿನಾಶಮಾಡಿಬಿಡುವನು.॥26॥

ಇತ್ಯುಕ್ತಃ ಸಾರಥಿಸ್ತೇನ ಯಯೌ ಯತ್ರ ಸ ಮಾರುತಿಃ ।
ವಹನ್ಪರಮದುರ್ಧರ್ಷಂ ಸ್ಥಿತಮಿಂದ್ರಜಿತಂ ರಥೇ ॥

ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದಾಗ ಸಾರಥಿಯು ಅತ್ಯಂತ ದುರ್ಜಯ ವೀರ ಇಂದ್ರಜಿತುವನ್ನು ಪವನಕುಮಾರ ಹನುಮಂತನು ವಿರಾಜಿಸುತ್ತಿದ್ದಲ್ಲಿಗೆ ಕೊಂಡುಹೋದನು.॥27॥

ಸೋಽಭ್ಯುಪೇತ್ಯ ಶರಾನ್ ಖಡ್ಗಾನ್ ಪಟ್ಟಿಶಾಂಶ್ಚ ಪರಶ್ವಧಾನ್ ।
ಅಭ್ಯವರ್ಷತ ದುರ್ಧರ್ಷಃ ಕಪಿಮೂರ್ಧ್ನನಿ ರಾಕ್ಷಸಃ ॥

ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಲೇ ಆ ದುರ್ಜಯ ರಾಕ್ಷಸನು ಹನುಮಂತನ ಮಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಬಾಣಗಳಿಂದ, ಖಡ್ಗಗಳಿಂದ, ಪಟ್ಟಿಶಗಳಿಂದ, ಕೊಡಲಿಗಳಿಂದ ಮಳೆಗರೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದನು.॥28॥

ತಾನಿ ಶಸ್ತ್ರಾಣಿ ಘೋರಾಣಿ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಯ ಸ ಮಾರುತಿಃ ।
ರೋಷೇಣ ಮಹತಾವಿಷ್ಣೋ ವಾಕ್ಯಂ ಚೇದಮುವಾಚ ಹ ॥

ಆ ಭಯಾನಕ ಶಸ್ತ್ರಗಳು ತನ್ನ ಶರೀರದ ಮೇಲೆ ಬೀಳುವುದನ್ನು ನೋಡಿ ಹನುಮಂತನು ಮಹಾರೋಷಗೊಂಡು, ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದನು.॥29॥

ಯುಧ್ಯಸ್ವ ಯದಿ ಶೂರೋಽಸಿ ರಾವಣಾತ್ಮಜ ದುರ್ಮತೇ ।
ವಾಯುಪುತ್ರಂ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ನ ಜೀವನ್ ಪ್ರತಿಯಾಸ್ಯಸಿ ॥

ದುರ್ಬುದ್ಧಿ ರಾವಣಕುಮಾರನೇ! ನೀನು ದೊಡ್ಡ ಶೂರನಾಗಿದ್ದರೆ ಬಾ, ನನ್ನೊಡನೆ ಮಲ್ಲಯುದ್ಧ ಮಾಡು. ಈ ವಾಯುಪುತ್ರನೊಂದಿಗೆ ಸೆಣಸಾಡಿ ಬದುಕಿ ಹೋಗಲಾರೆ.॥30॥

ಬಾಹುಭ್ಯಾಂ ಸಂಪ್ರಯುಧ್ಯಸ್ವ ಯದಿ ಮೇ ದ್ವಂದ್ವಮಾಹವೇ ।
ವೇಗಂ ಸಹಸ್ವ ದುರ್ಬುದ್ಧೇ ತತಸ್ತ್ವಂ ರಕ್ಷಸಾಂ ವರಃ ॥

ದುರ್ಮತಿಯೇ! ನಿನ್ನ ಭುಜಗಳಿಂದ ನನ್ನೊಡನೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡು. ಈ ಬಾಹುಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ನನ್ನ ವೇಗವನ್ನು ಸಹಿಸಿದೆ ಯಾದರೆ ನಿನ್ನನ್ನು ರಾಕ್ಷಸರಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠನೆಂದು ತಿಳಿಯುವೆನು.॥31॥

ಹನೂಮಂತಂ ಜಿಘಾಂಸಂತಂ ಸಮುದ್ಯತ ಶರಾಸನಮ್ ।
ರಾವಣಾತ್ಮಜಮಾಚಷ್ಟೇ ಲಕ್ಷ್ಮಣಾಯ ವಿಭೀಷಣಃ ॥

ರಾವಣಕುಮಾರ ಇಂದ್ರಜಿತು ಧನಸ್ಸು ಎತ್ತಿ ಹನುಮಂತನನ್ನು ವಧಿಸಲು ಬಯಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಈ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ವಿಭೀಷಣನು ಲಕ್ಷ್ಮಣನಿಗೆ ಅವನ ಪರಿಚಯವನ್ನು ಮಾಡಿದನು.॥32॥

ಯಃ ಸ ವಾಸವನಿರ್ಜೇತಾ ರಾವಣಸ್ಯಾತ್ಮಸಂಭವಃ ।
ಸ ಏಷ ರಥಮಾಸ್ಥಾಯ ಹನೂಮಂತಂ ಜಿಘಾಂಸತಿ ॥

ತಮಪ್ರತಿಮಸಂಸ್ಥಾನೈಃ ಶರೈಃ ಶತ್ರುವಿದಾರಣೈಃ ।
ಜೀವಿತಾಂತಕರೈರ್ಘೋರೈಃ ಸೌಮಿತ್ರೇ ರಾವಣಿಂ ಜಹಿ ॥

ಸುಮಿತ್ರಾನಂದನ! ಇಂದ್ರನನ್ನು ಗೆದ್ದಿರುವ ರಾವಣನ ಪುತ್ರನೇ ರಥದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಹನುಮಂತನನ್ನು ವಧಿಸಲು ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ನೀನು ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ವಿದಾರಣಗೊಳಿಸುವ, ಅನುಪಮ ಆಕಾರಪ್ರಕಾರಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ, ಪ್ರಾಣಾಂತಕಾರೀ ಭಯಂಕರ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಈ ರಾವಣಿಯನ್ನು ಕೊಂದುಬಿಡು.॥33-34॥

ಇತ್ಯೇವಮುಕ್ತಸ್ತು ತದಾ ಮಹಾತ್ಮಾ
ವಿಭೀಷಣೇನಾರಿ ವಿಭೀಷಣೇನ ।
ದದರ್ಶ ತಂ ಪರ್ವತ ಸಂನಿಕಾಶಂ
ರಥಸ್ಥಿತಂ ಭೀಮಬಲಂ ದೂರಾಸದಮ್ ॥

ಶತ್ರು ಗಳನ್ನು ಭಯಗೊಳಿಸುವ ವಿಭೀಷಣನು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದಾಗ ಮಹಾತ್ಮಾ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ರಥದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿರುವ ಆ ಭಯಂಕರ ಬಲಶಾಲೀ ಪರ್ವತಾಕಾರ ದುರ್ಜಯ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ನೋಡಿದನು.॥3.॥

ಶ್ರೀವಾಲ್ಮೀಕಿ ವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಯುದ್ಧಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ಎಂಭತ್ತಾರನೆಯ ಸರ್ಗ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು.॥86॥