०७७ निकुम्भेन युद्धभूमिप्रवेशः

ಹನುಮಂತನಿಂದ ನಿಕುಂಭನ ವಧೆ

ನಿಕುಂಭೋ ಭ್ರಾತರಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸುಗ್ರೀವೇಣ ನಿಪಾತಿತಮ್ ।
ಪ್ರದಹನ್ನಿವ ಕೋಪೇನ ವಾನರೇಂದ್ರಮುದೈಕ್ಷತ ॥

ಸುಗ್ರೀವನಿಂದ ತನ್ನ ಅಣ್ಣನು ಹತನಾದುದನ್ನು ನೋಡಿ ನಿಕುಂಭನು ವಾನರರಾಜನನ್ನು ತನ್ನ ಕ್ರೋಧದಿಂದಲೇ ಸುಟ್ಟುಬಿಡುವನೋ ಎಂಬಂತೆ ನೋಡಿದನು.॥1॥

ತತಃ ಸ್ರಗ್ದಾಮಸಂನದ್ಧಂ ದತ್ತಪಂಚಾಗುಲಂ ಶುಭಮ್ ।
ಆದದೇ ಪರಿಘಂ ವೀರೋ ಮಹೇಂದ್ರಶಿಖರೋಪಮಮ್ ॥

ಆ ಧೀರ-ವೀರನು ಮಹೇಂದ್ರಪರ್ವತ ಶಿಖರದಂತಹ ಸುಂದರ ಹಾಗೂ ವಿಶಾಲವಾದ ಒಂದು ಪರಿಘವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡನು. ಅದು ಹೂವಿನ ಮಾಲೆಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾಗಿ, ಅದರಲ್ಲಿ ಐದೈದು ಅಂಗುಲಗಳಿಗೆ ಕಬ್ಬಿಣದ ಬಳೆಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸಿದ್ದರು.॥2॥

ಹೇಮಪಟ್ಟಪರಿಕ್ಷಿಪ್ತಂ ವಜ್ರವಿದ್ರುಮಭೂಷಿತಮ್ ।
ಯಮದಂಡೋಪಮಂ ಭೀಮಂ ರಕ್ಷಸಾಂ ಭಯನಾಶನಮ್ ॥

ಆ ಪರಿಘದಲ್ಲಿ ಬಂಗಾರದ ಹಾಳೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದ್ದರು. ವಜ್ರ ಹವಳಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಿದ್ದರು. ಆ ಪರಿಘವು ಯಮದಂಡದಂತೆ ಭಯಂಕರವಾಗಿದ್ದು, ರಾಕ್ಷಸರ ಭಯವನ್ನು ನಾಶಮಾಡು ವಂತಹುದಾಗಿತ್ತು.॥3॥

ತಮಾವಿಧ್ಯ ಮಹಾತೇಜಾಃ ಶಕ್ರಧ್ವಜಸಮೌಜಸಮ್ ।
ನಿನನಾದ ವಿವೃತ್ತಾಸ್ಯೋ ನಿಕುಂಭೋ ಭೀಮವಿಕ್ರಮಃ ॥

ಇಂದ್ರಧ್ವಜದಂತೆ ತೇಜಸ್ವೀಯಾದ ಪರಿಘವನ್ನು ತಿರುಗಿಸುತ್ತಾ ಆ ಮಹಾ ತೇಜಸ್ವೀ ಭಯಾನಕ ಪರಾಕ್ರಮಿ ರಾಕ್ಷಸ ನಿಕುಂಭನು ಬಾಯಿಯನ್ನು ಅಗಲಿಸಿ ಜೋರಾಗಿ ಗರ್ಜಿಸತೊಡಗಿದನು.॥4॥

ಉರೋಗತೇನ ನಿಷ್ಕೇಣ ಭುಜಸ್ಥೈರಂಗದೈರಪಿ ।
ಕುಂಡಲಾಭ್ಯಾಂ ಚ ಚಿತ್ರಾಭ್ಯಾಂ ಮಾಲಯಾ ಚ ವಿಚಿತ್ರಯಾ ॥

ನಿಕುಂಭೋ ಭೂಷಣೈರ್ಭಾತಿ ತೇನ ಸ್ಮ ಪರಿಘೇಣ ಚ ।
ಯಥೇಂದ್ರಧನುಷಾ ಮೇಘಃ ಸವಿದ್ಯುತ್ಸ್ತನಯಿತ್ನುಮಾನ್ ॥

ಅವನ ವಕ್ಷಃಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಣಪದಕವಿತ್ತು. ಬಾಹುಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳ್ಬಂದಿಗಳು ಶೋಭಿ ಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಕಿವಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿಚಿತ್ರ ಕುಂಡಲಗಳು ಓಲಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಕೊರಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿತ ಮಾಲೆ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಇವೆಲ್ಲ ಆಭೂಷಣಗಳಿಂದ ಹಾಗೂ ಪರಿಘದಿಂದ ವಿದ್ಯುತ್ ಮತ್ತು ಗರ್ಜನೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಕಾಮನ ಬಿಲ್ಲಿನಂತೆ ನಿಕುಂಭನು ಶೋಭಿಸುತ್ತಿದ್ದನು.॥5-6॥

ಪರಿಘಾಗ್ರೇಣ ಪುಸ್ಫೋಟ ವಾತಗ್ರಂಥಿರ್ಮಹಾತ್ಮನಃ ।
ಪ್ರಜಜ್ವಾಲ ಸಘೋಷಶ್ಚ ವಿಧೂಮ ಇವ ಪಾವಕಃ ॥

ಆ ಮಹಾಕಾಯ ರಾಕ್ಷಸನ ಪರಿಘದ ತುದಿಯು ತಗುಲಿ ವಾತಗ್ರಂಥಿಯು (ಪ್ರವಹ- ಆವಹ ಮೊದಲಾದ ಎಳು ವಾಯುಗಳ ಸಂಧಿ ಬಂಧವು) ಒಡೆದುಹೋಗಿ, ಹೊಗೆಯಿಲ್ಲದೆ ಅಗ್ನಿಯಂತೆ ಪರಿಘಾಯುಧವು ಮಹಾಶಬ್ದದೊಡನೆ ಪ್ರಜ್ವಲಿಸುತ್ತಿತ್ತು.॥7॥

ನಗರ್ಯಾ ವಿಟಪಾವತ್ಯಾ ಗಂಧರ್ವಭವನೋತ್ತಮೈಃ ।
ಸತಾರಗ್ರಹನಕ್ಷತ್ರಂ ಸಚಂದ್ರಸಮಹಾಗ್ರಹಮ್ ।
ನಿಕುಂಭಪರಿಘಾಘೂರ್ಣಂ ಭ್ರಮತೀವ ನಭಃಸ್ಥಲಮ್ ॥

ನಿಕುಂಭನು ಪರಿಘವನ್ನು ತಿರುಗಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಕುಬೇರನ ಅಲಕಾವತಿ, ಗಂಧರ್ವರ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಭವನಗಳು, ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಗ್ರಹ-ನಕ್ಷತ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಚಂದ್ರನ ಸಹಿತ ಸಮಸ್ತ ಆಕಾಶ ಮಂಡಲವೇ ನಡುಗುತ್ತಿರುವಂತಾಯಿತು.॥8॥

ದುರಾಸದಶ್ಚ ಸಂಜಜ್ಞೇ ಪರಿಘಾಭರಣಪ್ರಭಃ ।
ಕ್ರೋಧೇಂಧನೋ ನಿಕುಂಭಾಗ್ನಿರ್ಯುಗಾಂತಾಗ್ನಿರಿವೋತ್ಥಿತಃ ॥

ಪರಿಘ ಮತ್ತು ಆ ಭೂಷಣಗಳೇ ಪ್ರಭೆಯಿದ್ದ, ಕ್ರೋಧವೆ ಉರುವಲಾದ ಆ ನಿಕುಂಭನೆಂಬ ಅಗ್ನಿಯು ಪ್ರಳಯಕಾಲದ ಬೆಂಕಿಯಂತೆ ಎದ್ದು, ಅತ್ಯಂತ ದುರ್ಜಯವಾಯಿತು.॥9॥

ರಾಕ್ಷಸಾ ವಾನರಾಶ್ಚಾಪಿ ನ ಶೇಕುಃ ಸ್ಪಂದಿತುಂ ಭಯಾತ್ ।
ಹನುಮಾಂಸ್ತು ವಿವೃತ್ಯೋರಸ್ತಸ್ಥೌ ಪ್ರಮುಖತೋ ಬಲೀ ॥

ಆಗ ರಾಕ್ಷಸ ಮತ್ತು ವಾನರರು ಭಯದಿಂದ ಸ್ತಬ್ಧರಾದರು. ಕೇವಲ ಮಹಾಬಲಿ ಹನುಮಂತನೇ ತನ್ನ ಎದೆಯನ್ನು ಮುಂದೆ ಮಾಡಿ ರಾಕ್ಷಸನ ಎದುರು ನಿಂತುಕೊಂಡನು.॥10॥

ಪರಿಘೋಪಮಬಾಹುಸ್ತು ಪರಿಘಂ ಭಾಸ್ಕರಪ್ರಭಮ್ ।
ಬಲೀ ಬಲವತಸ್ತಸ್ಯ ಪಾತಯಾಮಾಸ ವಕ್ಷಸಿ ॥

ನಿಕುಂಭನ ಭುಜಗಳು ಪರಿಘದಂತೆ ಇದ್ದವು. ಆ ಮಹಾಬಲಿ ರಾಕ್ಷಸನು ಸೂರ್ಯತುಲ್ಯವಾದ ತೇಜಸ್ವೀ ಪರಿಘವನ್ನು ಬಲವಂತ ವೀರ ಮಾರುತಿಯ ಎದೆಗೆ ಹೊಡೆದನು.॥11॥

ಸ್ಥಿರೇ ತಸ್ಯೋರಸಿ ವ್ಯೂಢೇ ಪರಿಘಃ ಶತಧಾ ಕೃತಃ ।
ವಿಕೀರ್ಯಮಾಣಃ ಸಹಸಾ ಉಲ್ಕಾಶತಮಿವಾಂಬರೇ ॥

ಹನುಮಂತನು ಎದೆ ಭಾರೀ ಸುದೃಢವಾಗಿದ್ದು ವಿಶಾಲವಾಗಿತ್ತು. ಅದಕ್ಕೆ ತಗಲುತ್ತಲೇ ಆ ಪರಿಘವು ನೂರಾರು ತುಂಡುಗಳಾಗಿ ಆಕಾಶದಿಂದ ನೂರಾರು ಉಲ್ಕೆಗಳು ಒಮ್ಮೆಲೇ ಬೀಳುವಂತೆ ಚೆಲ್ಲಿಹೋದುವು.॥12॥

ಸ ತು ತೇನ ಪ್ರಹಾರೇಣ ನ ಚಚಾಲ ಮಹಾಕಪಿಃ ।
ಪರಿಘೇಣ ಸಮಾಧೂತೋ ಯಥಾ ಭೂಮಿಚಲೇಽಚಲಃ ॥

ಮಹಾಕಪಿ ಹನುಮಂತನು ಪರಿಘದಿಂದ ಅಹತನಾದರೂ ಕೂಡ ವಿಚಲಿತನಾಗದೆ ಭೂಕಂಪವಾದಾಗಲೂ ಪರ್ವತವು ಬೀಳದಂತೆ ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ನಿಂತಿದ್ದನು.॥13॥

ಸ ತಥಾಭಿಹತಸ್ತೇನ ಹನುಮಾನ್ ಪ್ಲವಗೋತ್ತಮಃ ।
ಮುಷ್ಟಿಂ ಸಂವರ್ತಯಾಮಾಸ ಬಲೇನಾತಿ ಮಹಾಬಲಃ ॥

ಅತ್ಯಂತ ಮಹಾಬಲಶಾಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾನರ ಹನುಮಂತನು ಹೀಗೆ ಪರಿಘದ ಏಟು ತಿಂದು ಬಲವಾಗಿ ತನ್ನ ಮುಷ್ಟಿಯನ್ನು ಬಿಗಿದನು.॥14॥

ತಮುದ್ಯಮ್ಯ ಮಹಾತೇಜಾ ನಿಕುಂಭೋರಸಿ ವೀರ್ಯವಾನ್ ।
ಅಭಿಚಿಕ್ಷೇಪ ವೇಗೇನ ವೇಗವಾನ್ ವಾಯುವಿಕ್ರಮಃ ॥

ಮಹಾತೇಜಸ್ವೀ, ಪರಾಕ್ರಮಿ, ವೇಗವಂತ, ವಾಯುವಿನಂತೆ ಬಲ-ವಿಕ್ರಮ ಸಂಪನ್ನನಾದ ಹನುಮಂತನು ಮುಷ್ಟಿಯನ್ನು ಬೀಸಿ ವೇಗವಾಗಿ ನಿಕುಂಭನ ಎದೆಗೆ ಹೊಡೆದನು.॥15॥

ತತಃ ಪುಸ್ಫೋಟ ವರ್ಮಾಸ್ಯ ಪ್ರಸುಸ್ರಾವ ಚ ಶೋಣಿತಮ್ ।
ಮುಷ್ಟಿನಾ ತೇನ ಸಂಜಜ್ಞೇ ಮೇಘೇ ವಿದ್ಯುದಿವೋತ್ಥಿತಾ ॥

ಆ ಮುಷ್ಟಿಯ ಏಟಿನಿಂದ ಅವನ ಕವಚ ಒಡೆದುಹೋಗಿ, ವಕ್ಷಃಸ್ಥಳದಿಂದ ಮೋಡದಲ್ಲಿ ಮಿಂಚು ಹೊಳೆದಂತೆ ರಕ್ತ ಹರಿಯತೊಡಗಿತು.॥16॥

ಸ ತು ತೇನ ಪ್ರಹಾರೇಣ ನಿಕುಂಭೋ ವಿಚಚಾಲ ಚ ।
ಸ್ವಸ್ಥಶ್ಚಾಪಿ ನಿಜಗ್ರಾಹ ಹನೂಮಂತಂ ಮಹಾಬಲಮ್ ॥

ಆ ಪ್ರಹಾರದಿಂದ ನಿಕುಂಭನು ವಿಚಲಿತನಾದನು; ಮತ್ತೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸಾವರಿಸಿಕೊಂಡು ಮಹಾಬಲಿ ಹನುಮಂತನನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡನು.॥17॥

ಚುಕ್ರುಶುಶ್ಚ ದಾ ಸಂಖ್ಯೇ ಭೀಮಂ ಲಂಕಾನಿವಾಸಿನಃ ।
ನಿಕುಂಭೇನೋದ್ಯತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಹನೂಮಂತಂ ಮಹಾಬಲಮ್ ॥

ಆಗ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ನಿಕುಂಭನು ಮಹಾಬಲಿ ಹನುಮಂತನನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿದುದನ್ನು ನೋಡಿ ಲಂಕಾನಿವಾಸೀ ರಾಕ್ಷಸರು ಭಯಾನಕ ಸ್ವರದಲ್ಲಿ ವಿಜಯಸೂಚಕ ಗರ್ಜಿಸ ತೊಡಗಿದರು.॥18॥

ಸ ತಥಾ ಹ್ರಿಯಮಾಣೋಽಪಿ ಹನೂಮಾಂಸ್ತೇನ ರಕ್ಷಸಾ ।
ಅಜಘಾನಾನಿಲಸುತೋ ವಜ್ರಕಲ್ಪೇನ ಮುಷ್ಟಿನಾ ॥

ಆ ರಾಕ್ಷಸನು ಹೀಗೆ ಹನುಮಂತನನ್ನು ಎತ್ತಿಕೊಂಡು ಹೋಗುವಾಗಲೂ ಅವನು ತನ್ನ ವಜ್ರದಂತಹ ಮುಷ್ಟಿಯಿಂದ ಪ್ರಹಾರ ಮಾಡಿದನು.॥19॥

ಆತ್ಮಾನಂ ಮೋಕ್ಷಯಿತ್ವಾಥ ಕ್ಷಿತಾವಭ್ಯವಪದ್ಯತ ।
ಹನೂಮಾನುನ್ಮಮಾಥಾಶು ನಿಕುಂಭಂ ಮಾರುತಾತ್ಮಜಃ ॥

ಮತ್ತೆ ಅವನು ರಾಕ್ಷಸನಿಂದ ಬಿಡಿಸಿಕೊಂಡು ನಿಂತುಕೊಂಡು, ಹನುಮಂತನು ನಿಕುಂಭನನ್ನು ಎತ್ತಿ ನೆಲಕ್ಕೆ ಅಪ್ಪಳಿಸಿದನು.॥20॥

ನಿಕ್ಷಿಪ್ಯ ಪರಮಾಯತ್ತೋ ನಿಕುಂಭಂ ನಿಷ್ಪಿಪೇಷ ಚ ।
ಉತ್ಪತ್ಯ ಚಾಸ್ಯ ವೇಗೇನ ಪಪಾತೋರಸಿ ವೀರ್ಯವಾನ್ ॥

ಪರಿಗೃಹ್ಯ ಚ ಬಾಹುಭ್ಯಾಂ ಪರಿವೃತ್ಯ ಶಿರೋಧರಾಮ್ ।
ಉತ್ಪಾಟಯಾಮಾಸ ಶಿರೋ ಭೈರವಂ ನದತೋ ಮಹತ್ ॥

ಬಳಿಕ ವೇಗಶಾಲಿಯಾದ ವಾನರವೀರನು ಕಷ್ಟದಿಂದ ನಿಕುಂಭನನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಕೆಡವಿ ಹೊಸಕಿ ಹಾಕಿದನು. ಮತ್ತೆ ವೇಗವಾಗಿ ನೆಗೆದು ಅವನ ಎದೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ಎರಡೂ ಕೈಗಳಿಂದ ಕತ್ತನ್ನು ಹಿಸುಕಿ ತಲೆಯನ್ನು ಕಿತ್ತುಬಿಟ್ಟನು. ಕತ್ತು ಹಿಸುಕುವಾಗ ಆ ರಾಕ್ಷಸನು ಭಯಂಕರ ಆರ್ತನಾದ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದನು.॥21-22॥

ಅಥ ನಿನದತಿ ಸಾದಿತೇ ನಿಕುಂಭೇ
ಪವನಸುತೇನ ರಣೇ ಬಭೂವ ಯುದ್ಧಮ್ ।
ದಶರಥಸುತರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರ ಸೂನ್ವೋ-
ರ್ಭೃಶತರಮಾಗತರೋಷಯೋಃ ಸುಭೀಮಮ್ ॥

ರಣಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ವಾಯುಪುತ್ರ ಹನುಮಂತನು ಗರ್ಜಿಸುತ್ತಿದ್ದ ನಿಕುಂಭನನ್ನು ಕೊಂದುಹಾಕಿದಾಗ, ಅತ್ಯಂತ ಕುಪಿತರಾದ ಶ್ರೀರಾಮ ಮತ್ತು ಮಕರಾಕ್ಷ ಇವರಿಬ್ಬರ ಭಯಂಕರವಾದ ಯುದ್ಧ ನಡೆಯಿತು.॥23॥

ವ್ಯಪೇತೇ ತು ಜೀವೇ ನಿಕುಂಭಸ್ಯ ಹೃಷ್ಟಾ
ವಿನೇದುಃ ಪ್ಲವಂಗಾ ದಿಶಃ ಸಸ್ವನುಶ್ಚ ।
ಚಚಾಲೇವ ಚೋರ್ವೀ ಪಪಾಲೇವ ಸಾ ದ್ಯೌ-
ರ್ಬಲಂ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಂ ಬಲಂ ಚಾವಿವೇಶ ॥

ನಿಕುಂಭನು ಪ್ರಾಣತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದಾಗ ವಾನರರೆಲ್ಲರೂ ಬಹಳ ಹರ್ಷದಿಂದ ಗರ್ಜಿಸತೊಡಗಿದರು. ಎಲ್ಲ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಕೋಲಾಹಲ ತುಂಬಿ ಹೋಯಿತು. ಭೂಮಿ ನಡುಗಿದಂತಾಯಿತು. ಆಕಾಶವೇ ಹರಿದುಹೋಗುವುದೋ ಎಂದೆನಿಸಿತು. ರಾಕ್ಷಸರ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಯವು ಆವರಿಸಿತು.॥24॥

ಶ್ರೀವಾಲ್ಮೀಕಿ ವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಯುದ್ಧಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ಎಪ್ಪತ್ತೇಳನೆಯ ಸರ್ಗ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು.॥77॥