०७१ लक्ष्मणेन-अतिकायवधः

ಅತಿಕಾಯನ ಭಯಂಕರ ಯುದ್ಧ, ಲಕ್ಷ್ಮಣನಿಂದ ಅವನ ವಧೆ

ಸ್ವಬಲಂ ವ್ಯಥಿತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ತುಮುಲಂ ಲೋಮಹರ್ಷಣಮ್ ।
ಭ್ರಾತ್ಯಂಶ್ಚ ನಿಹತಾನ್ದೃಷ್ಟ್ವಾಶಕ್ರತುಲ್ಯ ಪರಾಕ್ರಮಾನ್ ॥

ಪಿತೃವ್ಯೌ ಚಾಪಿ ಸಂದೃಶ್ಯ ಸಮರೇ ಸಂನಿಪಾತಿತೌ ।
ಯುದ್ಧೋನ್ಮತ್ತಂ ಚ ಮತ್ತಂ ಚ ಭ್ರಾತರೌ ರಾಕ್ಷಸೋತ್ತಮೌ ॥

ಚುಕೋಪ ಚ ಮಹಾತೇಜಾ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತವರೋ ಯುಧಿ ।
ಅತಿಕಾಯೋಽದ್ರಿಸಂಕಾಶೋ ದೇವದಾನವ ದರ್ಪಹಾ ॥

ಭಯಂಕರವೂ ರೋಮಾಂಚನಕಾರಿಯೂ ಆದ ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವು ವ್ಯಥಿತವಾಗಿರುವುದನ್ನು, ಇಂದ್ರತುಲ್ಯ ಪರಾಕ್ರಮಿ ಗಳಾದ ತನ್ನ ಸಹೋದರರು ಹತರಾಗಿರುವುದನ್ನೂ, ಚಿಕ್ಕಂಪ್ಪದಿರಾದ ರಾಕ್ಷಸ ಶ್ರೇಷ್ಠರಾದ ಮಹೋದರ, ಮಹಾಪಾಶ್ವರು ಹತರಾಗಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ, ಮಹಾತೇಜಸ್ವಿಯಾದ ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ ವರಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದ, ಪರ್ವತಸದೃಶನಾದ, ದೇವತೆಗಳ ಮತ್ತು ದಾನವರ ದರ್ಪಧ್ವಂಸಕನಾದ ಅತಿಕಾಯನು ಕ್ರುದ್ಧನಾದನು.॥1-3॥

ಸ ಭಾಸ್ಕರ ಸಹಸ್ರಸ್ಯ ಸಂಘಾತಮಿವ ಭಾಸ್ವರಮ್ ।
ರಥಮಾಸ್ಥಾಯ ಶಕ್ರಾರಿರಭಿದುದ್ರಾವ ವಾನರಾನ್ ॥

ಇಂದ್ರಶತ್ರುವಾದ ಅವನು ಸಹಸ್ರ ಸೂರ್ಯರಂತಹ ದೇವೀಪ್ಯಮಾನವಾದ ತೇಜಸ್ವೀ ರಥದಲ್ಲಿ ಆರೂಢನಾಗಿ ವಾನರರನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದನು.॥4॥

ಸ ವಿಸ್ಫಾರ್ಯ ತದಾ ಚಾಪಂ ಕಿರೀಟೀ ಮೃಷ್ಟಕುಂಡಲಃ ।
ನಾಮ ಸಂಶ್ರಾವಯಾಮಾಸ ನನಾದ ಚ ಮಹಾಸ್ವನಮ್ ॥

ಅವನ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಕಿರೀಟ ಮತ್ತು ಕಿವಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಪ್ಪಟ ಚಿನ್ನದ ಕುಂಡಲಗಳು ಓಲಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಅವನು ಧನುಷ್ಟಾಂಕಾರ ಮಾಡಿ ತನ್ನ ನಾಮಧೇಯವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿ, ಜೋರಾಗಿ ಗರ್ಜಿಸಿದನು.॥5॥

ತೇನ ಸಿಂಹ ಪ್ರಣಾದೇನ ನಾಮ ವಿಶ್ರಾವಣೇನ ಚ ।
ಜ್ಯಾಶಬ್ದೇನ ಚ ಭೀಮೇನ ತ್ರಾಸಯಾಮಾಸ ವಾನರಾನ್ ॥

ಆ ಸಿಂಹನಾದದಿಂದ, ನಾಮಘೋಷಣೆಯಿಂದ, ಭಯಾನಕ ಧನುಷ್ಟಂಕಾರದಿಂದ ಅವನು ವಾನರರನ್ನು ಭಯಗೊಳಿಸಿದನು.॥6॥

ತೇ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ದೇಹಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಂ ಕುಂಭಕರ್ಣೋಽಯಮುತ್ಥಿತಃ ।
ಭಯಾರ್ತಾ ವಾನರಾಃ ಸರ್ವೇ ಸಂಶ್ರಯಂತೇ ಪರಸ್ಪರಮ್ ॥

ಅವನ ವಿಶಾಲ ಶರೀರವನ್ನು ನೋಡಿ, ಆ ವಾನರು ಕುಂಭಕರ್ಣನೇ ಪುನಃ ಎದ್ದು ನಿಂತಿರುವನೋ ಎಂದು ಯೋಚಿಸಿದರು. ಹೀಗೆ ಯೋಚಿಸಿ ಎಲ್ಲ ವಾನರರು ಭಯಗೊಂಡು ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರ ಆಸರೆ ಪಡೆದರು.॥7॥

ತೇ ತಸ್ಯ ರೂಪಮಾಲೋಕ್ಯ ಯಥಾ ವಿಷ್ಣೋಸ್ತ್ರಿವಿಕ್ರಮೇ ।
ಭಯಾದ್ವಾ ನರಯೋಧಾಸ್ತೇ ವಿದ್ರವಂತಿ ತತಸ್ತತಃ ॥

ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ ಅವತಾರದ ಸಮಯ ಬೆಳೆದಿರುವ ವಿಷ್ಣುವಿನ ವಿರಾಟ್ ರೂಪದಂತೆ ಅವನ ಶರೀರವನ್ನು ನೋಡಿ ಆ ವಾನರ ಸೈನಿಕರು ಭಯದಿಂದ ಅತ್ತ-ಇತ್ತ ಓಡತೊಡಗಿದರು.॥8॥

ತೇಽತಿಕಾಯಂ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ವಾನರಾ ಮೂಢಚೇತಸಃ ।
ಶರಣ್ಯಂ ಶರಣಂ ಜಗ್ಮುರ್ಲಕ್ಷ್ಮಣಾಗ್ರಜಮಾಹವೇ ॥

ಅತಿಕಾಯನ ಹತ್ತಿರ ಹೋಗುತ್ತಲೇ ವಾನರರು ಭ್ರಾಂತಚಿತ್ತರಾದರು. ಅವರು ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣಾಗ್ರಜ ಶರಣಾಗತವತ್ಸಲ ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀರಾಮನಲ್ಲಿ ಶರಣಾದರು.॥9॥

ತತೋತಿಕಾಯಂ ಕಾಕುತ್ಸ್ಥೋ ರಥಸ್ಥಂ ಪರ್ವತೋಪಮಮ್ ।
ದದರ್ಶ ಧನ್ವಿನಂ ದೂರಾದ್ಗರ್ಜಂತಂ ಕಾಲಮೇಘವತ್ ॥

ರಥದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿರುವ ಪರ್ವತಾಕಾರ ಅತಿಕಾಯನನ್ನು ಶ್ರೀರಾಮನೂ ನೋಡಿದರು. ಅವನು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಧನುಸ್ಸು ಹಿಡಿದಿದ್ದು, ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಳಯಕಾಲದ ಮೇಘದಂತೆ ಗರ್ಜಿಸುತ್ತಿದ್ದನು.॥10॥

ಸ ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಮಹಾಕಾಯಂ ರಾಘವಸ್ತುಸುವಿಸ್ಮಿತಃ ।
ವಾನರಾನ್ ಸಾಂತ್ವಯಿತ್ವಾಚ ವಿಭೀಷಣಮುವಾಚ ಹ ॥

ಆ ಮಹಾಕಾಯ ನಿಶಾಚರನನ್ನು ನೋಡಿ ಶ್ರೀರಾಮಚಂದ್ರನಿಗೂ ವಿಸ್ಮಯವಾಯಿತು. ಅವನು ವಾನರರನ್ನು ಸಾಂತ್ವನಪಡಿಸಿ ವಿಭೀಷಣನಲ್ಲಿ ಕೇಳಿದನು.॥11॥

ಕೋಽಸೌ ಪರ್ವತ ಸಂಕಾಶೋಧನುಷ್ಮಾನ್ ಹರಿಲೋಚನಃ ।
ಯುಕ್ತೇ ಹಯಸಹಸ್ರೇಣ ವಿಶಾಲೇ ಸ್ಯಂದನೇ ಸ್ಥಿತಃ ॥

ವಿಭೀಷಣನೇ! ಸಾವಿರ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಹೂಡಿದ ವಿಶಾಲರಥದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿರುವ ಆ ಪರ್ವತಾಕಾರ ನಿಶಾಚರನು ಯಾರು? ಅವನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಧನುಸ್ಸು ಇದ್ದು, ಕಣ್ಣುಗಳು ಸಿಂಹದಂತೆ ತೇಜಸ್ವಿಯಾಗಿವೆ.॥12॥

ಯ ಏಷ ನಿಶಿತೈಃ ಶೂಲೈಃ ಸುತೀಕ್ಷ್ಣೈಃ ಪ್ರಾಸತೋಮರೈಃ ।
ಅರ್ಚಿಷ್ಮದ್ಭಿರ್ವೃತೋ ಭಾತಿ ಭೂತೈರಿವ ಮಹೇಶ್ವರಃ ॥

ಇವನು ಭೂತಗಳಿಂದ ಪರಿವೃತನಾದ ಭೂತನಾಥ ಮಹಾದೇವನಂತೆ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಶೂಲ ಹಾಗೂ ಅತ್ಯಂತ ಹರಿತವಾದ ಅಲಗು ಗುಳುಳ್ಳ ತೇಜಸ್ವಿ ಪ್ರಾಸಗಳಿಂದ, ತೋಮರಗಳಿಂದ ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ಶೋಭಿಸುತ್ತಿರುವನು.॥13॥

ಕಾಲಜಿಹ್ವಾ ಪ್ರಕಾಶಾಭಿರ್ಯ ಏಷೋಽಭಿವಿರಾಜತೇ ।
ಆವೃತೋರಥಶಕ್ತೀಭಿರ್ವಿದ್ಯುದ್ಭಿರಿವ ತೋಯದಃ ॥

ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಕಾಲನ ಜಿಹ್ವೆಯಂತೆ ಪ್ರಕಾಶಿತವಾದ ರಥ ಶಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಈ ವೀರನಿಶಾಚರನು ವಿದ್ಯುನ್ಮಾಲೆಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾದ ಮೇಘದಂತೆ ಪ್ರಕಾಶಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ.॥14॥

ಧನೂಂಷಿ ಚಾಸ್ಯ ಸಜ್ಜಾನಿ ಹೇಮಪೃಷ್ಠಾನಿ ಸರ್ವಶಃ ।
ಶೋಭಯಂತಿ ರಥಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಶಕ್ರಚಾಪಮಿವಾಂಬರಮ್ ॥

ಬೆನ್ನಿಗೆ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಹೊದಿಸಿದ ಅನೇಕಾನೇಕ ಸುಸಜ್ಜಿತ ಧನುಸ್ಸುಗಳು ಕಾಮನ ಬಿಲ್ಲು ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಸುಶೋಭಿತವಾದಂತೆ ಅವನ ರಥದ ಶೋಭೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಿವೆ.॥15॥

ಯ ಏಷ ರಕ್ಷಃ ಶಾರ್ದೂಲೋ ರಣಭೂಮಿಂ ವಿರಾಜಯನ್ ।
ಅಭ್ಯೇತಿ ರಥಿನಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠೋ ರಥೇನಾದಿತ್ಯ ವರ್ಚಸಾ ॥

ಇವನು ರಾಕ್ಷಸರಲ್ಲಿ ಸಿಂಹದಂತೆ ಪರಾಕ್ರಮಿ ಮತ್ತು ರಥಿಕರಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠವೀರನು ತನ್ನ ಸೂರ್ಯತುಲ್ಯ ತೇಜಸ್ವೀ ರಥದಿಂದ ರಣರಂಗದ ಶೋಭೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಾ ನನ್ನೆದುರಿಗೆ ಬರುತ್ತಿರುವನು.॥16॥

ಧ್ವಜಶೃಂಗಪ್ರತಿಷ್ಠೇನ ರಾಹುಣಾಭಿವಿರಾಜತೇ ।
ಸೂರ್ಯರಶ್ಮಿಪ್ರಭೈರ್ಬಾಣೈರ್ದಿಶೋ ದಶ ವಿರಾಜಯನ್ ॥

ಇವನ ಧ್ವಜದಲ್ಲಿ ರಾಹುವಿನ ಚಿಹ್ನೆ ಅಂಕಿತವಾಗಿದೆ. ಅದರಿಂದ ರಥದ ಶೋಭೆ ಬಹಳ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಇವನು ಸೂರ್ಯ ಕಿರಣಗಳಂತೆ ಹೊಳೆಯುವ ಬಾಣಗಳಿಂದ ದಶದಿಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಬೆಳಗುತ್ತಿದ್ದಾನೆ.॥17॥

ತ್ರಿನತಂ ಮೇಘನಿರ್ಹ್ರಾದಂ ಹೇಮಪೃಷ್ಠಮಲಂಕೃತಮ್ ।
ಶತಕ್ರತುಧನುಃ ಪ್ರಖ್ಯಂ ಧನುಶ್ಚಾಸ್ಯ ವಿರಾಜತೇ ॥

ಇವನ ಧನುಸ್ಸಿನ ಹಿಂಭಾಗ ಚಿನ್ನದಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾಗಿದೆ. ಅದು ಎರಡೂ ತುದಿಗಳಲ್ಲಿ, ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿಯೂ ಬಾಗಿಕೊಂಡಿದೆ. ಅದರ ಟಂಕಾರವು ಮೇಘಗರ್ಜನೆಯಂತಿದೆ. ಈ ನಿಶಾಚರನ ಧನುಸ್ಸು ಇಂದ್ರಧನುಸ್ಸಿನಂತೆ ಶೋಭಿಸುತ್ತಿದೆ.॥18॥

ಸಧ್ವಜಃ ಸಪತಾಕಶ್ಚ ಸಾನುಕರ್ಷೋ ಮಹಾರಥಃ ।
ಚತುಃಸಾದಿಸಮಾಯುಕ್ತೋ ಮೇಘಸ್ತನಿತನಿಃ ಸ್ವನಃ ॥

ಇವನ ವಿಶಾಲ ರಥವು ಧ್ವಜ ಪತಾಕೆಗಳಿಂದಲೂ, ಮರದಿಂದಲೂ, ನಾಲ್ವರು ಸಾರಥಿಗಳಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿತವಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಗಡಗಡ ಶಬ್ದವು ಮೇಘಗರ್ಜನೆಯಂತೆ ಇವೆ.॥19॥

ವಿಂಶತಿರ್ದಶ ಚಾಷ್ಟೌ ಚತೂರ್ಣಾಸ್ಯ ರಥಮಾಸ್ಥಿತಾಃ ।
ಕಾರ್ಮುಕಾಣಿ ಚ ಭೀಮಾನಿ ಜ್ಯಾಶ್ಚ ಕಾಂಚನಪಿಂಗಲಾಃ ॥

ಇವನ ರಥದಲ್ಲಿ ಇಪ್ಪತ್ತು ಬತ್ತಳಿಕೆಗಳೂ, ಹತ್ತು ಭಯಂಕರ ಧನುಸ್ಸುಗಳೂ, ಪಿಂಗಲವರ್ಣದ ಎಂಟು ನಾಣಿಗಳನ್ನು ಇರಿಸಲಾಗಿತ್ತು.॥20॥

ದ್ವೌ ಚ ಖಡ್ಗೌಚ ಪಾರ್ಶ್ವಸ್ಥೌ ಪ್ರದೀಪ್ತೌ ಪಾರ್ಶ್ವ ಶೋಭಿತೌ ।
ಚತುರ್ಹಸ್ತತ್ಸರುಚಿತೌ ವ್ಯಕ್ತಹಸ್ತದಶಾಯತೌ ॥

ಎರಡೂ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಥಳಥಳಿಸುತ್ತಿರುವ ಎರಡು ಖಡ್ಗಗಳು ಶೋಭಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಅವುಗಳ ಹಿಡಿಕೆಗಳು ನಾಲ್ಕು ಗೇಣಿನಷ್ಟು ಅಗಲವೂ, ಹತ್ತು ಗೇಣುಗಳಷ್ಟು ಉದ್ದವಾಗಿಯೂ ಇದ್ದವು.॥21॥

ರಕ್ತ ಕಂಠಗುಣೋ ಧೀರೋ ಮಹಾಪರ್ವತ ಸಂನಿಭಃ ।
ಕಾಲಃ ಕಾಲಮಹಾವಕ್ತ್ರೋ ಮೇಘಸ್ಥ ಇವ ಭಾಸ್ಕರಃ ॥

ಕತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕೆಂಪುಬಣ್ಣದ ಮೂಲೆಯನ್ನು ಧರಿಸಿದ, ಮಹಾಪರ್ವತದಂತೆ ಆಕಾರವುಳ್ಳ, ಧೀರ ವೀರ ಈ ನಿಶಾಚರನು ಕಪ್ಪುಬಣ್ಣದವನಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದನು. ಇವನ ವಿಶಾಲಮುಖವು ಕಾಲನ ಮುಖದಂತೆ ಭಯಂಕರ ವಾಗಿದ್ದು, ಮೋಡದ ಮರೆಯಲ್ಲಿರುವ ಸೂರ್ಯನಂತೆ ಪ್ರಕಾಸಿತನಾಗಿದ್ದನು..॥22॥

ಕಾಂಚನಾಂಗದನದ್ಧಾಭ್ಯಾಂ ಭುಜಾಭ್ಯಾಮೇಷ ಶೋಭತೇ ।
ಶೃಂಗಾಭ್ಯಾಮಿವ ತುಂಗಾಭ್ಯಾಂ ಹಿಮವಾನ್ ಪರ್ವತೋತ್ತಮಃ ॥

ಭುಜಗಳಲ್ಲಿ ಸುವರ್ಣದ ತೊಳ್ಬಳೆಗಳಿಂದ ಭೂಷಿತನಾಗಿರುವ ಈ ರಾಕ್ಷಸನು ಎತ್ತರವಾದ ಎರಡು ಶಿಖರಗಳಿಂದ ಕೂಡಿರುವ ಹಿಮವತ್ಪರ್ವತದಂತೆ ಶೋಭಿಸುತ್ತಿದ್ದನು.॥23॥

ಕುಂಡಲಾಭ್ಯಾ ಮುಮಾಭ್ಯಾಂ ಚ ಭಾತಿವಕ್ತ್ರ ಸುಭಿಷಣಮ್ ।
ಪುನರ್ವಸ್ವಂತರಗತಂ ಪರಿಪೂರ್ಣೋ ನಿಶಾಕರಃ ॥

ಅತ್ಯಂತ ಭೀಷಣ ಇವನು ಮುಖಮಂಡಲವು ಎರಡು ಕುಂಡಲಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾಗಿದ್ದು ಪುನರ್ವಸು ಎಂಬ ಎರಡು ನಕ್ಷಗಳ ನಡುವೆ ಸ್ಥಿತ ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರನಂತೆ ಶೋಭಿಸುತ್ತಿತ್ತು.॥24॥

ಆಚಕ್ಷ್ವಮೇ ಮಹಾಬಾಹೋ ತ್ವಮೇನಂ ರಾಕ್ಷಸೋತ್ತಮಮ್ ।
ಯಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ವಾನರಾಃ ಸರ್ವೇ ಭಯಾರ್ತಾ ವಿದ್ರುತಾ ದಿಶಃ ॥

ಮಹಾಬಾಹೋ! ಇವನನ್ನು ನೋಡುತ್ತಲೇ ವಾನರ ರೆಲ್ಲರೂ ಭಯಗೊಂಡು ದಿಕ್ಕಾಪಾಲಾಗಿ ಓಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ನೀನು ಈ ಶ್ರೇಷ್ಠ ರಾಕ್ಷಸನ ಪರಿಚಯವನ್ನು ನನಗೆ ಮಾಡಿಸು.॥25॥

ಸ ಪೃಷ್ಟೋ ರಾಜಪುತ್ರೇಣ ರಾಮೇಣಾಮಿತತೇಜಸಾ ।
ಆಚಚಕ್ಷೇ ಮಹಾತೇಜಾ ರಾಘವಾಯ ವಿಭೀಷಣಃ ॥

ಅಮಿತ ತೇಜಸ್ವೀ ರಾಜಕುಮಾರ ಶ್ರೀರಾಮನು ಹೀಗೆ ಕೇಳಿದಾಗ ಮಹಾತೇಜಸ್ವೀ ವಿಭೀಷಣನು ರಘುನಾಥನಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದನು .॥26॥

ದಶಗ್ರೀವೋ ಮಹಾತೇಜಾ ರಾಜಾ ವೈಶ್ರವಣಾನುಜಃ ।
ಭೀಮಕರ್ಮಾ ಮಹಾತ್ಮಾ ಹಿ ರಾವಣೋ ರಾಕ್ಷಸೇಶ್ವರಃ ॥

ತಸ್ಯಾಸೀದ್ವೀರ್ಯವಾನ್ ಪುತ್ರೋ ರಾವಣಪ್ರತಿಮೋ ಬಲೇ ।
ವೃದ್ಧಸೇವೀ ಶ್ರುತಿಧರಃ ಸರ್ವಾಸ್ತ್ರವಿದುಷಾಂ ವರಃ ॥

ಭಗವಂತ! ಕುಬೇರನ ತಮ್ಮನೂ, ಮಹಾತೇಜಸ್ವಿಯೂ, ಮಹಾಕಾಯ, ಭಯಾನಕ ಕರ್ಮ ಮಾಡುವವನೂ, ರಾಕ್ಷಸರ ಒಡೆಯನೂ ಆದ ದಶಮುಖ ರಾವಣನಿಗೆ ಒಬ್ಬ ದೊಡ್ಡ ಪರಾಕ್ರಮಿ ಪುತ್ರನು ಹುಟ್ಟಿದನು. ಅವನು ರಾವಣನಂತೆ ಬಲಶಾಲಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಅವನು ವೃದ್ಧಸೇವಿಯೂ, ವೇದ-ಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಬಲ್ಲವನೂ ಹಾಗೂ ಸಮಸ್ತ ಅಸ್ತ್ರವೇತ್ತರಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠನಾಗಿದ್ದಾನೆ.॥27-28॥

ಅಶ್ವಪೃಷ್ಠೇ ನಾಗಪೃಷ್ಠೇ ಖಡ್ಗೇ ಧನುಷಿ ಕರ್ಷಣೇ ।
ಭೇದೇ ಸಾಂತ್ವೇ ಚ ದಾನೇ ಚ ನಯೇ ಮಂತ್ರೇ ಚ ಸಂಮ್ಮತಃ ॥

ಆನೆ-ಕುದುರೆಗಳ ಸವಾರಿಯಲ್ಲಿ, ಕತ್ತಿವರಸೆಯಲ್ಲಿ, ಧನುರ್ವಿದ್ಯೆಯಲ್ಲಿ, ಸಾಮ, ದಾನಾದಿ ಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲಿ, ನ್ಯಾಯಯುಕ್ತ ವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿ, ಮಂತ್ರಾಲೋಚನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರಿಂದ ಸಮ್ಮಾನಿತನಾಗಿದ್ದಾನೆ.॥29॥

ಯಸ್ಯ ಬಾಹುಂ ಸಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ಲಂಕಾಭವತಿ ನಿರ್ಭಯಾ ।
ತನಯಂ ಧಾನ್ಯಮಾಲಿನ್ಯಾ ಅತಿಕಾಯಮಿಮಂ ವಿದುಃ ॥

ಇವನ ಬಾಹುಬಲದ ಆಶ್ರಯದಿಂದ ಲಂಕೆಯು ಸದಾ ನಿರ್ಭಯವಾಗಿದೆ. ಇವನು ರಾವಣನ ಇನ್ನೋರ್ವ ಪತ್ನೀ ಧಾನ್ಯ ಮಾಲಿನಿಯ ಪುತ್ರನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಇವನು ಅತಿಕಾಯನೆಂದು ಖ್ಯಾತನಾಗಿದ್ದಾನೆ.॥30॥

ಏತೇನಾರಾಧಿತೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ತಪಸಾ ಭಾವಿತಾತ್ಮನಾ ।
ಅಸ್ತ್ರಾಣಿ ಚಾಪ್ಯವಾಪ್ತಾನಿ ರಿಪವಶ್ಚ ಪರಾಜಿತಾಃ ॥

ವಿಶುದ್ಧ ಅಂತಃಕರಣದಿಂದ ಅತಿಕಾಯನು ಬ್ರಹ್ಮದೇವರನ್ನು ಕುರಿತು ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿ, ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ ಅನೇಕ ದಿವ್ಯಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿರುವನು. ಇವನು ಅನೇಕ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಪರಾಜಿತಗೊಳಿಸಿರುವನು.॥31॥

ಸುರಾಸುರೈರವಧ್ಯತ್ವಂ ದತ್ತಮಸ್ಮೈ ಸ್ವಯಂಭುವಾ ।
ಏತಚ್ಚ ಕವಚಂ ದಿವ್ಯಂ ರಥಶ್ಚ ರವಿಭಾಸ್ವರಃ ॥

ಬ್ರಹ್ಮದೇವರು ಇವನಿಗೆ ದೇವತೆಗಳಿಂದ ಹಾಗೂ ಅಸುರರಿಂದ ಸಾಯದಂತಹ ವರವನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿರುವನು. ಈ ದಿವ್ಯ ಕವಚ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯನಂತೆ ತೇಜಸ್ವೀ ರಥವನ್ನು ಅವನೇ ಕೊಟ್ಟಿರುವನು.॥32॥

ಏತೇನ ಶತಶೋ ದೇವಾ ದಾನವಾಶ್ಚ ಪರಾಜಿತಾಃ ।
ರಕ್ಷಿತಾನಿ ಚ ರಕ್ಷಾಂಸಿ ಯಕ್ಷಾಶ್ಚಾಪಿ ನಿಷೂದಿತಾಃ ॥

ಇವನು ದೇವ-ದಾನವರನ್ನು ಸಾವಿರಾರು ಬಾರಿ ಸೋಲಿಸಿ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿರುವನು ಹಾಗೂ ಯಕ್ಷರನ್ನು ಹೊಡೆದು ಓಡಿಸಿರುವನು.॥33॥

ವಜ್ರಂ ವಿಷ್ಟಂಭಿತಂ ಯೇನ ಬಾಣೈರಿಂದ್ರಸ್ಯ ಧೀಮತಾಃ ।
ಪಾಶಃ ಸಲಿಲರಾಜಸ್ಯ ರಣೇ ಪ್ರತಿಹತಸ್ತಥಾ ॥

ಈ ಬುದ್ಧಿವಂತ ರಾಕ್ಷಸನು ತನ್ನ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಇಂದ್ರನ ವಜ್ರವನ್ನು ಕುಂಠಿತಗೊಳಿಸಿರುವನು ಹಾಗೂ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಜಲದ ಸ್ವಾಮಿ ವರುಣನ ಪಾಶವನ್ನೂ ನಿಷ್ಫಲಗೊಳಿಸಿರುವನು.॥34॥

ಏಷೋಽತಿಕಾಯೋ ಬಲವಾನ್ ರಾಕ್ಷಸಾನಾಮಥರ್ಷಭಃ ।
ರಾವಣಸ್ಯ ಸುತೋ ಧೀಮಾನ್ ದೇವದಾನವದರ್ಪಹಾ ॥

ರಾಕ್ಷಸರಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ ಈ ಬುದ್ಧಿವಂತ ರಾವಣಕುಮಾರ ಅತಿಕಾಯನು ಭಾರೀ ಬಲಿಷ್ಠನಾಗಿದ್ದು, ದೇವ- ದಾನವರ ದರ್ಪವನ್ನು ವಿನಾಶಗೊಳಿಸಿರುವನು.॥35॥

ತದಸ್ಮಿನ್ ಕ್ರಿಯತಾಂ ಯತ್ನಃ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಪುರುಷಪುಂಗವ ।
ಪುರಾ ವಾನರಸೈನ್ಯಾನಿ ಕ್ಷಯಂ ನಯತಿ ಸಾಯಕೈಃ ॥

ಪುರುಷೋತ್ತಮನೇ! ತನ್ನ ಸಾಯಕಗಳಿಂದ ಇವನು ವಾನರ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಸಂಹಾರ ಮಾಡುವ ಮೊದಲೇ ಈ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಬೇಗನೇ ಮಾಡು.॥36॥

ತತೋಽತಿಕಾಯೋ ಬಲವಾನ್ ಪ್ರವಿಶ್ಯ ಹರಿವಾಹಿನೀಮ್ ।
ವಿಸ್ಫಾರಯಾಮಾಸ ಧನುರ್ನನಾದ ಚ ಪುನಃ ಪುನಃ ॥

ವಿಭೀಷಣ ಮತ್ತು ಶ್ರೀರಾಮನು ಹೀಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿರುವಾಗಲೇ ಬಲವಂತ ಅತಿಕಾಯನು ವಾನರ ಸೈನ್ಯ ದೊಳಗೆ ನುಗ್ಗಿ ಪದೇ ಪದೇ ಗರ್ಜಿಸುತ್ತಾ, ಧನುಷ್ಕಂಕಾರ ಮಾಡತೊಡಗಿದನು.॥37॥

ತಂ ಭೀಮವಪುಷಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾರಥಸ್ಥಂ ರಥಿನಾಂ ವರಮ್ ।
ಅಭಿಪೇತುರ್ಮಹಾತ್ಮಾನಃ ಪ್ರಧಾನಾಯೇ ವನೌಕಸಃ ॥

ಕುಮುದೋ ದ್ವಿವಿದೋ ಮೈಂದೋ ನೀಲಃ ಶರಭ ಏವ ಚ ।
ಪಾದಪೈಗಿರಿಶೃಂಗೈಶ್ಚ ಯುಗಪತ್ ಸಮಭಿದ್ರವನ್ ॥

ರಥಿಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠನೂ, ಭಯಂಕರ ಶರೀರವುಳ್ಳ ಆ ರಾಕ್ಷಸನು ರಥದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಬರುತ್ತಿರುವವನನ್ನು ಕುಮುದ, ದ್ವಿವಿದ, ಮೈದ, ನೀಲ, ಶರಭ ಮುಂತಾದ ಮುಖ್ಯ ಮುಖ್ಯ ಮಹಾಮನಸ್ವೀ ವಾನರರು ವೃಕ್ಷ ಹಾಗೂ ಪರ್ವತ ಶಿಖರಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿಕೊಂಡು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಅವನ ಮೇಲೆ ಮುಗಿದು ಬಿದ್ದರು.॥38-39॥

ತೇಷಾಂ ವೃಕ್ಷಾಂಶ್ಚ ಶೈಲಾಂಶ್ಚ ಶರೈಃ ಕನಕಭೂಷಣೈಃ ।
ಅತಿಕಾಯೋ ಮಹಾತೇಜಾಶ್ಚಿಚ್ಛೇದಾಸ್ತ್ರವಿದಾಂ ವರಃ ॥

ಆದರೆ ಅಸ್ತ್ರವೇತ್ತರಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ ಮಹಾತೇಜಸ್ವೀ ಅತಿಕಾಯನು ಸ್ವರ್ಣಭೂಷಿತ ಬಾಣಗಳಿಂದ ವಾನರರು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ವೃಕ್ಷ-ಪರ್ವತ ಶಿಖರಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ಹಾಕಿದನು.॥40॥

ತಾಂಶ್ಚೈವ ಸರ್ವಾನ್ ಸ ಹರೀನ್ ಶರೈಃ ಸರ್ವಾಯಸೈರ್ಬಲೀ ।
ವಿವ್ಯಾಧಾಭಿಮುಖಾನ್ ಸಂಖ್ಯೇ ಭೀಮಕಾಯೋ ನಿಶಾಚರಃ ॥

ಜೊತೆಗೆ ಆ ಬಲಂತ ಮತ್ತು ಭೀಮಕಾಯ ನಿಶಾಚರನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಎದುರಿಗೆ ಬಂದಿರುವ ಸಮಸ್ತ ವಾನರರನ್ನು ಲೋಹಬಾಣಗಳಿಂದ ಪ್ರಹರಿಸಿದನು.॥41॥

ತೇಽರ್ದಿತಾ ಬಾಣವರ್ಷೇಣ ಭಗ್ನಗಾತ್ರಾಃ ಪರಾಜಿತಾಃ ।
ನ ಶೇಕುರತಿಕಾಯಸ್ಯ ಪ್ರತಿಕರ್ತುಂ ಮಹಾಹವೇ ॥

ಅವನ ಬಾಣವರ್ಷದಿಂದ ಎಲ್ಲ ವಾನರರ ಶರೀರಗಳು ಕ್ಷತ-ವಿಕ್ಷತವಾದುವು. ಎಲ್ಲರೂ ಸೋಲನ್ನೊಪ್ಪಿಕೊಂಡು, ಆ ಮಹಾಸಮರದಲ್ಲಿ ಅತಿಕಾಯನನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಅಸಮರ್ಥರಾದರು.॥42॥

ತತ್ಸೈನ್ಯಂ ಹರಿವೀರಾಣಾಂ ತ್ರಾಸಯಾಮಾಸ ರಾಕ್ಷಸಃ ।
ಮೃಗಯೂಥಮಿವ ಕ್ರುದ್ಧೋ ಹರಿರ್ಯೌವನ ದರ್ಪಿತಃ ॥

ಯೌವನದಿಂದ ಗರ್ವಿತವಾದ ಕುಪಿತ ಸಿಂಹವು ಜಿಂಕೆಗಳ ಗುಂಪನ್ನು ಭಯಪಡಿಸುವಂತೆಯೇ ಆ ರಾಕ್ಷಸನು ವಾನರವೀರರನ್ನು ಬಹಳವಾಗಿ ಪೀಡಿಸತೊಡಗಿದನು.॥43॥

ಸ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರೋ ಹರಿಯೂಥಮಧ್ಯೇ
ನಾಯುಧ್ಯಮಾನಂ ನಿಜಘಾನ ಕಂಚಿತ್ ।
ಉತ್ಪತ್ಯ ರಾಮಂ ಸ ಧನುಃ ಕಲಾಪೀ
ಸಗರ್ವಿತಂ ವಾಕ್ಯಮಿದಂ ಬಭಾಷೇ ॥

ವಾನರರ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ವಿಚರಿಸುತ್ತಾ ಅತಿಕಾಯನು ತನ್ನೊಡನೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡದ ಯಾವ ಯೋಧನನ್ನು ಕೊಂದಿಲ್ಲ. ಧನುರ್ಬಾಣಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದ ಆ ನಿಶಾಚರನು ನೆಗೆದು ಶ್ರೀರಾಮನ ಹತ್ತಿರ ಬಂದು ಗರ್ವದಿಂದ ಇಂತೆಂದನು.॥44॥

ರಥೇ ಸ್ಥಿತೋಽಹಂ ಶರಚಾಪಪಾಣಿ-
ರ್ನ ಪ್ರಾಕೃತಂ ಕಂಚನ ಯೋಧಯಾಮಿ ।
ಯಸ್ಯಾಸ್ತಿ ಶಕ್ತಿರ್ವ್ಯವಸಾಯಯುಕ್ತೋ
ದದಾತು ಮೇ ಶೀಘ್ರಮಿಹಾದ್ಯ ಯುದ್ಧಮ್ ॥

ನಾನು ಧನುರ್ಬಾಣಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿ ರಥದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿರುವೆನು. ಯಾವುದೇ ಸಾಧಾರಣ ಪ್ರಾಣಿಯೊಂದಿಗೆ ಯುದ್ಧಮಾಡುವ ವಿಚಾರ ನನಗಿಲ್ಲ. ಯಾರೊಳಗೆ ಶಕ್ತಿಯಿದೆಯೋ, ಸಾಹಸ, ಉತ್ಸಾಹವಿದೆಯೋ, ಅವನು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ನನ್ನೆದುರಿಗೆ ಬಂದು ಯುದ್ಧದ ಅವಕಾಶ ಕೊಡಲಿ.॥45॥

ತತ್ತಸ್ಯ ವಾಕ್ಯಂ ಬ್ರುವತೋ ನಿಶಮ್ಯ
ಚುಕೋಪ ಸೌಮಿತ್ರಿರಮಿತ್ರ ಹಂತಾ ।
ಅಮೃಷ್ಯಮಾಣಶ್ಚ ಸಮುತ್ಪಪಾತ
ಜಗ್ರಾಹ ಚಾಪಂ ಚ ತತಃ ಸ್ಮಯಿತ್ವಾ ॥

ಅವನ ಈ ಅಹಂಕಾರಪೂರ್ಣ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಶತ್ರುಹಂತಾ ಸಮಿತ್ರಾನಂದನ ಲಕ್ಷ್ಮಣನಿಗೆ ಭಾರೀ ಕೋಪ ಬಂತು. ರಾಕ್ಷಸನ ಮಾತನ್ನು ಸಹಿಸದೆ ಅವನು ಮುಂದೆ ಬಂದು ಮುಗುಳ್ನಗುತ್ತಾ ತನ್ನ ಧನುಸ್ಸನ್ನೆತ್ತಿಕೊಂಡನು.॥46॥

ಕ್ರುದ್ಧಃ ಸೌಮಿತ್ರಿರುತ್ಪತ್ಯ ತೂಣಾದಾಕ್ಷಿಪ್ಯ ಸಾಯಕಮ್ ।
ಪುರಸ್ತಾದತಿಕಾಯಸ್ಯ ವಿಚಕರ್ಷ ಮಹದ್ಧನುಃ ॥

ಕುಪಿತನಾದ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಹಾರಿ ಮುಂದೆ ಬಂದು ಬತ್ತಳಿಕೆಯಿಂದ ಬಾಣವನ್ನು ಸೆಳೆದು ಅತಿಕಾಯನು ಎದುರಿಗೆ ಬಂದು ತನ್ನ ವಿಶಾಲ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಝೇವಡೆಗೈದನು.॥47॥

ಪೂರಯನ್ಸ ಮಹೀಂ ಸರ್ವಾಮಾಕಾಶಂ ಸಾಗರಂ ದಿಶಃ ।
ಜ್ಯಾಶಬ್ದೋ ಲಕ್ಷ್ಮಣಸ್ಯೋಗ್ರಸ್ತ್ರಾಸಯನ್ ರಜನೀಚರಾನ್ ॥

ಲಕ್ಷ್ಮಣನ ಧನುಷ್ಟಂಕಾರದ ಶಬ್ದ ಭಯಂಕರವಾಗಿತ್ತು. ಅದು ಭೂಮಿ, ಆಕಾಶ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸಿತು ಹಾಗೂ ನಿಶಾಚರನು ಸಹಿಸದಾದನು.॥48॥

ಸೌಮಿತ್ರೇಶ್ಚಾಪನಿರ್ಘೋಷಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಪ್ರತಿಭಯಂ ತದಾ ।
ವಿಸಿಸ್ಮಿಯೇ ಮಹಾತೇಜಾ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಾತ್ಮಜೋ ಬಲೀ ॥

ಸುಮಿತ್ರಾಕುಮಾರನ ಧನುಸ್ಸಿನ ಆ ಭಯಾನಕ ಟಂಕಾರವನ್ನು ಕೇಳಿ ಆಗ ಮಹಾತೇಜಸ್ವೀ ಬಲವಾನ್ ರಾಕ್ಷಸ ರಾಜಕುಮಾರ ಅತಿಕಾಯನಿಗೆ ವಿಸ್ಮಯ ಉಂಟಾಯಿತು.॥49॥

ತದಾತಿಕಾಯಃ ಕುಪಿತೋ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಮುತ್ಥಿತಮ್ ।
ಆದಾಯ ನಿಶಿತಂ ಬಾಣಮಿದಂ ವಚನಮಬ್ರವೀತ್ ॥

ತನ್ನನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಬಂದ ಲಕ್ಷ್ಮಣನನ್ನು ನೋಡಿ ಅತಿಕಾಯನು ರೋಷದಿಂದ ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ಬಾಣವನ್ನೆತ್ತಿಕೊಂಡು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದನು.॥50॥

ಬಾಲಸ್ತ್ವಮಸಿ ಸೌಮಿತ್ರೇ ವಿಕ್ರಮೇಷ್ವವಿಚಕ್ಷಣಃ ।
ಗಚ್ಛ ಕಿಂ ಕಾಲ ಸದೃಶಂ ಮಾಂ ಯೋಧಯಿತುಮಿಚ್ಛಸಿ ॥

ಸುಮಿತ್ರಾಕುಮಾರ! ನೀನು ಇನ್ನು ಬಾಲಕನಾಗಿರುವೆ. ಪರಾಕ್ರಮ ತೋರಲು ಕುಶಲನಲ್ಲ, ಮರಳಿ ಹೋಗು. ನಾನು ನಿನಗೆ ಕಾಲನಂತೆ ಇದ್ದೇನೆ. ನನ್ನೊಡನೆ ಕಾದಲು ಏಕೆ ಬಯಸುತ್ತಿರುವೆ.॥51॥

ನ ಹಿ ಮದ್ಬಾಹುಸೃಷ್ಟಾನಾಂ ಬಾಣಾನಾಂ ಹಿಮವಾನಪಿ ।
ಸೋಢುಮುತ್ಸಹತೇ ವೇಗಮಂತರಿಕ್ಷಮಥೋ ಮಹೀ ॥

ನಾನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ಬಾಣಗಳ ವೇಗವನ್ನು ಗಿರಿರಾಜ ಹಿಮಾಲಯವೂ ಸಹಿಸಲಾರದು. ಪೃಥಿವಿ, ಆಕಾಶವೂ ಕೂಡ ಸಹಿಸಲಾರದು.॥52॥

ಸುಖಪ್ರಸುಪ್ತಂ ಕಾಲಾಗ್ನಿಂ ನಿಬೋಧಯಿತುಮಿಚ್ಛಸಿ ।
ನ್ಯಸ್ಯ ಚಾಪಂ ನಿವರ್ತಸ್ವ ಪ್ರಾಣಾನ್ನ ಜಹಿ ಮದ್ಗತಃ ॥

ನೀನು ಮಲಗಿರುವ (ಶಾಂತವಾದ) ಪ್ರಳಯಾಗ್ನಿಯನ್ನು ಏಕೆ ಎಚ್ಚರಿಸುವೆ? ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಇಲ್ಲೇ ಬಿಟ್ಟು ಹೊರಟುಹೋಗು. ನನ್ನೊಡನೆ ಕಾದಾಡಿ ಪ್ರಾಣಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಡ.॥53॥

ಅಥ ವಾ ತ್ವಂ ಪ್ರತಿಸ್ತಬ್ದೋ ನ ನಿವರ್ತಿತುಮಿಚ್ಛಸಿ ।
ತಿಷ್ಠ ಪ್ರಾಣಾನ್ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ಗಮಿಷ್ಯಸಿ ಯಮಕ್ಷಯಮ್ ॥

ಇಲ್ಲವೇ ನೀನು ಭಾರೀ ಅಹಂಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದು ಹಿಂದಿರುಗಿ ಹೋಗಲು ಬಯಸದಿದ್ದರೆ, ನಿಲ್ಲು. ಈಗಲೇ ಪ್ರಾಣ ಕಳಕೊಂಡು ಯಮಲೋಕದ ಯಾತ್ರೆ ಮಾಡುವೆ.॥54॥

ಪಶ್ಯ ಮೇ ನಿಶಿತಾನ್ಭಾಣಾನ್ ರಿಪುದರ್ಪನಿಷೂದನಾನ್ ।
ಈಶ್ವರಾಯುಧ ಸಂಕಾಶಾಂ ಸ್ತಪ್ತಕಾಂಚನಭೂಷಣಾನ್ ॥

ಏಷ ತೇ ಸರ್ಪಸಂಕಾಶೋ ಬಾಣಃ ಪಾಸ್ಯತಿ ಶೋಣಿತಮ್ ।
ಮೃಗರಾಜ ಇವ ಕ್ರುದ್ಧೋ ನಾಗರಾಜಸ್ಯ ಶೋಣಿತಮ್ ।
ಇತ್ಯೇವ ಮುಕ್ತ್ವಾ ಸಂಕ್ರುದ್ಧಃ ಶರಂ ಧನುಷಿ ಸಂದಧೇ ॥

ಕುಪಿತವಾದ ಸಿಂಹವು ಆನೆಯ ರಕ್ತವನ್ನು ಕುಡಿಯುವಂತೆ, ಇವು ಸರ್ಪದಂತಹ ಭಯಂಕರ ಬಾಣಗಳು ನಿನ್ನ ರಕ್ತಪಾನ ಮಾಡುವವು. ಹೀಗೆ ಹೇಳಿ ಅತಿಕಾಯನು ಕುಪಿತನಾಗಿ ಧನುಸ್ಸಿಗೆ ಬಾಣಸಂಧಾನ ಮಾಡಿದನು.॥55-56॥

ಶ್ರುತ್ವಾತಿಕಾಯಸ್ಯ ವಚಃ ಸರೋಷಂ
ಸಗರ್ವಿತಂ ಸಂಯತಿ ರಾಜಪುತ್ರಃ ।
ಸ ಸಂಚುಕೋಪಾತಿಬಲೋ ಮನಸ್ವೀ
ಉವಾಚ ವಾಕ್ಯಂ ಚ ತತೋ ಮಹಾರ್ಥಮ್ ॥

ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಅತಿಕಾಯನ ರೋಷ, ಗರ್ವದಿಂದ ತುಂಬಿದ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಅತ್ಯಂತ ಬಲಶಾಲಿ ಮನಸ್ವೀ ರಾಜಕುಮಾರ ಲಕ್ಷ್ಮಣನಿಗೆ ಭಾರೀ ಸಿಟ್ಟು ಬಂತು. ಅವನು ಹೀಗೆ ಅರ್ಥಯುಕ್ತಮಾತನ್ನು ಹೇಳಿದನು.॥57॥

ನ ವಾಕ್ಯಮಾತ್ರೇಣ ಭವಾನ್ಪ್ರಧಾನೋ
ನ ಕತ್ಥನಾತ್ ಸತ್ಪುರುಷಾ ಭವಂತಿ ।
ಮಯಿ ಸ್ಥಿತೇ ಧನ್ವಿನಿ ಬಾಣಪಾಣೌ
ನಿದರ್ಶಯಸ್ವಾತ್ಮಬಲಂ ದುರಾತ್ಮನ್ ॥

ದುರಾತ್ಮನೇ! ಕೇವಲ ಮಾತು ಆಡುವುದರಿಂದ ನೀನು ದೊಡ್ಡವನಾಗಲಾರೆ. ಬಡಾಯಿಕೊಚ್ಚಿಕೊಂಡ ಮಾತ್ರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಮನುಷ್ಯನಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ನಾನು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಧನುರ್ಬಾಣಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ನಿನ್ನ ಮುಂದೆ ನಿಂತಿರುವೆನು. ನೀನು ನಿನ್ನ ಪೂರ್ಣಬಲವನ್ನು ತೋರು.॥58॥

ಕರ್ಮಣಾ ಸೂಚಯಾತ್ಮಾನಂ ನ ವಿಕತ್ಥಿತುಮರ್ಹಸಿ ।
ಪೌರುಷೇಣ ತು ಯೋ ಯುಕ್ತಃ ಸ ತು ಶೂರ ಇತಿ ಸ್ಮೃತಃ ॥

ಪರಾಕ್ರಮದ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಪರಿಚಯವನ್ನು ಕೊಡು. ಆತ್ಮಶ್ಲಾಘನೆ ನಿನಗೆ ಉಚಿತವಲ್ಲ. ಪುರಷಾರ್ಥ ಇರುವವನನ್ನೇ ಶೂರನೆಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ.॥59॥

ಸರ್ವಾಯುಧ ಸಮಾಯುಕ್ತೋ ಧನ್ವೀ ತ್ವಂ ರಥಮಾಸ್ಥಿತಃ ।
ಶರೈರ್ವಾ ಯದಿ ವಾಪ್ಯಸ್ತ್ರೈದರ್ಶಯಸ್ವ ಪರಾಕ್ರಮಮ್ ॥

ನಿನ್ನ ಬಳಿ ಎಲ್ಲ ವಿಧದ ಆಯುಧಗಳು ಇವೆ. ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಹಿಡಿದು ರಥದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿರುವೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಹಾಗೂ ಇತರ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ ಮೊದಲು ನಿನ್ನ ಪರಾಕ್ರಮ ತೋರು.॥60॥

ತತಃ ಶಿರಸ್ತೇ ನಿಶಿತೈಃ ಪಾತಯಿಷ್ಯಾಮ್ಯಹಂ ಶರೈಃ ।
ಮಾರುತಃ ಕಾಲ ಸಂಪಕ್ವಂ ವೃಂತಾತ್ತಾಲಲಂ ಯಥಾ ॥

ಅನಂತರ ನಾನು ನನ್ನ ಹರಿತವಾದ ಬಾಣಗಳಿಂದ ವಾಯುವು ಹಣ್ಣಾದ ತಾಳೆಯ ಹಣ್ಣನ್ನು ತೊಟ್ಟಿನಿಂದ ಕಳಚಿ ಬೀಳಿಸುವಂತೆ ನಿನ್ನ ಮಸ್ತಕವನ್ನು ಕೆಡಹುವೆನು.॥61॥

ಅದ್ಯ ತೇ ಮಾಮಕಾ ಬಾಣಾಸ್ತಪ್ತಕಾಂಚನಭೂಷಣಾಃ ।
ಪಾಸ್ಯಂತಿ ರುಧಿರಂ ಗಾತ್ರಾದ್ಬಾಣ ಶಲ್ಯಾಂತರೋತ್ಥಿತಮ್ ॥

ಕಾದ ಚಿನ್ನದಿಂದ ವಿಭೂಷಿತವಾದ ನನ್ನ ಬಾಣಗಳು ನಿನ್ನ ಶರೀರ ಹೊಕ್ಕು ಮೊನೆಯಿಂದ ನಿನ್ನ ರಕ್ತಪಾನ ಮಾಡುವವು.॥62॥

ಬಾಲೋಽಯಮಿತಿ ವಿಜ್ಞಾಯ ನಮಾವಜ್ಞಾತುಮರ್ಹಸಿ ।
ಬಾಲೋ ವಾ ಯದಿ ವಾ ವೃದ್ಧೋ ಮೃತ್ಯುಂ ಜಾನೀಹಿ ಸಂಯುಗೇ ॥

ನೀನು ನನ್ನನ್ನು ಬಾಲಕನೆಂದು ತಿಳಿದು ಅವಹೇಳನ ಮಾಡಬೇಡ. ನಾನು ಬಾಲಕನಿರಲಿ, ವೃದ್ಧನಿರಲೀ, ಸಂಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ನೀನು ನನ್ನನ್ನು ಕಾಲನೆಂದೇ ತಿಳಿ.॥63॥

ಬಾಲೇನ ವಿಷ್ಣುನಾ ಲೋಕಾಸ್ತ್ರಯಃ ಕ್ರಾಂತಾಸ್ತ್ರಿವಿಕ್ರಮೈಃ ।
ಲಕ್ಷ್ಮಣಸ್ಯ ವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ಹೇತುಮತ್ಪರಮಾರ್ಥವತ್ ।
ಅತಿಕಾಯಃ ಪ್ರಚುಕ್ರೋಧ ಬಾಣಂ ಚೋತ್ತಮಮಾದದ ॥

‘ವಾಮನರೂಪಧಾರಿ ವಿಷ್ಣುವು ನೋಡಲು ಬಾಲಕನಂತಿದ್ದರೂ ತನ್ನ ಮೂರು ಹೆಜ್ಜೆಗಳಿಂದ ಮೂರು ಲೋಕಗಳನ್ನೇ ಅಳೆದಿದ್ದನು’. ಲಕ್ಷ್ಮಣನ ಯಥಾರ್ಥವಾದ ಯುಕ್ತಿಯುಕ್ತ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಅತಿಕಾಯನು ಕೋಪದಿಂದ ಕೆಂಡಾಮಂಡಲನಾಗಿ, ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಬಾಣವನ್ನೆತ್ತಿಕೊಂಡನು.॥64॥

ತತೋ ವಿದ್ಯಾಧರಾ ಭೂತಾ ದೇವಾ ದೈತ್ಯಾ ಮಹರ್ಷಯಃ ।
ಗುಹ್ಯಕಾಶ್ಚ ಮಹಾತ್ಮಾನಸ್ತದ್ ಯುದ್ಧಂ ದ್ರಷ್ಟುಮಾಗಮನ್ ॥

ಆಗ ವಿದ್ಯಾಧರರು, ಭೂತಗಳು, ದೇವತೆಗಳು, ದೈತ್ಯರು, ಮಹರ್ಷಿಗಳು, ಗುಹ್ಯಕರು ಆ ಯುದ್ಧವನ್ನು ನೋಡಲು ಆಗಮಿಸಿದರು.॥65॥

ತತೋಽತಿಕಾಯಃ ಕುಪಿತಶ್ಚಾಪಮಾರೋಪ್ಯ ಸಾಯಕಮ್ ।
ಲಕ್ಷ್ಮಣಾಯ ಪ್ರಚಿಕ್ಷೇಪ ಸಂಕ್ಷಿಪನ್ನಿವ ಚಾಂಬರಮ್ ॥

ಆಗ ಅತಿಕಾಯನು ಕುಪಿತನಾಗಿ ಧನುಸ್ಸಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಹೂಡಿ, ಆಕಾಶವನ್ನೆ ನುಂಗಿ ಬಿಡುವುದೋ ಎಂಬಂತೆ ಲಕ್ಷ್ಮಣನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು.॥66॥

ತಮಾಪತಂತಂ ನಿಶಿತಂ ಶರಮಾಶೀವಿಷೋಪಮಮ್ ।
ಅರ್ಧಚಂದ್ರೇಣ ಚಿಚ್ಛೇದ ಲಕ್ಷ್ಮಣಃ ಪರವೀರಹಾ ॥

ಆದರೆ ಶತ್ರುಸಂಹಾರಕನಾದ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಒಂದು ಅರ್ಧಚಂದ್ರಾಕಾರ ಬಾಣದಿಂದ ತನ್ನ ಕಡೆಗೆ ಬರುತ್ತಿರುವ ವಿಷದಂತಹ ಭಯಂಕರ ಬಾಣವನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ಹಾಕಿದನು.॥67॥

ತಂ ನಿಕೃತ್ತಂ ಶರಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಕೃತ್ತಭೋಗಮಿವೋರಗಮ್ ।
ಅತಿಕಾಯೋ ಭೃಶಂ ಕ್ರುದ್ಧಃ ಪಂಚ ಬಾಣಾನ್ಸಮಾದದೇ ॥

ಸರ್ಪದ ಹೆಡೆ ತುಂಡಾದಂತೆ ಆ ಬಾಣವು ತುಂಡಾದುದನ್ನು ನೋಡಿ ಅತ್ಯಂತ ಕುಪಿತನಾದ ಅತಿಕಾಯನು ಐದು ಬಾಣಗಳನ್ನು ಧನುಸ್ಸಿಗೆ ಹೂಡಿದನು.॥68॥

ತಾನ್ ಶರಾನ್ ಸಂಪ್ರಚಿಕ್ಷೇಪ ಲಕ್ಷ್ಮಣಾಯ ನಿಶಾಚರಃ ।
ತಾನಪ್ರಾಪ್ತಾನ್ಶಿತೈರ್ಬಾಣೈಶ್ಚಿಚ್ಛೇದ ಭರತಾನುಜಃ ॥

ಮತ್ತೆ ಆ ನಿಶಾಚರನು ಲಕ್ಷ್ಮಣನ ಮೇಲೆ ಆ ಐದು ಬಾಣಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು. ಆ ಬಾಣಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಬಳಿಗೆ ಬರುವ ಮೊದಲೇ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಹರಿತವಾದ ಸಾಯಕಗಳಿಂದ ತುಂಡು ತುಂಡಾಗಿಸಿದನು.॥69॥

ಸ ತಾನ್ ಛಿತ್ವಾ ಶಿತೈರ್ಬಾಣೈರ್ಲಕ್ಷ್ಮಣಃ ಪರವೀರಹಾ ।
ಆದದೇ ನಿಶಿತಂ ಬಾಣಂ ಜ್ವಲಂತಮಿವ ತೇಜಸಾ ॥

ಶತ್ರುವೀರರನ್ನು ಸಂಹಾರ ಮಾಡುವ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಆ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಖಂಡಿಸಿ, ಒಂದು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ಬಾಣವನ್ನೆತ್ತಿಕೊಂಡನು. ಅದು ತನ್ನ ತೇಜದಿಂದ ಪ್ರಜ್ವಲಿತವಾಗುತ್ತಿತ್ತು.॥70॥

ತಮಾದಾಯ ಧನುಃಶ್ರೇಷ್ಠೇ ಯೋಜಯಾಮಾಸ ಲಕ್ಷ್ಮಣಃ ।
ವಿಚಕರ್ಷ ಚವೇಗೇನ ವಿಸಸರ್ಜ ಚ ಸಾಯಕಮ್ ॥

ಅದನ್ನು ತನ್ನ ಧನುಸ್ಸಿಗೆ ಹೂಡಿ, ನಾಣನ್ನು ಸೆಳೆದು, ವೇಗವಾಗಿ ಅತಿಕಾಯನಿಗೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು.॥71॥

ಪೂರ್ಣಾಯತ ವಿಸೃಷ್ಟೇನ ಶರೇಣ ನತಪರ್ವಣಾ ।
ಲಲಾಟೇ ರಾಕ್ಷಸ ಶ್ರೇಷ್ಠಮಾಜಘಾನ ಸ ವೀರ್ಯವಾನ್ ॥

ಆ ಕರ್ಣಾಂತವಾಗಿ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಸೆಳೆದು ಬಿಟ್ಟಿರುವ ಬಾಗಿದ ಗಂಟುಗಳುಳ್ಳ ಬಾಣದಿಂದ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ರಾಕ್ಷಸ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅತಿಕಾಯನ ಹಣೆಯನ್ನು ಒಡೆದು ಹಾಕಿದನು.॥72॥

ಸ ಲಲಾಟೇ ಶರೋ ಮಗ್ನಸ್ತಸ್ಯ ಭೀಮಸ್ಯ ರಕ್ಷಸಃ ।
ದದೃಶೇ ಶೋಣಿತೇನಾಕ್ತಃ ಪನ್ನಗೇಂದ್ರ ಇವಾಚಲೇ ॥

ಆ ಬಾಣವು ಆ ಭಯಾನಕ ರಾಕ್ಷಸನ ಲಲಾಟದಲ್ಲಿ ನೆಟ್ಟಿಹೋಯಿತು ಮತ್ತು ರಕ್ತದಿಂದ ತೊಯ್ದು ಪರ್ವತಕ್ಕೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡಿರುವ ನಾಗರಾಜನಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿತ್ತು.॥73॥

ರಾಕ್ಷಸಃ ಪ್ರಚಕಂಪೇಽಥ ಲಕ್ಷ್ಮಣೇಷು ಪ್ರಪೀಡಿತಃ ।
ರುದ್ರಬಾಣಹತಂ ಘೋರಂ ಯಥಾ ತ್ರಿಪುರ ಗೋಪುರಮ್ ॥
ಚಿಂತಯಾಮಾಸ ಚಾಶ್ವಾಸ್ಯ ವಿಮೃಶ್ಯ ಚ ಮಹಾಬಲಃ ।

ಲಕ್ಷ್ಮಣನ ಬಾಣದಿಂದ ಅತ್ಯಂತ ಪೀಡಿತನಾಗಿ ಭಗವಾನ್ ರುದ್ರನ ಬಾಣದಿಂದ ತ್ರಿಪುರನ ಭಯಂಕರ ಗೋಪುರ ಕಂಪಿಸಿದಂತೆ ಆ ರಾಕ್ಷಸನು ನಡುಗಿಹೋದನು. ಸ್ವಲ್ಪ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಂಡು ಮಹಾಬಲಿ ಅತಿಕಾಯನು ಚಿಂತಾತುರನಾಗಿ ಏನೋ ಯೋಚಿಸತೊಡಗಿದನು.॥74½॥

ಸಾಧು ಬಾಣ ನಿಪಾತೇನ ಶ್ಲಾಘನೀಯೋಽಸಿ ಮೇ ರಿಪುಃ ॥

ವಿಧಾಯೈವಂ ವಿದಾರ್ಯಾಸ್ಯಂ ನಿಯಮ್ಯ ಚ ಭುಜಾವುಭೌ ।
ಸ ರಥೋಪಸ್ಥಮಾಸ್ಥಾಯ ರಥೇನ ಪ್ರಚಚಾರ ಹ ॥

ಭಲೇ ಲಕ್ಷ್ಮಣ! ಇಂತಹ ಅಮೋಘ ಬಾಣವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಲು ಸಮರ್ಥನಾದ್ದರಿಂದ ನೀನು ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿಯೂ ಶ್ಲಾಘನೀಯ ಶತ್ರುವೇ ಆಗಿರುವೆ; ಹೀಗೆ ಹೇಳಿ ಅತಿಕಾಯನು ಮುಖವನ್ನು ತಗ್ಗಿಸಿ ಭುಜಗಳನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಚೆಲ್ಲಿ ರಥದ ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂದೆ ಹೋದನು.॥75-76॥

ಏವಂ ತ್ರೀನ್ಪಂಚ ಸಪ್ತೇತಿ ಸಾಯಕಾನ್ ರಾಕ್ಷಸರ್ಷಭಃ ।
ಆದದೇ ಸಂದಧೇ ಚಾಪಿ ವಿಚಕರ್ಷೋತ್ಸಸರ್ಜ ಚ ॥

ಆ ರಾಕ್ಷಸಶ್ರೇಷ್ಠ ವೀರನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಒಂದು, ಮೂರು, ಐದು ಮತ್ತು ಏಳು ಸಾಯಕಗಳನ್ನು ಧನುಸ್ಸಿಗೆ ಹೂಡಿ ವೇಗವಾಗಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು.॥77॥

ತೇ ಬಾಣಾಃ ಕಾಲಸಾಂಕಾಶಾ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರ ಧನುಶ್ಚ್ಯುತಾಃ ।
ಹೇಮಪುಂಖಾ ರವಿಪ್ರಖ್ಯಾಶ್ಚಕ್ರುರ್ದೀಪ್ತಮಿವಾಂಬರಮ್ ॥

ರಾಕ್ಷಸನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ಸುವರ್ಣಭೂಷಿತ, ಸೂರ್ಯತುಲ್ಯ, ತೇಜಸ್ವೀ, ಕಾಲನಂತೆ ಭಯಂಕರ ಬಾಣಗಳು ಆಕಾಶವನ್ನೇ ಬೆಳಗಿಸಿದವು.॥78॥

ತತಸ್ತಾನ್ ರಾಕ್ಷಸೋತ್ಸಷ್ಟಾನ್ ಶರೌಘಾನ್ ರಾಘವಾನುಜಃ ।
ಅಸಂಭ್ರಾಂತಃ ಪ್ರಚಿಚ್ಛೇದ ನಿಶಿತೈರ್ಬಹುಭಿಃ ಶರೈಃ ॥

ಆದರೆ ರಾಮಾನುಜ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಏನೂ ಗಾಬರಿಗೊಳ್ಳದೆ ನಿಶಾಚರನು ಬಿಟ್ಟ ಬಾಣಸಮೂಹವನ್ನು ಹರಿತವಾದ ಅನೇಕ ಸಾಯಕಗಳಿಂದ ಕತ್ತರಿಸಿ ಹಾಕಿದನು.॥79॥

ತಾನ್ಶರಾನ್ಯುಧಿ ಸಂಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯ ನಿಕೃತ್ತಾನ್ ರಾವಣಾತ್ಮಜಃ ।
ಚುಕೋಪ ತ್ರಿದಶೇಂದ್ರಾರಿರ್ಜಗ್ರಾಹ ನಿಶಿತಂ ಶರಮ್ ॥

ಆ ಬಾಣಗಳು ತುಂಡಾದುದನ್ನು ನೋಡಿ ಇಂದ್ರದ್ರೋಹಿ ರಾವಣಕುಮಾರನು ಕ್ರೋಧಗೊಂಡು ಒಂದು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ಬಾಣವನ್ನು ಕೈಯ್ಯಲ್ಲೆತ್ತಿಕೊಂಡನು.॥80॥

ಸ ಸಂಧಾಯ ಮಹಾತೇಜಾಸ್ತಂ ಬಾಣಂ ಸಹಸೋತ್ಸಜತ್ ।
ತತಃ ಸೌಮಿತ್ರಿಮಾಯಾಂತಮಾಜಘಾನ ಸ್ತನಾಂತರೇ ॥

ಅದನ್ನು ಧನುಸ್ಸಿಗೆ ಹೂಡಿ ಮಹಾತೇಜಸ್ವೀ ವೀರನು, ಎದುರಿಗೆ ಬರುತ್ತಿರುವ ಸುಮಿತ್ರಾಕುಮಾರನ ಎದೆಗೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿ ಗಾಯಗೊಳಿಸಿದನು.॥81॥

ಅತಿಕಾಯೇನ ಸೌಮಿತ್ರಿಸ್ತಾಡಿತೋ ಯುಧಿ ವಕ್ಷಸಿ ।
ಸುಸ್ರಾವ ರುಧಿರಂ ತೀವ್ರಂ ಮದಂ ಮತ್ತ ಇವ ದ್ವಿಪಃ ॥

ಅತಿಕಾಯನ ಆ ಬಾಣದ ಏಟಿನಿಂದ ಲಕ್ಷ್ಮಣನ ವಕ್ಷಃಸ್ಥಳದಿಂದ ಮತ್ತ ಗಜವು ಗಂಡಸ್ಥಳದಿಂದ ಮದವನ್ನು ಸುರಿಸುವಂತೆ ರಕ್ತ ಹರಿಯತೊಡಗಿತು.॥82॥

ಸ ಚಕಾರ ತದಾತ್ಮಾನಂ ವಿಶಲ್ಯಂ ಸಹಸಾ ವಿಭುಃ ।
ಜಗ್ರಾಹ ಚ ಶರಂ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಮಸ್ತ್ರೇಣಾಪಿ ಸಮಾದಧೇ ॥

ಮತ್ತೆ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಶಾಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಕೂಡಲೇ ತನ್ನ ಎದೆಯಿಂದ ಆ ಬಾಣವನ್ನು ಕಿತ್ತುಬಿಟ್ಟನು. ಮತ್ತೆ ಒಂದು ಹರಿತವಾದ ಸಾಯಕವನ್ನೆತ್ತಿಕೊಂಡು ಅದನ್ನು ಆಗ್ನೇಯಾಸದಿಂದ ಅಭಿಮಂತ್ರಿಸಿದನು.॥83॥

ಆಗ್ನೇಯೇನ ತದಾಸ್ತ್ರೇಣ ಯೋಜಯಾಮಾಸ ಸಾಯಕಮ್ ।
ಸ ಜಜ್ವಾಲ ತದಾ ಬಾಣೋ ಧನುಷ್ಯಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ ॥

ಆಗ್ನೇಯಾಸದಿಂದ ಅಭಿಮಂತ್ರಿಸಿದ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ತನ್ನ ಆ ಸಾಯಕವನ್ನು ಧನುಸ್ಸಿಗೆ ಹೂಡುತ್ತಲೇ ಅಗ್ನಿಯಂತೆ ಪ್ರಜ್ವಲಿತವಾಯಿತು.॥84॥

ಅತಿಕಾಯೋಽತಿ ತೇಜಸ್ವೀ ಸೌರಮಸ್ತ್ರಂ ಸಮಾದಧೇ ।
ತೇನ ಬಾಣಂ ಭುಜಂಗಾಭಂ ಹೇಮಪುಂಖಮಯೋಜಯತ್ ॥

ಅತ್ತ ಅತ್ಯಂತ ತೇಜಸ್ವೀ ಅತಿಕಾಯನೂ ಕೂಡ ಒಂದು ಸುವರ್ಣಮಯ ರೆಕ್ಕೆಗಳುಳ್ಳ, ವಿಷಧರ ಸರ್ಪದಂತಿರುವ ಬಾಣವನ್ನೆತ್ತಿಕೊಂಡು ಧನುಸ್ಸಿಗೆ ಹೂಡಿದನು.॥85॥

ತದಸ್ತ್ರಂ ಜ್ವಲಿತಂ ಘೋರಂ ಲಕ್ಷ್ಮಣಃ ಶರಮಾಹಿತಮ್ ।
ಅತಿಕಾಯಾಯ ಚಿಕ್ಷೇಪ ಕಾಲದಂಡಮಿವಾಂತಕಃ ॥

ಆಗ್ನೇಯಾಸ್ತ್ರವು ತನ್ನ ಕಡೆಗೆ ಬರುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ, ನಿಶಾಚರ ಅತಿಕಾಯನು ಕೂಡಲೇ ಭಯಂಕರ ಬಾಣವೊಂದನ್ನು ಸೂರ್ಯಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಅಭಿಮಂತ್ರಿಸಿ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು.॥86॥

ಆಗ್ನೇಯಾಸ್ತ್ರಾಭಿಸಂಯುಕ್ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಬಾಣಂ ನಿಶಾಚರಃ ।
ಉತ್ಸಸರ್ಜ ತದಾ ಬಾಣಂ ರೌದ್ರಂ ಸೂರ್ಯಾಸ್ತ್ರಯೋಜಿತಮ್ ॥

ತಾವುಭಾವಂಬರೇ ಬಾಣಾವನ್ಯೋನ್ಯಮಭಿಜಘ್ನತುಃ ।
ತೇಜಸಾ ಸಂಪ್ರದೀಪ್ತಾಗ್ನೌ ಕ್ರುದ್ಧಾವಿವ ಭುಜಂಗಮೌ ॥

ತಾವನ್ಯೋನ್ಯಂ ವಿನಿರ್ದಹ್ಯ ಪೇತತುಃ ಪೃಥಿವೀತಲೇ ॥

ಆ ಎರಡೂ ಅಸ್ತ್ರಗಳ ತುದಿಯು ಪ್ರಜ್ವಲಿತವಾಗುತ್ತಾ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಕುಪಿತವಾದ ಸರ್ಪಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಕಾದಾಡುವಂತೆ, ಎರಡೂ ಢಿಕ್ಕಿ ಹೊಡೆದು ಒಂದು ಒಂದನ್ನು ದಗ್ಧಗೊಳಿಸಿ ಭೂಮಿಗೆ ಬಿದ್ದುಹೋದುವು.॥87-89॥

ನಿರರ್ಚಿಷೌ ಭಸ್ಮಕೃತೌ ನ ಭ್ರಾಜೇತೇ ಶರೋತ್ತಮೌ ।
ತಾವುಭೌ ದೀಪ್ಯಮಾನೌ ಸ್ಮ ನ ಭ್ರಾಜೇತೇ ಮಹೀತಲೇ ॥

ಅವೆರಡೂ ಬಾಣಗಳೂ ಉತ್ತಮ ಕೋಟಿಯದಾಗಿದ್ದು, ತಮ್ಮ ದೀಪ್ತಿಯಿಂದ ಪ್ರಕಾಶಿತವಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಆದರೂ ಒಂದು ಮತ್ತೊಂದರ ತೇಜದಿಂದ ಭಸ್ಮವಾಗಿ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ತೇಜ ಕಳೆದುಕೊಂಡು ನಿಷ್ಫಲವಾದವು.॥90॥

ತತೋಽತಿಕಾಯಃ ಸಂಕ್ರುದ್ಧಸ್ತ್ವಾಷ್ಟ್ರಮೈಷೀಕಮುತ್ಸಜತ್ ।
ತತಶ್ಚಿಚ್ಛೇದ ಸೌಮಿತ್ರಿರಸ್ತ್ರಮೈಂದ್ರೇಣ ವೀರ್ಯವಾನ್ ॥

ಅನಂತರ ಅತಿಕಾಯನು ಅತ್ಯಂತ ಕುಪಿತನಾಗಿ ತ್ವಷ್ಟಾದೇವತೆಯ ಮಂತ್ರದಿಂದ ಅಭಿಮಂತ್ರಿಸಿದ ಒಂದು ಐಷಿಕಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ, ಪರಾಕ್ರಮಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಆ ಅಸ್ತ್ರವನ್ನು ಐಂದ್ರಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ತುಂಡರಿಸಿದನು.॥91॥

ಐಷೀಕಂ ನಿಹತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಕುಮಾರೋ ರಾವಣಾತ್ಮಜಃ ।
ಯಾಮ್ಯೇನಾಸ್ತ್ರೇಣ ಸಂಕ್ರುದ್ಧೋ ಯೋಜಯಾಮಾಸ ಸಾಯಕಮ್ ॥

ತತಸ್ತದಸ್ತ್ರಂ ಚಿಕ್ಷೇಪ ಲಕ್ಷ್ಮಣಾಯ ನಿಶಾಚರಃ ।
ವಾಯುವ್ಯೇನ ತದಸ್ತ್ರೇಣ ನಿಜಘಾನ ಸ ಲಕ್ಷ್ಮಣಃ ॥

ಐಷಿಕಾಸ್ತ್ರವು ನಾಶವಾಗಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ ರಾವಣಪುತ್ರ ಅತಿಕಾಯನಿಗೆ ಮಿತಿಮೀರಿದ ಕೋಪವುಂಟಾಯಿತು. ಆಗ ರಾಕ್ಷಸನು ಒಂದು ಸಾಯಕವನ್ನು ಯಾಮ್ಯಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಅಭಿಮಂತ್ರಿಸಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣನಿಗೆ ಗುರಿಯಿಟ್ಟು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು; ಆದರೆ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ವಾಯವ್ಯಾಸದಿಂದ ಅದನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸಿದನು.॥92-93॥

ಅಥೈನಂ ಶರಧಾರಾಭಿರ್ಧಾರಾಭಿರಿವ ತೋಯದಃ ।
ಅಭ್ಯವರ್ಷತ ಸಂಕ್ರುದ್ಧೋ ಲಕ್ಷ್ಮಣೋ ರಾವಣಾತ್ಮಜಮ್ ॥

ಅನಂತರ ಮೇಘಗಳು ನೀರನ್ನು ಸುರಿಸುವಂತೆ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಅತ್ಯಂತ ಕುಪಿತನಾಗಿ ಅತಿಕಾಯನ ಮೇಲೆ ಬಾಣಗಳ ಮಳೆಗರೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದನು.॥94॥

ತೇಽತಿಕಾಯಂ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ಕವಚೇ ವಜ್ರಭೂಷಿತೇ ।
ಭಗ್ನಾಗ್ರಶಲ್ಯಾಃ ಸಹಸಾ ಪೇತುರ್ಬಾಣಾ ಮಹೀತಲೇ ॥

ಅತಿಕಾಯನು ಒಂದು ದಿವ್ಯ ಕವಚ ಧರಿಸಿದ್ದನು, ಅದಕ್ಕೆ ನವರತ್ನಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸಿದ್ದು, ಅಭೇದ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಇದರಿಂದ ಲಕ್ಷ್ಮಣನ ಬಾಣಗಳು ಕವಚಕ್ಕೆ ತಗಲುತ್ತಲೇ ತುದಿಗಳು ಮುರಿದು ನೆಲಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದುಹೋದವು.॥95॥

ತಾನ್ಮೋಘಾನಭಿ ಸಂಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಮಣಃ ಪರವೀರಹಾ ।
ಅಭ್ಯವರ್ಷತ ಬಾಣಾನಾಂ ಸಹಸ್ರೇಣ ಮಹಾಯಶಾಃ ॥

ಆ ಬಾಣಗಳು ನಿಷ್ಫಲವಾಗಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಸಂಹಾರ ಮಾಡುವ ಮಹಾಯಶಸ್ವೀ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಪುನಃ ಸಾವಿರಾರು ಬಾಣಗಳ ಮಳೆಯನ್ನು ಸುರಿಸಿದನು.॥96॥

ಸ ವೃಷ್ಯಮಾಣೋ ಬಾಣೌಘೈರತಿಕಾಯೋ ಮಹಾಬಲಃ ।
ಅವಧ್ಯಕವಚಃ ಸಂಖ್ಯೇ ರಾಕ್ಷಸೋ ನೈವ ವಿವ್ಯಥೇ ॥

ಮಹಾಬಲಿ ಅತಿಕಾಯನ ಕವಚವು ಅಭೇದ್ಯವಾದ್ದರಿಂದ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಬಾಣಗಳ ವರ್ಷವಾಗುತ್ತಿದ್ದರೂ ಆ ರಾಕ್ಷಸನು ವ್ಯಥಿತನಾಗಲಿಲ್ಲ.॥97॥

ಶರಂ ಚಾಶೀವಿಷಾಕಾರಂ ಲಕ್ಷ್ಮಣಾಯ ವ್ಯಪಾಸೃಜತ್ ।
ಸ ತೇನ ವಿದ್ಧಃ ಸೌಮಿತ್ರಿರ್ಮರ್ಮದೇಶೇ ಶರೇಣ ಹ ॥

ಅವನು ಲಕ್ಷ್ಮಣನ ಮೇಲೆ ವಿಷಧರ ಸರ್ಪದಂತಹ ಭಯಂಕರ ಬಾಣವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು. ಆ ಬಾಣದಿಂದ ಸುಮಿತ್ರಾಕುಮಾರನ ಮರ್ಮಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಏಟುಬಿತ್ತು.॥98॥

ಮುಹೂರ್ತಮಾತ್ರಂ ನಿಃಸಂಜ್ಞೊ ಹ್ಯಭವಚ್ಛತ್ರುತಾಪನಃ ।
ತತಃ ಸಂಜ್ಞಾಮುಪಾಲಭ್ಯ ಚತುರ್ಭಿಃ ಸಾಯಕೋತ್ತಮೈಃ ॥

ನಿಜಘಾನ ಹಯಾನ್ ಸಂಖ್ಯೇ ಸಾರಥಿಂ ಚ ಮಹಾಬಲಃ ।
ಧ್ವಜಸ್ಯೋನ್ಮಥನಂ ಕೃತ್ವಾ ಶರವರ್ಷೈರರಿಂದಮಃ ॥

ಅದರಿಂದ ಶತ್ರುತಾಪನ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಎರಡು ಗಳಿಗೆ ಮೂರ್ಛಿತನಾಗಿ ಬಿದ್ದಿದ್ದನು. ಮತ್ತೆ ಎಚ್ಚರಗೊಂಡು ಮಹಾಬಲಿ ಶತ್ರುದಮನ ವೀರನು ಬಾಣಗಳ ವರ್ಷದಿಂದ ಶತ್ರುವಿನ ರಥದ ಧ್ವಜವನ್ನು ನಾಶಮಾಡಿ ಉತ್ತಮ ನಾಲ್ಕು ಸಾಯಕಗಳಿಂದ ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಅವನ ಕುದುರೆ ಹಾಗೂ ಸಾರಥಿಯನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿದನು.॥99-100॥

ಅಸಂಭ್ರಾಂತಃ ಸ ಸೌಮಿತ್ರಿಸ್ತಾನ್ ಶರಾನಭಿಲಕ್ಷಿತಾನ್ ।
ಮುಮೋಚ ಲಕ್ಷ್ಮಣೋ ಬಾಣಾನ್ವಧಾರ್ಥಂ ತಸ್ಯ ರಕ್ಷಸಃ ॥
ನ ಶಶಾಕ ರುಜಂ ಕರ್ತುಂ ಯುಧಿ ತಸ್ಯ ನರೋತ್ತಮಃ ॥

ಬಳಿಕ ಗಾಬರಿ ಗೊಳ್ಳದಿರುವ ನರಶ್ರೇಷ್ಠ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಆ ರಾಕ್ಷಸನ ವಧೆಗಾಗಿ ಆರಿಸಿದ ಅನೇಕ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿಯೂ, ಅವು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ನಿಶಾಚರನ ಶರೀರವನ್ನು ಗಾಯಗೊಳಿಸದಾದನು.॥101॥

ಅಥೈನಮಭ್ಯುಪಾಗಮ್ಯ ವಾಯುರ್ವಾಕ್ಯಮುವಾಚ ಹ ॥

ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತವರೋ ಹ್ಯೇಷ ಅವಧ್ಯಕವಚಾವೃತಃ ।
ಬ್ರಾಹ್ಮೇಣಾಸ್ತ್ರೇಣ ಭಿಂಧ್ಯೇನಮೇಷ ವಧ್ಯೋ ಹಿ ನಾನ್ಯಥಾ ।
ಅವಧ್ಯ ಏಷ ಹ್ಯನ್ಯೇಷಾಮಸ್ತ್ರಾಣಾಂ ಕವಚೀ ಬಲೀ ॥

ಆಗ ವಾಯು ದೇವರು ಅವನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದು ಹೇಳಿದನು-ಸುಮಿತ್ರಾನಂದನನೇ! ಈ ರಾಕ್ಷಸನಿಗೆ ಬ್ರಹ್ಮನ ವರ ದೊರೆತಿದೆ. ಈ ಅಭೇದ್ಯ ಕವಚದಿಂದ ರಕ್ಷಿತನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಒಡೆದು ಹಾಕು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಇವನು ಸಾಯಲಾರನು. ಈ ಕವಚಧಾರೀ ಬಲಿಷ್ಠ ನಿಶಾಚರನು. ಬೇರೆ ಅಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ ಅವಧ್ಯನಾಗಿದ್ದಾನೆ.॥102-103॥

ತತಸ್ತು ವಾಯೋರ್ವಚನಂ ನಿಶಮ್ಯ
ಸೌಮಿತ್ರಿರಿಂದ್ರ ಪ್ರತಿಮಾನವೀರ್ಯಃ ।
ಸಮಾದಧೇ ಬಾಣಮಥೋಗ್ರವೇಗಂ ।
ತದ್ಬ್ರಾಸ್ತ್ರಮನ್ತ್ರಂ ಸಹಸಾ ನಿಯೋಜ್ಯ ॥

ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಇಂದ್ರನಂತೆ ಪರಾಕ್ರಮಿಯಾಗಿದ್ದನು. ಅವನು ವಾಯುದೇವರ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಒಂದು ಭಯಂಕರ ವೇಗವುಳ್ಳ ಬಾಣವನ್ನು ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಅಭಿಮಂತ್ರಿಸಿ ಧನುಸ್ಸಿಗೆ ಹೂಡಿದನು.॥104॥

ತಸ್ಮಿನ್ ವರಾಸ್ತ್ರೇ ತು ನಿಯುಜ್ಯಮಾನೇ
ಸೌಮಿತ್ರಿಣಾ ಬಾಣವರೇ ಶಿತಾಗ್ರೇ ।
ದಿಶಶ್ಚ ಚಂದ್ರಾರ್ಕಮಹಾಗ್ರಹಾಶ್ಚ
ನಭಶ್ಚ ತತ್ರಾಸ ರರಾಸ ಚೋರ್ವೀ ॥

ಸುಮಿತ್ರಾ ಕುಮಾರ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಹರಿತವಾದ ಆ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಬಾಣದಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿದಾಗ ಸಮಸ್ತ ದಿಕ್ಕುಗಳು, ಚಂದ್ರ-ಸೂರ್ಯರು ಹಾಗೂ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಗ್ರಹರು, ಅಂತರಿಕ್ಷ ಲೋಕದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ನಡುಗಿಹೋದರು. ಭೂಮಂಡಲದಲ್ಲಿ ಮಹಾನ್ ಕೋಲಾಹಲವುಂಟಾಯಿತು.॥105॥

ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಣೋಸ್ತ್ರೇಣ ನಿಯೋಜ್ಯ ಚಾಪೇ
ಶರಂ ಸುಪುಂಖಂ ಯಮದೂತಕಲ್ಪಮ್ ।
ಸೌಮಿತ್ರಿರಿಂದ್ರಾರಿಸುತಸ್ಯ ತಸ್ಯ
ಸಸರ್ಜ ಬಾಣಂ ಯುಧಿ ವಜ್ರಕಲ್ಪಮ್ ॥

ಸುಮಿತ್ರಾಕುಮಾರನು ಸುಂದರ ರೆಕ್ಕೆಗಳುಳ್ಳ ಯಮದೂತನಂತೆ ಭಯಂಕರ ವಜ್ರದಂತೆ ಅಮೋಘವಾಗಿದ್ದ ಬಾಣವನ್ನು ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಅಭಿಮಂತ್ರಿಸಿ ಧನುಸ್ಸಿಗೆ ಹೂಡಿ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಆ ಬಾಣವನ್ನು ಇಂದ್ರ ದ್ರೋಹಿ ರಾವಣನ ಮಗ ಅತಿಕಾಯನಿಗೆ ಗುರಿಯಿಟ್ಟು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು.॥106॥

ತಂ ಲಕ್ಷ್ಮಣೋತ್ಸೃಷ್ಟ ವಿವೃದ್ಧವೇಗಂ
ಸಮಾಪತಂತಂ ಶ್ವಸಮೋಗ್ರವೇಗಮ್ ।
ಸುಪರ್ಣವಜ್ರೋತ್ತಮ ಚಿತ್ರಪುಂಖಂ
ತದಾತಿಕಾಯಃ ಸಮರೇ ದದರ್ಶ ॥

ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ಆ ಬಾಣದ ವೇಗ ಬಹಳ ಹೆಚ್ಚಾಗಿತ್ತು. ಅದಕ್ಕೆ ಗರುಡನ ರೆಕ್ಕೆಗಳಂತೆ ಪಂಖಗಳಿದ್ದವು. ಅದಕ್ಕೆ ವಜ್ರಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸಿದ್ದು, ವಿಚಿತ್ರವಾಗಿ ಶೋಭಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಸಮರಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಅತಿಕಾಯನು ಆ ಬಾಣವು ವಾಯುವಿನಂತೆ ಭಯಂಕರ ವೇಗದಿಂದ ತನ್ನ ಕಡೆಗೆ ಬರುವುದನ್ನು ನೋಡಿದನು.॥107॥

ತಂ ಪ್ರೇಕ್ಷಮಾಣಃ ಸಹಸಾತಿಕಾಯೋ
ಜಘಾನ ಬಾಣೈರ್ನಿಶಿತೈರನೇಕೈಃ ।
ಸ ಸಾಯಕಸ್ತಸ್ಯ ಸುಪರ್ಣವೇಗ-
ಸ್ತಥಾತಿವೇಗೇನ ಜಗಾಮ ಪಾರ್ಶ್ವಮ್ ॥

ಅದನ್ನು ನೋಡಿ ಅತಿಕಾಯನು ಅದಕ್ಕೆ ಅನೇಕ ಹರಿತವಾದ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೂ ಅದು ಗುರಡನಂತೆ ವೇಗಶಾಲಿ ಸಾಯಕವು ವೇಗವಾಗಿ ಅವನ ಬಳಿಗೆ ಬಂತು.॥108॥

ತಮಾಗತಂ ಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯ ತದಾತಿಕಾಯೋ
ಬಾಣಂ ಪ್ರದೀಪ್ತಾಂತಕ ಕಾಲಕಲ್ಪಮ್ ।
ಜಘಾನ ಶಕ್ತ್ಯಷ್ಟಿ ಗದಾಕುಠಾರೈಃ
ಶೂಲೈಃ ಶರೈಶ್ಚಾಪ್ಯವಿಪನ್ನಚೇಷ್ಟಃ ॥

ಪ್ರಜ್ವಲಿಸುವ ಅಂತಕನಂತೆ, ಕಾಲನಂತೆ ಇದ್ದ ಆ ಬಾಣವು ಅತ್ಯಂತ ನಿಕಟವಾಗಿ ಬಂದುದನ್ನು ನೋಡಿಯೂ ಅತಿಕಾಯನು ಸುಮ್ಮನಿರದೆ ಶಕ್ತಿ, ಋಷ್ವಿ, ಗದೆ, ಕುಠಾರ, ಶೂಲ ಹಾಗೂ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಅದನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದನು.॥109॥

ತಾನ್ಯಾಯುಧಾನ್ಯದ್ಭುತವಿಗ್ರಹಾಣಿ
ಮೋಘಾನಿ ಕೃತ್ವಾ ಸ ಶರೋಽಗ್ನಿದೀಪ್ತಃ ।
ಪ್ರಗೃಹ್ಯ ತಸ್ಯೈವ ಕಿರೀಟಜುಷ್ಟಂ
ತದಾತಿಕಾಯಸ್ಯ ಶಿರೋ ಜಹಾರ ॥

ಆದರೆ ಅಗ್ನಿಯಂತೆ ಪ್ರಜ್ವಲಿತ ಆ ಬಾಣವು ಆ ಅದ್ಭುತ ಅಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ವ್ಯರ್ಥಗೊಳಿಸಿ, ಅತಿಕಾಯನ ಮುಕುಟಸಹಿತ ಮಸ್ತಕವನ್ನು ತುಂಡರಿಸಿತು.॥110॥

ತಚ್ಛಿರಃ ಸಶಿರಸ್ತ್ರಾಣಂ ಲಕ್ಷ್ಮಣೇಷು ಪ್ರಮರ್ದಿತಮ್ ।
ಪಪಾತ ಸಹಸಾ ಭೂಮೌ ಶೃಂಗಂ ಹಿಮವತೋ ಯಥಾ ॥

ಲಕ್ಷ್ಮಣನ ಬಾಣದಿಂದ ತುಂಡಾದ ರಾಕ್ಷಸನ ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣ ಸಹಿತ ಆ ಮಸ್ತಕವು ಹಿಮಾಲಯದ ಶಿಖರದಂತೆ ಕೂಡಲೇ ನೆಲಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದುಹೋಯಿತು.॥111॥

ತಂ ಭೂಮೌ ಪತಿತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ವಿಕ್ಷಿಪ್ತಾಂಬರ ಭೂಷಣಮ್ ।
ಬಭೂವುರ್ವ್ಯಥಿತಾಃ ಸರ್ವೇಹತಶೇಷಾ ನಿಶಾಚರಾಃ ॥

ಅವನ ವಸ್ತ್ರ-ಒಡವೆಗಳೆಲ್ಲ ಚೆಲ್ಲಿಹೋದುವು. ಅದನ್ನು ಭೂಮಿಗೆ ಬಿದ್ದಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ, ಬದುಕಿ ಉಳಿದ ನಿಶಾಚರರು ವ್ಯಥಿತರಾದರು.॥112॥

ತೇ ವಿಷಣ್ಣ ಮುಖಾ ದೀನಾಃ ಪ್ರಹಾರಜನಿತಶ್ರಮಾಃ ।
ವಿನೇದುರುಚ್ಛೈರ್ಬಹವಃ ಸಹಸಾ ವಿಸ್ವರೈಃ ಸ್ವರೈಃ ॥

ಅವರ ಮುಖಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷಾದ ಆವರಿಸಿತು. ಅವರು ಪೆಟ್ಟು ತಿಂದು, ಬಳಲಿ ಇನ್ನೂ ದುಃಖಿತರಾಗಿದ್ದರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಆ ಬಹುಸಂಖ್ಯೆಯ ರಾಕ್ಷಸರು ವಿಕೃತ ಸ್ವರದಿಂದ ಜೋರಾಗಿ ಅತ್ತು, ಚೀರತೊಡಗಿದರು.॥113॥

ತತಸ್ತತ್ಪರಿತಂ ಯಾತಾ ನಿರಪೇಕ್ಷಾ ನಿಶಾಚರಾಃ ।
ಪುರೀಮಭಿಮುಖಾ ಭೀತಾ ದ್ರವಂತೋ ನಾಯಕೇ ಹತೇ ॥

ಸೇನಾಪತಿಯು ಹತನಾದಾಗ ನಿಶಾಚರರ ಯುದ್ಧೋತ್ಸಾಹ ಉಡುಗಿಹೋಗಿ ಕೂಡಲೇ ಲಂಕೆಯ ಕಡೆಗೆ ಓಡಿದರು.॥114॥

ಪ್ರಹರ್ಷಯುಕ್ತಾ ಬಹವಸ್ತು ವಾನರಾಃ
ಪ್ರಫುಲ್ಲಪದ್ಮ ಪ್ರತಿಮಾನನಾಸ್ತದಾ ।
ಅಪೂಜಯನ್ಲ್ಲಕ್ಷ್ಮಣಮಿಷ್ಟಭಾಗಿನಂ
ಹತೇ ರಿಪೌ ಭೀಮಬಲೇ ದುರಾಸದೇ ॥

ಇತ್ತ ಆ ಭಯಂಕರ ಬಲಶಾಲಿ ದುರ್ಜಯ ಶತ್ರುವು ಸತ್ತುಹೋದಾಗ ವಾನರರೆಲ್ಲ ಉತ್ಸಾಹಗೊಂಡರು. ಅವರ ಮುಖಗಳು ಪ್ರಫುಲ್ಲ ಕಮಲದಂತೆ ಅರಳಿದವು. ವಿಜಯೇಚ್ಛುಗಳಾದ ಅವರು ವೀರವರ ಲಕ್ಷ್ಮಣನನ್ನು ಭೂರಿ ಭೂರಿ ಪ್ರಶಂಸಿಸಿದರು.॥115॥

ಅತಿಬಲಮತಿಕಾಯಮಭ್ರಕಲ್ಪಂ
ಯುಧಿ ವಿನಿಪಾತ್ಯ ಸ ಲಕ್ಷ್ಮಣಃ ಪ್ರಹೃಷ್ಟಃ ।
ತ್ವರಿತಮಥ ತದಾ ಸ ರಾಮಪಾರ್ಶ್ವಂ
ಕಪಿನಿವಹೈಶ್ಚಸುಪೂಜಿತೋ ಜಗಾಮ ॥

ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಬಲಶಾಲಿ ಮತ್ತು ಮೇಘದಂತೆ ವಿಶಾಲ ಅತಿಕಾಯನನ್ನು ಧರಾಶಾಯಿ ಗೊಳಿಸಿದ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಸಂತಸಗೊಂಡನು. ಅವನು ಆಗ ವಾನರ ಸಮೂಹದಿಂದ ಸಮ್ಮಾನಿತನಾಗಿ ಕೂಡಲೇ ಶ್ರೀರಾಮ ಚಂದ್ರನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದನು.॥116॥

ಶ್ರೀವಾಲ್ಮೀಕಿ ವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಯುದ್ಧಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ಎಪ್ಪತ್ತೊಂದನೆಯ ಸರ್ಗ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು.॥71॥