०४१ रामेण अङ्गदप्रेषणम्

ಶ್ರೀರಾಮನು ದುಃಸ್ಸಾಹಸದಿಂದ ಸುಗ್ರೀವನನ್ನು ತಡೆದುದು, ಲಂಕೆಯ ನಾಲ್ಕು ದ್ವಾರಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಲು ವಾನರ ಸೈನ್ಯದ ನಿಯುಕ್ತಿ, ರಾವಣನ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ರಾಮದೂತ ಅಂಗದನ ಪರಾಕ್ರಮ, ವಾನರರ ಆಕ್ರಮಣದಿಂದ ರಾಕ್ಷಸರಿಗೆ ಭಯ

ಅಥ ತಸ್ಮಿನ್ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ದೃಷ್ಟ್ವಾಲಕ್ಷ್ಮಣಪೂರ್ವಜಃ ।
ಸುಗ್ರೀವಂ ಸಂಪರಿಷ್ವಜ್ಯ ರಾಮೋ ವಚನಮಬ್ರವೀತ್ ॥

ಬಳಿಕ ಶ್ರೀರಾಮನು ಸುಗ್ರೀವನ ಶರೀರದಲ್ಲಾದ ಗಾಯಗಳನ್ನು ನೋಡಿ, ಅವನನ್ನು ಸಂತೈಸುತ್ತಾ ಆಲಿಂಗಿಸಿ ಕೊಂಡು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದನು .॥1॥

ಅಸಮ್ಮಂತ್ರ್ಯ ಮಯಾ ಸಾರ್ಧಂ ತದಿದಂ ಸಾಹಸಂ ಕೃತಮ್ ।
ಏವಂ ಸಾಹಸಯುಕ್ತಾನಿ ನ ಕುರ್ವಂತಿ ಜನೇಶ್ವರಾಃ ॥

ಸುಗ್ರೀವನೇ! ನನ್ನೊಡನೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸದೆ ನೀನು ಇಂತಹ ಸಾಹಸ ಕಾರ್ಯಮಾಡಿರುವೆ. ರಾಜರಾದವರು ಇಂತಹ ದುಃಸ್ಸಾಹಸ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಕೈಹಾಕುವುದಿಲ್ಲ.॥2॥

ಸಂಶಯೇ ಸ್ಥಾಪ್ಯ ಮಾಂ ಚೇದಂ ಬಲಂ ಚೇಮಂ ವಿಭೀಷಣಮ್ ।
ಕಷ್ಟಂ ಕೃತಮಿದಂ ವೀರ ಸಾಹಸಂ ಸಾಹಸಪ್ರಿಯ ॥

ವೀರ ಸಾಹಸಿಯೇ! ನೀನು ನನ್ನನ್ನು, ವಾನರ ಸೈನ್ಯವನ್ನು, ವಿಭೀಷಣನನ್ನು ಸಂಶಯದಲ್ಲಿ ಕೆಡಹಿ, ಮಾಡಿದ ಈ ಸಾಹಸ ಕಾರ್ಯದಿಂದ ನನಗೆ ತುಂಬಾ ಕಷ್ಟವಾಯಿತು.॥3॥

ಇದಾನೀಂ ಮಾ ಕೃಥಾ ವೀರ ಏವಂ ವಿಧಮರಿಂದಮ ।
ತ್ವಯಿ ಕಿಂಚಿತ್ಸಮಾಪನ್ನೇ ಕಿಂ ಕಾರ್ಯಂ ಸೀತಯಾ ಮಮ ॥

ಭರತೇನ ಮಹಾಬಾಹೋ ಲಕ್ಷ್ಮಣೇನ ಯವೀಯಸಾ ।
ಶತ್ರುಘ್ನೇನ ಚ ಶತ್ರುಘ್ನ ಸ್ವಶರೀರೇಣ ವಾ ಪುನಃ ॥

ಶತ್ರುದಮನ ವೀರನೇ! ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಇಂತಹ ದುಃಸ್ಸಾಹಸ ಮಾಡಬೇಡ. ಮಹಾಬಾಹುವೇ! ನಿನಗೆ ಏನಾದರೂ ಆದರೆ ಸೀತೆಯಿಂದ, ಭರತ, ಲಕ್ಷ್ಮಣ, ಶತ್ರುಘ್ನ ಇವರಿಂದ ಹಾಗೂ ಈ ಶರೀರದಿಂದಾದರೂ ನನಗೇನಾಗಬೇಕು.॥4-5॥

ತ್ವಯಿ ಚಾನಾಗತೇ ಪೂರ್ವಮಿತಿಮೇ ನಿಶ್ಚಿತಾ ಮತಿಃ ।
ಜಾನತಶ್ಚಾಪಿ ತೇ ವೀರ್ಯಂಮಹೇಂದ್ರ ವರುಣೋಪಮ ॥

ಹತ್ವಾಹಂ ರಾವಣಂ ಯುದ್ಧೇ ಸಪುತ್ರಬಲವಾಹನಮ್ ।
ಅಭಿಷಿಚ್ಯ ಚ ಲಂಕಾಯಾಂ ವಿಭೀಷಣಮಥಾಪಿ ಚ ॥
ಭರತೇ ರಾಜ್ಯಮಾರೋಪ್ಯ ತ್ಯಕ್ಷ್ಯೇ ದೇಹಂ ಮಹಾಬಲ ॥

ಮಹೇಂದ್ರ ವರುಣರಂತೆ ಮಹಾಬಲಿಯೇ! ನಿನ್ನ ಬಲ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ನಾನು ತಿಳಿದಿದ್ದರೂ ನೀನು ಮರಳಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬರುವ ಮೊದಲು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ವಾಹನ, ಸೈನ್ಯ, ಪುತ್ರರ ಸಹಿತ ರಾವಣನನ್ನು ವಧಿಸಿ, ಲಂಕೆಯ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಿಭೀಷಣನಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿ, ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಭರತನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು, ನಾನು ಈ ಶರೀರವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಬಿಡುವ ವಿಚಾರ ಮಾಡಿದ್ದೆ.॥6-7½॥

ತಮೇವಂ ವಾದಿನಂ ರಾಮಂ ಸುಗ್ರೀವಃ ಪ್ರತ್ಯಭಾಷತ ॥

ತವ ಭಾರ್ಯಾಪಹರ್ತಾರಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ರಾಘವ ರಾವಣಮ್ ।
ಮರ್ಷಯಾಮಿ ಕಥಂ ವೀರಜಾನನ್ ವಿಕ್ರಮಮಾತ್ಮನಃ ॥

ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದ ಶ್ರೀರಾಮನಲ್ಲಿ ಸುಗ್ರೀವನು ಇಂತು ನುಡಿದನು - ವೀರ ರಘುನಂದನ ! ನನ್ನ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರಿತಿರುವ ನಾನು, ನಿನ್ನ ಭಾರ್ಯೆಯನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿದ ರಾವಣನನ್ನು ನೋಡಿ ಹೇಗೆ ಕ್ಷಮಿಸಲಿ.॥8-9॥

ಇತ್ಯೇವಂ ವಾದಿನಂ ವೀರಮಭಿನಂದ್ಯ ಚ ರಾಘವಃ ।
ಲಕ್ಷ್ಮಣಂ ಲಕ್ಷ್ಮಿಸಂಪನ್ನಮಿದಂ ವಚನಮಬ್ರವೀತ್ ॥

ವೀರ ಸುಗ್ರೀವನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿದಾಗ ಶ್ರೀರಾಮಚಂದ್ರನು ಅವನನ್ನು ಅಭಿನಂದಿಸುತ್ತಾ ಶೋಭಾಸಂಪನ್ನ ಲಕ್ಷ್ಮಣನಲ್ಲಿ ಇಂತೆದನು.॥10॥

ಪರಿಗೃಹ್ಯೋದಕಂ ಶೀತಂ ವನಾನಿ ಫಲವಂತಿ ಚ ।
ಬಲೌಘಂ ಸಂವಿಭಜ್ಯೇಮಂ ವ್ಯೂಹ್ಯ ತಿಷ್ಠಾಮ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ॥

ಲಕ್ಷ್ಮಣ! ಶೀತಲ ಜಲದಿಂದ ತುಂಬಿದ ಜಲಾಶಯ ಮತ್ತು ಫಲಭರಿತ ವನವನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿದ ನಾವು ಈ ವಿಶಾಲ ವಾನರ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ವಿಭಾಗಿಸಿ ವ್ಯೂಹ ರಚಿಸಿಕೊಂಡು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಉದ್ಯುಕ್ತವಾಗಲಿ.॥11॥

ಲೋಕಕ್ಷಯಕರಂ ಭೀಮಂ ಭಯಂ ಪಶ್ಯಾಮ್ಯುಪಸ್ಥಿತಮ್ ।
ನಿಬರ್ಹಣಂ ಪ್ರವೀರಾಣಾಮೃಕ್ಷ ವಾನರರಕ್ಷಸಾಮ್ ॥

ಈಗ ನಾನು ಲಂಕಾ ಸಂಹಾರವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಭಯಾನಕ ಅಪಶಕುನಗಳನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಇದರಿಂದ ವಾನರ-ಕರಡಿಗಳಿಂದ ರಾಕ್ಷಸರ ಮುಖ್ಯ ಮುಖ್ಯ ವೀರರ ಸಂಹಾರವಾಗುವುದೆಂದು ಸಿದ್ಧವಾಗುತ್ತದೆ.॥12॥

ವಾತಾಹಿ ಪರುಷಂ ವಾಂತಿ ಕಂಪತೇ ಚ ವಸುಂಧರಾ ।
ಪರ್ವತಾಗ್ರಾಣಿ ವೇಪಂತೇ ನದಂತಿ ಧರಣೀಧರಾಃ ॥

ಪ್ರಚಂಡ ಬಿರುಗಾಳಿ ಬೀಸುತ್ತಿದೆ, ಭೂಮಿ ನಡುಗುತ್ತಾ ಇದೆ. ಪರ್ವತ ಶಿಖರಗಳು ಕಂಪಿಸುತ್ತಿವೆ, ದಿಗ್ಗಜರು ಬೊಬ್ಬೆಯಿಡುತ್ತಿವೆ.॥13॥

ಮೇಘಾಃ ಕ್ರವ್ಯಾದಸಂಕಾಶಾಃ ಪರುಷಾಃ ಪರುಷಸ್ವರಾಃ ।
ಕ್ರೂರಾಃ ಕ್ರೂರಂ ಪ್ರವರ್ಷಂತೇ ಮಿಶ್ರಂ ಶೋಣಿತಬಿಂದುಭಿಃ ॥

ಹಿಂಸ್ರ ಪಶುಗಳಂತೆ ಮೇಘಗಳು ಗರ್ಜಿಸುತ್ತಿವೆ. ಕರ್ಕಶ ಸ್ವರದಿಂದ ವಿಕಟವಾಗಿ ಗರ್ಜಿಸುತ್ತಾ ರಕ್ತದ ಮಳೆಗರೆಯುತ್ತಿವೆ.॥14॥

ರಕ್ತಚಂದನ ಸಂಕಾಶಾ ಸಂಧ್ಯಾ ಪರಮದಾರುಣಾ ।
ಜ್ವಲಚ್ಚ ನಿಪತತ್ಯೇತದಾದಿತ್ಯಾದಗ್ನಿಮಂಡಲಮ್ ॥

ಅತ್ಯಂತ ದಾರುಣವಾದ ಸಂಜೆಯು ರಕ್ತಚಂದನದಂತೆ ಕೆಂಪಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ. ಉರಿಯುತ್ತಿರುವ ಅಗ್ನಿಪುಂಜವೇ ಸೂರ್ಯನಿಂದ ಕಳಚಿ ಬೀಳುವಂತಿದೆ.॥15॥

ಆದಿತ್ಯ ಮಭಿವಾಶ್ಯಂತಿ ಜನಯಂತೋ ಮಹದ್ಭಯಮ್ ।
ದೀನಾ ದೀನಸ್ವರಾ ಘೋರಾ ಅಪ್ರಶಸ್ತಾ ಮೃಗದ್ವಿಜಾಃ ॥

ನಿಷಿದ್ಧವಾದ ಪಶು-ಪಕ್ಷಿಗಳು ದೀನತೆಯಿಂದ ಸೂರ್ಯ ನನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾ ಕೂಗುತ್ತಿವೆ. ಅವು ಮಹಾಭಯವನ್ನುಂಟು ಮಾಡುತ್ತಾ ಭಯಂಕರವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿವೆ.॥16॥

ರಜನ್ಯಾಮಪ್ರಕಾಶಶ್ಚ ಸಂತಾಪಯತಿ ಚಂದ್ರಮಾಃ ।
ಕೃಷ್ಣರಕ್ತಾಂಶುಪರ್ಯಂತೋ ಯಥಾ ಲೋಕಸ್ಯ ಸಂಕ್ಷಯೇ ॥

ರಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರನ ಪ್ರಕಾಶವು ಮಂಕಾಗಿದೆ, ಅವನು ಶೀತಲತೆಯ ಬದಲು ಉರಿಯನ್ನೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಸಮಸ್ತ ಲೋಕಗಳ ಸಂಹಾರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರನಿರುವಂತೆಯೇ ಈಗಲೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದ್ದಾನೆ.॥17॥

ಹ್ರಸ್ವೋ ರೂಕ್ಷೋಽಪ್ರಶಸ್ತಶ್ಚ ಪರಿವೇಷಃ ಸುಲೋಹಿತಃ ।
ಆದಿತ್ಯಮಂಡಲೇ ನೀಲಂ ಲಕ್ಷ್ಮ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ದೃಶ್ಯತೇ ॥

ದೃಶ್ಯಂತೇ ನ ಯಥಾವಚ್ಚ ನಕ್ಷತ್ರಾಣ್ಯಭಿವರ್ತತೇ ।
ಯುಗಾಂತಮಿವ ಲೋಕಸ್ಯ ಪಶ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಶಂಸತಿ ॥

ಲಕ್ಷ್ಮಣ! ಈ ನಕ್ಷತ್ರಗಳು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿಲ್ಲ, ಮಲಿನವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿವೆ. ಈ ಅಶುಭ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಳಯವಾಗುವುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತಿದೆ.॥18-19॥

ಕಾಕಾಃ ಶ್ಯೇನಾಸ್ತಥಾ ಗೃಧ್ರಾ ನೀಚೈಃ ಪರಿಪತಂತಿ ಚ ।
ಶಿವಾಶ್ಚಾ ಪ್ಯಶುಭಾವಾಚಃ ಪ್ರವದಂತಿ ಮಹಾಸ್ವನಾಃ ॥

ಕಾಗೆಗಳು, ಗಿಡುಗಗಳು, ಹದ್ದುಗಳು ಕೆಳಭಾಗದಲ್ಲೇ ಹಾರುತ್ತಾ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಬಂದು ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಗುಳ್ಳೆನರಿಗಳು ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಅಮಂಗಳಕರವಾಗಿ ಕೂಗುತ್ತಿವೆ.॥20॥

ಶೈಲೈಃ ಶೂಲೈಶ್ಚ ಖಡ್ಗೈಶ್ಚ ವಿಮುಕ್ತೈಃ ಕಪಿರಾಕ್ಷಸೈಃ ।
ಭವಿಷ್ಯತ್ಯಾವೃತಾ ಭೂಮಿರ್ಮಾಂಸಶೋಣಿತಕರ್ದಮಾ ॥

ಇದರಿಂದ ಸೂಚಿತವಾಗುತ್ತದೆ - ವಾನರರು ಮತ್ತು ರಾಕ್ಷಸರು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ಶಿಲಾಖಂಡಗಳಿಂದ, ಖಡ್ಗಗಳಿಂದ ಈ ಭೂಮಿಯು ತುಂಬಿಹೋಗಿ, ರಕ್ತ-ಮಾಂಸಗಳಿಂದ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಕೆಸರೇ ತುಂಬಿಹೋಗುವುದು.॥21॥

ಕ್ಷಿಪ್ರಮದ್ಯ ದುರಾಧರ್ಷಾಂ ಪುರೀಂ ರಾವಣ ಪಾಲಿತಾಮ್ ।
ಅಭಿಯಾಮ ಜವೇನೈವ ಸರ್ವತೋ ಹರಿಭಿರ್ವೃತಾಃ ॥

ರಾವಣನಿಂದ ಪಾಲಿತವಾದ ಈ ಲಂಕೆಯು ಶತ್ರುಗಳಿಗೆ ದುರ್ಜಯವಾಗಿದ್ದರೂ ಈಗ ನಾವು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ವಾನರರೊಂದಿಗೆ ವೇಗವಾಗಿ ಆಕ್ರಮಿಸೋಣ.॥22॥

ಇತ್ಯೇವಂ ತು ವದನ್ವೀರೋ ಲಕ್ಷ್ಮಣಂ ಲಕ್ಷ್ಮಣಾಗ್ರಜಃ ।
ತಸ್ಮಾದವಾತರಚ್ಛೀಘ್ರಂ ಪರ್ವತಾಗ್ರಾನ್ಮಹಾಬಲಃ ॥

ಲಕ್ಷ್ಮಣನಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾ ಮಹಾಬಲಿ ಶ್ರೀರಾಮಚಂದ್ರನು ಆ ಪರ್ವತದಿಂದ ಕೂಡಲೇ ಕೆಳಗೆ ಇಳಿದು ಬಂದನು.॥23॥

ಅವತೀರ್ಯ ತು ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ತಸ್ಮಾಚ್ಛೈಲಾತ್ ಸ ರಾಘವಃ ।
ಪರೈಃ ಪರಮದುರ್ಧರ್ಷಂ ದದರ್ಶ ಬಲಮಾತ್ಮನಃ ॥

ಆ ಪರ್ವತದಿಂದ ಇಳಿದು ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಶ್ರೀರಘುನಾಥನು ಶತ್ರುಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ದುರ್ಜಯವಾದ ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿದನು.॥24॥

ಸಂನಹ್ಯ ತು ಸಸುಗ್ರೀವಃ ಕಪಿರಾಜಬಲಂ ಮಹತ್ ।
ಕಾಲಜ್ಞೋ ರಾಘವಃ ಕಾಲೇ ಸಂಯುಗಾಯಾಭ್ಯಚೋದಯತ್ ॥

ಕಾಲಜ್ಞನಾದ ಶ್ರೀರಾಮನು ಕಪಿರಾಜನ ಆ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಸುಗ್ರೀವ ಸಹಿತ ಸುಸಜ್ಜಿತಗೊಳಿಸಿ ಸಕಾಲದಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧಸನ್ನದ್ಧರಾಗುವಂತೆ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದನು.॥25॥

ತತಃ ಕಾಲೇ ಮಹಾಬಾಹುರ್ಬಲೇನ ಮಹತಾ ವೃತಃ ।
ಪ್ರಸ್ಥಿತಃ ಪುರತೋ ಧನ್ವೀ ಲಂಕಾಮಭಿಮುಖಃ ಪುರೀಮ್ ॥

ಅನಂತರ ಮಹಾಬಾಹು ಧನುರ್ಧರ ಶ್ರೀರಾಮನು ಆ ಮಹಾಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಶುಭ ಮುಹೂರ್ತದಲ್ಲಿ ಲಂಕಾ ಪಟ್ಟಣದ ಕಡೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದನು.॥26॥

ತಂ ವಿಭೀಷಣ ಸುಗ್ರೀವೌ ಹನೂಮಾನ್ ಜಾಂಬವಾನ್ನಲಃ ।
ಋಕ್ಷರಾಜಸ್ತಥಾ ನೀಲೋ ಲಕ್ಷ್ಮಣಶ್ಚಾನ್ವಯುಸ್ತದಾ ॥

ಆಗ ವಿಭೀಷಣ, ಸುಗ್ರೀವ, ಹನುಮಂತ, ಋಕ್ಷರಾಜನಾದ ಜಾಂಬವಂತ, ನಳ, ನೀಲ ಹಾಗೂ ಲಕ್ಷ್ಮಣನೂ ಅವನನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದರು.॥27॥

ತತಃ ಪಶ್ಚಾತ್ಸುಮಹತೀ ಪೃತನರ್ಕ್ಷವನೌಕಸಾಮ್ ।
ಪ್ರಚ್ಛಾದ್ಯ ಮಹತೀಂ ಭೂಮಿಮನುಯಾತಿ ಸ್ಮ ರಾಘವಮ್ ॥

ಅವರ ಹಿಂದೆ ಕರಡಿಗಳ ಮತ್ತು ವಾನರರ ವಿಶಾಲ ಸೈನ್ಯವು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಭೂಭಾಗವನ್ನು ಆವರಿಸಿಕೊಂಡು ಶ್ರೀರಾಮನ ಹಿಂದೆ ಹೊರಟಿತು.॥28॥

ಶೈಲಶೃಂಗಾಣಿ ಶತಶಃ ಪ್ರವೃದ್ಧಾಂಶ್ಚ ಮಹೀರುಹಾನ್ ।
ಜಗೃಹುಃ ಕುಂಜರಪ್ರಖ್ಯಾ ವಾನರಾಃ ಪರವಾರಣಾಃ ॥

ಶತ್ರುಗಳು ಮುಂದೆ ಬರದಂತೆ ತಡೆಯುವ ಆನೆಗಳಂತೆ ಮಹಾಕಾಯರಾದ ವಾನರರು ಪರ್ವತಶಿಖರಗಳನ್ನು ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ವೃಕ್ಷಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.॥29॥

ತೌ ತ್ವದೀರ್ಘೇಣ ಕಾಲೇನ ಭ್ರಾತರೌ ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣೌ ।
ರಾವಣಸ್ಯ ಪುರೀಂ ಲಂಕಾಮಾಸೇದತುರರಿಂದಮೌ ॥

ಶತ್ರುದಮನರಾದ ಶ್ರೀರಾಮ-ಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದಲ್ಲೇ ರಾವಣನ ಲಂಕೆಯನ್ನು ಸಮೀಪಿಸಿದರು.॥30॥

ಪತಾಕಾಮಾಲಿನೀಂ ರಮ್ಯಾಮುದ್ಯಾನವನ ಶೋಭಿತಾಮ್ ।
ಚಿತ್ರವಪ್ರಾಂ ಸುದುಷ್ಟ್ರಾಪಾಮುಚ್ಛೈಃ ಪ್ರಾಕಾರ ತೋರಣಾಮ್ ॥

ಆ ಲಂಕೆಯು ರಮಣೀಯ ಧ್ವಜ-ಪತಾಕೆಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾಗಿತ್ತು. ಅನೇಕ ಉದ್ಯಾನವನಗಳಿಂದ ಅದರ ಶೋಭೆ ಹೆಚ್ಚಿತ್ತು. ಸುತ್ತಲೂ ಎತ್ತರವಾದ ಪ್ರಾಕಾರಗಳಿದ್ದವು. ಆ ಪ್ರಾಕಾರದ ನಾಲ್ಕು ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ನಾಲ್ಕು ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲುಗಳಿದ್ದವು. ಅವುಗಳ ಮೂಲಕ ಲಂಕೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದು ಯಾರಿಗೂ ಸುಲಭವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.॥31॥

ತಾಂ ಸುರೈರಪಿ ದುರ್ಧರ್ಷಾಂ ರಾಮವಾಕ್ಯ ಪ್ರಚೋದಿತಾಃ ।
ಯಥಾನಿದೇಶಂ ಸಂಪೀಡ್ಯ ನ್ಯವಿಶಂತ ವನೌಕಸಃ ॥

ಲಂಕೆಯನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಲು ದೇವತೆಗಳಿಗೂ ಕಠಿಣವಾಗಿದ್ದರೂ ಶ್ರೀರಾಮನ ಆಜ್ಞೆಯಂತೆ ವಾನರರು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಆ ಪುರಿಯನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದು ಒಳಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸತೊಡಗಿದರು.॥32॥

ಲಂಕಾಯಾ ಸ್ತೂತ್ತರದ್ವಾರಂ ಶೈಲಶೃಂಗಮಿವೋನ್ನತಮ್ ।
ರಾಮಃ ಸಹಾನುಜೋ ಧನ್ವೀ ಜುಗೋಪ ಚ ರುರೋಧ ಚ ॥

ಪರ್ವತ ಶಿಖರದಂತೆ ಇದ್ದ ಲಂಕೆಯ ಉತ್ತರದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಾಮ-ಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಧನುಷ್ಪಾಣಿಗಳಾಗಿ ನಿಂತು ತಮ್ಮ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.॥33॥

ಲಂಕಾಮುಪನಿವಿಷ್ಟಸ್ತು ರಾಮೋ ದಶರಥಾತ್ಮಜಃ ।
ಲಕ್ಷ್ಮಣಾನುಚರೋ ವೀರಃ ಪುರೀಂ ರಾವಣ ಪಾಲಿತಾಮ್ ॥

ಉತ್ತರದ್ವಾರಮಾಸಾದ್ಯ ಯತ್ರ ತಿಷ್ಠತಿ ರಾವಣಃ ।
ನಾನ್ಯೋ ರಾಮಾದ್ಧಿ ತದ್ದ್ವಾರಂ ಸಮರ್ಥಃ ಪರಿರಕ್ಷಿತುಮ್ ॥

ದಶರಥನಂದನ ವೀರ ಶ್ರೀರಾಮನು ಲಕ್ಷ್ಮಣನೊಂದಿಗೆ ರಾವಣನ ಲಂಕೆಯ ಉತ್ತರದ್ವಾರಕ್ಕೆ ಹೋದನು, ಅಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ರಾವಣನೇ ಸಿದ್ಧನಾಗಿ ನಿಂತಿದ್ದನು. ಶ್ರೀರಾಮನ ಹೊರತಾಗಿ ಯಾರೂ ಆ ದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಸೈನಿಕರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಸಮರ್ಥರಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.॥34-35॥

ರಾವಣಾಧಿಷ್ಠಿತಂ ಭೀಮಂ ವರುಣೇನೇವ ಸಾಗರಮ್ ।
ಸಾಯುಧೈ ರಾಕ್ಷಸೈರ್ಭೀಮೈರಭಿಗುಪ್ತಂ ಸಮಂತತಃ ॥

ಆಯುಧಪಾಣಿಗಳಾದ ಭಯಂಕರ ರಾಕ್ಷಸರಿಂದ ಸುತ್ತಲೂ ರಕ್ಷಿತವಾದ ಆ ಭಯಾನಕ ದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ವರುಣದೇವತೆ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಅಧಿಷ್ಠಿತವಾಗಿರುವಂತೆ, ರಾವಣನು ನಿಂತಿದ್ದನು.॥36॥

ಲಘೂನಾಂ ತ್ರಾಸಜನನಂ ಪಾತಾಲಮಿವ ದಾನವೈಃ ।
ವಿನ್ಯಸ್ತಾನಿ ಚ ಯೋಧನಾಂ ಬಹೂನಿ ವಿವಿಧಾನಿ ಚ ॥
ದದರ್ಶಾಯುಧ ಜಾಲಾನಿ ತಥೈವ ಕವಚಾನಿ ಚ ।

ಆ ಉತ್ತರದ್ವಾರವು ದಾನವರಿಂದ ರಕ್ಷಿತವಾದ ಪಾತಾಳದಂತೆ ಅಲ್ಪ ಬಲರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಭಯವನ್ನುಂಟು ಮಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ಆ ದ್ವಾರದೊಳಗೆ ವೀರರ ಬಗೆಬಗೆಯ ಅಸ್ತ್ರ-ಶಸ್ತ್ರಗಳು, ಕವಚಗಳೂ ಇರಿಸಿದ್ದನ್ನು ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀರಾಮನು ನೋಡಿದನು.॥37½॥

ಪೂರ್ವಂ ತು ದ್ವಾರಮಾಸಾದ್ಯ ನೀಲೋ ಹರಿಚಮೂಪತಿಃ ॥
ಅತಿಷ್ಠತ್ಸಹ ಮೈಂದೇನ ದ್ವಿವಿದೇನ ಚ ವೀರ್ಯವಾನ್ ।

ವಾನರ ಸೇನಾಪತಿ ಪರಾಕ್ರಮಿ ನೀಲನು ಮೈಂದ, ದ್ವಿವಿದರೊಡನೆ ಲಂಕೆಯ ಪೂರ್ವದ್ವಾರವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದನು.॥38½॥

ಅಂಗದೋ ದಕ್ಷಿಣ ದ್ವಾರಂ ಜಗ್ರಾಹ ಸುಮಹಾಬಲಃ ॥
ಋಷಭೇಣ ಗವಾಕ್ಷೇಣ ಗಜೇನ ಗವಯೇನ ಚ ।

ಮಹಾಬಲಿ ಅಂಗದನು ಋಷಭ, ಗವಾಕ್ಷ, ಗಜ, ಗವಯರೊಂದಿಗೆ ದಕ್ಷಿಣ ದ್ವಾರವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದನು.॥39½॥

ಹನೂಮಾನ್ ಪಶ್ಚಿಮದ್ವಾರಂ ರರಕ್ಷ ಬಲವಾನ್ಕಪಿಃ ।
ಪ್ರಮಾಥಿಪ್ರಘಸಾಭ್ಯಾಂ ಚ ವೀರೈರನ್ಯೈಶ್ಚ ಸಂಗತಃ ।

ಪ್ರಮಾಧಿ, ಪ್ರಘಸ ಹಾಗೂ ಇತರ ವಾನರ ವೀರರೊಂದಿಗೆ ಬಲವಂತ ಕಪಿಶ್ರೇಷ್ಠ ಹನುಮಂತನು ಪಶ್ಚಿಮದ ದ್ವಾರವನ್ನು ತಡೆದು ನಿಂತನು.॥40½॥

ಮಧ್ಯಮೇ ಚ ಸ್ವಯಂ ಗುಲ್ಮೇ ಸುಗ್ರೀವಃ ಸಮತಿಷ್ಠತ ॥
ಸಹ ಸರ್ವೈರ್ಹರಿಶ್ರೇಷ್ಠೈಃ ಸುಪರ್ಣ ಪವನೋಪಮೈಃ ।

ವಾಯವ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸರ ಸೇನಾ ಶಿಬಿರದ ಮೇಲೆ ಗರುಡ, ವಾಯುವಿನಂತೆ ವೇಗಶಾಲೀ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಾನರೊಂದಿಗೆ ಸುಗ್ರೀವನು ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದನು.॥41½॥

ವಾನರಾಣಾಂ ತು ಷಟ್ತ್ರಿಂಶತ್ಕೋಟ್ಯಃ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಯೂಥಪಾಃ ॥
ನಿಪೀಡ್ಯೋಪನಿವಿಷ್ಟಾಶ್ಚ ಸುಗ್ರೀವೋ ಯತ್ರ ವಾನರಃ ।

ವಾನರರಾಜ ಸುಗ್ರೀವನಿರುವಲ್ಲಿ ಮೂವತ್ತಾರು ಕೋಟಿ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ವಾನರ ಸೇನಾಪತಿಗಳು ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಪೀಡಿಸುತ್ತಾ ಉಪಸ್ಥಿತರಾಗಿದ್ದರು.॥42½॥

ಶಾಸನೇನ ತು ರಾಮಸ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಮಣಃ ಸವಿಭೀಷಣಃ ॥
ದ್ವಾರೇ ದ್ವಾರೇ ಹರೀಣಾಂ ತು ಕೋಟಿಂ ಕೋಟಿರ್ನ್ಯವೇಶಯತ್ ।

ಶ್ರೀರಾಮನ ಅಪ್ಪಣೆಯಂತೆ ವಿಭೀಷಣ ಸಹಿತ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಲಂಕೆಯ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಒಂದೊಂದು ಕೋಟಿ ವಾನರರನ್ನು ನಿಯುಕ್ತಗೊಳಿಸಿದನು.॥43½॥

ಪಶ್ಚಿಮೇನ ತು ರಾಮಸ್ಯ ಸುಷೇಣಃ ಸಹಜಾಂಬವಾನ್ ॥
ಅದೂರಾನ್ಮಧ್ಯಮೇ ಗುಲ್ಮೇ ತಸ್ಥೌ ಬಹುಬಲಾನುಗಃ ।

ಸುಷೇಣ ಮತ್ತು ಜಾಂಬವಂತರು ಅತುಲ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಶ್ರೀರಾಮನ ಸ್ವಲ್ಪದೂರದಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಸೈನ್ಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.॥44½॥

ತೇ ತು ವಾನರಶಾರ್ದೂಲಾಃ ಶಾರ್ದೂಲಾ ಇವ ದಂಷ್ಟ್ರಿಣಃ ।
ಗೃಹೀತ್ವಾ ದ್ರುಮಶೈಲಾಗ್ರಾನ್ ಹೃಷ್ಟಾ ಯುದ್ಧಾಯ ತಸ್ಥಿರೇ ॥

ಆ ವಾನರರು ಸಿಂಹ, ಹುಲಿಯಂತೆ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಕೊರೆದಾಡೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದರು. ಅವರ ಹರ್ಷೋತ್ಸಾಹದಿಂದ ಕೈಗಳಲ್ಲಿ ವೃಕ್ಷ, ಪರ್ವತ ಶಿಖರಗಳನ್ನೆತ್ತಿಕೊಂಡು ಯುದ್ಧಕ್ಕಾಗಿ ಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದರು.॥45॥

ಸರ್ವೇ ವಿಕೃತಲಾಂಗೂಲಾಃ ಸರ್ವೇ ದಂಷ್ಟ್ರಾನಖಾಯುಧಾಃ ।
ಸರ್ವೇ ವಿಕೃತ ಚಿತ್ರಾಂಗಾಃ ಸರ್ವೇ ಚ ವಿಕೃತಾನನಾಃ ॥

ಎಲ್ಲ ವಾನರರ ಬಾಲಗಳು ಕ್ರೋಧದಿಂದ ನಿಮಿರಿ ನಿಂತಿದ್ದವು. ಉಗುರು, ಕೋರೆ ದಾಡೆಗಳೇ ಅವರ ಆಯುಧಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಅವರೆಲ್ಲರ ಮುಖದಲ್ಲಿ ಕ್ರೋಧದ ಚಿಹ್ನೆಗಳು ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದವು. ಹಾಗೂ ಅದರಿಂದ ಎಲ್ಲರ ಮುಖಗಳು ವಿಕಟ, ವಿಕರಾಳವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದ್ದವು.॥46॥

ದಶನಾಗಬಲಾಃ ಕೇಚಿತ್ಕೇಚಿದ್ದಶ ಗುಣೋತ್ತರಾಃ ।
ಕೇಚಿನ್ನಾಗ ಸಹಸ್ರಸ್ಯ ಬಭೂವುಸ್ತುಲ್ಯವಿಕ್ರಮಾಃ ॥

ಇವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ವಾನರು ಹತ್ತು ಆನೆಗಳ ಬಲವಿದ್ದರೆ, ಕೆಲವರಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೆ ಹತ್ತುಪಟ್ಟು ಬಲವಿತ್ತು. ಕೆಲವರಲ್ಲಿ ಅಂತೂ ಒಂದು ಸಾವಿರ ಆನೆಗಳ ಬಲವಿತ್ತು.॥47॥

ಸಂತಿ ಚೌಘಬಲಾಃ ಕೇಚಿತ್ಕೋಚಿಚ್ಛತ ಗುಣೋತ್ತರಾಃ ।
ಅಪ್ರಮೇಯ ಬಲಾಶ್ಚಾನ್ಯೇ ತತ್ರಾಸನ್ ಹರಿಯೂಥಪಾಃ ॥

ಕೆಲವರಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ಸಾವಿರ ಆನೆಗಳ ಶಕ್ತಿ ಇದ್ದರೆ, ಕೆಲವರು ಇದಕ್ಕೆ ನೂರುಪಟ್ಟು ಬಲಿಷ್ಠರಾಗಿದ್ದರು. ಇತರ ಅನೇಕ ಸೇನಾಪತಿಗಳ ಬಲಕ್ಕೆ ಗಣನೆಯೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅಸೀಮ ಬಲಶಾಲಿಗಳಾಗಿದ್ದರು.॥48॥

ಅದ್ಭುತಶ್ಚ ವಿಚಿತ್ರಶ್ಚ ತೇಷಾಮಾಸೀತ್ಸಮಾಗಮಃ ।
ತತ್ರ ವಾನರ ಸೈನ್ಯಾನಾಂ ಶಲಭಾನಾಮಿವೋದ್ಗಮಃ ॥

ಪತಂಗದ ಹುಳುಗಳು ಕೋಟಿ ಕೋಟಿ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೆಲೆ ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ, ಆ ವಾನರ ಸೈನ್ಯದ ಅದ್ಭುತ ಮತ್ತು ವಿಚಿತ್ರ ಸಮಾಗಮ ಅಲ್ಲಿ ಆಗಿತ್ತು.॥49॥

ಪರಿಪೂರ್ಣಮಿವಾಕಾಶಂ ಸಂಪೂರ್ಣೇವ ಚ ಮೇದಿನೀ ।
ಲಂಕಾಮುಪನಿವಿಷ್ಟೈಶ್ಚ ಸಂಪತದ್ಭಿಶ್ಚ ವಾನರೈಃ ॥

ಲಂಕೆಗೆ ಹಾರಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ವಾನರರಿಂದ ಆಕಾಶ ತುಂಬಿಹೋಯಿತು ಮತ್ತು ಪುರ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ನಿಂತಿರುವ ಕವಿ ಸಮೂಹದಿಂದ ಅಲ್ಲಿಯ ಸ್ಥಳವೆಲ್ಲ ಮುಚ್ಚಿಹೋಗಿತ್ತು.॥50॥

ಶತಂ ಶತಸಹಸ್ರಾಣಾಂ ಪೃತನರ್ಕ್ಷವನೌಕಸಾಮ್ ।
ಲಂಕಾದ್ವಾರಾಣ್ಯುಪಾಜಗ್ಮುರನ್ಯೇ ಯೋದ್ಧುಂ ಸಮಂತತಃ ॥

ಕರಡಿಗಳ ಮತ್ತು ವಾನರರ ಒಂದೊಂದು ಕೋಟಿ ಸೈನ್ಯವು ಲಂಕೆಯ ನಾಲ್ಕು ದ್ವಾರಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದ್ದರೆ ಇತರ ಸೈನಿಕರು ಎಲ್ಲೆಡೆ ಯುದ್ಧಕ್ಕಾಗಿ ಸನ್ನದ್ಧರಾಗಿ ನಿಂತಿದ್ದರು.॥51॥

ಆವೃತಃ ಸ ಗಿರಿಃ ಸರ್ವೈಸ್ತೈಃ ಸಮಂತಾತ್ ಪ್ಲವಂಗಮೈಃ ।
ಅಯುತಾನಾಂ ಸಹಸ್ರಂ ಚ ಪುರೀಂ ತಾಮಭ್ಯ ವರ್ತತ ॥

ಲಂಕೆಯು ನೆಲಸಿದ ತ್ರಿಕೂಟ ಪರ್ವತವನ್ನು ಸಮಸ್ತ ವಾನರು ಸುತ್ತುಹಾಕಿದ್ದರು. ಸಾವಿರ ಕೋಟಿ ವಾನರರಾದರೋ ಆ ಪುರಿಯ ಎಲ್ಲ ದ್ವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾದಾಡುತ್ತಿರುವ ಸೈನ್ಯದ ಸಮಾಚಾರಕ್ಕಾಗಿ ನಗರದೆಲ್ಲೆಡೆ ಸಂಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.॥52॥

ವಾನರೈರ್ಬಲವದ್ಭಿಶ್ಚ ಬಭೂವ ದ್ರುಮಪಾಣಿಭಿಃ ।
ಸರ್ವತಃ ಸಂವೃತಾ ಲಂಕಾ ದುಷ್ಟ್ರವೇಶಾಪಿ ವಾಯುನಾ ॥

ಕೈಗಳಲ್ಲಿ ವೃಕ್ಷಗಳನ್ನೆತ್ತಿಕೊಂಡ ಬಲವಂತ ವಾನರರಿಂದ ಎಲ್ಲೆಡೆ ತುಂಬಿಹೋದ ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ ಗಾಳಿಯೂ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಕಷ್ಟವಾಯಿತು.॥53॥

ರಾಕ್ಷಸಾ ವಿಸ್ಮಯಂ ಜಗ್ಮುಃ ಸಹಸಾಭಿನಿಪೀಡಿತಾಃ ।
ವಾನರೈರ್ಮೇಘಸಂಕಾಶೈಃ ಶಕ್ರತುಲ್ಯ ಪರಾಕ್ರಮೈಃ ॥

ಕಪ್ಪು ಮೋಡಗಳಂತೆ ಭಯಂಕರನಾದ ಇಂದ್ರನಂತೆ ಪರಾಕ್ರಮಿ ವಾನರರಿಂದ ಪೀಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ರಾಕ್ಷಸರು ವಿಸ್ಮಯದಿಂದ ವಾನರ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರು.॥54॥

ಮಹಾನ್ಶಬ್ದೋಽಭವತ್ತತ್ರ ಬಲೌಘಸ್ಯಾಭಿವರ್ತತಃ ।
ಸಾಗರಸ್ಯೇವ ಭಿನ್ನಸ್ಯ ಯಥಾ ಸ್ಯಾತ್ ಸಲಿಲಸ್ವನಃ ॥

ಸಮುದ್ರವು ಎಲ್ಲೆಯನ್ನು ಮೀರಿ ಉಕ್ಕಿಹರಿದಾಗ ಆಗುವ ಮಹಾಶಬ್ದದಂತೆ, ಅಲ್ಲಿ ಆಕ್ರಮಿಸಿದ ವಿಶಾಲ ವಾನರಸೇನೆಯ ಭಯಂಕರ ಕೋಲಾಹಲ ಆಗುತ್ತಿತ್ತು.॥55॥

ತೇನ ಶಬ್ದೇನ ಮಹತಾ ಸಪ್ರಾಕಾರಾ ಸತೋರಣಾ ।
ಲಂಕಾ ಪ್ರಚಲಿತಾ ಸರ್ವಾ ಸಶೈಲವನಕಾನನಾ ॥

ಆ ಕೋಲಾಹಲ ಧ್ವನಿಯಿಂದ ಪ್ರಾಕಾರ ಗಳು ಮಹಾದ್ವಾರಗಳು, ಪರ್ವತ-ವನ-ಕಾನನಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಲಂಕೆಯು ನಡುಗಿಹೋಯಿತು.॥56॥

ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣಗುಪ್ತಾ ಸಾ ಸುಗ್ರೀವೇಣ ಚ ವಾಹಿನೀ ।
ಬಭೂವ ದುರ್ಧರ್ಷತರಾ ಸರ್ವೈರಪಿ ಸುರಾಸುರೈಃ ॥

ಶ್ರೀರಾಮ, ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಮತ್ತು ಸುಗ್ರೀವರಿಂದ ಸುರಕ್ಷಿತವಾದ ಆ ವಾನರ ಸೈನ್ಯವು ಸುರಾಸುರರಿಂದಲೂ ಎದುರಿಸಲು ಅಸಾಧ್ಯವಾಗಿತ್ತು.॥57॥

ರಾಘವಃ ಸಂನಿವೇಶ್ಯೈವಂ ಸ್ವಸೈನ್ಯಂ ರಕ್ಷಸಾಂ ವಧೇ ।
ಸಮ್ಮಂತ್ರ್ಯಮಂತ್ರಿಭಿಃ ಸಾರ್ಧಂ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಚ ಪುನಃ ಪುನಃ ॥

ಆನಂತರ್ಯಮಭಿಪ್ರೇಪ್ಸುಃ ಕ್ರಮಯೋಗಾರ್ಥತತ್ತ್ವವಿತ್ ।
ವಿಭೀಷಣಸ್ಯಾನುಮತೇ ರಾಜಧರ್ಮಮನುಸ್ಮರನ್ ॥
ಅಂಗದಂ ವಾಲಿತನಯಂ ಸಮಾಹೂಯೇದಮಬ್ರವೀತ್ ॥

ರಾಕ್ಷಸ ವಧೆಗಾಗಿ ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಹೀಗೆ ಯಥಾಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸಿ, ಮುಂದಿನ ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯುವ ಇಚ್ಛೆಯಿಂದ ಶ್ರೀರಾಮನು ಮಂತ್ರಿಗಳೊಡನೆ ಪದೇಪದೇ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ, ಮುಂದಿನ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದನು. ಸಾಮ-ದಾನ-ಭೇದ-ದಂಡಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸುವ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ತಿಳಿದಿದ್ದ ಶ್ರೀರಘುನಾಥನು ವಿಭೀಷಣನ ಅನುಮತಿಯಿಂದ ರಾಜಧರ್ಮವನ್ನು ಜ್ಞಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ವಾಲಿಪುತ್ರ ಅಂಗದನನ್ನು ಕರೆದು ಈ ಪ್ರಕಾರ ಹೇಳಿದನು .॥58-59॥

ಗತ್ವಾ ಸೌಮ್ಯ ದಶಗ್ರೀವಂ ಬ್ರೂಹಿ ಮದ್ವಚನಾತ್ಕಪೇ ॥

ಲಂಘಯಿತ್ವಾ ಪುರೀಂ ಲಂಕಾಂ ಭಯಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಗತವ್ಯಥಃ ।
ಭ್ರಷ್ಟಶ್ರೀಕಂ ಗತೈಶ್ವರ್ಯಂ ಮುಮೂರ್ಷಾನಷ್ಟ ಚೇತನಮ್ ॥

ಸೌಮ್ಯ ಅಂಗದನೇ! ದಶಾನನನು ರಾಜ್ಯಲಕ್ಷ್ಮಿಯಿಂದ ಭ್ರಷ್ಟನಾಗಿ ರುವನು, ಈಗ ಅವನ ಐಶ್ವರ್ಯ ಮುಗಿದು ಹೋಗಿದೆ. ಅವನು ಸಾಯಲೆಂದೇ ಬಯಸಿದ್ದರಿಂದ ಅವನ ವಿಚಾರಶಕ್ತಿ ನಾಶವಾಗಿ ಹೋಗಿದೆ. ನೀನು ಪ್ರಾಕಾರವನ್ನು ನೆಗೆದು, ಭಯವಿಟ್ಟು ಲಂಕೆಗೆ ಹೋಗಿ, ಧೈರ್ಯದಿಂದ ರಾವಣನಿಗೆ ನನ್ನ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಹೇಳು.॥60-61॥

ಋಷೀಣಾಂ ದೇವತಾನಾಂ ಚ ಗಂಧರ್ವಾಪ್ಸ ರಸಾಂ ತಥಾ ।
ನಾಗಾನಾಮಥ ಯಕ್ಷಾಣಾಂ ರಾಜ್ಞಾಂ ಚ ರಜನೀಚರ ॥

ಯಚ್ಚ ಪಾಪಂ ಕೃತಂ ಮೋಹಾದವಲಿಪ್ತೇನ ರಾಕ್ಷಸ ।
ನೂನಂತೇ ವಿಗತೋ ದರ್ಪಃ ಸ್ವಯಂಭೂವರದಾನಜಃ ।
ತಸ್ಯ ಪಾಪಸ್ಯ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಾ ವ್ಯಷ್ಟಿ ರದ್ಯ ದುರಾಸದಾ ॥

ನಿಶಾಚರನೇ! ರಾಕ್ಷಸರಾಜನೇ! ನೀನು ಮೋಹವಶನಾಗಿ ದರ್ಪದಿಂದ ಋಷಿ, ಗಂಧರ್ವ, ದೇವತಾ, ಅಪ್ಸರಾ, ನಾಗ, ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ರಾಜರಿಗೆ ಹಲವಾರು ಅಪರಾಧಗಳನ್ನು ಮಾಡಿರುವೆ. ಬ್ರಹ್ಮದೇವರಿಂದ ವರವನ್ನು ಪಡೆದ ನಿನಗೆ ಅಭಿಮಾನ ಉಂಟಾಗಿದೆ, ಖಂಡಿತವಾಗಿ ಅದರ ನಾಶವಾಗುವ ಕಾಲ ಬಂದಿದೆ. ನಿನ್ನ ಆ ಪಾಪದ ದುಸ್ಸಾಹಸದ ಫಲವು ನಿನಗೆ ಎದುರಾಗಿದೆ. ॥62-63॥

ಯಸ್ಯ ದಂಡಧರಸ್ತೇಽಹಂ ದಾರಾಹರಣಕರ್ಶಿತಃ ।
ದಂಡಂ ಧಾರಯಮಾಣಸ್ತು ಲಂಕಾದ್ವಾರೇ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಃ ॥

ನಾನು ಅಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ಕೊಡುವ ಶಾಸಕನಾಗಿದ್ದೇನೆ. ನೀನು ಮಾಡಿದ ಭಾರ್ಯಾಪಹರಣದಿಂದ ನಾನು ಬಹಳ ಪೀಡಿತನಾಗಿದ್ದೇನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಿನ್ನನ್ನು ಶಿಕ್ಷಿಸಲು ನಾನು ಲಂಕೆಯ ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲಿನಲ್ಲಿ ನಿಂತಿದ್ದೇನೆ.॥64॥

ಪದವೀಂ ದೇವತಾನಾಂ ಚ ಮಹರ್ಷೀಣಾಂ ಚ ರಾಕ್ಷಸ ।
ರಾಜರ್ಷೀಣಾಂ ಚ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಗಮಿಷ್ಯಸಿ ಯುಧಿ ಸ್ಥಿರಃ ॥

ರಾಕ್ಷಸನೇ! ನೀನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ನನ್ನನ್ನು ಎದುರಿಸಿದರೆ ದೇವತೆಗಳ, ಮಹರ್ಷಿಗಳ, ರಾಜರ್ಷಿಗಳ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಬಲ್ಲೆ. ಅವರಂತೆ ನೀನೂ ಪರಲೋಕವಾಸಿ ಆಗಬೇಕಾದೀತು.॥65॥

ಬಲೇನ ಯೇನ ವೈ ಸೀತಾಂ ಮಾಯಯಾ ರಾಕ್ಷಸಾಧಮ ।
ಮಾಮತಿಕ್ರಮಯಿತ್ವಾ ತ್ವಂ ಹೃತವಾಂಸ್ತನ್ನಿದರ್ಶಯ ॥

ನೀಚ ನಿಶಾಚರನೇ ! ಯಾವ ಬಲದ ಭರವಸೆಯಿಂದ ನೀನು ನನ್ನನ್ನು ವಂಚಿಸಿ ಸೀತೆಯನ್ನು ಮಾಯೆಯಿಂದ ಕದ್ದು ತಂದಿರುವೆಯೋ ಆ ಬಲವನ್ನು ಇಂದು ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸು.॥66॥

ಅರಾಕ್ಷಸಮಿಮಂ ಲೋಕಂ ಕರ್ತಾಸ್ಮಿ ನಿಶಿತೈಃ ಶರೈಃ ।
ನ ಚೇಚ್ಛರಣಮಭ್ಯೇಷಿ ತಾಮಾದಾಯತು ಮೈಥಿಲೀಮ್ ॥

ಈಗಲಾದರೂ ನೀನು ಮೈಥಿಲಿಯನ್ನು ಕರೆತಂದು ನನಗೆ ಒಪ್ಪಿಸದಿದ್ದರೆ, ನನ್ನ ಹರಿತ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ರಾಕ್ಷಸರೇ ಇಲ್ಲದಂತೆ ಮಾಡಿಬಿಡುತ್ತೇನೆ.॥67॥

ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ರಕ್ಷಸಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಃ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತೋಽಯಂ ವಿಭೀಷಣಃ ।
ಲಂಕೈಶ್ವರ್ಯಂ ಮಿದಂ ಶ್ರೀಮಾನ್ ಧ್ರುವಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತ್ಯಕಂಟಕಮ್ ॥

ರಾಕ್ಷಸರಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ, ಧರ್ಮಾತ್ಮನಾದ ವಿಭೀಷಣನೂ ನನ್ನೊಡನೆ ಇರುವನು. ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿ ಲಂಕೆಯ ನಿಷ್ಕಂಟಕ ರಾಜ್ಯವು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವನು.॥68॥

ನಹಿ ರಾಜ್ಯಮಧರ್ಮೇಣ ಭೋಕ್ತುಂ ಕ್ಷಣಮಪಿ ತ್ವಯಾ ।
ಶಕ್ಯಂ ಮೂರ್ಖ ಸಹಾಯೇನ ಪಾಪೇನಾವಿದಿತಾತ್ಮನಾ ॥

ಪಾಪಿಷ್ಠನಾದ, ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪವನ್ನು ತಿಳಿಯದಿರುವ ಮೂರ್ಖರನ್ನೇ ನೀನು ಸಹಾಯಕರಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವೆ. ಅಧರ್ಮಸ್ವರೂಪನಾದ ನೀನು ಕ್ಷಣಕಾಲವೂ ಈ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಉಪಭೋಗಿಸಲಾರೆ.॥69॥

ಯುದ್ಧ್ಯಸ್ವ ಮಾ ಧೃತಿಂ ಕೃತ್ವಾ ಶೌರ್ಯಮಾಲಂಬ್ಯ ರಾಕ್ಷಸ ।
ಮಚ್ಛರೈಸ್ತ್ವಂರಣೇ ಶಾಂತಸ್ತತಃ ಪೂತೋ ಭವಿಷ್ಯಸಿ ॥

ರಾಕ್ಷಸನೇ ! ಶೌರ್ಯವನ್ನು, ಧೈರ್ಯವನ್ನು ಧರಿಸಿ ನನ್ನೊಡನೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡು. ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಹತನಾಗಿ ನೀನು ಪರಿಶುದ್ಧನಾಗುವೆ.॥70॥

ಯದ್ಯಾವಿಶಸಿ ಸ್ತ್ರಿನ್ ಲೋಕಾಂ ಪಕ್ಷಿಭೂತೋ ನಿಶಾಚರ ।
ಮಮ ಚಕ್ಷುಃಪಥಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ನ ಜೀವನ್ ಪ್ರತಿಯಾಸ್ಯಸಿ ॥

ನಿಶಾಚರನೇ! ನನ್ನ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿದ್ದಮೇಲೆ ನೀನು ಪಕ್ಷಿಯ ರೂಪವನ್ನಾಂತು ಮೂರು ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಹಾರಿ ಹೋದರೂ ಬದುಕಿ ಮನೆಗೆ ಬರಲಾರೆ.॥71॥

ಬ್ರವೀಮಿ ತ್ವಾಂ ಹಿತಂ ವಾಕ್ಯಂ ಕ್ರಿಯತಾಮೌರ್ಧ್ವದೈಹಿಕಮ್ ।
ಸುದೃಷ್ಟಾ ಕ್ರಿಯತಾಂ ಲಂಕಾ ಜೀವಿತಂ ತೇ ಮಯಿ ಸ್ಥಿತಮ್ ॥

ರಾವಣ! ನಿನಗೆ ಹಿತಕರವಾದ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಪರಲೋಕದ ಸಾಧಕವಾದ ನಿನ್ನ ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರವನ್ನು ಈಗಲೇ ಮುಗಿಸಿಕೋ. ಲಂಕೆಯನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ಮನತುಂಬಿ ನೋಡಿಕೋ; ಏಕೆಂದರೆ ನಿನ್ನ ಜೀವನವು ನನ್ನ ಅಧೀನವಾಗಿ ಬಿಟ್ಟಿದೆ.॥72॥

ಇತ್ಯುಕ್ತಃ ಸ ತು ತಾರೇಯೋ ರಾಮೇಣಾಕ್ಲಿಷ್ಟ ಕರ್ಮಣಾ ।
ಜಗಾಮಾಕಾಶಮಾವಿಶ್ಯ ಮೂರ್ತಿಮಾನಿವ ಹವ್ಯವಾಟ್ ॥

ಆಯಾಸವಿಲ್ಲದೆ ಎಂತಹ ಮಹತ್ಕರ್ಮವನ್ನು ಮಾಡಬಲ್ಲ ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀರಾಮನು ಅಂಗದನಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಹೇಳಲು, ಅವನು ಮೂರ್ತಿಮಂತ ಅಗ್ನಿಯಂತೆ ಆಕಾಶಮಾರ್ಗದಿಂದ ಲಂಕೆಗೆ ಹೊರಟನು.॥73॥

ಸೋಽತಿಪತ್ಯ ಮುಹೂರ್ತೇನ ಶ್ರೀಮಾನ್ ರಾವಣಮಂದಿರಮ್ ।
ದದರ್ಶಾಸೀನಮವ್ಯಗ್ರಂ ರಾವಣಂ ಸಚಿವೈಃ ಸಹ ॥

ಶ್ರೀಮಾನ್ ಅಂಗದನು ಮುಹೂರ್ತಮಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕೋಟೆಯನ್ನು ದಾಟಿ ರಾವಣನ ಅರಮನೆಗೆ ಬಂದನು. ಅಲ್ಲಿ ಅವನು ಮಂತ್ರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಶಾಂತವಾಗಿ ಕುಳಿತ್ತಿದ್ದ ರಾವಣನನ್ನು ನೋಡಿದನು.॥74॥

ತತಸ್ತಸ್ಯಾವಿದೂರೇಣ ನಿಪತ್ಯ ಹರಿಪುಂಗವಃ ।
ದೀಪ್ತಾಗ್ನಿಸದೃಶಸ್ತಸ್ಥಾವಂಗದಃ ಕನಕಾಂಗದಃ ॥

ಸುವರ್ಣಮಯ ಭೂಜಕೀರ್ತಿಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದ್ದ, ಉರಿಯುವ ಅಗ್ನಿಯಂತೆ ಪ್ರಕಾಶಮಾನನಾದ ಅಂಗದನು ರಾವಣನ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ನಿಂತುಕೊಂಡನು.॥75॥

ತದ್ರಾಮವಚನಂ ಸರ್ವಮನ್ಯೂನಾಧಿಕಮುತ್ತಮಮ್ ।
ಸಾಮಾತ್ಯಂ ಶ್ರಾವಯಾಮಾಸ ನಿವೇದ್ಯಾತ್ಮಾನಮಾತ್ಮನಾ ॥

ಅವನು ಮೊದಲು ತನ್ನ ಪರಿಚಯವನ್ನು ತಿಳಿಸಿ, ಮಂತ್ರಿಗಳ ಸಹಿತ ರಾವಣನಿಗೆ ಶ್ರೀರಾಮನು ಹೇಳಿದ ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಇಲ್ಲದಂತೆ ಉತ್ತಮವಾದ ಮಾತನ್ನು ಯಥಾವತ್ತಾಗಿ ನಿವೇದಿಸಿದನು.॥76॥

ದೂತೋಽಹಂ ಕೋಸಲೇಂದ್ರಸ್ಯ ರಾಮಸ್ಯಾಕ್ಲಿಷ್ಟ ಕರ್ಮಣಃ ।
ವಾಲಿಪುತ್ರೋಂಽಗದೋ ನಾಮ ಯದಿ ತೇ ಶ್ರೋತ್ರಮಾಗತಃ ॥

ರಾವಣೇಶ್ವರ! ಅತಿ ಕ್ಲಿಷ್ಟ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಆಯಾಸವಿಲ್ಲದೆ ಮಾಡುವ ಕೋಸಲೇಂದ್ರನಾದ ಶ್ರೀರಾಮನ ದೂತನಾದ ನಾನು ವಾಲಿಯ ಪುತ್ರ ಅಂಗದನು. ನನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ನೀನೂ ಕೇಳಿರಬಹುದು.॥77॥

ಆಹ ತ್ವಾಂ ರಾಘವೋ ರಾಮಃ ಕೌಸಲ್ಯಾನಂದವರ್ಧನಃ ।
ನಿಷ್ಪತ್ಯ ಪ್ರತಿಯುದ್ಧ್ಯಸ್ವ ನೃಶಂಸ ಪುರುಷೋ ಭವ ॥

ಕೌಸಲ್ಯಾನಂದವರ್ಧನನಾದ ರಘುಕುಲತಿಲಕ ಶ್ರೀರಾಮನು ನಿನಗೆ ಈ ಸಂದೇಶ ಕಳಿಸಿರುವನು-ಮಹಾಕ್ರೂರಿಯಾದ ರಾವಣ! ಅರಮನೆಯಿಂದ ಹೊರ ಬಂದು, ವೀರಪುರುಷನಾಗಿ ನನ್ನೊಡನೆ ಯುದ್ಧಮಾಡು.॥78॥

ಹಂತಾಸ್ಮಿ ತ್ವಾಂ ಸಹಾಮಾತ್ಯಂ ಸಪುತ್ರಜ್ಞಾತಿಬಾನ್ಧವಮ್ ।
ನಿರುದ್ವಿಗ್ನಾಸ್ತ್ರಯೋ ಲೋಕಾ ಭವಿಷ್ಯಂತಿ ಹತೇ ತ್ವಯಿ ॥

ಅಮಾತ್ಯ-ಪುತ್ರ-ಬಂಧುಬಾಂಧವರ ಸಹಿತ ನಿನ್ನನ್ನು ನಾನು ವಧೆ ಮಾಡುವೆನು. ನೀನೊಬ್ಬನ ಸಂಹಾರವಾದರೆ ಮೂರು ಲೋಕದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ನಿರ್ಭಯರಾಗುವರು.॥79॥

ದೇವದಾನವ ಯಕ್ಷಾಣಾಂ ಗಂಧರ್ವೋರಗ ರಕ್ಷಸಾಮ್ ।
ಶತ್ರುಮದ್ಯೋದ್ಧರಿಷ್ಯಾಮಿ ತ್ವಾಮೃಷೀಣಾಂ ಚ ಕಂಟಕಮ್ ॥

ದೇವ, ದಾನವ, ಯಕ್ಷ, ಗಂಧರ್ವ, ನಾಗ, ರಾಕ್ಷಸ ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲರ ಶತ್ರುವೂ, ಋಷಿಗಳಿಗೆ ಕಂಟಕಪ್ರಾಯನಾದ ನಿನ್ನನ್ನು ಈಗಲೇ ನಿರ್ಮೂಲ ಮಾಡಿಬಿಡುತ್ತೇನೆ.॥80॥

ವಿಭೀಷಣಸ್ಯ ಚೈಶ್ವರ್ಯಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ ಹತೇ ತ್ವಯಿ ।
ನ ಚೇತ್ಸತ್ಕೃತ್ಯ ವೈದೇಹೀಂ ಪ್ರಣಿಪತ್ಯ ಪ್ರದಾಸ್ಯಸಿ ॥

ನೀನು ನಿನ್ನ ಕಾಲಿಗೆ ಬಿದ್ದು, ಆದರದಿಂದ ಸೀತೆಯನ್ನು ತಂದೊಪ್ಪಿಸದಿದ್ದರೆ, ನನ್ನ ಕೈಯಿಂದಲೇ ಹತನಾಗುವೆ. ನೀನು ಸತ್ತುಹೋದಮೇಲೆ ಲಂಕೆಯ ಸಕಲೈಶ್ವರ್ಯವೂ ವಿಭೀಷಣನಿಗೆ ದೊರೆಯುವುದು.॥81॥

ಇತ್ಯೇವಂ ಪರುಷಂ ವಾಕ್ಯಂ ಬ್ರುವಾಣೇ ಹರಿಪುಂಗವೇ ।
ಅಮರ್ಷವಶಮಾಪನ್ನೋ ನಿಶಾಚರಗಣೇಶ್ವರಃ ॥

ವಾನರ ಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ ಅಂಗದನು ಹೀಗೆ ಕಠೋರವಾದ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಹೇಳಿದಾಗ ರಾಕ್ಷಸ ರಾಜನು ಅತ್ಯಂತ ಕ್ರೋಧವಶನಾದನು.॥82॥

ತತಃ ಸ ರೋಷಮಾಪನ್ನಃ ಶಶಾಸ ಸಚಿವಾಂಸ್ತದಾ ।
ಗೃಹ್ಯತಾಮಿತಿ ದುರ್ಮೇಧಾ ವಧ್ಯತಾಮಿತಿ ಚಾಸಕೃತ್ ॥

ರೋಷಗೊಂಡ ರಾವಣನು ಮಂತ್ರಿಗಳನ್ನು ಕರೆದು - ‘ದುರ್ಬುದ್ಧಿಯ ಈ ವಾನರನನ್ನು ಹರಿಯಿರಿ, ಕೊಂದು ಹಾಕಿರಿ’ ಎಂದು ಪದೇ ಪದೇ ಹೇಳಿದನು.॥83॥

ರಾವಣಸ್ಯ ವಚಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ದೀಪ್ತಾಗ್ನಿಮಿವತೇಜಸಃ ।
ಜಗೃಹುಸ್ತಂ ತತೋ ಘೋರಾಶ್ಚತ್ವಾರೋ ರಜನೀಚರಾಃ ॥

ರಾವಣನ ಮಾತನ್ನ ಕೇಳಿ ಭಯಕಂರ ನಾಲ್ವರು ರಾಕ್ಷಸರು ಪ್ರಜ್ವಲಿತ ಅಗ್ನಿಯಂತೆ ತೇಜಸ್ವಿಯಾದ ಅಂಗದನನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡರು.॥84॥

ಗ್ರಾಹಯಾಮಾಸ ತಾರೇಯಃ ಸ್ವಯಮಾತ್ಮಾನಮಾತ್ಮವಾನ್ ।
ಬಲಂ ದರ್ಶಯಿತುಂ ವೀರೋ ಯಾತುಧಾನಗಣೇ ತದಾ ॥

ಆತ್ಮಬಲ ಸಂಪನ್ನನಾದ ತಾರಾಕುಮಾರ ಅಂಗದನು ಆಗ ತನ್ನ ಬಲವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ತೋರದೆ ಅವರ ವಶನಾದನು.॥85॥

ಸ ತಾನ್ಬಾಹುದ್ವಯಾ ಸಕ್ತಾನಾದಾಯ ಪತಗಾನಿವ ।
ಪ್ರಾಸಾದಂ ಶೈಲ ಸಂಕಾಶಮುತ್ಪಪಾತಾಂಗದಸ್ತದಾ ॥

ಇಬ್ಬಿಬ್ಬರು ಎರಡು ತೋಳುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸರ ಸಹಿತ ಅಂಗದನು ಪರ್ವತದಂತಿದ್ದ ಪ್ರಾಸಾದದ ಮೇಲಕ್ಕೆ ನೆಗೆದನು.॥86॥

ತಸ್ಯೋತ್ಪತನವೇಗೇನ ನಿರ್ಧೂತಾಸ್ತತ್ರ ರಾಕ್ಷಸಾಃ ।
ಭೂಮೌ ನಿಪತಿತಾಃ ಸರ್ವೇ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಸ್ಯ ಪಶ್ಯತಃ ॥

ಹೀಗೆ ಹಾರಿದ ರಭಸಕ್ಕೆ ತೋಳುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸರು ಎಸೆಯಲ್ಪಟ್ಟು ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರನು ನೋಡುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ ನೆಲಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದುಬಿಟ್ಟರು.॥8.॥

ತತಃ ಪ್ರಾಸಾದಶಿಖರಂ ಶೈಲಶೃಂಗಮಿವೋನ್ನತಮ್ ।
ಚಕ್ರಾಮ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರಸ್ಯ ವಾಲಿಪುತ್ರಃ ಪ್ರತಾಪವಾನ್ ॥

ಪರ್ವತ ಶಿಖರದಂತೆ ಎತ್ತರವಾಗಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರನ ಪ್ರಾಸಾದದ ಮೇಲೆ ವಾಲಿಕುಮಾರ ಅಂಗದನು ಕಾಲುಗಳನ್ನು ಅಪ್ಪಳಿಸುತ್ತಾ ಸುತ್ತತೊಡಗಿದನು.॥88॥

ಪಫಾಲ ಚ ಪದಾಕ್ರಾಂತಂ ದಶಗ್ರೀವಸ್ಯ ಪಶ್ಯತಃ ।
ಪುರಾ ಹಿಮವತಃ ಶೃಂಗಂ ವಜ್ರೇಣೇವ ವಿದಾರಿತಮ್ ॥

ಹಿಂದೆ ವಜ್ರಾಘಾತದಿಂದ ಹಿಮವತ್ ಪರ್ವತದ ಶಿಖರಗಳು ವಿದೀರ್ಣವಾದಂತೆ, ರಾವಣನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಅವನ ಪಾದಾಘಾತದಿಂದ ಆ ಪ್ರಾಸಾದವು ಭಗ್ನವಾಗಿ ಕುಸಿದು ಹೋಯಿತು.॥89॥

ಭಂಕ್ತ್ವಾಪ್ರಾಸಾದಶಿಖರಂ ನಾಮ ವಿಶ್ರಾವ್ಯಚಾತ್ಮನಃ ।
ವಿನದ್ಯ ಸುಮಹಾನಾದಮುತ್ಪಪಾತ ವಿಹಾಯಸಾ ॥

ಹೀಗೆ ಪ್ರಾಸಾದ ಶಿಖರವನ್ನು ಮುರಿದು, ತನ್ನ ನಾಮಧೇಯವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಸಿಂಹನಾದ ಮಾಡಿ, ಅವನು ಆಕಾಶಮಾರ್ಗದಿಂದ ಹಾರಿ ಹೋದನು.॥90॥

ವ್ಯಥಯನ್ ರಾಕ್ಷಸಾನ್ ಸರ್ವಾನ್ ಹರ್ಷಯಂಶ್ಚಾಪಿ ವಾನರಾನ್ ।
ಸ ವಾನರಾಣಾಂ ಮಧ್ಯೇ ತು ರಾಮಪಾರ್ಶ್ವ ಮುಪಾಗತಃ ॥

ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಪೀಡಿಸಿ, ಸಮಸ್ತವಾನರರ ಹರ್ಷವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಾ, ಅವನು ವಾನರ ಸೈನ್ಯದ ನಡುವೆ ಇದ್ದ ಶ್ರೀರಾಮಚಂದ್ರನ ಬಳಿಗೆ ಮರಳಿ ಬಂದನು.॥9.॥

ರಾವಣಸ್ತು ಪರಂ ಚಕ್ರೇ ಕ್ರೋಧಂ ಪ್ರಾಸಾದಧರ್ಷಣಾತ್ ।
ವಿನಾಶಂ ಚಾತ್ಮನಃ ಪಶ್ಯನ್ ನಿಃಶ್ವಾಸ ಪರಮೋಽಭವತ್ ॥

ತನ್ನ ಪ್ರಾಸಾದವೇ ಮುರಿದುದರಿಂದ ರಾವಣನಿಗೆ ಭಾರೀ ಸಿಟ್ಟುಬಂತು, ಆದರೆ ವಿನಾಶದ ಘಳಿಗೆ ಹತ್ತಿರ ಬಂದುದನ್ನು ಮನಗಂಡು ನೀಳವಾಗಿ ನಿಟ್ಟುಸಿರುಬಿಟ್ಟನು.॥9.॥

ರಾಮಸ್ತು ಬಹುಭಿರ್ಹೃಷ್ಟೈರ್ವಿನದದ್ಭಿಃ ಪ್ಲವಂಗಮೈಃ ।
ವೃತೋ ರಿಪುವಧಾಕಾಂಕ್ಷೀ ಯುದ್ಧಾಯೈವಾಭ್ಯವರ್ತತ ॥

ಇತ್ತ ಹರ್ಷಗೊಂಡು ಗರ್ಜಿಸುತ್ತಿರುವ ಅಸಂಖ್ಯ ವಾನರರಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದ ಶ್ರೀರಾಮನು ಯುದ್ಧಕ್ಕಾಗಿ ಸಿದ್ಧನಾಗಿ, ತನ್ನ ಶತ್ರುವನ್ನು ವಧಿಸಲು ಬಯಸುತ್ತಿದ್ದನು.॥93॥

ಸುಷೇಣಸ್ತು ಮಹಾವೀರ್ಯೋ ಗಿರಿಕೂಟೋಪಮೋ ಹರಿಃ ।
ಬಹುಭಿಃ ಸಂವೃತಸ್ತತ್ರ ವಾನರೈಃ ಕಾಮರೂಪಿಭಿಃ ॥

ಸ ತು ದ್ವಾರಾಣಿ ಸಂಯಮ್ಯ ಸುಗ್ರೀವವಚನಾತ್ ಕಪಿಃ ।
ಪರ್ಯಕ್ರಾಮತ ದುರ್ಧರ್ಷೋ ನಕ್ಷತ್ರಾಣೀವ ಚಂದ್ರಮಾಃ ॥

ಆಗಲೇ ಪರ್ವತಾಕಾರ ವಿಶಾಲಕಾಯನಾದ ಮಹಾಪರಾಕ್ರಮಿ, ದುರ್ಜಯವೀರ ಸುಷೇಣನು ಕಾಮರೂಪಿಗಳಾದ ಅಸಂಖ್ಯ ವಾನರರೊಂದಿಗೆ ಲಂಕೆಯ ಎಲ್ಲ ದ್ವಾರಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. ಸುಗ್ರೀವನ ಅಪ್ಪಣೆಯಂತೆ ಅವನು ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾ, ಎಲ್ಲ ದ್ವಾರಗಳ ಸಮಾಚಾರ ಪಡೆಯಲು, ಚಂದ್ರನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಎಲ್ಲ ನಕ್ಷತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಗಮಿಸುವಂತೆ ಸರದಿಯಂತೆ ಸುತ್ತತೊಡಗಿದನು.॥94-95॥

ತೇಷಾಮಕ್ಷೌಹಿಣಿಶತಂ ಸಮವೇಕ್ಷ್ಯವನೌಕಸಾಮ್ ।
ಲಂಕಾಮುಪನಿವಿಷ್ಟಾನಾಂ ಸಾಗರಂ ಚಾಭಿ ವರ್ತತಾಮ್ ॥

ರಾಕ್ಷಸಾ ವಿಸ್ಮಯಂ ಜಗ್ಮುಸ್ತ್ರಾಸಂ ಜಗ್ಮುಸ್ತಥಾಪರೇ ।
ಅಪರೇ ಸಮರೇ ಹರ್ಷಾದ್ಧರ್ಷಮೇವೋಪಪೇದಿರೇ ॥

ಲಂಕೆಯನ್ನು ಮುತ್ತಿರುವ, ಸಮುದ್ರದವರೆಗೆ ಪಸರಿಸಿದ ಆ ವನವಾಸೀ ವಾನರರ ನೂರು ಅಕ್ಷೌಹಿಣೀ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ನೋಡಿ ರಾಕ್ಷಸರಿಗೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಯಿತು. ಅನೇಕ ನಿಶಾಚರರು ಭಯಗೊಂಡರೆ ಇತರ ಎಷ್ಟೋ ರಾಕ್ಷಸರು ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಹರ್ಷೋತ್ಸಾಹದಿಂದ ಬಂದು ನೆರೆದರು.॥96-97॥

ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಹಿ ಕಪಿಭಿರ್ವ್ಯಾಪ್ತಂ ಪ್ರಾಕಾರ ಪರಿಖಾಂತರಮ್ ।
ದದೃಶೂ ರಾಕ್ಷಸಾ ದೀನಾಃ ಪ್ರಾಕಾರಂ ವಾನರೀಕೃತಮ್ ।
ಹಾಹಾಕಾರ ಮಕುರ್ವಂತಿರಾಕ್ಷಸಾ ಭಯಮಾಗತಾಃ ॥

ಆಗ ಲಂಕೆಯ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಕಾರಗಳು, ಕಂದಕಗಳು ವಾನರರಿಂದ ತುಂಬಿಹೋದುವು. ಹೀಗೆ ಪ್ರಾಕಾರಗಳೆಲ್ಲ ವಾನರಾಕಾರವಾಗಿರು ವುದನ್ನು ನೋಡಿದಾಗ ರಾಕ್ಷಸರೆಲ್ಲ ಭಯದಿಂದ ನಡುಗಿ ಹಾಹಾಕಾರ ಮಾಡತೊಡಗಿದರು.॥98॥

ತಸ್ಮಿನ್ಮಹಾಭೀಷಣಕೇ ಪ್ರವೃತ್ತೇ
ಕೋಲಾಹಲೇ ರಾಕ್ಷಸರಾಜಯೋಧಾಃ ।
ಪ್ರಗೃಹ್ಯ ರಕ್ಷಾಂಸಿ ಮಹಾಯುಧಾನಿ
ಯುಗಾಂತವಾತಾ ಇವ ಸಂವಿಚೇರುಃ ॥

ಮಹಾಭಯಂಕರ ಕೋಲಾಹಲ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ ರಾಕ್ಷಸ ರಾಜನಾದ ರಾವಣನ ಕಡೆಯ ರಾಕ್ಷಸ ಯೋಧರು ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಆಯುಧಗಳನ್ನೆತ್ತಿಕೊಂಡು ಪ್ರಳಯ ಕಾಲದ ಪ್ರಚಂಡ ವಾಯುವಿನಂತೆ ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸಂಚರಿಸತೊಡಗಿದರು.॥99॥

ಶ್ರೀವಾಲ್ಮೀಕಿ ವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಯುದ್ಧಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ನಲವತ್ತೊಂದನೆಯ ಸರ್ಗ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು.॥41॥