०३६ रावणेन माल्यवान्निन्दा

ಮಾಲ್ಯವಂತನನ್ನು ಆಕ್ಷೇಪಿಸಿ, ನಗರ ರಕ್ಷಣೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ರಾವಣನು ತನ್ನ ಅಂತಃಪುರವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದುದು.

ತತ್ತು ಮಾಲ್ಯವತೋ ವಾಕ್ಯಂ ಹಿತಮುಕ್ತಂ ದಶಾನನಃ ।
ನ ಮರ್ಷಯತಿ ದುಷ್ಟಾತ್ಮಾ ಕಾಲಸ್ಯ ವಶಮಾಗತಃ ॥

ದುಷ್ಟಾತ್ಮಾ ದಶಾನನನು ಕಾಲಕ್ಕೆ ಅಧೀನನಾಗಿದ್ದನು, ಅದರಿಂದ ಮಾಲ್ಯವಂತನು ಹೇಳಿದ ಹಿತಕರ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಸಹಿಸದಾದನು.॥1॥

ಸ ಬದ್ಧ್ವಾಭ್ರುಕುಟಿಂ ವಕ್ತ್ರೇ ಕ್ರೋಧಸ್ಯ ವಶಮಾಗತಃ ।
ಅಮರ್ಷಾತ್ಪರಿವೃತ್ತಾಕ್ಷೋ ಮಾಲ್ಯವಂತ ಮಥಾಬ್ರವೀತ್ ॥

ಅವನು ಕ್ರೋಧಕ್ಕೆ ವಶೀಭೂತನಾಗಿ, ದ್ವೇಷದಿಂದ ಕಣ್ಣುಗಳು ಕೆಂಪಾಗಿದ್ದವು. ಅವನು ಓರೆನೋಟದಿಂದ ನೋಡುತ್ತಾ ಮಾಲ್ಯವಂತನಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದನು.॥2॥

ಹಿತಬುದ್ಧ್ಯಾ ಯದಹಿತಂ ವಚಃ ಪರುಷಮುಚ್ಯತೇ ।
ಪರಪಕ್ಷಂ ಪ್ರವಿಶ್ಯೈವ ನೈತಚ್ಛ್ರೋತ್ರಗತಂ ಮಮ ॥

ನೀನು ಶತ್ರುಪಕ್ಷವನ್ನು ವಹಿಸಿ, ಹಿತಬುದ್ಧಿಯಿಂದ ನನ್ನ ಅಹಿತದ ಕಠೋರವಾಗಿ ನುಡಿದ ಮಾತು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನನ್ನ ಕಿವಿವರೆಗೆ ತಲುಪಲೇ ಇಲ್ಲ.॥3॥

ಮಾನುಷಂ ಕೃಪಣಂ ರಾಮಮೇಕಂ ಶಾಖಾಮೃಗಾಶ್ರಯಮ್ ।
ಸಮರ್ಥಂ ಮನ್ಯಸೇ ಕೇನ ತ್ಯಕ್ತಂ ಪಿತ್ರಾ ವನಾಶ್ರಯಮ್ ॥

ಬಡಪಾಯಿ ರಾಮನು ಒಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯನೇ ಆಗಿದ್ದಾನಲ್ಲ, ಅವನು ಕೆಲವು ವಾನರರನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿರುವನು. ತಂದೆಯು ತ್ಯಜಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಕಾಡನ್ನು ಸೇರಿದನು. ಇದರಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ವಿಶೇಷವೇನಿದೆ? ಅದರಿಂದ ನೀನು ದೊಡ್ಡ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಶಾಲೀ ಎಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತಿ ರುವೆಯಲ್ಲ.॥4॥

ರಕ್ಷಸಾಮೀಶ್ವರಂ ಮಾಂ ಚ ದೇವಾನಾಂ ಚ ಭಯಂಕರಮ್ ।
ಹೀನಂ ಮಾಂ ಮನ್ಯಸೇ ಕೇನ ಅಹೀನಂ ಸರ್ವವಿಕ್ರಮೈಃ ॥

ನಾನು ರಾಕ್ಷಸರ ಒಡೆಯನಾಗಿದ್ದು, ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ಪ್ರರಾಕ್ರಮಗಳಿಂದ ಸಂಪನ್ನನಾಗಿರುವೆನು. ದೇವತೆಗಳ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೂ ಭಯವನ್ನು ಹುಟ್ಟಿಸುತ್ತೇನೆ; ಹೀಗಿರುವಾಗ ಯಾವ ಕಾರಣದಿಂದ ನೀನು ರಾಮನಿಗಿಂತ ನನ್ನನ್ನು ಕೀಳೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತಿರುವೆಯಲ್ಲ.॥5॥

ವೀರದ್ವೇಷೇಣ ವಾ ಶಂಕೇ ಪಕ್ಷಪಾತೇನ ವಾ ರಿಪೋಃ ।
ತ್ವಯಾಹಂ ಪರುಷಾಣ್ಯಕ್ತೋಃ ಪರಪ್ರೋತ್ಸಾಹನೇನ ವಾ ॥

ನೀನು ಹೇಳಿದ ಕಠೋರ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿದಾಗ - ನೀನು ನನ್ನಂತಹ ವೀರನನ್ನು ದ್ವೇಷಿಸುತ್ತಿರುವೆಯಾ? ಅಥವಾ ಶತ್ರುಗಳೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡಿರುವೆಯಾ? ಇಲ್ಲವೇ ಶತ್ರುಗಳು ಹೀಗೆ ಹೇಳಲು, ಮಾಡಲು ನಿನ್ನನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿರುವರೇ? ಎಂದು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸಂಶಯ ಉಂಟಾಗಿದೆ.॥6॥

ಪ್ರಭವಂತಂ ಪದಸ್ಥಂ ಹಿಪರುಷಂ ಕೋಽಭಿಭಾಷತೇ ।
ಪಂಡಿತಃ ಶಾಸ್ತ್ರ ತತ್ತ್ವಜ್ಞೋ ವಿನಾ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹನೇನ ವಾ ॥

ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾಗಿದ್ದು ಜೊತೆಗೆ ತನ್ನ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ನಾಗಿದ್ದ ಶಾಸ್ತ್ರತತ್ತ್ವಜ್ಞ ವಿದ್ವಾನ್ ಪುರುಷನು ಶತ್ರುಗಳ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವಿಲ್ಲದೆ ಇಂತಹ ಕಟುವಚನ ಹೇಗೆ ಹೇಳಬಲ್ಲನು.॥7॥

ಆನೀಯ ಚ ವನಾತ್ ಸೀತಾಂ ಪದ್ಮಹೀನಾಮಿವ ಶ್ರಿಯಮ್ ।
ಕಿಮರ್ಥಂ ಪ್ರತಿದಾಸ್ಯಾಮಿ ರಾಘವಸ್ಯ ಭಯಾದಹಮ್ ॥

ಕಮಲಹೀನ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯಂತಹ ಸುಂದರಿ ಸೀತೆಯನ್ನು ವನದಿಂದ ತಂದು ಈಗ ಕೇವಲ ರಾಮನ ಭಯದಿಂದ ನಾನು ಹೇಗೆ ಮರಳಿಸಬಲ್ಲೆನು.॥8॥

ವೃತಂ ವಾನರಕೋಟೀಭಿಃ ಸಸುಗ್ರೀವಂ ಸಲಕ್ಷ್ಮಣಮ್ ।
ಪಶ್ಯ ಕೈಶ್ಚಿದಹೋಭಿಶ್ಚ ರಾಘವಂ ನಿಹತಂ ಮಯಾ ॥

ಕೋಟ್ಯಾವಧಿ ವಾನರರಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದ ಸುಗ್ರೀವ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣಸಹಿತ ರಾಮನನ್ನು ನಾನು ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಂದುಹಾಕುವೆನು, ಇದನ್ನು ನೀನು ನಿನ್ನ ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ನೋಡುವೆ.॥9॥

ದ್ವಂದ್ವೇ ಯಸ್ಯ ನ ತಿಷ್ಠಂತಿ ದೈವತಾನ್ಯಪಿ ಸಂಯುಗೇ ।
ಸ ಕಸ್ಮಾದ್ ರಾವಣೋ ಯುದ್ಧೇ ಭಯಮಾಹಾರಯಿಷ್ಯತಿ ॥

ಯಾರ ಎದುರಿಗೆ ದ್ವಂದ್ವಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳೂ ನಿಲ್ಲಲಾರರೋ, ಅಂತಹ ರಾವಣನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಯಾರಿಂದ ಭಯಗೊಳ್ಳುವನು.॥10॥

ದ್ವಿಧಾ ಭಜ್ಯೇಯಮಪ್ಯೇವಂ ನ ನಮೇಯಂ ತು ಕಸ್ಯಚಿತ್ ।
ಏಷ ಮೇ ಸಹಜೋ ದೋಷಃ ಸ್ವಭಾವೋ ದುರತಿಕ್ರಮಃ ॥

ನಾನು ನಡುವಿನಲ್ಲಿ ಎರಡು ಸೀಳಾದರೂ ಯಾರ ಮುಂದೆಯೂ ತಲೆಬಾಗಲಾರೆ. ಇದು ನನ್ನ ಸಹಜ ದೋಷವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಭಾವವು ಎಲ್ಲರಿಗಾಗಿ ದುರ್ಲಂಘ್ಯನಾಗಿರುತ್ತದೆ.॥11॥

ಯದಿ ತಾವತ್ ಸಮುದ್ರೇ ತು ಸೇತುರ್ಬದ್ಧೋ ಯದೃಚ್ಛಯಾ ।
ರಾಮೇಣ ವಿಸ್ಮಯಃ ಕೋಽತ್ರ ಯೇನ ತೇ ಭಯಮಾಗತಮ್ ॥

ರಾಮನು ದೈವವಶ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಸೇತುವೆ ಕಟ್ಟಿದುದರಲ್ಲಿ ಯಾವ ವಿಸ್ಮಯದ ಮಾತಾಗಿದೆ? ಅದರಿಂದ ನಿನಗೆ ಇಷ್ಟು ಭಯವಾಗುತ್ತಿದೆಯಲ್ಲ.॥12॥

ಸ ತು ತೀರ್ತ್ವಾರ್ಣವಂ ರಾಮಃ ಸಹ ವಾನರಸೇನಯಾ ।
ಪ್ರತಿಜಾನಾಮಿ ತೇ ಸತ್ಯಂ ನ ಜೀವನ್ ಪ್ರತಿಯಾಸ್ಯತಿ ॥

ಸಮುದ್ರವನ್ನು ದಾಟಿ ವಾನರರೊಂದಿಗೆ ಬಂದಿರುವ ರಾಮನು ಇಲ್ಲಿಂದ ಜೀವಂತವಾಗಿ ಹೋಗಲಾರನು ಎಂದು ನಿನ್ನ ಮುಂದೆ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ ಮಾಡಿ ಹೇಳುತ್ತೇನೆ.॥13॥

ಏವಂ ಬ್ರುವಾಣಂ ಸಂರಬ್ಧಂ ರುಷ್ಟಂ ವಿಜ್ಞಾಯ ರಾವಣಮ್ ।
ವ್ರೀಡಿತೋ ಮಾಲ್ಯವಾನ್ ವಾಕ್ಯಂ ನೋತ್ತರಂ ಪ್ರತ್ಯಪದ್ಯತ ॥

ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿರುವ ರಾವಣನು ಕ್ರೋಧಗೊಂಡು ದುಷ್ಟನಾಗಿರುವನೆಂದು ತಿಳಿದು ಮಾಲ್ಯವಂತನು ತುಂಬಾ ನಾಚಿಕೊಂಡು, ಯಾವ ಉತ್ತರವನ್ನೂ ಕೊಡದಾದನು.॥14॥

ಜಯಾಶಿಷಾ ಚ ರಾಜಾನಂ ವರ್ಧಯಿತ್ವಾ ಯಥೋಚಿತಮ್ ।
ಮಾಲ್ಯವಾನಭ್ಯನುಜ್ಞಾತೋ ಜಗಾಮ ಸ್ವಂ ನಿವೇಶನಮ್ ॥

ಮಾಲ್ಯವಂತನು ‘ಮಹಾರಾಜರಿಗೆ ಜಯವಾಗಲೀ’ ಎಂದು ವಿಜಯಸೂಚಕ ಆಶೀರ್ವಾದದಿಂದ ರಾಜನನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿ, ಅವನಿಂದ ಅಪ್ಪಣೆ ಪಡೆದು ತನ್ನ ಮನೆಗೆ ನಡೆದನು.॥15॥

ರಾವಣಸ್ತು ಸಹಾಮಾತ್ಯೋ ಮಂತ್ರಯಿತ್ವಾ ವಿಮೃಶ್ಯ ಚ ।
ಲಂಕಾಯಾಸ್ತು ತದಾ ಗುಪ್ತಿಂ ಕಾರಯಾಮಾಸ ರಾಕ್ಷಸಃ ॥

ಬಳಿಕ ಮಂತ್ರಿಗಳ ಸಹಿತ ರಾವಣನು ಪರಸ್ಪರ ವಿಚಾರ ವಿಮರ್ಶೆಮಾಡಿ ತತ್ಕಾಲ ಲಂಕೆಯ ರಕ್ಷಣೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದನು.॥16॥

ವ್ಯಾದಿದೇಶ ಚ ಪೂರ್ವಸ್ಯಾಂ ಪ್ರಹಸ್ತಂ ದ್ವಾರಿ ರಾಕ್ಷಸಮ್ ।
ದಕ್ಷಿಣಸ್ಯಾಂ ಮಹಾವೀರ್ಯೌ ಮಹಾಪಾರ್ಶ್ವ ಮಹೋದರೌ ॥

ಪಶ್ಚಿಮಾಯಾಮಥ ದ್ವಾರಿ ಪುತ್ರಮಿಂದ್ರಜಿತಂ ತದಾ ।
ವ್ಯಾದಿದೇಶ ಮಹಾಮಾಯಂ ರಾಕ್ಷಸೈರ್ಬಹುಭಿರ್ವೃತಮ್ ॥

ಅವನು ಪೂರ್ವದ್ವಾರದ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಪ್ರಹಸ್ತನನ್ನು ನೇಮಿಸಿದನು. ದಕ್ಷಿಣದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಮಹಾಪರಾಕ್ರಮಿ ಮಹಾಪಾರ್ಶ್ವ ಮತ್ತು ಮಹೋದರನ್ನು ನೇಮಿಸಿದನು. ಪಶ್ಚಿಮದ ಬಾಗಿಲಲ್ಲಿ ಮಹಾಮಾಯಾವಿಯಾದ ತನ್ನ ಮಗ ಇಂದ್ರಜಿತುವನ್ನು ಇರಿಸಿದನು. ಅವನು ಅನೇಕ ರಾಕ್ಷಸರಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿದ್ದನು.॥17-18॥

ಉತ್ತರಸ್ಯಾಂ ಪುರದ್ವಾರಿ ವ್ಯಾದಿಶ್ಯ ಶುಕಸಾರಣೌ ।
ಸ್ವಯಂ ಚಾತ್ರ ಗವಿಷ್ಯಾಮಿ ಮಂತ್ರಿಣಸ್ತಾನುವಾಚ ಹ ॥

ಬಳಿಕ ನಗರದ ಉತ್ತರದ ದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಶುಕ-ಸಾರಣರಿಗೆ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿ, ರಾವಣನು ನಾನು ಸ್ವತಃ ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿನ ದ್ವಾರಕ್ಕೆ ಹೋಗುವೆನು ಎಂದು ಮಂತ್ರಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದನು.॥19॥

ರಾಕ್ಷಸಂ ತು ವಿರೂಪಾಕ್ಷಂ ಮಹಾವೀರ್ಯ ಪರಾಕ್ರಮಮ್ ।
ಮಧ್ಯಮೇಽಸ್ಥಾಪಯದ್ ಗುಲ್ಮೇ ಬಹುಭಿಃ ಸಹ ರಾಕ್ಷಸೈಃ ॥

ನಗರದ ಸೈನಿಕ ಪ್ರದೇಶದ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಅಸಂಖ್ಯ ರಾಕ್ಷಸರ ಜೊತೆಗೆ ಮಹಾಬಲ ಪರಾಕ್ರಮಿ ರಾಕ್ಷಸ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನನ್ನು ನೇಮಿಸಿದನು.॥20॥

ಏವಂ ವಿಧಾನಂ ಲಂಕಾಯಾಂ ಕೃತ್ವಾ ರಾಕ್ಷಸಪುಂಗವಃ ।
ಕೃತಕೃತ್ಯಮಿವಾತ್ಮಾನಂ ಮನ್ಯತೇ ಕಾಲಚೋದಿತಃ ॥

ಹೀಗೆ ಲಂಕಾಪುರಿಯ ರಕ್ಷಣೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿ, ಕಾಲ-ಪ್ರೇರಿತನಾದ ರಾಕ್ಷಸ ಶ್ರೇಷ್ಠ ರಾವಣನು ತನ್ನನ್ನು ಕೃತಕೃತ್ಯನೆಂದು ತಿಳಿಯತೊಡಗಿದನು.॥21॥

ವಿಸರ್ಜಯಾಮಾಸ ತತಃ ಸ ಮಂತ್ರಿಣೋ
ವಿಧಾನಮಾಜ್ಞಾಪ್ಯ ಪುರಸ್ಯ ಪುಷ್ಕಲಮ್ ।
ಜಯಾಶಿಷಾ ಮಂತ್ರಿಗಣೇನ ಪೂಜಿತೋ
ವಿವೇಶ ಸೋಂಽತಃಪುರಮೃದ್ಧಿ ಮನ್ಮಹತ್ ॥

ಈ ಪ್ರಕಾರ ನಗರ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಸಾಕಷ್ಟು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಾಗಿ ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿ ರಾವಣನು ಎಲ್ಲ ಮಂತ್ರಿಗಳನ್ನು ಬೀಳ್ಕೊಟ್ಟನು, ಅವರ ವಿಜಯ ಸೂಚಕ ಆಶೀರ್ವಾದಗಳಿಂದ ಸಮ್ಮಾನಿತನಾಗಿ, ತನ್ನ ಸಮೃದ್ಧಶಾಲೀ ಮತ್ತು ವಿಶಾಲವಾದ ಅಂತಃಪುರಕ್ಕೆ ನಡೆದನು.॥22॥

ಶ್ರೀವಾಲ್ಮೀಕಿ ವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಯುದ್ಧಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ಮೂವತ್ತಾರನೆಯ ಸರ್ಗ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು.॥36॥