०२९ रावणेन शुक-सारणयोरुच्चाटनम्

ರಾವಣನು ಶುಕ-ಸಾರಣರನ್ನು ಗದರಿಸಿ ಹೊರಕ್ಕೆ ಅಟ್ಟಿದುದು, ರಾವಣನು ಕಳಿಸಿದ ಇತರ ಗುಪ್ತಚರರೂ ಶ್ರೀರಾಮನ ದಯೆಯಿಂದ ವಾನರರ ಹಿಡಿತದಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಲಂಕೆಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದುದು

ಶುಕೇನ ತು ಸಮಾದಿಷ್ಟಾನ್ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸ ಹರಿಯೂಥಪಾನ್ ।
ಲಕ್ಷ್ಮಣಂ ಚ ಮಹಾವೀರ್ಯಂ ಭುಜಂ ರಾಮಸ್ಯ ದಕ್ಷಿಣಮ್ ॥

ಸಮೀಪಸ್ಥಂ ಚ ರಾಮಸ್ಯ ಭ್ರಾತರಂ ಚ ವಿಭೀಷಣಮ್ ।
ಸರ್ವ ವಾನರರಾಜಂ ಚ ಸುಗ್ರೀವಂ ಭೀಮವಿಕ್ರಮಮ್ ॥

ಅಂಗದಂ ಚಾಪಿ ಬಲಿನಂ ವಜ್ರಹಸ್ತಾತ್ಮಜಾತ್ಮಜಮ್ ।
ಹನೂಮಂತಂ ಚ ವಿಕ್ರಾಂತಂ ಜಾಂಬವಂತಂ ಚ ದುರ್ಜಯಮ್ ॥

ಸುಷೇಣಂ ಕುಮುದಂ ನೀಲಂ ನಲಂ ಚ ಪ್ಲವಗರ್ಷಭಮ್ ।
ಗಜಂ ಗವಾಕ್ಷಂ ಶರಭಂ ಮೈಂದಂ ಚ ದ್ವಿವಿದಂತಥಾ ॥

ಶುಕನು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ರಾವಣನು ಸಮಸ್ತ ಸೇನಾಪತಿಗಳನ್ನೂ, ಶ್ರೀರಾಮನ ಬಲಗೈಯಂತಿದ್ದ ಮಹಾಪರಾಕ್ರಮಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣನನ್ನು, ಶ್ರೀರಾಮನ ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿರುವ ತನ್ನ ತಮ್ಮ ವಿಭೀಷಣನನ್ನೂ, ವಾನರರ ರಾಜನಾದ ಭಯಂಕರ ಪರಾಕ್ರಮಿ ಸುಗ್ರೀವನೂ, ಇಂದ್ರಪುತ್ರ ವಾಲಿಯ ಪುತ್ರ ಬಲವಂತ ಅಂಗದನನ್ನು, ಬಲ-ವಿಕ್ರಮಶಾಲೀ ಹನುಮಂತನನ್ನೂ, ದುರ್ಜಯವೀರ ಜಾಂಬವಂತನನ್ನೂ, ಸುಷೇಣ, ಕುಮುದ, ನೀಲ, ವಾನರ ಶ್ರೇಷ್ಠ ನಳನನ್ನೂ, ಗಜ, ಗವಾಕ್ಷ, ಶರಭ, ಮೈಂದ-ದ್ವಿವಿದರನ್ನು ನೋಡಿದನು.॥1-4॥

ಕಿಂಚಿದಾವಿಗ್ನ ಹೃದಯೋ ಜಾತಕ್ರೋಧಶ್ಚ ರಾವಣಃ ।
ಭರ್ತ್ಸಯಾಮಾಸ ತೌ ವೀರೌ ಕಥಾಂತೇ ಶುಕಸಾರಣೌ ॥

ಅವರೆಲ್ಲರನ್ನು ನೋಡಿ ರಾವಣನ ಮನಸ್ಸು ಉದ್ವಿಗ್ನಗೊಂಡಿತು. ಅವನಿಗೆ ಕ್ರೋಧ ಉಂಟಾಗಿ ಮಾತು ಮುಗಿದಾಗ ವೀರ ಶುಕ ಮತ್ತು ಸಾರಣರನ್ನು ಗದರಿಸಿದನು.॥5॥

ಅಧೋಮುಖೌ ತೌ ಪ್ರಣತಾವಬ್ರವೀಚ್ಛುಕಸಾರಣೌ ।
ರೋಷಗದ್ಗ ದಯಾ ವಾಚಾ ಸಂರಬ್ಧಂ ಪರುಷಂ ತಥಾ ॥

ಬಡಪಾಯಿ ಶುಕ-ಸಾರಣರು ವಿನೀತರಾಗಿ ತಲೆ ತಗ್ಗಿಸಿ ನಿಂತುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ರಾವಣನು ರೋಷಗದ್ಗದ ವಾಣಿಯಿಂದ ಕ್ರೋಧಪೂರ್ವಕ ಕಠೋರವಾಗಿ ನುಡಿದನು.॥6॥

ನ ತಾವತ್ಸದೃಶಂ ನಾಮ ಸಚಿವೈರುಪಜೀವಿಭಿಃ ।
ವಿಪ್ರಿಯಂ ನೃಪತೇರ್ವಕ್ತುಂ ನಿಗ್ರಹೇ ಪ್ರಗ್ರಹೇ ಪ್ರಭೋಃ ॥

ರಾಜನು ನಿಗ್ರಹ ಮತ್ತು ಅನುಗ್ರಹ ಮಾಡಲು ಸಮರ್ಥನಿರುತ್ತಾನೆ. ಅವನ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿರುವ ಮಂತ್ರಿಗಳು ರಾಜನಿಗೆ ಅಪ್ರಿಯವಾದ ಯಾವ ಮಾತನ್ನು ಆಡಬಾರದು.॥7॥

ರಿಪೂಣಾಂ ಪ್ರತಿಕೂಲಾನಾಂ ಯುದ್ಧಾರ್ಥಮಭಿವರ್ತತಾಮ್ ।
ಉಭಾಭ್ಯಾಂ ಸದೃಶಂ ನಾಮ ವಕ್ತುಮಪ್ರಸ್ತವೇ ಸ್ತವಮ್ ॥

ನನ್ನ ವಿರೋಧಿ ಶತ್ರುವು ಯುದ್ಧಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿರುವನು. ಯಾವುದೇ ಪ್ರಸ್ತಾಪವಿಲ್ಲದೆ ಶತ್ರುವನ್ನು ಸ್ತುತಿಸುವುದು ನಿಮ್ಮಿಬ್ಬರಿಗೆ ಉಚಿತವಾಗಿತ್ತೇ.॥8॥

ಆಚಾರ್ಯಾ ಗುರುವೋ ವೃದ್ಧಾ ವೃಥಾ ವಾಂ ಪರ್ಯುಪಾಸಿತಾಃ ।
ಸಾರಂ ಯದ್ರಾಜಶಾಸ್ತ್ರಾಣಾಮನುಜೀವ್ಯಂ ನ ಗೃಹ್ಯತೇ ॥

ನೀವುಗಳು ಮಾಡಿದ ಆಚಾರ್ಯ, ಗುರುಗಳ ಮತ್ತು ವೃದ್ಧರ ಸೇವೆ ವ್ಯರ್ಥವಾಯಿತು; ಏಕೆಂದರೆ ಅದು ರಾಜನೀತಿಯ ಸಂಗ್ರಹಣೆಯ ಸಾರವಾಗಿದೆ, ಅದನ್ನು ನೀವು ಗ್ರಹಿಸಲಿಲ್ಲ.॥9॥

ಗೃಹೀತೋ ವಾ ನ ವಿಜ್ಞಾತೋ ಭಾರೋಽಜ್ಞಾನಸ್ಯ ವಾಹ್ಯತೇ ।
ಈದೃಶೈಃ ಸಚಿವೈರ್ಯುಕ್ತೋ ಮೂರ್ಖೈರ್ದಿಷ್ಟ್ಯಧರಾಮ್ಯಹಮ್ ॥

ನೀವು ಅದನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರೂ ಈಗ ನಿಮಗೆ ಅದು ಜ್ಞಾಪಕವಿರಲಿಲ್ಲ. ನೀವು ಕೇವಲ ಅಜ್ಞಾನದ ಹೊರೆಯನ್ನೇ ಹೊತ್ತಿರುವಿರಿ. ನಿಮ್ಮಂತಹ ಮೂರ್ಖ ಮಂತ್ರಿಗಳ ಸಂಪರ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ನಾನು ನನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಇರಿಸಿಕೊಂಡಿರುವುದು ಸೌಭಾಗ್ಯದ ಮಾತಾಗಿದೆ.॥10॥

ಕಿಂ ನು ಮೃತ್ಯೋರ್ಭಯಂ ನಾಸ್ತಿ ಮಾಂ ವಕ್ತುಂ ಪರುಷಂ ವಚಃ ।
ಯಸ್ಯ ಮೇ ಶಾಸತೋ ಜಿಹ್ವಾ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ ಶುಭಾಶುಭಮ್ ॥

ನಾನು ಈ ರಾಜ್ಯದ ಶಾಸಕನಾಗಿದ್ದೇನೆ. ನನ್ನ ಮಾತೇ ನಿಮಗೆ ಶುಭ ಅಥವಾ ಅಶುಭ ಮಾಡಬಲ್ಲದು. ನಾನು ಕೇವಲ ಮಾತಿನಿಂದಲೇ ನಿಮ್ಮ ನಿಗ್ರಹ ಮತ್ತು ಅನುಗ್ರಹ ಮಾಡಬಲ್ಲೆನು; ಹೀಗಿದ್ದರೂ ನೀವಿಬ್ಬರು ನನ್ನ ಮುಂದೆ ಕಠೋರ ಮಾತನ್ನು ಆಡುವ ಸಾಹಸ ಮಾಡಿದಿರಿ. ನಿಮಗೆ ಸಾವಿನ ಭಯವೇ ಇಲ್ಲವೇ.॥11॥

ಆಪ್ಯೇವ ದಹನಂ ಸ್ಪಷ್ಟ್ವಾ ವನೇ ತಿಷ್ಠಂತಿ ಪಾದಪಾಃ ।
ರಾಜದಂಡ ಪರಾಮೃಷ್ಟಾಸ್ತಿಷ್ಠಂತೇ ನಾಪರಾಧಿನಃ ॥

ದಾವಾನಲದಲ್ಲಿ ಬೆಂದು ಹೋದ ಮರಗಳೂ ಜೀವಂತವಾಗಿರಬಲ್ಲವು, ಆದರೆ ರಾಜ ದಂಡಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟ ಅಪರಾಧಿಗಳು ಖಂಡಿತವಾಗಿ ಉಳಿಯಲಾರರು. ಅವರು ಸರ್ವಥಾ ನಾಶವಾಗಿ ಹೋಗುವರು.॥12॥

ಹನ್ಯಾಮಹಂ ತ್ವಿಮೌ ಪಾಪೌ ಶತ್ರುಪಕ್ಷ ಪ್ರಶಂಸಿನೌ ।
ಯದಿ ಪೂರ್ವೋಪಕಾರೈರ್ಮೇ ಕ್ರೋಧೋ ನ ಮೃದುತಾಂ ವ್ರಜೇತ್ ॥

ಹಿಂದೆ ನೀವು ಮಾಡಿದ ಉಪಕಾರದ ಸ್ಮರಣೆಯಿಂದ ನನ್ನ ಕೋಪವು ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಶಾಂತವಾಗಿದೆ; ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಶತ್ರುಪಕ್ಷವನ್ನು ಪ್ರಶಂಸಿಸುತ್ತಿರುವ ನಿಮ್ಮಿಬ್ಬರನ್ನು ಈಗಾಗಲೇ ಕೊಂದುಬಿಡುತ್ತಿದೆ.॥13॥

ಅಪಧ್ವಂಸತ ನಶ್ಯಧ್ವಂ ಸಂನಿಕರ್ಷಾದಿತೋ ಮಮ ।
ನಹಿ ವಾಂ ಹಂತು ಮಿಚ್ಛಾಮಿ ಸ್ಮರಾಮ್ಯುಪಕೃತಾನಿ ವಾಮ್ ।
ಹತಾವೇವ ಕೃತಘ್ನೌ ದ್ವೌ ಮಯಿ ಸ್ನೇಹಪರಾಙ್ಮುಖೌ ॥

ಕೃತಘ್ನರೇ! ಈಗಲೇ ನೀವು ಇಲ್ಲಿಂದ ಹೊರಟುಹೋಗಿರಿ, ಮುಂದೆ ಎಂದೂ ನಿಮ್ಮ ಮುಖ ತೋರಿಸಬೇಡಿ. ನಾನು ನಿಮ್ಮಿಬ್ಬರನ್ನು ವಧಿಸಲು ಬಯಸು ವುದಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ನೀವಿಬ್ಬರೂ ಮಾಡಿದ ಉಪಕಾರವನ್ನು ನಾನು ಸದಾ ಸ್ಮರಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ನನ್ನ ಸ್ನೇಹದಿಂದ ವಿಮುಖರಾದ ನೀವು ಸತ್ತುಹೋದರೆಂದೇ ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ.॥14॥

ಏವಮುಕ್ತೌ ತು ಸವ್ರೀಡೌ ತೌ ದೃಷ್ಟ್ವಾಶುಕಸಾರಣೌ ।
ರಾವಣಂ ಜಯಶಬ್ದೇನ ಪ್ರತಿನಂದ್ಯಾಭಿನಿಃ ಸೃತೌ ॥

ರಾವಣನು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದಾಗ ಶುಕ-ಸಾರಣರು ತುಂಬಾ ನಾಚಿಕೊಂಡು ರಾವಣೇಶ್ವರನಿಗೆ ಜಯಜಯಕಾರ ಮಾಡಿ ಅಭಿನಂದಿಸಿ ಅಲ್ಲಿಂದ ಹೊರಟು ಹೋದರು.॥15॥

ಅಬ್ರವೀಚ್ಚ ದಶಗ್ರೀವಃ ಸಮೀಪಸ್ಥಂ ಮಹೋದರಮ್ ।
ಉಪಸ್ಥಾಪಯ ಮೇ ಶೀಘ್ರಂ ಚಾರಾನೀತಿ ನಿಶಾಚರಃ ।
ಮಹೋದರಸ್ತಥೋಕ್ತಸ್ತು ಶೀಘ್ರಮಾಜ್ಞಾಪಯಚ್ಚರಾನ್ ॥

ಬಳಿಕ ತನ್ನ ಬಳಿ ಕುಳಿತಿರುವ ಮಹೋದರನಲ್ಲಿ ರಾವಣನು ಹೇಳಿದನು- ನನ್ನ ಎದುರಿಗೆ ಬೇಗನೇ ಗುಪ್ತಚರರು ಬರುವಂತೆ ಆಜ್ಞಾಪಿಸು. ರಾವಣನ ಈ ಆದೇಶದಂತೆ ಮಹೋದರನು ಗುಪ್ತಚರರನ್ನು ಕರೆಸಿದನು.॥16॥

ತತಶ್ಚಾರಾಃ ಸಂತ್ವರಿತಾಃ ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಪಾರ್ಥಿವ ಶಾಸನಾತ್ ।
ಉಪಸ್ಥಿತಾಃ ಪ್ರಾಂಜಲಯೋ ವರ್ಧಯಿತ್ವಾ ಜಯಾಶಿಷಃ ॥

ರಾಜನ ಅಪ್ಪಣೆ ಪಡೆದು ಗುಪ್ತಚರರು ಆಗಲೇ ವಿಜಯಸೂಚಕ ಆಶೀರ್ವಾದ ಕೊಡುತ್ತಾ ಕೈಮುಗಿದು ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ಉಪಸ್ಥಿತರಾದರು.॥17॥

ತಾನಬ್ರವೀತ್ತತೋ ವಾಕ್ಯಂ ರಾವಣೋ ರಾಕ್ಷಸಾಧಿಪಃ ।
ಚಾರಾನ್ ಪ್ರತ್ಯಾಯಿಕಾನ್ ಶೂರಾನ್ ಧೀರಾನ್ ವಿಗತಸಾಧ್ವಸಾನ್ ॥

ಆ ಎಲ್ಲ ಗುಪ್ತಚರರು ವಿಶ್ವಾಸಿಗಳೂ, ಶೂರ-ಧೀರ, ನಿರ್ಭಯರೂ ಆಗಿದ್ದು. ರಾಕ್ಷಸ ರಾಜ ರಾವಣನು ಅವರಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದನು.॥18॥

ಇತೋ ಗಚ್ಛತ ರಾಮಸ್ಯ ವ್ಯವಸಾಯಂ ಪರೀಕ್ಷಿತುಮ್ ।
ಮಂತ್ರೇಷ್ವಭ್ಯಂತರಾ ಯೇಽಸ್ಯ ಪ್ರೀತ್ಯಾ ತೇನ ಸಮಾಗತಾಃ ॥

ನೀವು ಈಗಲೇ ಹೋಗಿ ವಾನರ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ರಾಮನ ನಿಶ್ಚಯ ವೇನಿದೆ? ಇದನ್ನು ತಿಳಿಯಲು, ಗುಪ್ತಸಮಾಲೋಚನೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವ ಅಂತರಂಗ ಮಂತ್ರಿಗಳ ಹಾಗೂ ಅವನಿಗೆ ಭೇಟಿಯಾಗುವ ಮಿತ್ರರ ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲರ ನಿಶ್ಚಿತ ವಿಚಾರವೇನು? ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಿರಿ.॥19॥

ಕಥಂ ಸ್ವಪಿತಿ ಜಾಗರ್ತಿ ಕಿಮದ್ಯ ಚ ಕರಿಷ್ಯತಿ ।
ವಿಜ್ಞಾಯ ನಿಪುಣಂ ಸರ್ವಮಾಗಂತವ್ಯಮಶೇಷತಃ ॥

ಅವರು ಹೇಗೆ ಮಲಗುತ್ತಾರೆ? ಹೇಗೆ ಎಚ್ಚರವಾಗಿರುತ್ತಾರೆ? ಇಂದು ಏನು ಮಾಡುವರು? ಇದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಸರಿಯಾಗಿ ತಿಳಿದು ಮರಳಿ ಬನ್ನಿರಿ.॥20॥

ಚಾರೇಣವಿದಿತಃ ಶತ್ರುಃ ಪಂಡಿತೈರ್ವಸುಧಾಧಿಪೈಃ ।
ಯುದ್ಧೇ ಸ್ವಲ್ಪೇನ ಯತ್ನೇನ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ನಿರಸ್ಯತೇ ॥

ಗುಪ್ತಚರರ ಮೂಲಕ ಶತ್ರುವಿನ ಗತಿ-ವಿಧಾನವನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಂಡರೆ ಬುದ್ಧಿವಂತ ರಾಜನು ಅಲ್ಪಪ್ರಯತ್ನದಿಂದಲೇ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಹೊಡೆದೋಡಿಸಿ ಬಿಡುವನು.॥21॥

ಚಾರಾಸ್ತು ತೇ ತಥೇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಪ್ರಹೃಷ್ಟಾ ರಾಕ್ಷಸೇಶ್ವರಮ್ ।
ಶಾರ್ದೂಲಮಗ್ರತಃ ಕೃತ್ವಾ ತತಶ್ಚಕ್ರುಃ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಮ್ ॥

‘ಹಾಗೆಯೇ ಆಗಲೀ’ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಹರ್ಷಗೊಂಡ ಗುಪ್ತಚರರು ಶಾರ್ದೂಲನನ್ನು ಮುಂದುಮಾಡಿ ರಾವಣನಿಗೆ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಮಾಡಿದರು.॥22॥

ತತಸ್ತಂ ತು ಮಹಾತ್ಮಾನಂ ಚಾರಾ ರಾಕ್ಷಸ ಸತ್ತಮಮ್ ।
ಕೃತ್ವಾ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಂ ಜಗ್ಮುರ್ಯತ್ರ ರಾಮಃ ಸಲಕ್ಷ್ಮಣಃ ॥

ಹೀಗೆ ರಾವಣೇಶ್ವರನಿಗೆ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಮಾಡಿ ಆ ಗುಪ್ತಚರರು ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಸಹಿತ ಶ್ರೀರಾಮನು ವಿರಾಜಿಸುತ್ತಿದ್ದಲ್ಲಿಗೆ ಹೋದರು.॥23॥

ತೇ ಸುವೇಲಸ್ಯ ಶೈಲಸ್ಯ ಸಮೀಪೇ ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣೌ ।
ಪ್ರಚ್ಛನ್ನಾ ದದೃಶುರ್ಗತ್ವಾ ಸಸುಗ್ರೀವ ವಿಭೀಷಣೌ ॥

ಸುವೇಲ ಪರ್ವತದ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಆ ಗುಪ್ತಚರರು ಅಡಗಿದ್ದು ಶ್ರೀರಾಮ, ಲಕ್ಷ್ಮಣ, ಸುಗ್ರೀವ ಮತ್ತು ವಿಭೀಷಣರನ್ನು ನೋಡಿದರ.॥24॥

ಪ್ರೇಕ್ಷಮಾಣಾಶ್ಚಮೂಂ ತಾಂ ಚ ಬಭೂವುರ್ಭಯವಿಹ್ವಲಾಃ ।
ತೇ ತು ಧರ್ಮಾತ್ಮನಾ ದೃಷ್ಟಾ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರೇಣ ರಾಕ್ಷಸಾಃ ॥

ವಾನರರ ಆ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ನೋಡಿ ಭಯದಿಂದ ವ್ಯಾಕುಲರಾದರು. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ರಾಕ್ಷಸರಾಜ ವಿಭೀಷಣನು ಆ ಗುಪ್ತಚರ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ನೋಡಿದನು.॥25॥

ವಿಭೀಷಣೇನ ತತ್ರಸ್ಥಾ ನಿಗೃಹೀತಾ ಯದೃಚ್ಛಯಾ ।
ಶಾರ್ದೂಲೋ ಗ್ರಾಹಿತಸ್ತ್ವೇಕಃ ಪಾಪೋಽಯಮಿತಿ ರಾಕ್ಷಸಃ ॥

ಆಗ ಅವನು ಅಕಸ್ಮಾತ್ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿರುವ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಗದರಿಸಿ, ಶಾರ್ದೂಲನೊಬ್ಬನನ್ನು ಇವನು ಪಾಪಿ ಎಂದು ತಿಳಿದು ಬಂಧಿಸಿದನು.॥26॥

ಮೋಚಿತಃ ಸೋಽಪಿ ರಾಮೇಣ ವಧ್ಯಮಾನಃ ಪ್ಲವಂಗಮೈಃ ।
ಆನೃಶಂಸ್ಯೇನ ರಾಮೇಣ ಮೋಚಿತಾ ರಾಕ್ಷಸಾಃ ಪರೇ ॥

ಮತ್ತೆ ವಾನರರು ಅವನನ್ನು ಬಡಿಯತೊಡಗಿದರು. ಆಗ ಶ್ರೀರಾಮನು ದಯೆದೋರಿ ಅವನನ್ನು ಹಾಗೂ ಇತರ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದನು.॥27॥

ವಾನರೈ ರರ್ದಿತಾಸ್ತೇ ತು ವಿಕ್ರಾಂತೈರ್ಲಘುವಿಕ್ರಮೈಃ ।
ಪುನರ್ಲಂಕಾಮನುಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಶ್ವಸಂತೋ ನಷ್ಟಚೇತಸಃ ॥

ಬಲವಿಕ್ರಮ ಸಂಪನ್ನ ಶೀಘ್ರ ಪರಾಕ್ರಮಿ ವಾನರರಿಂದ ಏಟು ತಿಂದು ಆ ರಾಕ್ಷಸರ ಜಂಘಾಬಲ ಉಡುಗಿಹೋಯಿತು. ಅವರು ಏದುಸಿರು ಬಿಡುತ್ತಾ ಲಂಕೆಗೆ ತೆರಳಿದರು.॥28॥

ತತೋ ದಶಗ್ರೀವ ಮುಪಸ್ಥಿತಾಸ್ತೇ
ಚಾರಾ ಬಹಿರ್ನಿತ್ಯಚರಾ ನಿಶಾಚರಾಃ ।
ಗಿರೇಃ ಸುವೇಲಸ್ಯ ಸಮೀಪವಾಸಿನಂ
ನ್ಯವೇದಯನ್ ರಾಮಬಲಂ ಮಹಾಬಲಾಃ ॥

ರಾವಣನ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ಉಪಸ್ಥಿತರಾದ ಗುಪ್ತಚರರು ಸದಾ ಹೊರಗೆ ಸಂಚರಿಸುವ ಆ ಮಹಾಬಲೀ ನಿಶಾಚರರು-ಶ್ರೀರಾಮಚಂದ್ರನ ಸೈನ್ಯವು ಸುವೇಲಾ ಪರ್ವತದ ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಬೀಡುಬಿಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರು.॥29॥

ಶ್ರೀವಾಲ್ಮೀಕಿ ವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಯುದ್ಧಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ಇಪ್ಪತ್ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಸರ್ಗ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು.॥29॥