०२२ वालिमरणम्

ವಾಲಿಯು ಸುಗ್ರೀವ ಮತ್ತು ಅಂಗದರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮನಸ್ಸಿನ ಮಾತನ್ನು ತಿಳಿಸಿ ಪ್ರಾಣತ್ಯಾಗಮಾಡಿದುದು

ವೀಕ್ಷಮಾಣಸ್ತು ಮಂದಾಸುಃ ಸರ್ವತೋ ಮಂದಮುಚ್ಛ್ವಸನ್ ।
ಆದಾವೇವ ತು ಸುಗ್ರೀವಂ ದದರ್ಶಾನುಜಮಗ್ರತಃ ॥

ವಾಲಿಯ ಪ್ರಾಣಗಳ ಗತಿಯು ಶಿಥಿಲವಾಗಿತ್ತು. ಅವನು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಊರ್ಧ್ವಶ್ವಾಸ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಎಲ್ಲೆಡೆ ನೋಡ ತೊಡಗಿದನು. ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲಿಗೆ ಎದುರಿಗೆ ನಿಂತ ತಮ್ಮನಾದ ಸುಗ್ರೀವನನ್ನು ನೋಡಿದನು.॥1॥

ತಂ ಪ್ರಾಪ್ತವಿಜಯಂ ವಾಲೀ ಸುಗ್ರೀವಂ ಪ್ಲವಗೇಶ್ವರಮ್ ।
ಆಭಾಷ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಯಾ ವಾಚಾ ಸಸ್ನೇಹಮಿದಮಬ್ರವೀತ್ ॥

ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ವಿಜಯ ಪಡೆದ ಆ ವಾನರರಾಜ ಸುಗ್ರೀವನನ್ನು ಸಂಬೋಧಿಸುತ್ತಾ ವಾಲಿಯು ಬಹಳ ಸ್ನೇಹದಿಂದ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಇಂತು ನುಡಿದನು.॥2॥

ಸುಗ್ರೀವ ದೋಷೇಣ ನ ಮಾಂ ಗಂತುಮರ್ಹಸಿ ಕಿಲ್ಬಿಷಾತ್ ।
ಕೃಷ್ಯಮಾಣಂ ಭವಿಷ್ಯೇಣ ಬುದ್ಧಿಮೋಹೇನ ಮಾಂ ಬಲಾತ್ ॥

ಸುಗ್ರೀವನೇ! ಹಿಂದಿನ ಜನ್ಮದ ಯಾವುದೋ ಪಾಪದಿಂದ ಅವಶ್ಯವಾಗಿ ಬುದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ಮೋಹ ಉಂಟಾಗಿ ನನ್ನನ್ನು ಬಲವಂತವಾಗಿ ಸೆಳೆದುಕೊಂಡಿತ್ತು, ಅದರಿಂದ ನಾನು ನಿನ್ನನ್ನು ಶತ್ರು ಎಂದು ತಿಳಿದಿದ್ದೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ನನ್ನಿಂದ ನಿನಗೂ ಅಪರಾಧವಾಯಿತು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ನೀನು ನನ್ನ ಕುರಿತು ದೋಷದೃಷ್ಟಿ ಇರಿಸಬಾರದು.॥3॥

ಯುಗಪದ್ವಿಹಿತಂ ತಾತ ನ ಮನ್ಯೇ ಸುಖಮಾವಯೋಃ ।
ಸೌಹಾರ್ದಂ ಭ್ರಾತೃಯುಕ್ತಂ ಹಿ ತದಿದಂ ಜಾತನಾನ್ಯಥಾ ॥

ಅಯ್ಯಾ! ನಾವಿಬ್ಬರೂ ಜೊತೆಯಾಗಿ ಸುಖ ಭೋಗಿಸುವುದು ವಿಧಿಗೆ ಸಮ್ಮತವಿರಲಿಲ್ಲ, ಆದ್ದರಿಂದ ಇಬ್ಬರು ಸೋದರರಲ್ಲಿ ಇರಬೇಕಾದ ಪ್ರೇಮವು ಇರದೆ ವಿಪರೀತ ವೈರಭಾವವೇ ಉಂಟಾಯಿತು.॥4॥

ಪ್ರತಿಪದ್ಯ ತ್ವಮದ್ಯೈವ ರಾಜ್ಯಮೇಷಾಂ ವನೌಕಸಾಮ್ ।
ಮಾಮಪ್ಯದ್ಯೈವ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ವಿದ್ಧಿ ವೈವಸ್ವತಕ್ಷಯಮ್ ॥

ತಮ್ಮ! ನೀನು ಇಂದೇ ಈ ವಾನರರ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸು. ನಾನು ಈಗಲೇ ಯಮನ ಮನೆಗೆ ಹೋಗಲು ಸಿದ್ಧನಾಗಿರುವೆ ಎಂದು ತಿಳಿ.॥5॥

ಜೀವಿತಂ ಚ ಹಿ ರಾಜ್ಯಂ ಚ ಶ್ರಿಯಂ ಚ ವಿಪುಲಾಂ ತಥಾ ।
ಪ್ರಜಹಾಮ್ಯೇಷ ವೈ ತೂರ್ಣಮಹಂ ಚಾಗರ್ಹಿತಂ ಯಶಃ ॥

ನಾನು ನನ್ನ ಜೀವನ, ರಾಜ್ಯ, ವಿಪುಲ ಸಂಪತ್ತು, ಪ್ರಶಂಸಿತ ಯಶವನ್ನು ಕೂಡಲೇ ತ್ಯಜಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.॥6॥

ಅಸ್ಯಾಂ ತ್ವಹಮನಸ್ಥಾಯಾಂ ವೀರ ವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಯದ್ವಚಃ ।
ಯದ್ಯಪ್ಯಸುಕರಂ ರಾಜನ್ ಕರ್ತುಮೇವ ತ್ವಮರ್ಹಸಿ ॥

ವೀರ ರಾಜನೇ! ಈ ಅವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ನಾನು ಹೇಳುವುದು ಮಾಡುವುದರಲ್ಲಿ ಕಠಿಣವಾಗಿದ್ದರೂ ನೀನು ಅದನ್ನು ಅವಶ್ಯವಾಗಿ ಮಾಡಬೇಕು.॥7॥

ಸುಖಾರ್ಹಂ ಸುಖ ಸಂವೃದ್ಧಂ ಬಾಲಮೇನಮಬಾಲಿಶಮ್ ।
ಭಾಷ್ಪಪೂರ್ಣಮುಖಂ ಪಶ್ಯ ಭೂಮೌ ಪತಿತಮಂಗದಮ್ ॥

ನೋಡು, ನನ್ನ ಮಗ ಅಂಗದ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿರುವನು. ಅವನ ಮುಖ ಕಂಬನಿಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದೆ. ಇವನು ಸುಖದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದಿರುವವನು ಮತ್ತು ಸುಖ ಭೋಗಿಸಲು ಯೋಗ್ಯನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಬಾಲಕನಾಗಿದ್ದರೂ ಮೂರ್ಖನಾಗಿಲ್ಲ.॥8॥

ಮಮ ಪ್ರಾಣೈಃ ಪ್ರಿಯತರಂ ಪುತ್ರಂ ಪುತ್ರಮಿವೌರಸಮ್ ।
ಮಯಾ ಹೀನಮಹೀನಾರ್ಥಂ ಸರ್ವತಃ ಪರಿಪಾಲಯ ॥

ಇವನು ನನಗೆ ಪ್ರಾಣಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಿಯನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ನಾನಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ನೀನು ಇವನನ್ನು ತನ್ನ ಮಗನಂತೇ ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಇವನಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸುಖ-ಸೌಲಭ್ಯವೂ ಕೊರತೆಯಾಗದಂತೆ, ಸದಾ ಇವನನ್ನು ಎಲ್ಲೆಡೆ ರಕ್ಷಿಸಬೇಕು.॥9॥

ತ್ವಮಪ್ಯಸ್ಯ ಪಿತಾ ದಾತಾ ಪರಿತ್ರಾತಾ ಚ ಸರ್ವಶಃ ।
ಭಯೇಷ್ವಭಯದಶ್ಚೈವ ಯಥಾಹಂ ಪ್ಲವಗೇಶ್ವರ ॥

ವಾನರರಾಜನೇ! ನನ್ನಂತೆಯೇ ನೀನೂ ಇವನಿಗೆ ತಂದೆ, ದಾತಾ, ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ರಕ್ಷಕ ಮತ್ತು ಭಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಭಯ ಕೊಡುವವನಾಗಿರುವೆ.॥10॥

ಏಷ ತಾರಾತ್ಮಜಃ ಶ್ರೀಮಾಂಸ್ತ್ವಯಾ ತುಲ್ಯಪರಾಕ್ರಮಃ ।
ರಕ್ಷಸಾಂ ತು ವಧೇ ತೇಷಾಮಗ್ರತಸ್ತೇ ಭವಿಷ್ಯತಿ ॥

ತಾರೆಯ ಈ ತೇಜಸ್ವೀ ಪುತ್ರನು ನಿನ್ನಂತೆಯೇ ಪರಾಕ್ರಮಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಆ ರಾಕ್ಷಸರ ವಧೆಯ ಸಮಯ ಇವನು ಸದಾ ನಿನ್ನ ಮುಂದೆಯೇ ಇರುವನು.॥11॥

ಅನುರೂಪಾಣಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ವಿಕ್ರಮ್ಯ ಬಲವಾನ್ರಣೇ ।
ಕರಿಷ್ಯತ್ಯೇಷ ತಾರೇಯಸ್ತೇಜಸ್ವೀ ತರುಣೋಂಽಗದಃ ॥

ಈ ಬಲವಂತ ತೇಜಸ್ವೀ ತರುಣ ತಾರಾ ಕುಮಾರ ಅಂಗದನು ರಣಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತಾ ತನಗೆ ಯೋಗ್ಯವಾದ ಕರ್ಮವನ್ನೇ ಮಾಡುವನು.॥12॥

ಸುಷೇಣದುಹಿತಾ ಚೇಯಮರ್ಥಸೂಕ್ಷ್ಮವಿನಿಶ್ಚಯೇ ।
ಔತ್ಪಾತ್ತಿಕೇ ಚ ವಿವಿಧೇ ಸರ್ವತಃ ಪರಿನಿಷ್ಠಿತಾ ॥

ಸುಷೇಣನ ಪುತ್ರಿಯಾದ ಈ ತಾರೆಯು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವಿಷಯಗಳ ನಿರ್ಣಯದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರದ ಉತ್ಪಾತಗಳ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಅರಿಯಲು ಸರ್ವಥಾ ನಿಪುಣಳಾಗಿದ್ದಾಳೆ.॥13॥

ಯದೇಷಾ ಸಾಧ್ವಿತಿ ಬ್ರೂಯಾತ್ಕಾರ್ಯಂ ತನ್ಮುಕ್ತಸಂಶಯಮ್ ।
ನಹಿ ತಾರಾಮತಂ ಕಿಂಚಿದನ್ಯಥಾ ಪರಿವರ್ತತೇ ॥

ಯಾವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಒಳ್ಳೆಯದೆಂದು ತಿಳಿಸುವಳೋ, ಅದನ್ನು ಸಂದೇಹರಹಿತನಾಗಿ ಮಾಡು. ತಾರೆಯ ಯಾವುದೇ ಸಮ್ಮತಿಯ ಪರಿಣಾಮ ವಿಪರೀತವಾಗಲಾರದು.॥14॥

ರಾಘವಸ್ಯ ಚ ತೇ ಕಾರ್ಯಂ ಕರ್ತವ್ಯಮವಿಶಂಕಯಾ ।
ಸ್ಯಾದಧರ್ಮೋ ಹ್ಯಕರಣೇ ತ್ವಾಂ ಚ ಹಿಂಸ್ಯಾದಮಾನಿತಃ ॥

ಶ್ರೀರಾಮಚಂದ್ರನ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನೀನು ನಿಶ್ಶಂಕನಾಗಿ ಮಾಡಬೇಕು. ಅದನ್ನು ಮಾಡದಿದ್ದರೆ ನಿನಗೆ ಪಾಪ ತಟ್ಟೀತು ಮತ್ತು ಅಪಮಾನಿತನಾಗಿ ಶ್ರೀರಾಮನು ನಿನ್ನನ್ನು ಕೊಂದುಹಾಕಬಹುದು.॥15॥

ಇಮಾಂ ಚ ಮಾಲಾಮಾಧತ್ಸ್ವ ದಿವ್ಯಾಂ ಸುಗ್ರೀವ ಕಾಂಚನೀಮ್ ।
ಉದಾರಾ ಶ್ರೀಃ ಸ್ಥಿತಾ ಹ್ಯಸ್ಯಾಂ ಸಂಪ್ರಜಹ್ಯಾನ್ಮೃತೇ ಮಯಿ ॥

ಸುಗ್ರೀವನೇ! ನನ್ನ ಈ ಸ್ವರ್ಣಮಾಲೆಯನ್ನು ನೀನು ಧರಿಸು. ಇದರಲ್ಲಿ ಉದಾರ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯು ವಾಸಿಸುವಳು. ನಾನು ಸತ್ತು ಹೋದ ಮೇಲೆ ಇದರ ಶ್ರೀಯು ನಾಶವಾದೀತು. ಆದ್ದರಿಂದ ಈಗಿನಿಂದಲೇ ಧರಿಸು.॥16॥

ಇತ್ಯೇವಮುಕ್ತಃ ಸುಗ್ರೀವೋ ವಾಲಿನಾ ಭ್ರಾತೃಸೌಹೃದಾತ್ ।
ಹರ್ಷಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಪುನರ್ದೀನೋ ಗ್ರಹಗ್ರಸ್ತ ಇವೋಡುರಾಟ್ ॥

ವಾಲಿಯು ಭ್ರಾತೃಸ್ನೇಹದ ಕಾರಣ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದಾಗ ಅವನ ವಧೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಆದ ಹರ್ಷವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಚಂದ್ರನಿಗೆ ಗ್ರಹಣ ಹಿಡಿದಂತೆ ಸುಗ್ರೀವನು ಪುನಃ ದುಃಖಿತನಾದನು.॥17॥

ತದ್ವಾಲಿವಚನಾಚ್ಛಾಂತಃ ಕುರ್ವನ್ ಯುಕ್ತಮತಂದ್ರಿತಃ ।
ಜಗ್ರಾಹ ಸೋಽಭ್ಯನುಜ್ಞಾತೋ ಮಾಲಾಂ ತಾಂ ಚೈವ ಕಾಂಚನೀಮ್ ॥

ವಾಲಿಯ ಆ ಮಾತಿನಿಂದ ಸುಗ್ರೀವನ ವೈರಭಾವ ಶಾಂತವಾಯಿತು. ಅವನು ಎಚ್ಚರಗೊಂಡು ವರ್ತಿಸತೊಡಗಿದನು. ಅವನು ಅಣ್ಣನ ಆಜ್ಞೆಯಂತೆ ಆ ಸ್ವರ್ಣಮಾಲೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದನು.॥18॥

ತಾಂ ಮಾಲಾಂ ಕಾಂಚನೀಂ ದತ್ತ್ವಾ ಚೈವಾತ್ಮಜ ಸ್ಥಿತಮ್ ।
ಸಂಸಿದ್ಧಃ ಪ್ರೇತ್ಯಭಾವಾಯ ಸ್ನೇಹಾದಂಗದಮಬ್ರವೀತ್ ॥

ಸುಗ್ರೀವನಿಗೆ ಆ ಸ್ವರ್ಣಮಯಿ ಮಾಲೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟ ಬಳಿಕ ವಾಲಿಯು ಸಾಯಲು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದನು ಮತ್ತೆ ತನ್ನ ಎದುರಿಗೆ ನಿಂತಿರುವ ಅಂಗದನ ಕಡೆಗೆ ನೋಡಿ ಸ್ನೇಹದಿಂದ ಹೇಳಿದನು.॥19॥

ದೇಶಕಾಲೌ ಭಜಸ್ವಾದ್ಯ ಕ್ಷಮಮಾಣಃ ಪ್ರಿಯಾಪ್ರಿಯೇ ।
ಸುಖದುಃಖಸಹಃ ಕಾಲೇ ಸುಗ್ರೀವವಶಗೋ ಭವ ॥

ಮಗನೇ! ಈಗ ದೇಶ ಕಾಲವನ್ನು ತಿಳಿ-ಯಾವಾಗ ಎಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ವರ್ತಿಸಬೇಕೆಂದು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿ ಅದರಂತೆ ಆಚರಣೆ ಮಾಡು. ಸಮಯಾನುಸಾರ ಪ್ರಿಯ-ಅಪ್ರಿಯ, ಸುಖ-ದುಃಖ ಎದುರಾದರೂ ಅದನ್ನು ಸಹಿಸು. ತನ್ನ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಕ್ಷಮಾಭಾವ ಧರಿಸು ಹಾಗೂ ಸದಾ ಸುಗ್ರೀವನ ಆಜ್ಞೆಯಲ್ಲೇ ಇರು.॥20॥

ಯಥಾ ಹಿ ತ್ವಂ ಮಹಾಬಾಹೋ ಲಾಲಿತಃ ಸತತಂ ಮಯಾ ।
ನ ತಥಾ ವರ್ತಮಾನಂ ತ್ವಾಂ ಸುಗ್ರೀವೋ ಬಹು ಮನ್ಯತೇ ॥

ಮಹಾಬಾಹುವೇ! ನಾನು ನಿನ್ನನ್ನು ಮುದ್ದಿನಿಂದ ಸಾಕುತ್ತಿದ್ದಾಗ ನೀನು ಹೇಗೆ ಇರುತ್ತಿದ್ದೆಯೋ, ಹಾಗೆಯೇ ಈಗಲೂ ವರ್ತಿಸಿದರೆ ಸುಗ್ರೀವನು ನಿನ್ನನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆದರಿಸಲಾರನು.॥21॥

ನಾಸ್ಯಾಮಿತ್ರೈರ್ಗತಂ ಗಚ್ಛೇರ್ಮಾ ಶತ್ರುಭಿರರಿಂದಮ ।
ಭರ್ತುರರ್ಥಪರೋ ದಾಂತಃ ಸುಗ್ರೀವವಶಗೋ ಭವ ॥

ಶತ್ರುದಮನ ಅಂಗದ! ನೀನು ಅವನ ಶತ್ರುಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೈಜೋಡಿಸಬೇಡ. ಅವನ ಮಿತ್ರರಲ್ಲದವರನ್ನು ಸೇರಬೇಡ. ತನ್ನ ಇಂದ್ರಿಯಗಳನ್ನು ಹತೋಟಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಸದಾ ನಿನ್ನ ಸ್ವಾಮಿ ಸುಗ್ರೀವನ ಕಾರ್ಯಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ತತ್ಪರನಾಗಿರು.॥22॥

ನ ಚಾತಿಪ್ರಣಯಃ ಕಾರ್ಯಃ ಕರ್ತವ್ಯೋಽಪ್ರಣಯಶ್ಚ ತೇ ।
ಉಭಯಂ ಹಿ ಮಹಾದೋಷಂ ತಸ್ಮಾದಂತರದೃಗ್ಭವ ॥

ಯಾರೊಂದಿಗೂ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರೇಮವಿಡಬೇಡ ಹಾಗೂ ಪ್ರೇಮದ ಸರ್ವಥಾ ಅಭಾವವನ್ನು ಮಾಡಬೇಡ; ಏಕೆಂದರೆ ಇವೆರಡೂ ಮಹಾದೋಷವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಮಧ್ಯಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲೇ ದೃಷ್ಟಿ ಇರಲಿ.॥23॥

ಇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾಥ ವಿವೃತ್ತಾಕ್ಷಃ ಶರಸಂಪೀಡಿತೋ ಭೃಶಮ್ ।
ವಿವೃತೈರ್ದಶನೈರ್ಭೀಮೈರ್ಬಭೂವೋತ್ಕ್ರಾಂತಜೀವಿತಃ ॥

ಹೀಗೆ ಹೇಳಿ ಬಾಣದ ಆಘಾತದಿಂದ ಅತ್ಯಂತ ಗಾಯಗೊಂಡ ವಾಲಿಯ ಕಣ್ಣು ತಿರುಗತೊಡಗಿದವು. ಅವನ ಭಯಂಕರ ಹಲ್ಲುಗಳು ತೆರೆದು ಕೊಂಡವು ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಣಪಕ್ಷಿ ಹಾರಿಹೋಯಿತು.॥24॥

ತತೋ ವಿಚುಕ್ರುಶುಸ್ತತ್ರ ವಾನರಾ ಹತಯೂಥಪಾಃ ।
ಪರಿದೇವಯಮಾನಾಸ್ತೇ ಸರ್ವೇ ಪ್ಲವಗಸತ್ತಮಾಃ ॥

ಆಗ ತಮ್ಮ ಯೂಥಪತಿಯ ಮೃತ್ಯುವಾದಾಗ ಎಲ್ಲ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಾನರರು ಜೋರಾಗಿ ಅಳುತ್ತಾ ವಿಲಪಿಸತೊಡಗಿದರು.॥25॥

ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾಹ್ಯದ್ಯ ಶೂನ್ಯಾ ಚ ಸ್ವರ್ಗತೇ ವಾನರೇಶ್ವರೇ ।
ಉದ್ಯಾನಾನಿ ಚ ಶೂನ್ಯಾನಿ ಪರ್ವತಾಃ ಕಾನನಾನಿ ಚ ॥

ಅಯ್ಯೋ! ಇಂದು ವಾನರರಾಜ ವಾಲಿಯು ಸ್ವರ್ಗಸ್ಥನಾದ್ದರಿಂದ ಇಡೀ ಕಿಷ್ಕಿಂಧೆ ಬರಿದಾಯಿತು. ಉದ್ಯಾನ, ಪರ್ವತ, ವನಗಳೂ, ಪಾಳುಬಿದ್ದಂತಾದವು.॥26॥

ಹತೇ ಪ್ಲವಗಶಾರ್ದೂಲೇ ನಿಷ್ಪ್ರಭಾ ವಾನರಾಃ ಕೃತಾಃ ।
ಯಸ್ಯ ವೇಗೇನ ಮಹತಾ ಕಾನನಾನಿ ವನಾನಿ ಚ ॥
ಪುಷ್ಪೌಘೇಣಾನುಬಧ್ಯಂತೇ ಕರಿಷ್ಯತಿ ತದದ್ಯ ಕಃ ।

ವಾನರ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಾಲಿಯು ಸತ್ತುಹೋದದ್ದರಿಂದ ಎಲ್ಲ ವಾನರರು ಕಳಾಹೀನರಾದರೂ, ಯಾರ ಮಹಾ ಪ್ರತಾಪದಿಂದ ಸಮಸ್ತ ಕಾನನ, ವನಗಳು ಪುಷ್ಪಸಮೂಹಗಳಿಂದ ಸದಾ ಕೂಡಿದ್ದವೋ, ಇಂದು ಅವನು ಇಲ್ಲದಿರುವಾಗ ಯಾರು ಇಂತಹ ಚಮತ್ಕಾರ ಮಾಡಬಲ್ಲನು.॥27½॥

ಯೇನ ದತ್ತಂ ಮಹದ್ಯುದ್ಧಂಗಂಧರ್ವಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ ॥

ಗೋಲಭಸ್ಯ ಮಹಾಬಾಹೋರ್ದಶ ವರ್ಷಾಣಿ ಪಂಚ ಚ ।
ನೈವ ರಾತ್ರೌ ನ ದಿವಸೇ ತದ್ಯುದ್ಧಮುಪಶಾಮ್ಯತಿ ॥

ಅವನು ಮಹಾಮನಾ ಮಹಾಬಾಹು ಗೋಲಭ ಎಂಬ ಗಂಧರ್ವನಿಗೆ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಅವಕಾಶ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದನು. ಆ ಯುದ್ಧವು ಹದಿನೈದು ವರ್ಷ ಒಂದೇ ಸಮನೆ ಹಗಲು-ರಾತ್ರಿ ನಿಲ್ಲದೆ ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಇತ್ತು.॥28-29॥

ತತಸ್ತು ಷೋಡಶೇ ವರ್ಷೇ ಗೋಲಭೋ ವಿನಿಪಾತಿತಃ ।
ತಂ ಹತ್ವಾ ದುರ್ವಿನೀತಂ ತು ವಾಲೀ ದಂಷ್ಟ್ರಾಕರಾಲವಾನ್ ।
ಸರ್ವಾಭಯಂಕರೋಽಸ್ಮಾಕಂ ಕಥಮೇಷ ನಿಪಾತಿತಃ ॥

ಅನಂತರ ಹದಿನಾರನೆಯ ವರ್ಷ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತಲೇ ಗೋಲಭನು ವಾಲಿಯ ಕೈಯಿಂದ ಹತನಾದನು. ಆ ದುಷ್ಟ ಗಂಧರ್ವನನ್ನು ವಧಿಸಿದ ವಿಕರಾಳ ದಾಡೆಗಳುಳ್ಳ ವಾಲಿಯು ನಮಗೆಲ್ಲರಿಗೂ ಅಭಯದಾನ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದನು. ಅದೇ ನಮ್ಮ ಸ್ವಾಮಿ ವಾನರರಾಜ ಸ್ವತಃ ಹೇಗೆ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟನು.॥30॥

ಹತೇ ತು ವೀರೇ ಪ್ಲವಗಾಧಿಪೇ ತದಾ
ಪ್ಲವಂಗಮಾಸ್ತತ್ರ ನ ಶರ್ಮ ಲೇಭಿರೇ ।
ವನೇಚರಾಃ ಸಿಂಹಯುತೇ ಮಹಾವನೇ
ಯಥಾ ಹಿ ಗಾವೋ ನಿಹತೇ ಗವಾಂ ಪತೌ ॥

ಆಗ ವೀರ ವಾನರ ರಾಜ ವಾಲಿಯು ಸತ್ತುಹೋದಾಗ ಸಿಂಹದಿಂದ ವ್ಯಾಪ್ತವಾದ ಮಹಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಗೂಳಿಯನ್ನು ಸಿಂಹವು ಕೊಂದಬಿಟ್ಟರೆ ಗೋವುಗಳು ಭ್ರಾಂತರಾಗುವಂತೆ ವನಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುವ ವಾನರರು ಭ್ರಾಂತರಾದರು.॥31॥

ತತಸ್ತು ತಾರಾ ವ್ಯಸನಾರ್ಣವಾಪ್ಲುತಾ
ಮೃತಸ್ಯ ಭರ್ತುರ್ವದನಂ ಸಮೀಕ್ಷ್ಯ ಸಾ ।
ಜಗಾಮ ಭೂಮಿಂ ಪರಿರಭ್ಯ ವಾಲಿನಂ
ಮಹಾದ್ರುವಂ ಛಿನ್ನಮಿವಾಶ್ರಿತಾ ಲತಾ ॥

ಅನಂತರ ಶೋಕಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದ ತಾರೆಯು ಸತ್ತುಹೋಗಿರುವ ತನ್ನ ಪತಿಯ ಕಡೆಗೆ ನೋಡಿದಾಗ ಅವಳು ವಾಲಿಯನ್ನು ಆಲಿಂಗಿಸಿಕೊಂಡು ಕಡಿದು ಹಾಕಿದ ಮರಕ್ಕೆ ಹಬ್ಬಿದ ಬಳ್ಳಿಯು ನೆಲಕ್ಕೆ ಬೀಳುವಂತೆ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದುಬಿಟ್ಟಳು.॥32॥

ಶ್ರೀ ವಾಲ್ಮೀಕಿವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾಕಾಂಡದ ಇಪ್ಪತ್ತೆರಡನೆಯ ಸರ್ಗ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಯಿತು. ॥22॥