०१२ रामकृतसप्ततालच्छेदनम्

ಶ್ರೀರಾಮನು ಏಳು ಸಾಲ ವೃಕ್ಷಗಳನ್ನು ಭೇದಿಸಿದುದು, ಶ್ರೀರಾಮನ ಆಜ್ಞೆಯಂತೆ ಸುಗ್ರೀವನು ವಾಲಿಯನ್ನು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಆಹ್ವಾನಿಸಿದುದು, ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸುಗ್ರೀವನ ಪರಾಜಯ, ಸುಗ್ರೀವನಿಗೆ ಶ್ರೀರಾಮನ ಆಶ್ವಾಸನೆ, ಗುರುತಿಗಾಗಿ ಸುಗ್ರೀವನ ಕೊರಳಿಗೆ ಗಜಪುಷ್ಪಲತೆಯನ್ನು ತೊಡಿಸಿ ಪುನಃ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಿದುದು

ಏತಚ್ಚ ವಚನಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಸುಗ್ರೀವಸ್ಯ ಸುಭಾಷಿತಮ್ ।
ಪ್ರತ್ಯಯಾರ್ಥಂ ಮಹಾತೇಜಾ ರಾಮೋ ಜಗ್ರಾಹ ಕಾರ್ಮುಕಮ್ ॥

ಸುಗ್ರೀವನು ಸುಂದರವಾಗಿ ನುಡಿದ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಮಹಾತೇಜಸ್ವೀ ಶ್ರೀರಾಮನು ಅವನಿಗೆ ವಿಶ್ವಾಸ ಉಂಟಾಗಲು ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡನು.॥1॥

ಸ ಗೃಹೀತ್ವಾ ಧನುರ್ಘೋರಂ ಶರಮೇಕಂ ಚ ಮಾನದಃ ।
ಸಾಲಮುದ್ದಿಶ್ಯ ಚಿಕ್ಷೇಪ ಪೂರಯನ್ ಸ ರವೈರ್ದಿಶಃ ॥

ಬೇರೆಯವರಿಗೆ ಮಾನವನ್ನೀಯುವ ಶ್ರೀರಾಮನು ಆ ಭಯಂಕರ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಮತ್ತು ಒಂದು ಬಾಣವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡನು. ಧನುಷ್ಟಂಕಾರದಿಂದ ಎಲ್ಲ ದಿಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸುತ್ತಾ ಆ ಬಾಣವನ್ನು ಸಾಲವೃಕ್ಷಗಳ ಕಡೆಗೆ ಎಸೆದನು.॥2॥

ಸ ವಿಸೃಷ್ಟೋ ಬಲವತಾ ಬಾಣಃ ಸ್ವರ್ಣಪರಿಷ್ಕೃತಃ ।
ಭಿತ್ತ್ವಾ ಸಾಲಾನ್ಗಿರಿಪ್ರಸ್ಥಂ ಸಪ್ತ ಭೂಮಿಂ ವಿವೇಶ ಹ ॥

ಆ ಬಲವಂತ ವೀರ ಶಿರೋಮಣಿಯು ಬಿಟ್ಟ ಆ ಸುವರ್ಣಭೂಷಿತ ಬಾಣವು ಏಳೂ ಸಾಲ ವೃಕ್ಷಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಬಾರಿಗೆ ಕತ್ತರಿಸಿ, ಪೃಥಿವಿ ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳ ಏಳು ಲೋಕಗಳನ್ನು ಛೇದಿಸುತ್ತಾ ಪಾತಾಳಕ್ಕೆ ಹೊರಟುಹೋಯಿತು.॥3॥

ನಾಯಕಸ್ತು ಮುಹೂರ್ತೇನ ಸಾಲಾನ್ ಭಿತ್ವಾ ಮಹಾಜವಃ ।
ನಿಷ್ಪತ್ಯ ಚ ಪುನಸ್ತೂರ್ಣಂ ತಮೇವ ಪ್ರವಿವೇಶ ಹ ॥

ಈ ಪ್ರಕಾರ ಒಂದೇ ಮುಹೂರ್ತದಲ್ಲಿ ಅವೆಲ್ಲವನ್ನು ಭೇದಿಸಿ ಆ ಮಹಾವೇಗಶಾಲಿ ಬಾಣವು ಪುನಃ ಅಲ್ಲಿಂದ ಹೊರಟು ರಾಮನ ಬತ್ತಳಿಕೆಯನ್ನು ಸೇರಿತು.॥4॥

ತಾನ್ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಸಪ್ತ ನಿರ್ಭಿನ್ನಾನ್ ಸಾಲಾನ್ ವಾನರಪುಂಗವಃ ।
ರಾಮಸ್ಯ ಶರವೇಗೇನ ವಿಸ್ಮಯಂ ಪರಮಂ ಗತಃ ॥

ಶ್ರೀರಾಮನ ಬಾಣದ ವೇಗದಿಂದ ಆ ಏಳೂ ಸಾಲ ವೃಕ್ಷಗಳು ವಿದೀರ್ಣವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡು ವಾನರಶ್ರೇಷ್ಠ ಸುಗ್ರೀವನಿಗೆ ಬಹಳ ವಿಸ್ಮಯವಾಯಿತು.॥5॥

ಸ ಮೂರ್ಧ್ನಾ ನೃಪತದ್ಭೂವೌ ಪ್ರಲಂಬೀಕೃತಭೂಷಣಃ ।
ಸುಗ್ರೀವಃ ಪರಮಪ್ರೀತೋ ರಾಘವಾಯ ಕೃತಾಂಜಲಿಃ ॥

ಜೊತೆಗೆ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸಂತೋಷವೂ ಆಯಿತು. ಸುಗ್ರೀವನು ಕೈಮುಗಿದು, ನೆಲಕ್ಕೆ ಮಸ್ತಕವನ್ನು ಚಾಚಿ ಶ್ರೀರಾಮನಿಗೆ ಸಾಷ್ಟಾಂಗ ನಮಸ್ಕಾರ ಮಾಡಿದನು. ನಮಸ್ಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬಾಗಿದಾಗ ಅವನ ಕಂಠಹಾರಾದಿ ಭೂಷಣಗಳು ತೂಗುತ್ತಿರುವುದು ಕಾಣುತ್ತಿತ್ತು.॥6॥

ಇದಂ ಚೋವಾಚ ಧರ್ಮಜ್ಞಂ ಕರ್ಮಣಾ ತೇನ ಹರ್ಷಿತಃ ।
ರಾಮಂ ಸರ್ವಾಸ್ತ್ರವಿದುಷಾಂ ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಶೂರಮವಸ್ಥಿತಮ್ ॥

ಶ್ರೀರಾಮನ ಆ ಮಹಾನ್ ಕರ್ಮದಿಂದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸನ್ನನಾಗಿ ಸುಗ್ರೀವನು ಎದುರಿಗೆ ನಿಂತಿದ್ದ ಸಮಸ್ತ ಅಸ್ತ್ರವೇತ್ತರಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಧರ್ಮಜ್ಞ, ಶೂರ-ವೀರ ಶ್ರೀರಾಮಚಂದ್ರನಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದನು.॥7॥

ಸೇಂದ್ರಾನಪಿ ಸುರಾನ್ ಸರ್ವಾ ಸ್ತ್ವಂ ಬಾಣೈಃ ಪುರುಷರ್ಷಭ ।
ಸಮರ್ಥಃ ಸಮರೇ ಹಂತುಂ ಕಿಂ ಪುನರ್ವಾಲಿನಂ ಪ್ರಭೋ ॥

ಪುರುಷಶ್ರೇಷ್ಠನೇ! ಭಗವಂತಾ! ನೀನು ತನ್ನ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಸಮರಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನಸಹಿತ ಸಮಸ್ತ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ವಧಿಸಲು ಸಮರ್ಥನಾಗಿರುವೆ ಮತ್ತೆ ವಾಲಿಯನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಏನು ಮಹಾ.॥8॥

ಯೇನ ಸಪ್ತ ಮಹಾಸಾಲಾ ಗಿರಿರ್ಭೂಮಿಶ್ಚ ದಾರಿತಾಃ ।
ಬಾಣೇನೈಕೇನ ಕಾಕುಸ್ಸ್ಥ ಸ್ಥಾತಾ ತೇ ಕೋ ರಣಾಗ್ರತಃ ॥

ಕಾಕುತ್ಸ್ಥನೇ! ನೀನು ಏಳು ದೊಡ್ಡ-ದೊಡ್ಡ ಸಾಲ ವೃಕ್ಷಗಳನ್ನು, ಪರ್ವತ, ಪೃಥಿವಿಯನ್ನು ಒಂದೇ ಬಾಣದಿಂದ ವಿದೀರ್ಣಗೊಳಿಸಿದೆ. ನಿನ್ನ ಎದುರಿಗೆ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಯಾರು ನಿಲ್ಲಬಲ್ಲನು.॥9॥

ಅದ್ಯ ಮೇ ವಿಗತಃ ಶೋಕಃ ಪ್ರೀತಿರದ್ಯ ಪರಾ ಮಮ ।
ಸುಹೃದಂ ತ್ವಾಂ ಸಮಾಸಾದ್ಯ ಮಹೇಂದ್ರವರುಣೋಪಮಮ್ ॥

ಮಹೇಂದ್ರ, ವರುಣನಂತಹ ಪರಾಕ್ರಮಿ ನೀನು ಸುಹೃದನಾಗಿ ಪಡೆದು ಈಗ ನನ್ನ ಎಲ್ಲ ಶೋಕವೂ ದೂರವಾಯಿತು. ಇಂದು ನಾನು ಬಹಳ ಪ್ರಸನ್ನನಾಗಿದ್ದೇನೆ.॥10॥

ತಮದ್ಯೈವ ಪ್ರಿಯಾರ್ಥಂ ಮೇ ವೈರಿಣಂ ಭ್ರಾತೃರೂಪಿಣಮ್ ।
ವಾಲಿನಂ ಜಹಿ ಕಾಕುತ್ಸ್ಥ ಮಯಾ ಬದ್ಧೋಽಯಮಂಜಲಿಃ ॥

ಕಕುತ್ಸ್ಥ ಕುಲಭೂಷಣನೇ! ನಾನು ಕೈ ಮುಗಿಯುತ್ತೇನೆ, ನೀನು ಇಂದೇ ನನ್ನ ಪ್ರಿಯವನ್ನು ಮಾಡಲು ಅಣ್ಣನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಶತ್ರು ವಾಲಿಯನ್ನು ವಧಿಸಿ ಬಿಡು.॥11॥

ತತೋ ರಾಮಃ ಪರಿಷ್ವಜ್ಯ ಸುಗ್ರೀವಂ ಪ್ರಿಯದರ್ಶನಮ್ ।
ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞೋ ಲಕ್ಷ್ಮಣಾನುಗತಂ ವಚಃ ॥

ಸುಗ್ರೀವನು ಶ್ರೀರಾಮನಿಗೆ ಲಕ್ಷ್ಮಣನಂತೆ ಪ್ರಿಯನಾಗಿದ್ದನು. ಅವನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞ ಶ್ರೀರಾಮನು ತನ್ನ ಆ ಪ್ರಿಯ ಸುಹೃದನನ್ನು ಅಪ್ಪಿಕೊಂಡು ಹೀಗೆ ಉತ್ತರಿಸಿದನು.॥12॥

ಅಸ್ಮಾದ್ ಗಚ್ಛಾಮ ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾಂ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಗಚ್ಛ ತ್ವಮಗ್ರತಃ ।
ಗತ್ವಾ ಚಾಹ್ವಯ ಸುಗ್ರೀವ ವಾಲಿನಂ ಭ್ರಾತೃಗಂಧಿನಮ್ ॥

ಸುಗ್ರೀವನೇ! ನಾವು ಇಲ್ಲಿಂದ ಬೇಗನೇ ಕಿಷ್ಕಿಂಧೆಗೆ ಹೋಗುವಾ, ನೀನು ಮುಂದೆ ಹೋಗು, ಸುಮ್ಮನೇ ಅಣ್ಣನೆಂದು ಹೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ವಾಲಿಯನ್ನು ಯುದ್ಧಕ್ಕಾಗಿ ಆಹ್ವಾನಿಸು.॥13॥

ಸರ್ವೇ ತೇ ತ್ವರಿತಂ ಗತ್ವಾ ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾಂ ವಾಲಿನಃ ಪುರೀಮ್ ।
ವೃಕ್ಷೈರಾತ್ಮಾನಮಾವೃತ್ಯ ಹ್ಯತಿಷ್ಠನ್ ಗಹನೇ ವನೇ ॥

ಅನಂತರ ಅವರೆಲ್ಲರೂ ವಾಲಿಯ ರಾಜಧಾನಿ ಕಿಷ್ಕಿಂಧೆಗೆ ಹೋದರು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಗಹನ ವನದೊಳಗೆ ಮರಗಳ ಮರೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ಅಡಗಿಸಿಕೊಂಡು ನಿಂತುಕೊಂಡರು.॥14॥

ಸುಗ್ರೀವೋಽಪ್ಯನದದ್ಘೋರಂ ವಾಲಿನೋಹ್ವಾನಕಾರಣಾತ್ ।
ಗಾಢಂ ಪರಿಹಿತೋ ವೇಗಾನ್ನಾದೈರ್ಭಿಂದನ್ನಿವಾಂಬರಮ್ ॥

ಸುಗ್ರೀವನು ನಡುಕಟ್ಟನ್ನು ಬಿಗಿದು ವಾಲಿಯನ್ನು ಕರೆಯಲು ಭಯಂಕರ ಗರ್ಜನೆ ಮಾಡಿದನು. ಆ ಸಿಂಹನಾದವು ಆಕಾಶವೇ ಹರಿದು ಹೋಗುವಂತಿತ್ತು.॥15॥

ತಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ನಿನದಂ ಭ್ರಾತುಃ ಕ್ರುದ್ಧೋ ವಾಲೀ ಮಹಾಬಲಲಃ ।
ನಿಷ್ಪಪಾತ ಸುಸಂರಭ್ಧೋ ಭಾಸ್ಕರೋಽಸ್ತತಟಾದಿವ ॥

ತಮ್ಮನ ಸಿಂಹನಾದವನ್ನು ಕೇಳಿ ಮಹಾಬಲಿ ವಾಲಿಗೆ ಭಾರೀ ಕ್ರೋಧ ಉಂಟಾಯಿತು. ಅವನು ಸಿಟ್ಟುಗೊಂಡು ಅಸ್ತಾಚಲಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಸೂರ್ಯನಂತೆ ವೇಗವಾಗಿ ಅರಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಟನು.॥16॥

ತತಃ ಸುತುಮುಲಂ ಯುದ್ಧಂ ವಾಲಿಸುಗ್ರೀವಯೋರಭೂತ್ ।
ಗಗನೇ ಗ್ರಹಯೋರ್ಘೋರಂ ಬುಧಾಂಗಾರಕಯೋರಿವ ॥

ಮತ್ತೆ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಬುಧ ಮತ್ತು ಮಂಗಳ ಗ್ರಹಗಳಲ್ಲಿ ಘೋರ ಸಂಗ್ರಾಮ ನಡೆಯುವಂತೆ ವಾಲೀ ಮತ್ತು ಸುಗ್ರೀವರಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಭಯಂಕರ ಯುದ್ಧ ಹತ್ತಿಕೊಂಡಿತು.॥17॥

ತಲೈರಶನಿಕಲ್ಪೈಶ್ಚ ವಜ್ರಕಲ್ಪೈಶ್ಚ ಮುಷ್ಟಿಭಿಃ ।
ಜಘ್ನತುಃ ಸಮರೇಽನ್ಯೋನ್ಯಂ ಭ್ರಾತರೌ ಕ್ರೋಧಮೂರ್ಛಿತೌ ॥

ಅವರಿಬ್ಬರೂ ಸೋದರರು ಕ್ರೋಧಮೂರ್ಛಿತರಾಗಿ ಒಬ್ಬರು ಮತ್ತೊಬ್ಬರ ಮೇಲೆ ಸಿಡಿಲಿನಂತೆ ಕೈಯಿಂದ ಏಟು ಕೊಡುತ್ತಾ ವಜ್ರಾಘಾತದಂತೆ ಗುದ್ದುತ್ತಾ ಪ್ರಹರಿಸತೊಡಗಿದರು.॥18॥

ತತೋ ರಾಮೋ ಧನುಷ್ಪಾಣಿಸ್ತಾವುಭೌ ಸಮುದೈಕ್ಷತ ।
ಅನ್ಯೋನ್ಯಸದೃಶೌ ವೀರಾವುಭೌ ದೇವಾವಿವಾಶ್ವಿನೌ ॥

ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಾಮನು ಧನಸ್ಸನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡು ಅವರಿಬ್ಬರ ಕಡೆಗೆ ನೋಡಿದನು. ಆ ವೀರರಿಬ್ಬರು ಅಶ್ವಿನೀ ಕುಮಾರರಂತೆ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಾಗಿದ್ದರು.॥19॥

ಯನ್ನಾವಗಚ್ಛತ್ ಸುಗ್ರೀವಂ ವಾಲಿನಂ ವಾಪಿ ರಾಘವಃ ।
ತತೋ ನ ಕೃತವಾನ್ಬುದ್ಧಿಂ ಮೋಕ್ತುಮಂತಕರಂ ಶರಮ್ ॥

ಇವರಲ್ಲಿ ಯಾರು ವಾಲಿ, ಯಾರು ಸುಗ್ರೀವ ಎಂಬುದೇ ಶ್ರೀರಾಮ ಚಂದ್ರನಿಗೆ ತಿಳಿಯಲಿಲ್ಲ, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವನು ಪ್ರಾಣಾಂತಕಾರೀ ಬಾಣವನ್ನು ಬಿಡುವುದನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿದನು.॥20॥

ಏತಸ್ಮಿನ್ನಂತರೇ ಭಗ್ನಃ ಸುಗ್ರೀವಸ್ತೇನ ವಾಲಿನಾ ।
ಅಪಶ್ಯನ್ ರಾಘವಂ ನಾಥಮೃಶ್ಯಮೂಕಂ ಪ್ರದುದ್ರುವೇ ॥

ಇಷ್ಟರಲ್ಲಿ ವಾಲಿಯ ಬಲವಾದ ಏಟಿನಿಂದ ಸುಗ್ರೀವನು ತನ್ನ ರಕ್ಷಕನಾದ ಶ್ರೀರಘುನಂದನ ಕಡೆಗೆ ನೋಡದೆ ಋಷ್ಯಮೂಕ ಪರ್ವತದ ಕಡೆಗೆ ಓಡಿದನು.॥21॥

ಕ್ಲಾಂತೋ ರುಧಿರಸಿಕ್ತಾಂಗಃ ಪ್ರಹಾರೈರ್ಜರ್ಜರೀಕೃತಃ ।
ವಾಲಿನಾಭಿದ್ರುತಃ ಕ್ರೋಧಾತ್ ಪ್ರವಿವೇಶ ಮಹಾವನಮ್ ॥

ಅವನು ಬಹಳ ಬಳಲಿದ್ದನು. ಶರೀರವೆಲ್ಲ ರಕ್ತಸಿಕ್ತವಾಗಿ, ವಾಲಿಯ ಪ್ರಹಾರಗಳಿಂದ ಜರ್ಜರಿತನಾಗಿದ್ದನು. ಇಷ್ಟಾದರೂ ವಾಲಿಯು ಸಿಟ್ಟಿನಿಂದ ಅವನನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿದನು, ಆದರೆ ಅವನು ಮತಂಗವನವನ್ನು ಹೊಕ್ಕಿದ್ದನು.॥22॥

ತಂ ಪ್ರವಿಷ್ಟಂ ವನಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ವಾಲೀಶಾಪಭಯಾತ್ ತತಃ ।
ಮುಕ್ತೋ ಹ್ಯಸಿ ತ್ವಮಿತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಸ ನಿವೃತ್ತೋ ಮಹಾಬಲಃ ॥

ಸುಗ್ರೀವನು ಆ ವನವನ್ನು ಹೊಕ್ಕಿದ್ದನ್ನು ನೋಡಿ ಮಹಾಬಲಿ ವಾಲಿಯು ಶಾಪ ಭಯದಿಂದ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಲಿಲ್ಲ. ‘ಹೋಗು, ಈಗ ಬದುಕಿಕೊಂಡೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಅಲ್ಲಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗಿದನು.॥23॥

ರಾಘವೋಽಪಿ ಸಹ ಭ್ರಾತ್ರಾ ಸಹ ಚೈವ ಹನೂಮತಾ।
ತದೇವ ವನಮಾಗಚ್ಛತ್ ಸುಗ್ರೀವೋ ಯತ್ರ ವಾನರಃ ॥

ಇತ್ತ ಶ್ರೀರಘುನಾಥನೂ ಕೂಡ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಮತ್ತು ಹನುಮಂತ ನೊಂದಿಗೆ ವಾನರ ಸುಗ್ರೀವನಿರುವ ವನಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿದನು.॥24॥

ತಂ ಸಮೀಕ್ಷ್ಯಾಗತಂ ರಾಮಂ ಸುಗ್ರೀವಃ ಸಹಲಕ್ಷ್ಮಣಮ್ ।
ಹ್ರೀಮಾನ್ದೀನಮುವಾಚೇದಂ ವಸುಧಾಮವಲೋಕಯನ್ ॥

ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಸಹಿತ ಶ್ರೀರಾಮನು ಬಂದಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ ಸುಗ್ರೀವನಿಗೆ ತುಂಬಾ ನಾಚಿಕೆಯಾಯಿತು ಹಾಗೂ ನೆಲವನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾ ದೀನವಾಣಿಯಲ್ಲಿ ಅವನಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದನು.॥25॥

ಆಹ್ವಯಸ್ವೇತಿ ಮಾಮುಕ್ತ್ವಾ ದರ್ಶಯಿತ್ವಾ ಚ ವಿಕ್ರಮಮ್ ।
ವೈರಿಣಾ ಘಾತಯಿತ್ವಾ ಚ ಕಿಮಿದಾನೀಂ ತ್ವಯಾ ಕೃತಮ್ ॥

ತಾಮೇವ ವೇಲಾಂ ವಕ್ತವ್ಯಂ ತ್ವಯಾ ರಾಘವ ತತ್ತ್ವತಃ ।
ವಾಲಿನಂ ನ ನಿಹನ್ಮೀತಿ ತತೋ ನಾಹಮಿತೋ ವ್ರಜೇ ॥

ರಘುನಂದನ! ನೀನು ನಿನ್ನ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ತೋರಿಸಿ, ನನಗೆ ವಾಲಿಯನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸು ಎಂದು ಹೇಳಿ ಕಳಿಸಿಕೊಟ್ಟೆ; ಇದಾದ ಮೇಲೆ ಶತ್ರುವಿನಿಂದ ನನಗೆ ಹೊಡೆಸಿದೆ ಮತ್ತು ಸ್ವತಃ ಅಡಗಿಕೊಂಡೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನೀನು ಹೀಗೇಕೆ ಮಾಡಿದೆ? ಹೇಳು, ನೀನು ಆಗಲೇ ನಾನು ವಾಲಿಯನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಅಂತಹ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ನಾನು ಇಲ್ಲಿಂದ ಅವನ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.॥26-27॥

ತಸ್ಯ ಚೈವಂ ಬ್ರುವಾಣಸ್ಯ ಸುಗ್ರೀವಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ ।
ಕರುಣಂ ದೀನಯಾ ವಾಚಾ ರಾಘವಃ ಪುನರಬ್ರವೀತ್ ॥

ಮಹಾಮನಾ ಸುಗ್ರೀವನು ದೀನವಾಣಿಯಿಂದ ಹೀಗೆ ಕರುಣಾಜನಕ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳಿದಾಗ ಶ್ರೀರಾಮನು ಮತ್ತೆ ಅವನಲ್ಲಿ ನುಡಿದನು.॥28॥

ಸುಗ್ರೀವ ಶ್ರೂಯತಾಂ ತಾತ ಕ್ರೋಧಶ್ಚ ವ್ಯಪನೀಯತಾಮ್ ।
ಕಾರಣಂ ಯೇನ ಬಾಣೋಽಯಂ ಸ ಮಯಾ ನ ವಿಸರ್ಜಿತಃ ॥

ಅಯ್ಯಾ, ಸುಗ್ರೀವ! ನನ್ನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳು, ಕ್ರೋಧವನ್ನು ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ತೆಗೆದುಹಾಕು. ನಾನು ಏಕೆ ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗಿಸಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದರ ಕಾರಣವನ್ನು ತಿಳಿಸುತ್ತೇನೆ.॥29॥

ಅಲಂಕಾರೇಣ ವೇಷೇಣ ಪ್ರಮಾಣೇನ ಗತೇನ ಚ ।
ತ್ವಂ ಚ ಸುಗ್ರೀವ ವಾಲೀ ಚ ಸದೃಶೌ ಸ್ಥಃ ಪರಸ್ಪರಮ್ ॥

ಸುಗ್ರೀವನೇ! ವೇಷಭೂಷಣಗಳಿಂದ ನಡಿಗೆಯಿಂದ, ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ, ಅಂಗಸೌಷ್ಠವದಲ್ಲಿ ನೀವಿಬ್ಬರೂ ಪರಸ್ಪರ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಾಗಿರುವಿರಿ.॥30॥

ಸ್ವರೇಣ ವರ್ಚಸಾ ಚೈವ ಪ್ರೇಕ್ಷಿತೇನ ಚ ವಾನರ ।
ವಿಕ್ರಮೇಣ ಚ ವಾಕ್ಯೈಶ್ಚ ವ್ಯಕ್ತಿಂ ವಾಂ ನೋಪಲಕ್ಷಯೇ ॥

ಸ್ವರ, ಕಾಂತಿ, ದೃಷ್ಟಿ, ಪರಾಕ್ರಮ, ನಡೆ-ನುಡಿಗಳಿಂದಲೂ ನಿಮ್ಮಿಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ನನಗೆ ಕಂಡುಬಂದಿಲ್ಲ.॥31॥

ತತೋಽಹಂ ರೂಪಸಾದೃಶ್ಯಾನ್ಮೋಹಿತೋ ವಾನರೋತ್ತಮ ।
ನೋತ್ಸೃಜಾಮಿ ಮಹಾವೇಗಂ ಶರಂ ಶತ್ರುನಿಬರ್ಹಣಮ್ ॥

ವಾನರ ಶ್ರೇಷ್ಠನೇ! ನಿಮ್ಮಿಬ್ಬರ ರೂಪದ ಇಷ್ಟು ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಕಂಡು ನಾನು ಮೋಹಿತನಾದೆ, ನಿನ್ನನ್ನು ಗುರುತಿಸದಾದೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ನಾನು ನನ್ನ ಮಹಾವೇಗಶಾಲಿ ಶತ್ರುಸಂಹಾರಕ ಬಾಣವನ್ನು ಬಿಡಲಿಲ್ಲ.॥32॥

ಜೀವಿತಾಂತಕರಂ ಘೋರಂ ಸಾದೃಶ್ಯಾತ್ತು ವಿಶಂಕಿತಃ ।
ಮೂಲಘಾತೋ ನ ನೌ ಸ್ಯಾದ್ಧಿ ದ್ವಯೋರಪಿ ಕೃತೋ ಮಯಾ ॥

ನನ್ನ ಆ ಭಯಂಕರ ಬಾಣವು ಶತ್ರುವಿನ ಪ್ರಾಣವನ್ನು ಕಳೆಯುವುದಾಗಿತ್ತು, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ನಿಮ್ಮಿಬ್ಬರ ಸಮಾನತೆಯಿಂದಾಗಿ ಸಂದೇಹದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದು ಆ ಬಾಣವನ್ನು ಬಿಡಲಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮಿಬ್ಬರ ಮೂಲ ಉದ್ದೇಶವೇ ವಿನಾಶವಾಗಬಾರದೆಂದು ಯೋಚಿಸಿದೆ.॥33॥

ತ್ವಯಿ ವೀರೇ ವಿಪನ್ನೇ ಹಿ ಅಜ್ಞಾನಾಲ್ಲಾಘವಾನ್ಮಯಾ ।
ಮೌಢ್ಯಂ ಚ ಮಮ ಬಾಲ್ಯಂ ಚ ಖ್ಯಾಪಿತಂ ಸ್ಯಾತ್ ಕಪೀಶ್ವರ ॥

ವೀರ, ವಾನರರಾಜನೇ! ತಿಳಿಯದೆ ಅಥವಾ ಅವಸರದಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಬಾಣದಿಂದ ನೀನು ಸತ್ತುಹೋದರೆ ನನ್ನ ಬಾಲಿಶ ಚಪಲತೆ ಹಾಗೂ ಮೂಢತೆಯೇ ಸಿದ್ಧವಾದೀತು.॥34॥

ದತ್ತಾಭಯವಧೋ ನಾಮ ಪಾತಕಂ ಮಹದದ್ಭುತಮ್ ।
ಅಹಂ ಚ ಲಕ್ಷ್ಮಣಶ್ಚೈವ ಸೀತಾ ಚ ವರವರ್ಣಿನೀ ॥

ತ್ವದಧೀನಾ ವಯಂ ಸರ್ವೇ ವನೇಽಸ್ಮಿನ್ ಶರಣಂ ಭವಾನ್ ।
ತಸ್ಮಾದ್ಯುಧ್ಯಸ್ಯ ಭೂಯಸ್ತ್ವಂ ಮಾ ಮಾಶಂಕೀಶ್ಚ ವಾನರ ॥

ಅಭಯದಾನ ಕೊಟ್ಟವನನ್ನು ವಧಿಸುವುದರಿಂದ ಭಾರೀ ಪಾಪವಾಗುತ್ತದೆ; ಇದೊಂದು ಅದ್ಭುತ ಪಾತಕವಾಗಿದೆ. ಈಗ ನಾನು, ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಮತ್ತು ಸುಂದರೀ ಸೀತೆ ಎಲ್ಲರೂ ನಿನ್ನ ಅಧೀನರಾಗಿದ್ದೇವೆ. ಈ ವನದಲ್ಲಿ ನೀನೇ ನಮಗೆ ಆಶ್ರಯನಾಗಿರುವೆ; ಅದಕ್ಕಾಗಿ ವಾನರ ರಾಜಾ ಶಂಕಿಸಬೇಡ, ಪುನಃ ಹೋಗಿ ಯುದ್ಧಮಾಡು.॥35-36॥

ಏತನ್ಮುಹೂರ್ತೇ ತು ಮಯಾ ಪಶ್ಯ ವಾಲಿನಮಾಹವೇ ।
ನಿರಸ್ತಮಿಷುಣೈಕೈನ ಚೇಷ್ಟಮಾನಂ ಮಹೀತಲೇ ॥

ನೀನು ಇದೇ ಮುಹೂರ್ತದಲ್ಲಿ ವಾಲಿಯು ನನ್ನ ಬಾಣಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗಿ ಧರಾಶಾಯಿಯಾಗುವುದನ್ನು ನೋಡುವೆ.॥37॥

ಅಭಿಜ್ಞಾನಂ ಕುರುಷ್ವ ತ್ವಮಾತ್ಮನೋ ವಾನರೇಶ್ವರ ।
ಯೇನ ತ್ವಾಮಭಿಜಾನೀಯಾಂ ದ್ವಂದ್ವಯುದ್ಧಮುಪಾಗತಮ್ ॥

ವಾನರೇಶ್ವರನ! ತನ್ನ ಪರಿಚಯಕ್ಕಾಗಿ ನೀನು ಏನಾದರೂ ಚಿಹ್ನೆಯನ್ನು ಧರಿಸಿಕೋ. ಅದರಿಂದ ದ್ವಂದ್ವಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೃತ್ತನಾದರೂ ನಾನು ನಿನ್ನನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಲ್ಲೆ.॥38॥

ಗಜಪುಷ್ಟೀಮಿಮಾಂ ಫುಲ್ಲಾಮುತ್ಪಾಟ್ಯ ಶುಭಲಕ್ಷಣಾಮ್ ।
ಕುರು ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಕಂಠೇಽಸ್ಯ ಸುಗ್ರೀವಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ ॥

(ಸುಗ್ರೀವನಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿ ಶ್ರೀರಾಮನು ಲಕ್ಷ್ಮಣನಲ್ಲಿ ಇಂತೆಂದನು) ಲಕ್ಷ್ಮಣ! ಈ ಉತ್ತಮ ಲಕ್ಷಣಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಗಜಪುಷ್ಪದ ಲತೆ ಅರಳಿನಿಂತಿದೆ. ಅದನ್ನು ಕಿತ್ತು ನೀನು ಮಹಾಮನಾ ಸುಗ್ರೀವನ ಕೊರಳಿಗೆ ತೊಡಿಸು.॥39॥

ತತೋ ಗಿರಿತಟೇ ಜಾತಾಮುತ್ಪಾಟ್ಯ ಕುಸುಮಾಯುತಾಮ್ ।
ಲಕ್ಷ್ಮಣೋ ಗಜಪುಷ್ಟೀಂ ತಾಂ ತಸ್ಯ ಕಂಠೇ ವ್ಯಸರ್ಜಯತ್ ॥

ಹೀಗೆ ಆಜ್ಞೆ ಪಡೆದು ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಪರ್ವತದ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ, ಹೂವುಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಆ ಗಜಪುಷ್ಪಲತೆಯನ್ನು ಕಿತ್ತು ಸುಗ್ರೀವನ ಕೊರಳಿಗೆ ಹಾಕಿದನು.॥40॥

ಸ ತಯಾ ಶುಶುಭೇ ಶ್ರೀಮಾಂಲ್ಲತಯಾ ಕಂಠಸಕ್ತಯಾ ।
ಮಾಲಯೇವ ಬಲಾಕಾನಾಂ ಸಸಂಧ್ಯ ಇವ ತೋಯದಃ ॥

ಕೊರಳಿಗೆ ಬಿದ್ದ ಆ ಲತೆಯಿಂದ ಶ್ರೀಮಾನ್ ಸುಗ್ರೀವನು ಬಕಪಕ್ಷಿಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತ ಸಂಜೆಯ ಮೋಡದಂತೆ ಶೋಭಿಸತೊಡಗಿದನು.॥41॥

ವಿಭ್ರಾಜಮಾನೋ ವಪುಷಾ ರಾಮವಾಕ್ಯಸಮಾಹಿತಃ ।
ಜಗಾಮ ಸಹ ರಾಮೇಣ ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾಂ ಪುನರಾಪ ಸಃ ॥

ಶ್ರೀರಾಮನ ಮಾತಿನಿಂದ ಆಶ್ವಾಸನೆ ಪಡೆದು ತನ್ನ ಸುಂದರ ಶರೀರದಿಂದ ಶೋಭಿಸುವ ಸುಗ್ರೀವನು ಶ್ರೀರಘುನಾಥನೊಂದಿಗೆ ಪುನಃ ಕಿಷ್ಕಿಂಧೆಗೆ ಹೊರಟನು.॥42॥

ಶ್ರೀ ವಾಲ್ಮೀಕಿವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾಕಾಂಡದ ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಸರ್ಗ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಯಿತು. ॥12॥