००४ राम-लक्ष्मणयोः सुग्रीवान्तिके नयनम्

ತಾವು ಕಾಡಿಗೆ ಬಂದುದರ ಕಾರಣವನ್ನು ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಸೀತೆಯು ಅಪಹೃತಳಾದುದನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಹನುಮಂತನಿಗೆ ಹೇಳಿದುದು, ಸೀತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಸುಗ್ರೀವನ ಸಹಕಾರವನ್ನು ಅಪೇಕ್ಷಿಸಿದುದು, ಹನುಮಂತನು ಅವರಿಗೆ ಆಶ್ವಾಸನೆಯನ್ನಿತ್ತು ಅವರಿಬ್ಬರನ್ನು ಜೊತೆಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋದುದು

ತತಃ ಪ್ರಹೃಷ್ಟೋ ಹನುಮಾನ್ ಕೃತ್ಯವಾನಿತಿ ತದ್ವಚಃ ।
ಶ್ರುತ್ವಾ ಮಧುರಭಾವಂಚ ಸುಗ್ರೀವಂ ಮನಸಾ ಗತಃ ॥

ಲಕ್ಷ್ಮಣನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಸುಗ್ರೀವನ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಅವರ ಸೌಮ್ಯಭಾವವನ್ನು ತಿಳಿದು, ಇವರಿಗೂ ಸುಗ್ರೀವನಿಂದ ಯಾವುದೋ ಅವಶ್ಯಕ ಕಾರ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿದು ಹನುಮಂತನಿಗೆ ಬಹಳ ಸಂತೋಷವಾಯಿತು. ಅವನು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಸುಗ್ರೀವನನ್ನು ಸ್ಮರಿಸಿದನು.॥1॥

ಭಾವ್ಯೋ ರಾಜ್ಯಾಗಮಸ್ತಸ್ಯ ಸುಗ್ರೀವಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನಃ ।
ಯದಯಂ ಕೃತ್ಯವಾನ್ ಪ್ರಾಪ್ತಃ ಕೃತ್ಯಂ ಚೈತದುಪಾಗತಮ್ ॥

ಇನ್ನು ಖಂಡಿತವಾಗಿ ಮಹಾಮನಾ ಸುಗ್ರೀವನಿಗೆ ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುವುದು; ಏಕೆಂದರೆ ಈ ಮಹಾನುಭಾವರು ಯಾವುದೇ ಕಾರ್ಯದಿಂದ ಅಥವಾ ಪ್ರಯೋಜನದಿಂದ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿರುವರು ಹಾಗೂ ಈ ಕಾರ್ಯವು ಸುಗ್ರೀವನಿಂದಲೇ ಸಿದ್ಧವಾಗುವುದಿದೆ.॥2॥

ತತಃ ಪರಮಸಂಹೃಷ್ಟೋ ಹನೂಮಾನ್ ಪ್ಲವಗೋತ್ತಮಃ ।
ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ತತೋ ವಾಕ್ಯಂ ರಾಮಂ ವಾಕ್ಯವಿಶಾರದಃ ॥

ಅನಂತರ ವಾಕ್ಯವಿಶಾರದ ವಾನರಶ್ರೇಷ್ಠ ಹನುಮಂತನು ಅತ್ಯಂತ ಹರ್ಷಗೊಂಡು ಶ್ರೀರಾಮನಲ್ಲಿ ನುಡಿದನು.॥3॥

ಕಿಮರ್ಥಂ ತ್ವಂ ವನಂ ಘೋರಂ ಪಂಪಾಕಾನನಮಂಡಿತಮ್ ।
ಆಗತಃ ಸಾನುಜೋ ದುರ್ಗಂ ನಾನಾವ್ಯಾಲಮೃಗಾಯುತಮ್ ॥

ಪಂಪಾತೀರದಲ್ಲಿ, ಶೋಭಿಸುವ ಈ ಕಾನನವು ಭಯಂಕರ, ದುರ್ಗಮವಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರದ ಹಿಂಸಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ವಾಸಿಸುತ್ತಿವೆ. ತಾವು ನಿಮ್ಮ ತಮ್ಮನೊಡನೆ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಯಾವುದಕ್ಕಾಗಿ ಬಂದಿರುವಿರಿ.॥4॥

ತಸ್ಯ ತದ್ವಚನಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಲಕ್ಷ್ಮಣೋ ರಾಮಚೋದಿತಃ ।
ಆಚಚಕ್ಷೇಮಹಾತ್ಮಾನಂ ರಾಮಂ ದಶರಥಾತ್ಮಜಮ್ ॥

ಹನುಮಂತನ ಈ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಶ್ರೀರಾಮನ ಅಪ್ಪಣೆಯಂತೆ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ದಶರಥನಂದನ ಮಹಾತ್ಮಾ ಶ್ರೀರಾಮನ ಪರಿಚಯವನ್ನು ತಿಳಿಸಲು ಈ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದನು.॥5॥

ರಾಜಾ ದಶರಥೋ ನಾಮ ದ್ಯುತಿಮಾನ್ ಧರ್ಮವತ್ಸಲಃ ।
ಚಾತುರ್ವರ್ಣ್ಯಂ ಸ್ವಧರ್ಮೇಣ ನಿತ್ಯಮೇವಾಭಿಪಾಲಯನ್ ॥

ವಿದ್ವಾಂಸನೇ! ಈ ಪೃಥಿವಿಯಲ್ಲಿ ದಶರಥ ಎಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ, ಧರ್ಮಾನುರಾಗಿ ತೇಜಸ್ವೀ ರಾಜರಿದ್ದರು. ಅವರು ಸದಾ ತನ್ನ ಧರ್ಮಕ್ಕನುಸಾರ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಣದ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.॥6॥

ನ ದ್ವೇಷ್ಟಾ ವಿದ್ಯತೇ ತಸ್ಯ ಸ ತು ದ್ವೇಷ್ಟಿ ನ ಕಂಚನ ।
ಸ ತು ಸರ್ವೇಷು ಭೂತೇಷು ಪಿತಾಮಹ ಇವಾಪರಃ ॥

ಈ ಭೂತಲದಲ್ಲಿ ಅವರಲ್ಲಿ ದ್ವೇಷವಿರಿಸುವವರು ಯಾರೂ ಇರಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಅವರೂ ಕೂಡ ಯಾರನ್ನು ದ್ವೇಷಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಇನ್ನೊಂದು ಬ್ರಹ್ಮದೇವರಂತೆ ಸಮಸ್ತ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಸ್ನೇಹವಿಟ್ಟಿದ್ದರು.॥7॥

ಅಗ್ನಿಷ್ಟೋಮಾದಿಭಿರ್ಯಜ್ಞೈರಿಷ್ಟವಾನಾಪ್ತದಕ್ಷಿಣೈಃ ।
ತಸ್ಯಾಯಂ ಪೂರ್ವಜಃ ಪುತ್ರೋ ರಾಮೋ ನಾಮ ಜನೈಃ ಶ್ರುತಃ ॥

ಅವರು ಹೇರಳ ದಕ್ಷಿಣೆಯುಳ್ಳ ಅಗ್ನಿಷ್ಟೋಮಾದಿ ಅನುಷ್ಠಾನ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಇವರು ಅದೇ ಮಹಾರಾಜರ ಜೇಷ್ಠ ಪುತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರನ್ನು ಜನರು ಶ್ರೀರಾಮನೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.॥8॥

ಶರಣ್ಯಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಪಿತುರ್ನಿರ್ದೇಶಪಾರಗಃ ।
ಜೇಷ್ಠೋ ದಶರಥಸ್ಯಾಯಂ ಪುತ್ರಾಣಾಂ ಗುಣವತ್ತರಃ ॥

ಇವರು ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯಕೊಡುವವರೂ, ತಂದೆಯ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಪಾಲಿಸುವವರೂ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಮಹಾರಾಜ ದಶರಥನ ನಾಲ್ಕು ಪುತ್ರರಲ್ಲಿ ಇವರು ಎಲ್ಲರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಗುಣವಂತರಾಗಿದ್ದಾರೆ.॥9॥

ರಾಜಲಕ್ಷಣಸಂಯುಕ್ತಃ ಸಂಯುಕ್ತೋ ರಾಜ್ಯಸಂಪದಾ ।
ರಾಜ್ಯಾದ್ಭ್ರಷ್ಟೋ ಮಯಾ ವಸ್ತುಂ ನೇ ಸಾರ್ಧಮಿಹಾಗತಃ ॥

ಇವರು ರಾಜರ ಉತ್ತಮ ಲಕ್ಷಣಗಳಿಂದ ಸಂಪನ್ನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರಿಗೆ ರಾಜಸಂಪತ್ತಿನಿಂದ ಸಂಯುಕ್ತ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಯಾವುದೋ ಕಾರಣದಿಂದ ಇವರು ರಾಜ್ಯದಿಂದ ವಂಚಿತರಾಗಿ ವನವಾಸಕ್ಕಾಗಿ ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿರುವರು.॥10॥

ಭಾರ್ಯಯಾ ಚ ಮಹಾಭಾಗ ಸೀತಯಾನುಗತೋ ವಶೀ ।
ದಿನಕ್ಷಯೇ ಮಹಾತೇಜಾಃ ಪ್ರಭಯೇವ ದಿವಾಕರಃ ॥

ಮಹಾಭಾಗನೇ! ಹಗಲು ಮುಗಿದು ಸಾಯಂಕಾಲವಾದಾಗ ತೇಜಸ್ವೀ ಸೂರ್ಯನು ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವದೊಂದಿಗೆ ಅಸ್ತಾಚಲಕ್ಕೆ ಹೋಗುವಂತೆ, ಇವರು ಜಿತೇಂದ್ರಿಯ ಶ್ರೀರಾಮನು ತನ್ನ ಪತ್ನೀ ಸೀತೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಾಡಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದರು.॥11॥

ಅಹಮಸ್ಯಾವರೋ ಭ್ರಾತಾ ಗುಣೈರ್ದಾಸ್ಯಮುಪಾಗತಃ ।
ಕೃತಜ್ಞಸ್ಯ ಬಹುಜ್ಞಸ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಮಣೋ ನಾಮ ನಾಮತಃ ॥

ನಾನು ಇವರ ತಮ್ಮನಾಗಿರುವೆನು. ನನ್ನ ಹೆಸರು ಲಕ್ಷ್ಮಣನೆಂದು. ನಾನು ಕೃತಜ್ಞ ಮತ್ತು ಬಹುಜ್ಞ, ನನ್ನ ಅಣ್ಣನ ಗುಣಗಳಿಂದ ಆಕೃಷ್ಟನಾಗಿ ಇವರ ದಾಸನಾಗಿರುವೆನು.॥12॥

ಸುಖಾರ್ಹಸ್ಯ ಮಹಾರ್ಹಸ್ಯ ಸರ್ವಭೂತಹಿತಾತ್ಮನಃ ।
ಐಶ್ವರ್ಯೇಣ ವಿಹೀನಸ್ಯ ವನವಾಸೇರತಸ್ಯ ಚ ॥

ರಕ್ಷಸಾಪಹೃತಾಭಾರ್ಯಾ ರಹಿತೇ ಕಾಮರೂಪಿಣಾ ।
ತಚ್ಚ ನ ಜ್ಞಾಯತೇ ರಕ್ಷಃ ಪತ್ನೀ ಯೇನಾಸ್ಯ ವಾ ಹೃತಾ ॥

ಸಮಸ್ತ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹಿತದಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸು ತೊಡಗಿಸಿರುವ, ಸುಖ, ಭೋಗಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯನಾದ, ಮಹಾಪುರುಷರಿಂದ ಪೂಜಿತನಾದ, ಐಶ್ವರ್ಯದಿಂದ ಹೀನ ಹಾಗೂ ವನವಾಸದಲ್ಲಿ ತತ್ಪರನಾದ ನನ್ನ ಅಣ್ಣನ ಪತ್ನಿಯನ್ನು ಕಾಮರೂಪಿಯಾದ ರಾಕ್ಷಸನೊಬ್ಬನು ಬರಿದಾದ ಆಶ್ರಮದಿಂದ ಕದ್ದುಕೊಂಡು ಹೋದನು. ಯಾವನು ಇವರ ಪತ್ನಿಯನ್ನು ಹರಣ ಮಾಡಿರುವನೋ ಆ ರಾಕ್ಷಸನು ಯಾರು, ಎಲ್ಲಿರುತ್ತಾನೆ? ಮುಂತಾದ ವಿಷಯಗಳು ಸರಿಯಾಗಿ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ.॥13-14॥

ದನುರ್ನಾಮ ದಿತೇಃ ಪುತ್ರಃ ಶಾಪಾದ್ ರಾಕ್ಷಸತಾಂ ಗತಃ ।
ಆಖ್ಯಾತಸ್ತೇನ ಸುಗ್ರೀವಃ ಸಮರ್ಥೋ ವಾನರಾಧಿಪಃ ॥

ಸ ಜ್ಞಾಸ್ಯತಿ ಮಹಾವೀರ್ಯಸ್ತವ ಭಾರ್ಯಾಪಹಾರಿಣಮ್ ।
ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ದನುಃ ಸ್ವರ್ಗಂ ಭ್ರಾಜಮಾನೋ ದಿವಂ ಗತಃ ॥

ದನು ಎಂಬ ಒಬ್ಬ ದೈತ್ಯನಿದ್ದನು, ಅವನು ಶಾಪದಿಂದ ರಾಕ್ಷಸ ಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನು. ಅವನು ಸುಗ್ರೀವನ ಹೆಸರನ್ನು ತಿಳಿಸಿದನು ಹಾಗೂ ಇಂತೆಂದನು - ‘ವಾನರರಾಜ ಸುಗ್ರೀವನು ಸಾಮರ್ಥ್ಯಶಾಲೀ ಮತ್ತು ಮಹಾಪರಾಕ್ರಮಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಅವನು ನಿನ್ನ ಪತ್ನಿಯನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿದ ರಾಕ್ಷಸನ ಠಾವನ್ನು ತಿಳಿಸುವನು.’ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿ ತೇಜಸ್ಸಿನಿಂದ ಪ್ರಕಾಶಿತವಾಗುತ್ತಾ ದನು ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಲು ಆಕಾಶಕ್ಕೆ ಹಾರಿಹೋದನು.॥15-16॥

ಏತತ್ತೇಸರ್ವಮಾಖ್ಯಾತಂ ಯಾಥಾತಥ್ಯೇನ ಪೃಚ್ಛತಃ ।
ಅಹಂ ಚೈವ ಹಿ ರಾಮಶ್ಚ ಸುಗ್ರೀವಂ ಶರಣಂ ಗತೌ ॥

ನಿನ್ನ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ನಾನು ಎಲ್ಲ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದೆ. ನಾನು ಮತ್ತು ಶ್ರೀರಾಮ ಇಬ್ಬರೂ ಸುಗ್ರೀವನ ಆಶ್ರಯಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವೆವು.॥17॥

ಏಷ ದತ್ತ್ವಾ ಚ ವಿತ್ತಾನಿ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಚಾನುತ್ತಮಂ ಯಶಃ ।
ಲೋಕನಾಥಃ ಪುರಾ ಭೂತ್ವಾ ಸುಗ್ರೀವಂ ನಾಥಮಿಚ್ಛತಿ ॥

ಇವರು ಮೊದಲು ಬಹಳ ಧನ, ವೈಭವವನ್ನು ದಾನಮಾಡಿ ಪರಮೋತ್ತಮ ಯಶವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಹಿಂದೆ ಸಮಸ್ತ ಜಗತ್ತಿನ ನಾಥ (ಸಂರಕ್ಷಕ)ನಾಗಿದ್ದವರು ಇಂದು ಸುಗ್ರೀವನನ್ನು ತನ್ನ ರಕ್ಷಕನಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸುತ್ತಿರುವರು.॥18॥

ಸೀತಾ ಯಸ್ಯ ಸ್ನುಷಾ ಚಾಸೀಚ್ಛರಣ್ಯೋ ಧರ್ಮವತ್ಸಲಃ ।
ತಸ್ಯ ಪುತ್ರಃ ಶರಣಸ್ಯ ಸುಗ್ರೀವಂ ಶರಣಂ ಗತಃ ॥

ಸೀತೆಯು ಯಾರ ಸೊಸೆಯೋ, ಶರಣಾಗತಪಾಲಕ, ಧರ್ಮವತ್ಸಲರಾಗಿದ್ದಾರೋ ಆ ದಶರಥ ಮಹಾರಾಜರ ಪುತ್ರ ಶರಣದಾತೃ ಶ್ರೀರಾಮನು ಸುಗ್ರೀವನ ಆಶ್ರಯಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವನು.॥19॥

ಸರ್ವಲೋಕಸ್ಯ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಶರಣ್ಯಃ ಶರಣಂ ಪುರಾ ।
ಗುರುರ್ಮೇ ರಾಘವಃ ಸೋಽಯಂ ಸುಗ್ರೀವಂ ಶರಣಂ ಗತಃ ॥

ಧರ್ಮಾತ್ಮನಾದ ನನ್ನ ಅಣ್ಣ ಶ್ರೀರಘುನಾಥನು ಮೊದಲು ಸಂಪೂರ್ಣ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಶರಣು ಕೊಡುವಂತಹ ಶರಣಾಗತ ವತ್ಸಲರಾಗಿದ್ದವನೇ ಈಗ ಸುಗ್ರೀವನಲ್ಲಿ ಶರಣಾಗಿದ್ದಾನೆ.॥20॥

ಯಸ್ಯ ಪ್ರಸಾದೇ ಸತತಂ ಪ್ರಸೀದೇಯುರಿಮಾಃ ಪ್ರಜಾಃ ।
ಸ ರಾಮೋ ವಾನರೇಂದ್ರಸ್ಯ ಪ್ರಸಾದಮಭಿಕಾಂಕ್ಷತೇ ॥

ಅವನು ಪ್ರಸನ್ನನಾದಾಗ ಸದಾ ಈ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಜೆ ಸಂತೋಷಗೊಳ್ಳುತ್ತಿತ್ತು, ಆ ಶ್ರೀರಾಮನೇ ಇಂದು ವಾನರರಾಜ ಸುಗ್ರೀವನ ಪ್ರಸನ್ನತೆಯನ್ನು ಬಯಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ.॥21॥

ಯೇನ ಸರ್ವಗುಣೋಪೇತಾಃ ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ ಸರ್ವಪಾರ್ಥಿವಾಃ ।
ಮಾನಿತಾಃ ಸತತಂ ರಾಜ್ಞಾ ಸದಾ ದಶರಥೇನ ವೈ ॥

ತಸ್ಯಾಯಂ ಪೂರ್ವಜಃ ಪುತ್ರಸಿಷು ಲೋಕೇಷು ವಿಶ್ರುತಃ ।
ಸುಗ್ರೀವಂ ವಾನರೇದ್ರಂ ತು ರಾಮಃ ಶರಣಮಾಗತಃ ॥

ಯಾವ ದಶರಥರಾಜನು ಸದಾ ತನ್ನಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿರುವ ಭೂಮಂಡಲದ ಸರ್ವಸದ್ಗುಣ ಸಂಪನ್ನ ಸಮಸ್ತ ರಾಜರನ್ನು ನಿರಂತರ ಸಮ್ಮಾನಿಸುತ್ತಿದ್ದನೋ, ಅವರ ಜ್ಯೇಷ್ಠ ಪುತ್ರ ತ್ರಿಭುವನ ವಿಖ್ಯಾತ ಶ್ರೀರಾಮನು ಇಂದು ವಾನರರಾಜ ಸುಗ್ರೀವನಲ್ಲಿ ಶರಣು ಬಂದಿರುವನು.॥22-23॥

ಶೋಕಾಭಿಭೂತೇ ರಾಮೇ ತು ಶೋಕಾರ್ತೇ ಶರಣಂ ಗತೇ ।
ಕರ್ತುಮರ್ಹತಿ ಸುಗ್ರೀವಃ ಪ್ರಸಾದಂ ಹರಿಯೂಥಪೈಃ ॥

ಶ್ರೀರಾಮನು ಶೋಕಕ್ಕೆ ವಶೀಭೂತ ಮತ್ತು ಆರ್ತನಾಗಿ ಶರಣುಬಂದಿರುವನು. ಯೂಧಪತಿಗಳ ಸಹಿತ ಸುಗ್ರೀವನು ಇವನ ಮೇಲೆ ಕೃಪೆ ಮಾಡಬೇಕು.॥24॥

ಏವಂ ಬ್ರುವಾಣಂ ಸೌಮಿತ್ರಿಂ ಕರುಣಂ ಸಾಶ್ರುಪಾತನಮ್ ।
ಹನುಮಾನ್ ಪ್ರತ್ಯುವಾಚೇದಂ ವಾಕ್ಯಂ ವಾಕ್ಯವಿಶಾರದಃ ॥

ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಕಂಬನಿ ಹರಿಸುತ್ತಾ ಕರುಣಾಜನಕ ದನಿಯಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿರುವ ಸುಮಿತ್ರಾಕುಮಾರ ಲಕ್ಷ್ಮಣನಲ್ಲಿ ವಾಕ್ಯವಿಶಾರದ ಹನುಮಂತನು ಈ ಪ್ರಕಾರ ಹೇಳಿದನು.॥25॥

ಈದೃಶಾ ಬುದ್ಧಿಸಂಪನ್ನಾ ಜಿತಕ್ರೋಧಾ ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಾಃ ।
ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಾ ವಾನರೇಂದ್ರೇಣ ದಿಷ್ಟ್ಯಾದರ್ಶನಮಾಗತಾಃ ॥

ರಾಜಕುಮಾರರೇ! ವಾನರರಾಜ ಸುಗ್ರೀವನಿಗೆ ನಿಮ್ಮಂತಹ ಬುದ್ಧಿವಂತ, ಕ್ರೋಧ ವಿಜಯೀ, ಜಿತೇಂದ್ರಿಯ ಪುರುಷರೊಂದಿಗೆ ಸಂಧಿಸುವ ಆವಶ್ಯಕತೆ ಇತ್ತು. ನೀವು ಸ್ವತಃ ದರ್ಶನಕೊಟ್ಟುದು ಸೌಭಾಗ್ಯದ ಮಾತಾಗಿದೆ.॥26॥

ಸ ಹಿ ರಾಜ್ಯಾಶ್ಚ ವಿಭ್ರಷ್ಟಃ ಕೃತವೈರಶ್ಚ ವಾಲಿನಾ ।
ಹೃತದಾರೋ ವನೇ ತ್ರಸ್ತೋ ಭ್ರಾತ್ರಾ ವಿನಿಕೃತೋಭೃಶಮ್ ॥

ಅವನೂ ರಾಜ್ಯ ಭ್ರಷ್ಟನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ವಾಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಅವನಿಗೆ ಶತ್ರುತ್ವ ಉಂಟಾಗಿದೆ. ಅವನ ಪತ್ನಿಯನ್ನೂ ಕೂಡ ವಾಲಿಯು ಅಪಹರಿಸಿರುವನು ಹಾಗೂ ಆ ದುಷ್ಟ ಅಣ್ಣನು ಇವನನ್ನು ಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಹಾಕಿದನು. ಇದರಿಂದ ಅವನು ಅತ್ಯಂತ ಭಯಭೀತನಾಗಿ ವನದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ.॥27॥

ಕರಿಷ್ಯತಿ ಸ ಸಾಹಾಯ್ಯಂ ಯುವಯೋರ್ಭಾಸ್ಕರಾತ್ಮಜಃ ।
ಸುಗ್ರೀವಃ ಸಹ ಚಾಸ್ಮಾಭಿಃ ಸೀತಾಯಾಃ ಪರಿಮಾರ್ಗಣೇ ॥

ಸೂರ್ಯನಂದನ ಸುಗ್ರೀವನು ಸೀತಾನ್ವೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ನಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಇದ್ದು ನಿಮ್ಮಬ್ಬರಿಗೆ ಪೂರ್ಣ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವನು.॥28॥

ಇತ್ಯೇವಮುಕ್ತ್ವಾ ಹನುಮಾನ್ ಶ್ಲಕ್ಷ್ಣಂ ಮಧುರಯಾ ಗಿರಾ ।
ಬಭಾಷೇ ಸಾಧು ಗಚ್ಛಾಮಃ ಸುಗ್ರೀವಮಿತಿ ರಾಘವಮ್ ॥

ಹೀಗೆ ಹೇಳಿ ಹನುಮಂತನು ಶ್ರೀರಾಮನಲ್ಲಿ ಸ್ನಿಗ್ಧ ಮಧುರವಾಣಿಯಲ್ಲಿ ‘ಸರಿ, ಈಗ ನಾವು ಸುಗ್ರೀವನ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗುವಾ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದನು.॥29॥

ಏವಂ ಬ್ರುವತಂ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಹನೂಮಂತಂ ಸ ಲಕ್ಷ್ಮಣಃ ।
ಪ್ರತಿಪೂಜ್ಯ ಯಥಾನ್ಯಾಯಮಿದಂ ಪ್ರೋವಾಚರಾಘವಮ್ ॥

ಆಗ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಮೇಲಿನಂತೆ ಹೇಳಿದ ಹನುಮಂತನನ್ನು ಯಥೋಚಿತ ಸನ್ಮಾನಿಸಿ, ಶ್ರೀರಾಮಚಂದ್ರನಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದನು.॥30॥

ಕಪಿಃ ಕಥಯತೇ ಹೃಷ್ಟೋ ಯಥಾಯಂ ಮಾರುತಾತ್ಮಜಃ ।
ಕೃತ್ಯವಾನ್ ಸೋಽಪಿ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಃ ಕೃತಕೃತ್ಯೋಽಸಿ ರಾಘವ ॥

ಅಣ್ಣಾ, ರಘುನಂದನ! ಈ ವಾನರಶ್ರೇಷ್ಠ ಪವನಕುಮಾರ ಹನುಮಂತನು ಅತ್ಯಂತ ಹರ್ಷಗೊಂಡು ಹೇಳಿದ ಮಾತಿನಿಂದ ಸುಗ್ರೀವನಿಗೂ ನಿಮ್ಮಿಂದ ಏನೋ ಕೆಲಸವಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ನಿನ್ನ ಕಾರ್ಯಸಿದ್ಧಿ ಆಯಿತೆಂದೇ ತಿಳಿಯುವುದು.॥31॥

ಪ್ರಸನ್ನಮುಖವರ್ಣಶ್ಚ ವ್ಯಕ್ತಂ ಹೃಷ್ಟಶ್ಚ ಭಾಷತೇ ।
ನಾನೃತಂ ವಕ್ಷ್ಯತೇ ಧೀರೋ ಹನುಮಾನ್ಮಾರುತಾತ್ಮಜಃ ॥

ಇವನ ಮುಖದ ಕಾಂತಿಯು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರಸನ್ನದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ, ಇವನು ಹರ್ಷೋತ್ಫುಲ್ಲನಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಪವನಪುತ್ರ ವೀರ ಹನುಮಂತನು ಸುಳ್ಳು ಹೇಳಲಾರನೆಂದೇ ನನಗೆ ವಿಶ್ವಾಸವಿದೆ.॥32॥

ತತಃ ಸ ಸುಮಹಾಪ್ರಾಜ್ಞೋ ಹನುಮಾನ್ಮಾರುತಾತ್ಮಜಃ ।
ಜಗಾಮಾದಾಯ ತೌ ವೀರೌಹರಿರಾಜಾಯ ರಾಘವೌ ॥

ಅನಂತರ ಪರಮ ಬುದ್ಧಿವಂತ ಪವನಪುತ್ರ ಹನುಮಂತನು ಆ ಇಬ್ಬರೂ ರಘುವಂಶೀ ವೀರರನ್ನು ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಸುಗ್ರೀವನ ಭೆಟ್ಟಿಗಾಗಿ ಹೊರಟನು.॥33॥

ಭಿಕ್ಷುರೂಪಂ ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ವಾನರಂ ರೂಪಮಾಸ್ಥಿತಃ ।
ಪೃಷ್ಠಮಾರೋಪ್ಯ ತೌ ವೀರೌ ಜಗಾಮ ಕಪಿಕುಂಜರಃ ॥

ಕಪಿವರ ಹನುಮಂತನು ಭಿಕ್ಷುರೂಪವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ವಾನರರೂಪ ಧರಿಸಿ, ಆ ಇಬ್ಬರೂ ವೀರರನ್ನು ಹೆಗಲಲ್ಲಿ ಕುಳ್ಳಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಅಲ್ಲಿಂದ ಹೊರಟನು.॥34॥

ಸ ತು ವಿಪುಲಯಶಾಃ ಕಪಿಪ್ರವೀರಃ
ಪವನಸುತಃ ಕೃತಕೃತ್ಯವತ್ ಪ್ರಹೃಷ್ಟಃ ।
ಗಿರಿವರಮುರುವಿಕ್ರಮಃ ಪ್ರಯಾತಃ
ಸ ಶುಭಮತಿಃ ಸಹ ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣಾಭ್ಯಾಮ್ ॥

ಮಹಾನ್ ಯಶಸ್ವೀ ಮತ್ತು ಶುಭ ವಿಚಾರವುಳ್ಳ ಪರಾಕ್ರಮಿ ಆ ಕಪಿವೀರ ಪವನಕುಮಾರ ಕೃತಕೃತ್ಯನಂತಾಗಿ ಅತ್ಯಂತ ಹರ್ಷಗೊಂಡು ಶ್ರೀರಾಮ-ಲಕ್ಷ್ಮಣರೊಂದಿಗೆ ಗಿರಿವರ ಋಷ್ಯಮೂಕಕ್ಕೆ ಹೋದನು.॥35॥

ಶ್ರೀ ವಾಲ್ಮೀಕಿವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾಕಾಂಡದ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಸರ್ಗ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಯಿತು. ॥4॥