०४८ रावणेन सीतानिर्भर्त्सनम्

ರಾವಣನ ಆತ್ಮ ಪ್ರಶಂಸೆ, ಸೀತೆಯ ಧಿಕ್ಕಾರ

ಏವಂ ಬ್ರುವಂತ್ಯಾಂ ಸೀತಾಯಾಂ ಸಂರಬ್ಧಃ ಪರುಷಂ ವಚಃ ।
ಲಲಾಟೇ ಭ್ರುಕುಟೀಂ ಕೃತ್ವಾ ರಾವಣಃ ಪ್ರತ್ಯವಾಚ ಹ ॥

ಸೀತೆಯು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದಾಗ ರಾವಣನು ರೋಷಗೊಂಡು ಹುಬ್ಬುಗಂಟಿಕ್ಕಿಕೊಂಡು ಕಠೋರವಾಗಿ ಇಂತೆಂದನು.॥1॥

ಭ್ರಾತಾ ವೈಶ್ರವಣಸ್ಯಾಹಂ ಸಾಪತ್ನ್ಯೋ ವರವರ್ಣಿನಿ ।
ರಾವಣೋ ನಾಮ ಭದ್ರಂ ತೇ ದಶಗ್ರೀವಃ ಪ್ರತಾಪವಾನ್ ॥

ಸುಂದರೀ! ನಿನಗೆ ಮಂಗಳವಾಗಲಿ, ನಾನು ಕುಬೇರನ ಬಲತಾಯಿಯ ಮಗ, ಪರಮಪ್ರತಾಪಿ ದಶಗ್ರೀವ ರಾವಣನಾಗಿದ್ದೇನೆ.॥2॥

ಯಸ್ಯ ದೇವಾಃ ಸಗಂಧರ್ವಾಃ ಪಿಶಾಚಪತಗೋರಗಾಃ ।
ವಿದ್ರವಂತಿ ಸದಾ ಭೀತಾ ಮೃತ್ಯೋರಿವ ಸದಾ ಪ್ರಜಾಃ ॥

ಯೇನ ವೈಶ್ರವಣೋ ಭ್ರಾತಾ ವೈಮಾಂತ್ರಾಃ ಕಾರಣಾಂತರೇ ।
ದ್ವಂದ್ವಮಾಸಾದಿತಃ ಕ್ರೊಧಾದ್ರಣೇ ವಿಕ್ರಮ್ಯ ನಿರ್ಜಿತಃ ॥

ಮೃತ್ಯುವಿಗೆ ಪ್ರಜೆಗಳು ಸದಾಕಾಲ ಹೆದರುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ ನನ್ನನ್ನು ಕಂಡೊಡನೆಯೇ ಭಯಗೊಂಡು ದೇವತೆಗಳು, ಗಂಧರ್ವರು, ಪಿಶಾಚ, ಪಕ್ಷಿ, ನಾಗ ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಓಡಿಹೋಗುವರು. ಯಾವುದೋ ಕಾರಣದಿಂದ ನನ್ನ ತಾಯಿಯ ಸವತಿಯ ಮಗ ಕುಬೇರನೊಂದಿಗೆ ದ್ವಂದ್ವ ಯುದ್ಧಮಾಡಿ, ಪರಾಕ್ರಮದಿಂದ ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಸೋಲಿಸಿಬಿಟ್ಟಿರುವ ಆ ರಾವಣ ನಾನೇ ಆಗಿದ್ದೇನೆ.॥3-4॥

ಮದ್ಭಯಾರ್ತಃ ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ಸ್ವಮಧಿಷ್ಠಾನಮೃದ್ಧಿಮತ್ ।
ಕೈಲಾಸಂ ಪರ್ವತಶ್ರೇಷ್ಠಮಧ್ಯಾಸ್ತೇ ನರವಾಹನಃ ॥

ನನ್ನ ಭಯದಿಂದಲೇ ನರವಾಹನ ಕುಬೇರನು ತನ್ನ ಸಮೃದ್ಧಶಾಲಿ ಲಂಕಾಪುರಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಈಗ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೈಲಾಸವನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿರುವನು.॥5॥

ಯಸ್ಯ ತತ್ಪುಷ್ಪಕಂ ನಾಮ ವಿಮಾನಂ ಕಾಮಗಂ ಶುಭಮ್ ।
ವೀರ್ಯಾದಾವರ್ಜಿತಂ ಭದ್ರೇ ಯೇನ ಯಾಮಿ ವಿಹಾಯಸಮ್ ॥

ಭದ್ರೆ! ಅವನ ಇಚ್ಛಾನುಸಾರ ಸಂಚರಿಸುವ ಅವನ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಸುಂದರ ಪುಷ್ಪಕವಿಮಾನವನ್ನು ನಾನು ಪರಾಕ್ರಮದಿಂದ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿರುವೆನು. ಅದೇ ವಿಮಾನದಿಂದ ನಾನು ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ವಿಚರಿಸುತ್ತಾ ಇರುತ್ತೇನೆ.॥6॥

ಮಮ ಸಂಜಾತರೋಷಸ್ಯ ಮುಖಂ ದೃಷ್ಟ್ವೈವಮೈಥಿಲಿ ।
ವಿದ್ರವಂತಿ ಪರಿತ್ರಸ್ತಾಃ ಸುರಾಃ ಶಕ್ರಪುರೋಗಮಾಃ ॥

ಮಿಥಿಲೇಶ ಕುಮಾರಿ! ನನಗೆ ಕೋಪವು ಕೆಂಡಾಮಂಡಲವಾದಾಗ ಇಂದ್ರಾದಿ ಸಮಸ್ತ ದೇವತೆಗಳು ನನ್ನ ಮುಖ ನೋಡಿಯೇ ಭಯದಿಂದ ಗಡ-ಗಡನೆ ನಡುಗುತ್ತಾ ಪಲಾಯನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.॥7॥

ಯತ್ರ ತಿಷ್ಠಾಮ್ಯಹಂ ತತ್ರ ಮಾರುತೋ ವಾತಿ ಶಂಕಿತಃ ।
ತೀವ್ರಾಂಶುಃ ಶಿಶಿರಾಂಶುಶ್ಚ ಭಯಾತ್ ಸಂಪದ್ಯತೇ ದಿವಿಃ ॥

ನಾನು ನಿಂತಿರುವಲ್ಲಿ ವಾಯು ಹೆದರಿ ಮಂದವಾಗಿ ಬೀಸುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಭಯದಿಂದಲೇ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಂಡ ಕಿರಣಗಳುಳ್ಳ ಸೂರ್ಯನೂ ಕೂಡ ಚಂದ್ರನಂತೆ ಶೀತಲನಾಗುತ್ತಾನೆ.॥8॥

ನಿಷ್ಕಂಪಪತ್ರಾಸ್ತರವೋ ನದ್ಯಶ್ಚ ಸ್ತಿಮಿತೋದಕಾಃ ।
ಭವಂತಿ ಯತ್ರ ಯತ್ರಾಹಂ ತಿಷ್ಠಾಮಿ ಚ ಚರಾಮಿಚ ॥

ನಾನು ತಿರುಗಾಡುವಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಇರುವಲ್ಲಿ ಮರಗಳ ಎಲೆಗಳೂ ಕೂಡ ಅಲುಗಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಹಾಗೂ ನದಿಗಳೂ ಕೂಡ ಹರಿಯದೆ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುತ್ತವೆ.॥9॥

ಮಮ ಪಾರೇ ಸಮುದ್ರಸ್ಯ ಲಂಕಾ ನಾಮ ಪುರೀ ಶುಭಾ ।
ಸಂಪೂರ್ಣಾ ರಾಕ್ಷಸೈರ್ಘೋರೈರ್ಯಥೇಂದ್ರಸ್ಯಾಮರಾವತೀ ॥

ಸಮುದ್ರದ ಆಚೆ ಲಂಕೆ ಎಂಬ ನನ್ನ ಸುಂದರ ಪುರಿ ಇದೆ. ಅದು ಇಂದ್ರನ ಅಮರಾವತಿಯಂತೆ ಮನೋಹರ ಹಾಗೂ ಘೋರ ರಾಕ್ಷಸರಿಂದ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿದೆ.॥10॥

ಪ್ರಾಕಾರೇಣ ಪರಿಕ್ಷಿಪ್ತಾ ಪಾಂಡುರೇಣ ವಿರಾಜತಾ ।
ಹೇಮಕಕ್ಷ್ಯಾ ಪುರೀ ರಮ್ಯಾ ವೈದೂರ್ಯಮಯತೋರಣಾ ॥

ಅದರ ಸುತ್ತಲೂ ಇರುವ ಪ್ರಕಾರದಿಂದ ಅದರ ಶೋಭೆ ಹೆಚ್ಚಿದೆ. ಲಂಕಾಪುರಿಯ ಸೌಧಗಳ ಹಜಾರ, ನೆಲ, ಸುವರ್ಣದಿಂದ ರಚಿತವಾಗಿದೆ. ಅದರ ಹೊರ ಬಾಗಿಲುಗಳು ವೈಢೂರ್ಯಮಯವಾಗಿದ್ದು, ಅದು ಬಹಳ ರಮಣೀಯವಾಗಿದೆ.॥11॥

ಹಸ್ತ್ಯಶ್ವರಥಸಂಬಾಧಾ ತೂರ್ಯನಾದವಿನಾದಿತಾ ।
ಸರ್ವಕಾಮಲೈರ್ವೃಕ್ಷೈಃ ಸಂಕುಲೋದ್ಯಾನಭೂಷಿತಾ ॥

ಆನೆ, ಕುದುರೆ, ರಥಗಳಿಂದ ಅಲ್ಲಿಯ ಬೀದಿಗಳು ತುಂಬಿರುತ್ತವೆ. ಬಗೆ-ಬಗೆ ವಾದ್ಯಗಳ ಧ್ವನಿಗಳು ಅಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸುತ್ತವೆ. ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ಮನೋಕಾಮನೆಯ ಫಲಗಳನ್ನು ಕೊಡುವ ವೃಕ್ಷಗಳಿಂದ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರದ ಉದ್ಯಾನ ವನಗಳಿಂದ ಆ ಲಂಕೆಯು ವ್ಯಾಪ್ತವಾಗಿದೆ.॥12॥

ತತ್ರ ತ್ವಂ ವಸ ಹೇ ಸೀತೇ ರಾಜಪುತ್ರಿ ಮಯಾ ಸಹ ।
ನ ಸ್ಮರಿಷ್ಯಸಿ ನಾರೀಣಾಂ ಮಾನುಷೀಣಾಂ ಮನಸ್ವಿನಿ ॥

ರಾಜಕುಮಾರೀ ಸೀತೆ! ನೀನು ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಆ ಪುರಿಗೆ ಹೋಗಿ ವಾಸಿಸು. ಮನಸ್ವಿನೀ! ಅಲ್ಲಿ ಇದ್ದು ನೀನು ಮಾನವೀ ಸ್ತ್ರೀಯೆಂಬುದನ್ನು ಮರೆತುಬಿಡು.॥13॥

ಭುಂಜಾನಾ ಮಾನುಷಾನ್ ಭೋಗಾನ್ ದಿವ್ಯಾಂಶ್ಚ ವರವರ್ಣಿನಿ ।
ನ ಸ್ಮರಿಷ್ಯಸಿ ರಾಮಸ್ಯ ಮಾನುಷಸ್ಯಗತಾಯುಷಃ ॥

ಸುಂದರೀ! ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ ದಿವ್ಯಮಾನುಷ ಭೋಗಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಾ ನೀನು ಆ ಮನುಷ್ಯ ರಾಮನನ್ನು ಎಂದೂ ಸ್ಮರಿಸಲಾರೆ, ಅವನ ಆಯುಸ್ಸು ಈಗ ಮುಗಿಯುತ್ತಾ ಸಾಗಿದೆ.॥14॥

ಸ್ಥಾಪಯಿತ್ವಾ ಪ್ರಿಯಂ ಪುತ್ರಂ ರಾಜ್ಯೇ ದಶರಥೋ ನೃಪಃ ।
ಮಂದವೀರ್ಯಸ್ತತೋ ಜೇಷ್ಠಃ ಸುತಃ ಪ್ರಸ್ಥಾಪಿತೋ ವನಮ್ ॥

ತೇನ ಕಿಂ ಭ್ರಷ್ಟರಾಜ್ಯೇನ ರಾಮೇಣ ಗತಚೇತಸಾ ।
ಕರಿಷ್ಯಸಿ ವಿಶಾಲಾಕ್ಷಿ ತಾಪಸೇನ ತಪಸ್ವಿನಾ ॥

ವಿಶಾಲಲೋಚನೇ! ದಶರಥರಾಜನು ತನ್ನ ಪ್ರಿಯ ಪುತ್ರನಿಗೆ ರಾಜನನ್ನಾಗಿಸಿ, ಅಲ್ಪ ಪರಾಕ್ರಮಿಯಾದ ಜೇಷ್ಠಪುತ್ರನನ್ನು ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಿರುವನು. ಆ ರಾಜ್ಯಭ್ರಷ್ಠ, ಬುದ್ಧಿ ಹೀನ ಹಾಗೂ ತಪಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ ತಾಪಸೀ ರಾಮನನ್ನು ಪಡೆದು ಏನು ಮಾಡುವೆ.॥15-16॥

ರಕ್ಷರಾಕ್ಷಸಭರ್ತಾರಂ ಕಾಮಯ ಸ್ವಯಮಾಗತಮ್ ।
ನ ಮನ್ಮಥಶರಾವಿಷ್ಟಂ ಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾತುಂ ತ್ವಮರ್ಹಸಿ ॥

ಈ ರಾಕ್ಷಸರ ಒಡೆಯ ಸ್ವತಃ ನಿನ್ನ ಬಾಗಿಲಿಗೇ ಬಂದಿರುವನು, ನೀನು ಅವನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸು, ಅವನನ್ನು ಮನಃಪೂರ್ವಕ ಬಯಸು. ಅವನು ಮನ್ಮಥನ ಬಾಣದಿಂದ ಪೀಡಿತನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಅವನನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುವುದು ನಿನಗೆ ಉಚಿತವಲ್ಲ.॥17॥

ಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾಯ ಹಿ ಮಾಂ ಭೀರು ಪಶ್ಚಾತಾಪಂ ಗಮಿಷ್ಯಸಿ ।
ಚರಣೇನಾಭಿಹತ್ಯೇವ ಪುರೂರವಸಮುರ್ವಶೀ ॥

ಭೀರು! ನನ್ನನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿ, ಪುರೂರವನನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿ ಊರ್ವಶಿಯಂತೆ ನೀನೂ ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ ಪಡುವ.॥18॥

ಆಂಗುಲ್ಯಾ ನ ಸಮೋ ರಾಮೋ ಮಮ ಯುದ್ಧೇ ಸ ಮಾನುಷಃ ।
ತವ ಭಾಗ್ಯೇನ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಂ ಭಜಸ್ವ ವರವರ್ಣಿನಿ ॥

ಸುಂದರೀ! ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯನಾದ ರಾಮನು ನನ್ನ ಒಂದು ಬೆರಳಿಗೂ ಸಮಾನನಲ್ಲ. ನಿನ್ನ ಭಾಗ್ಯದಿಂದಲೇ ನಾನು ಬಂದಿರುವೆನು. ನೀನು ನನ್ನನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸು.॥19॥

ಏವಮುಕ್ತಾ ತು ವೈದೇಹೀ ಕ್ರುದ್ಧಾ ಸಂರಕ್ತಲೋಚನಾ ।
ಅಬ್ರವೀತ್ ಪರುಷಂ ವಾಕ್ಯಂ ರಹಿತೇ ರಾಕ್ಷಸಾಧಿಪಮ್ ॥

ರಾವಣನು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದಾಗ ವಿದೇಹಕುಮಾರಿ ಸೀತೆಯ ಕಣ್ಣುಗಳು ಸಿಟ್ಟಿನಿಂದ ಕೆಂಪಾದವು. ಅವಳು ಆ ಏಕಾಂತಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ರಾಕ್ಷಸಾಧಿಪ ರಾವಣನಲ್ಲಿ ಕಠೋರವಾಗಿ ಇಂತೆಂದಳು.॥20॥

ಕಥಂ ವೈಶ್ರವಣಂ ದೇವಂ ಸರ್ವದೇವನಮಸ್ಕೃತಮ್ ।
ಭ್ರಾತರಂ ವ್ಯಪದಿಶ್ಯ ತ್ವಮಶುಭಂ ಕರ್ತುಮಿಚ್ಛಸಿ ॥

ಎಲವೋ! ಭಗವಾನ್ ಕುಬೇರನಾದರೋ ಸಮಸ್ತ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ವಂದನೀಯನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ನೀನು ಅವನನ್ನು ತನ್ನ ಅಣ್ಣನೆಂದು ತಿಳಿಸಿ ಇಂತಹ ಪಾಪಕರ್ಮವನ್ನು ಮಾಡಲು ಏಕೆ ಬಯಸಿದೆ.॥21॥

ಅವಶ್ಯಂ ವಿನಶಿಷ್ಯಂತಿ ಸರ್ವೇ ರಾವಣ ರಾಕ್ಷಸಾಃ ।
ಯೇಷಾಂ ತ್ವಂ ಕರ್ಕಶೋ ರಾಜಾ ದುರ್ಬುದ್ಧಿರಜಿತೇಂದ್ರಿಯಃ ॥

ರಾವಣ! ನಿನ್ನಂತಹ ಕ್ರೂರಿ, ದುರ್ಬುದ್ಧಿ, ಅಜಿತೇಂದ್ರಿಯ ರಾಜನಾಗಿರುವ ಎಲ್ಲ ರಾಕ್ಷಸರು ಖಂಡಿತವಾಗಿ ನಾಶವಾಗಿ ಹೋಗುವರು.॥22॥

ಅಪಹೃತ್ಯ ಶಚೀಂ ಭಾರ್ಯಾಂ ಶಕ್ಯಮಿಂದ್ರಸ್ಯ ಜೀವಿತುಮ್ ।
ನಹಿ ರಾಮಸ್ಯ ಭಾರ್ಯಾಂ ಮಾಮಾನೀಯ ಸ್ವಸ್ತಿಮಾನ್ ಭವೇತ್ ॥

ಇಂದ್ರನ ಪತ್ನೀ ಶಚಿಯನ್ನು ಕದ್ದುಕೊಂಡು ಯಾರಾದರೂ ಬದುಕಿರುವ ಸಂಭವವಿದೆ, ಆದರೆ ರಾಮಪತ್ನಿಯಾದ ನನ್ನನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿ ಯಾರೂ ಕ್ಷೇಮದಿಂದ ಇರಲಾರನು.॥23॥

ಜೀವೇಚ್ಚಿರಂ ವಜ್ರಧರಸ್ಯ ಪಶ್ಚಾ-
ಚ್ಛಚೀಂ ಪ್ರಧೃಷ್ಯಾಪ್ರತಿರೂಪರೂಪಾಮ್ ।
ನ ಮಾದೃಶೀಂ ರಾಕ್ಷಸ ಧರ್ಷಯಿತ್ವಾ
ಪೀತಾಮೃತಸ್ಯಾಪಿ ತವಾಸ್ತಿ ಮೋಕ್ಷಃ ॥

ರಾಕ್ಷಸನೇ! ವಜ್ರಧಾರೀ ಇಂದ್ರನ ಅನುಪಮ ರೂಪವತೀ ಭಾರ್ಯೆ ಶಚಿಯನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದರೂ ಯಾರಾದರೂ ಮತ್ತೆ ಚಿರಕಾಲ ಬದುಕಿರುವ ಸಂಭವವಿದೆ, ಆದರೆ ನನ್ನಂತಹ ಸ್ತ್ರೀಯ ಅಪಮಾನ ಮಾಡಿ ನೀನು ಅಮೃತ ಕುಡಿದರೂ ನೀನು ಬದುಕಿರಲಾರೆ.॥24॥

ಶ್ರೀ ವಾಲ್ಮೀಕಿವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಅರಣ್ಯಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ನಲವತ್ತೆಂಟನೆಯ ಸರ್ಗ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಯಿತು.॥48॥