०४६ तपस्वीरूपेण रावणागमनम्

ರಾವಣನು ಸಂನ್ಯಾಸಿಯ ವೇಷದಿಂದ ಸೀತೆಯ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದುದು, ಸೀತೆಯಿಂದ ಅತಿಥಿ ಸತ್ಕಾರ

ತಥಾ ಪರುಷಮುಕ್ತಸ್ತು ಕುಪಿತೋ ರಾಘವಾನುಜಃ ।
ಸ ವಿಕಾಂಕ್ಷನ್ ಭೃಶಂ ರಾಮಂ ಪ್ರತಸ್ಥೇ ನಚಿರಾದಿವ ॥

ಸೀತೆಯು ಕಠೋರ ವಚನವನ್ನು ಹೇಳಿದಾಗ ಕುಪಿತನಾಗಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಶ್ರೀರಾಮನನ್ನು ಸೇರುವ ವಿಶೇಷ ಇಚ್ಛೆಯಿಂದ ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿಂದ ಹೊರಟನು.॥1॥

ತದಾಸಾದ್ಯ ದಶಗ್ರೀವಃ ಕ್ಷಿಪ್ರಮಂತರಮಾಸ್ಥಿತಃ ।
ಅಭಿಚಕ್ರಾಮ ವೈದೇಹೀಂ ಪರಿವ್ರಾಜಕರೂಪಧೃಕ್ ॥

ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಹೊರಟುಹೋದಾಗ ರಾವಣನಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಸಿಕ್ಕಿ, ಅವನು ಸಂನ್ಯಾಸಿಯ ವೇಷವನ್ನು ಧರಿಸಿ ಬೇಗನೇ ವಿದೇಹಕುಮಾರಿ ಸೀತೆಯ ಬಳಿಗೆ ಬಂದನು.॥2॥

ಶ್ಲಕ್ಷ್ಣಕಾಷಾಯಸಂವೀತಃ ಶಿಖೀ ಛತ್ರೀ ಉಪಾನಹೀ ।
ವಾಮೇ ಚಾಂಸೇಽವಸಜ್ಯಾಥ ಶುಭೇ ಯಷ್ಟಿಕಮಂಡಲೂ ॥

ಆಗ ರಾವಣನು ನವುರಾದ ಕಾಷಾಯ ವಸ್ತ್ರವನ್ನುಟ್ಟಿದ್ದನು. ಮಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಶೀಖೆ, ಕೈಯಲ್ಲಿ ಛತ್ರ, ಕಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಪಾದರಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದ್ದನು. ಅವನ ಎಡ ಭುಜದ ಮೇಲೆ ದಂಡವಿದ್ದು, ಕಮಂಡಲು ತೂಗುಹಾಕಿದ್ದನು.॥3॥

ಪರಿವ್ರಾಜಕರೂಪೇಣ ವೈದೇಹೀವನ್ವವರ್ತತ ।
ತಾಮಾಸಸಾದಾತಿಬಲೋ ಭ್ರಾತೃಭ್ಯಾಂ ರಹಿತಾಂ ವನೇ ॥

ಅತ್ಯಂತ ಬಲಿಷ್ಠನಾದ ರಾವಣನು ಆ ವನದಲ್ಲಿ ಪರಿವ್ರಾಜಕನ ರೂಪವನ್ನು ಧರಿಸಿ ಶ್ರೀರಾಮ-ಲಕ್ಷ್ಮಣರಿಲ್ಲದೆ ಒಂಬ್ಬೊಂಟಿಗಳಾದ ವೈದೇಹಿಯ ಬಳಿಗೆ ಬಂದನು.॥4॥

ರಹಿತಾಂ ಸೂರ್ಯಚಂದ್ರಾಭ್ಯಾಂ ಸಂಧ್ಯಾಮಿವ ಮಹತ್ತಮಃ ।
ತಾಮಪಶ್ಯತ್ತತೋ ಬಾಲಾಂ ರಾಜಪುತ್ರೀಂ ಯಶಸ್ವಿನೀಮ್ ॥
ರೋಹಿಣೀಂ ಶಶಿನಾ ಹೀನಾಂ ಗ್ರಹವದ್ ಭೃಶದಾರುಣಃ ।

ಸೂರ್ಯಚಂದ್ರರಿಲ್ಲದ ಸಂಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮಹಾನ್ ಅಂಧಕಾರ ಕವಿಯುವಂತೆ ಅವನು ಸೀತೆಯ ಬಳಿಗೆ ಹೋದನು. ಚಂದ್ರನಿಂದ ರಹಿತವಾದ ರೋಹಿಣಿಯ ಮೇಲೆ ದಾರುಣ ಮಂಗಳ ಅಥವಾ ಶನೈಶ್ಚರನ ದೃಷ್ಟಿ ಬೀಳುವಂತೆ ಅತಿಶಯ ಕ್ರೂರಿ ರಾವಣನು ಆ ಮುಗ್ಧಯಶಸ್ವಿನೀ ರಾಜಕುಮಾರಿಯನ್ನು ನೋಡಿದನು.॥5½॥

ತಮುಗ್ರಂ ಪಾಪಕರ್ಮಾಣಂ ಜನಸ್ಥಾನಗತಾ ದ್ರುಮಾಃ ॥

ಸಂದೃಶ್ಯ ನ ಪ್ರಕಂಪಂತೇನ ಪ್ರವಾತಿ ಚ ಮಾರುತಃ ।
ಶೀಘ್ರಸ್ರೋತಾಶ್ಚ ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ವೀಕ್ಷಂತಂ ರಕ್ತಲೋಚನಮ್ ॥
ಸ್ತಿಮಿತಂ ಗಂತುಮಾರೇಭೇ ಭಯಾದ್ ಗೋದಾವರೀ ನದೀ ।

ಆ ಭಯಂಕರ ಪಾಪಾಚಾರಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಜನಸ್ಥಾನದ ವೃಕ್ಷಗಳು ಅಲುಗಾಡುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿ, ಗಾಳಿಯ ವೇಗ ನಿಂತುಬಿಟ್ಟಿತು. ಕೆಂಗಣ್ಣಿನ ರಾವಣನು ತನ್ನತ್ತ ನೋಡುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ ತೀವ್ರಗತಿಯಿಂದ ಹರಿಯುವ ಗೋದಾವರಿಯು ಭಯದಿಂದ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಹರಿಯ ತೊಡಗಿದಳು.॥6-7½॥

ರಾಮಸ್ಯ ತ್ವಂತರಂ ಪ್ರೇಪ್ಸುರ್ದಶಗ್ರೀವಸ್ತದಂತರೇ ॥
ಉಪತಸ್ಥೇ ಚ ವೈದೇಹೀಂ ಭಿಕ್ಷುರೂಪೇಣ ರಾವಣಃ ।

ರಾಮನಿಗೆ ಪ್ರತಿಕಾರ ಮಾಡುವ ಸಂದರ್ಭವನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದ ರಾವಣನು ಆಗ ಭಿಕ್ಷುರೂಪದಿಂದ ವೈದೇಹಿಯ ಬಳಿಗೆ ಸಾರಿದನು.॥8½॥

ಅಭವ್ಯೋ ಭವ್ಯರೂಪೇಣ ಭರ್ತಾರಮನುಶೋಚತೀಮ್ ॥
ಅಭ್ಯವರ್ತತ ವೈದೇಹೀಂ ಚಿತ್ರಾಮಿವ ಶನೈಶ್ಚರಃ ।

ಆಗ ವಿದೇಹಕುಮಾರಿ ಸೀತೆಯು ತನ್ನ ಪತಿಯ ಕುರಿತು ಶೋಕಿಸುತ್ತಾ ಚಿಂತೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದ್ದಳು. ಅದೇ ಅವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಅಭವ್ಯರಾವಣನು ಭವ್ಯರೂಪವನ್ನು ಧರಿಸಿ ಶನೈಶ್ಚರನು ಚಿತ್ರಾ ನಕ್ಷತ್ರದ ಬಳಿಗೆ ತಲುಪುವಂತೆಯೇ ಸೀತೆಯ ಎದುರಿಗೆ ಉಪಸ್ಥಿತನಾದನು.॥9॥

ಸಹಸಾ ಭವ್ಯರೂಪೇಣ ತೃಣೈಃ ಕೂಪ ಇವಾವೃತಃ ॥
ಅತಿಷ್ಠತ್ಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯ ವೈದೇಹೀಂ ರಾಮಪತ್ನೀಂ ಯಶಸ್ವಿನೀಮ್ ।

ಹುಲ್ಲಿನಿಂದ ಮುಚ್ಚಿರುವ ಬಾವಿಯಂತೆ ಭವ್ಯರೂಪದಿಂದ ತನ್ನ ಅಭವ್ಯತೆಯನ್ನು ಅಡಗಿಸಿಕೊಂಡ ರಾವಣನು ಒಮ್ಮೆಲೆ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಿ ಯಶಸ್ವಿನೀ ರಾಮಪತ್ನೀ ಸೀತೆಯನ್ನು ನೋಡಿ ನಿಂತುಕೊಂಡನು.॥10½॥

ತಿಷ್ಠನ್ ಸಂಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯ ಚ ತದಾ ಪತ್ನೀಂ ರಾಮಸ್ಯರಾವಣಃ ॥

ಶುಭಾಂ ರುಚಿರದಂತೋಷ್ಠಿಂ ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರನಿಭಾನನಾಮ್ ।
ಆಸೀನಾಂ ಪರ್ಣಶಾಲಾಯಾಂ ಬಾಷ್ಪಶೋಕಾಭಿಪೀಡಿತಾಮ್ ॥

ಆಗ ರಾವಣನು ಅಲ್ಲಿ ನಿಂತುಕೊಂಡೇ ಸೀತೆಯನ್ನು ನೋಡತೊಡಗಿದನು. ಅವಳು ಬಹಳ ಸುಂದರಿಯಾಗಿದ್ದಳು. ಆಕೆಯ ಹಲ್ಲು, ತುಟಿಗಳು ಅಂದವಾಗಿದ್ದವು. ಮುಖವು ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರನಂತಿತ್ತು. ಆಕೆ ಪರ್ಣಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಶೋಕದಿಂದ ಕಣ್ಣೀರನ್ನು ಸುರಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು.॥11-12॥

ಸ ತಾಂ ಪದ್ಮಪಲಾಶಾಕ್ಷೀಂ ಪೀತಕೌ ಶೇಯವಾಸಿನೀಮ್ ।
ಅಭ್ಯಗಚ್ಛತ ವೈದೇಹೀಂ ಹೃಷ್ಟಚೇತಾ ನಿಶಾಚರಃ ॥

ಆ ನಿಶಾಚರನು ಪ್ರಸನ್ನಚಿತ್ತನಾಗಿ ರೇಶ್ಮೆ ಪೀತಾಂಬರದಿಂದ ಸುಶೋಭಿತ ಕಮಲನಯನಿ ವೈದೇಹಿಯ ಎದುರಿಗೆ ಹೋದನು.॥13॥

ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಕಾಮಶರಾವಿದ್ಧೋ ಬ್ರಹ್ಮಘೋಷಮುದೀರಯನ್ ।
ಅಬ್ರವೀತ್ ಪ್ರಶ್ರಿತಂ ವಾಕ್ಯಂ ರಹಿತೇ ರಾಕ್ಷಸಾಧಿಪಃ ॥

ಆಕೆಯನ್ನು ನೋಡುತ್ತಲೇ ಮನ್ಮಥನ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಘಾಸಿಗೊಂಡು ರಾಕ್ಷಸರಾಜ ರಾವಣನು ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳನ್ನು ಉಚ್ಚರಿಸತೊಡಗಿದನು. ಆ ಏಕಾಂತ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ವಿನೀತ ಭಾವದಿಂದ ಆಕೆಯಲ್ಲಿ ಏನೋ ಹೇಳಲು ಪಕ್ರಮಿಸಿದನು.॥14॥

ತಾಮುತ್ತಮಾಂ ತ್ರಿಲೋಕಾನಾಂ ಪದ್ಮಹೀನಾಮಿವ ಶ್ರಿಯಮ್ ।
ವಿಭ್ರಾಜಮಾನಾಂ ವಪುಷಾ ರಾವಣಃ ಪ್ರಶಶಂಸ ಹ ॥

ತ್ರಿಲೋಕಸುಂದರೀ ಸೀತೆಯು ತನ್ನ ಶರೀರದಿಂದ ಕಮಲರಹಿತ ಕಮಲಾಲಯಾ ಲಕ್ಷ್ಮೀಯಂತೆ ಶೋಭಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು. ರಾವಣನು ಆಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಶಂಸಿಸುತ್ತಾ ನುಡಿದನು.॥15॥

ರೌಪ್ಯಕಾಂಚನವರ್ಣಾಭೇ ಪೀತಕೌಶೇಯವಾಸಿನಿ ।
ಕಮಲಾನಾಂ ಶುಭಾಂ ಮಾಲಾಂಪದ್ಮಿನೀವ ಚ ಬಿಭ್ರತೀ ॥

ಉತ್ತಮ ಸುವರ್ಣದಂತೆ ಕಾಂತಿಯುಳ್ಳ, ರೇಶ್ಮೆ ಪೀತಾಂಬರ ಧರಿಸಿದ ಸುಂದರೀ! ನೀನು ಯಾರು? ನಿನ್ನ ಮುಖ, ನೇತ್ರ, ಕೈ, ಕಾಲುಗಳು ಕಮಲದಂತೆ ಇವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ನೀನು ಪದ್ಮಿನೀ (ಪುಷ್ಕರಣಿ)ಯಂತೆ ಕಮಲಗಳ ಸುಂದರ ಮಾಲೆಯನ್ನು ಧರಿಸಿರುವೆ.॥16॥

ಹ್ರೀಃ ಶ್ರೀಃ ಕೀರ್ತಿಃ ಶುಭಾ ಲಕ್ಷ್ಮೀರಪ್ಸರಾ ವಾ ಶುಭಾನನೇ ।
ಭೂತಿರ್ವಾ ತ್ವಂ ವರಾರೋಹೇ ರತಿರ್ವಾ ಸ್ವೈರಚಾರಿಣೀ ॥

ಶುಭಾವನೇ! ನೀನು ಶ್ರೀ, ಹ್ರೀ, ಕೀರ್ತಿ, ಶುಭಸ್ವರೂಪ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಅಥವಾ ಅಪ್ಸರೆಯಲ್ಲವಲ್ಲ? ಅಥವಾ ಸುಂದರೀ! ನೀನು ಭೂತಿ ಇಲ್ಲವೇ ಸ್ವೇಚ್ಛೆಯಿಂದ ವಿಹರಿಸುವ ಕಾಮಪತ್ನೀ ರತಿಯಲ್ಲ ತಾನೇ.॥17॥

ಸಮಾಃ ಶಿಖರಿಣಃ ಸ್ನಿಗ್ಧಾಃ ಪಾಂಡುರಾ ದಶನಾಸ್ತವ ।
ವಿಶಾಲೇ ವಿಮಲೇ ನೇತ್ರೇ ರಕ್ತಾಂತೇ ಕೃಷ್ಣತಾರಕೇ ॥
ವಿಶಾಲಂ ಜಘನಂ ಪೀನಮೂರೂ ಕರಿಕರೋಪಮೌ ।

ನಿನ್ನ ಹಲ್ಲುಗಳು ಸಮಾನವಾಗಿದ್ದು, ಕುಂದಪುಷ್ಪದ ಮೊಗ್ಗಿನಂತೆ ಶೋಭಿಸುತ್ತಿವೆ. ಅವು ಸ್ನಿಗ್ಧವಾಗಿದ್ದು, ಬೆಳ್ಳಗಿವೆ. ನಿನ್ನ ಕಣ್ಣುಗಳು ವಿಶಾಲ ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಲವಾಗಿವೆ. ಅವುಗಳ ತುದಿ ಕೆಂಪಾಗಿದ್ದು, ಗುಡ್ಡೆಗಳು ಕಪ್ಪಾಗಿವೆ, ನಿನ್ನ ಸೊಂಟದ ಮುಂಭಾಗವು ವಿಶಾಲವಾಗಿದ್ದು, ಎರಡೂ ತೊಡೆಗಳು ಆನೆಯ ಸೊಂಡಲಿನಂತಿವೆ.॥18॥

ಏತಾವುಪಚಿತೌ ವೃತ್ತೌ ಸಂಹತೌ ಸಂಪ್ರಗಲ್ಭಿತೌ ॥

ಪೀನೋನ್ನತಮುಖೌ ಕಾಂತೌ ಸ್ನಿಗ್ಧೌ ತಾಲಲೋಪಮೌ ।
ಮಣಿಪ್ರವೇಕಾಭರಣೌ ರುಚಿರೌತೇ ಪಯೋಧರೌ ॥

ನಿನ್ನ ಎರಡೂ ಸ್ತನಗಳು ಪುಷ್ಟವಾಗಿ ದುಂಡಾಗಿದ್ದು, ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಅಂಟಿಕೊಂಡಿವೆ, ಭಾರದಿಂದ ಬಳುಕುತ್ತಿವೆ. ಉಬ್ಬಿಕೊಂಡಿರುವ ನುಣುಪಾಗಿ ತಾಳೆ ಹಣ್ಣಿನಂತಿವೆ. ಒಂದೇ ಆಕಾರದಿಂದ ಇರುವ ಕಮನೀಯ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಅವು ಮಣಿಮಯ ಆಭೂಷಣಗಳಿಂದ ವಿಭೂಷಿತವಾಗಿವೆ.॥19-20॥

ಚಾರುಸ್ಮಿತೇ ಚಾರುದತಿ ಚಾರುನೇತ್ರೇ ವಿಲಾಸಿನಿ ।
ಮನೋ ಹರಸಿ ಮೇ ರಾಮೇ ನದೀಕೂಲಮಿವಾಂಭಸಾ ॥

ಸುಂದರ ಮಂದಹಾಸ, ಸುಂದರ ದಂತಪಂಕ್ತಿಗಳಿದ್ದು, ಮನೋಹರ ನೇತ್ರವುಳ್ಳ ವಿಲಾಸಿನೀ ರಮಣಿಯೇ! ನೀನು ತನ್ನ ರೂಪ ಸೌಂದರ್ಯದಿಂದ ನದಿಯು ನೀರಿನಿಂದ ತನ್ನ ದಡಗಳನ್ನು ಕೊಚ್ಚಿಕೊಂಡು ಹೋಗುವಂತೆಯೇ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಸೂರೆಗೊಂಡುಬಿಟ್ಟಿರುವೆ.॥21॥

ಕರಾಂತಮಿತಮಧ್ಯಾಸಿ ಸುಕೇಶೇ ಸಂಹತಸ್ತನೀ ।
ನೈವ ದೇವೀ ನ ಗಂಧರ್ವೀ ನಯಕ್ಷೀ ನ ಚ ಕಿನ್ನರೀ ॥

ಹಿಡಿಯಷ್ಟು ನಿನ್ನ ಸೊಂಟವು ಕೃಶವಾಗಿದೆ, ಕೂದಲು ನುಣುಪಾಗಿ ಮನೋಹರವಾಗಿದೆ. ಎರಡು ಸ್ತನಗಳು ಸೇರಿಕೊಂಡಿವೆ. ಸುಂದರೀ! ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಧರ್ವರಲ್ಲಿ, ಯಕ್ಷರಲ್ಲಿ ಕಿನ್ನರರಲ್ಲಿ ಯಾವ ಸ್ತ್ರೀಯೂ ನಿನಗೆ ಸರಿಗಟ್ಟಲಾರರು.॥22॥

ನೈವರೂಪಾ ಮಯಾ ನಾರೀ ದೃಷ್ಟಪೂರ್ವಾ ಮಹೀತಲೇ ।
ರೂಪಮಗ್ರ್ಯಂ ಚ ಲೋಕೇಷು ಸೌಕುಮಾರ್ಯಂ ವಯಶ್ಚ ತೇ ॥

ಇಹ ವಾಸಶ್ಚ ಕಾನ್ತಾರೇ ಚಿತ್ತಮುನ್ಮಾಥಯಂತಿ ಮೇ ।
ಸಾ ಪ್ರತಿಕ್ರಾಮ ಭದ್ರಂ ತೇ ನ ತ್ವಂ ವಸ್ತುಮಿಹಾರ್ಹಸಿ ॥

ಪೃಥಿವಿಯಲ್ಲಿ ನಿನ್ನಂತಹ ರೂಪವತಿ ನಾರಿಯನ್ನು ನಾನು ಇಂದಿನ ತನಕ ಎಂದೂ ನೋಡಿಲ್ಲ. ನಿನ್ನ ಈ ಮೂರು ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರಿಗಿಂತ ಸುಂದರ ರೂಪ, ತಾರುಣ್ಯ, ಸೌಕುಮಾರ್ಯ ಎಲ್ಲಿ? ಈ ದುರ್ಗಮ ವನವಾಸವೆಲ್ಲಿ? ಇದೆಲ್ಲ ಗಮನಿಸಿದರೆ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬಹಳ ಕಳವಳ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ನಿನಗೆ ಮಂಗಳವಾಗಲಿ; ಇಲ್ಲಿಂದ ಹೊರಟು ಹೋಗು. ನೀನು ಇಲ್ಲಿ ಇರಲು ಯೋಗ್ಯಳಲ್ಲ.॥23-24॥

ರಾಕ್ಷಸಾನಾಮಯಂ ವಾಸೋ ಘೋರಾಣಾಂ ಕಾಮರೂಪಿಣಾಮ್ ।
ಪ್ರಾಸಾದಾಗ್ರಾಣಿ ರಮ್ಯಾಣಿ ನಗರೋಪವನಾನಿ ಚ ॥
ಸಂಪನ್ನಾನಿಸುಗಂಧೀನಿ ಯುಕ್ತಾನ್ಯಾಚರಿತುಂ ತ್ವಯಾ ।

ಇದಾದರೋ ಕಾಮರೂಪಿಗಳಾದ ಭಯಂಕರ ರಾಕ್ಷಸರು ಇರುವ ಜಾಗವಾಗಿದೆ. ನೀನಾದರೋ ರಮಣೀಯ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ, ಸಮೃದ್ಧಶಾಲಿ ನಗರದಲ್ಲಿ, ಸುಗಂಧಯುಕ್ತ ಉಪವನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾ ಸಂಚರಿಸಬೇಕು.॥25½॥

ವರಂ ಮಾಲ್ಯಂ ವರಂ ಗಂಧಂ ವರಂ ವಸ್ತ್ರಂ ಚ ಶೋಭನೇ ॥
ಭರ್ತಾರಂ ಚ ವರಂ ಮನ್ಯೇ ತ್ವದ್ಯುಕ್ತಮಸಿತೇಕ್ಷಣೇ ।

ಸುಂದರೀ! ನೀನ್ನ ಉಪಯೋಗದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಪುರುಷನೇ ಶ್ರೇಷ್ಠನಾಗಿದ್ದಾನೆ, ಅದೇ ಗಂಧ, ಅದೇ ಸುಂದರ ವಸ್ತ್ರವಾಗಿದೆ. ಕಾಡಿಗೆ ಹಚ್ಚಿದ ಕಣ್ಣುಗಳುಳ್ಳ ಸುಂದರೀ! ನಿನ್ನ ಸುಖಮಯ ಸಂಯೋಗ ಪ್ರಾಪ್ತವಾದ ಪತಿಯನ್ನೇ ಶ್ರೇಷ್ಠನೆಂದು ನಾನು ತಿಳಿಯುತ್ತೇನೆ.॥26½॥

ಕಾ ತ್ವಂ ಭವಸಿ ರುದ್ರಾಣಾಂ ಮರುತಾಂ ವಾ ಶುಚಿಸ್ಮಿತೇ ॥
ವಸೂನಾಂ ವಾ ವರಾರೋಹೇ ದೇವತಾ ಪ್ರತಿಭಾಸಿ ಮೇ ।

ಪವಿತ್ರ ಮಂದಹಾಸ ಮತ್ತು ಸುಂದರ ಅಂಗಗಳುಳ್ಳ ದೇವಿ! ನೀನು ಯಾರಾಗಿರುವೆ? ನನಗಾದರೋ ನೀನು ರುದ್ರರ ವರುದ್ಗಣರ, ವಸುಗಳ ಸಂಬಂಧವಿರುವ ದೇವಿಯಂತೆ ಅನಿಸುತ್ತದೆ.॥27॥

ನೇಹ ಗಚ್ಛಂತಿ ಗಂಧರ್ವಾ ನ ದೇವಾ ನ ಚ ಕಿನ್ನರಾಃ ॥
ರಾಕ್ಷಸಾನಾಮಯಂ ವಾಸಃ ಕಥಂ ತು ತ್ವಮಿಹಾಗತಾ ।

ಇಲ್ಲಿ ಗಂಧರ್ವರು, ದೇವತೆಗಳು, ಕಿನ್ನರರು ಬಂದು ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದು ರಾಕ್ಷಸರ ನಿವಾಸ ಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. ಹಾಗಿರುವಾಗ ನೀನು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಹೇಗೆ ಬಂದೆ.॥28½॥

ಇಹ ಶಾಖಾಮೃಗಾಃ ಸಿಂಹಾ ದ್ವೀಪಿವ್ಯಾಘ್ರಮೃಗಾ ವೃಕಾಃ ॥
ಋಕ್ಷಾಸ್ತರಕ್ಷವಃ ಕಂಕಾಃ ಕಥಂ ತೇಭ್ಯೋ ನ ಬಿಭ್ಯಸೇ ।

ಇಲ್ಲಿ ವಾನರ, ಸಿಂಹ, ಚಿರತೆ, ಹುಲಿ, ಜಿಂಕೆ, ತೋಳ, ಕರಡಿ, ಹದ್ದು ಮೊದಲಾದ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಇರುತ್ತವೆ. ನಿನಗೆ ಇವುಗಳಿಂದ ಭಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲವೇ.॥29½॥

ಮದಾನ್ವಿತಾನಾಂ ಘೋರಾಣಾಂ ಕುಂಜರಾಣಾಂ ತರಸ್ವಿನಾಮ್ ॥
ಕಥಮೇಕಾ ಮಹಾರಣ್ಯೇ ನ ಬಿಭೇಷಿ ವರಾನನೇ ।

ವಾನರನೇ! ಈ ವಿಶಾಲ ಅರಣ್ಯದೊಳಗೆ ಅತ್ಯಂತ ವೇಗಶಾಲಿ ಮತ್ತು ಭಯಂಕರ ಮದಮತ್ತ ಆನೆಗಳ ನಡುವೆ ಒಬ್ಬಳೇ ಇರಲು ನಿನಗೆ ಭಯವೇಕೆ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ.॥30½॥

ಕಾಸಿ ಕಸ್ಯ ಕುತಶ್ಚ ತ್ವಂ ಕಿಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಚ ದಂಡಕಾನ್ ॥
ಏಕಾ ಚರಸಿ ಕಲ್ಯಾಣಿ ಘೋರಾನ್ ರಾಕ್ಷಸಸೇವಿತಾನ್ ।

ಕಲ್ಯಾಣಿಯೇ! ನೀನು ಯಾರೆಂದು ಹೇಳು. ನೀನು ಯಾರವಳು? ಎಲ್ಲಿಂದ ಯಾವ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಬಂದು ಈ ರಾಕ್ಷಸರು ತುಂಬಿದ ಘೋರ ದಂಡಕಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬಂಟಿಗಳಾಗಿ ವಿಚರಿಸುತ್ತಿರುವೆಯಲ್ಲ.॥31½॥

ಇತಿ ಪ್ರಶಸ್ತಾ ವೈದೇಹೀ ರಾವಣೇನ ದುರಾತ್ಮನಾ ॥

ದ್ವಿಜಾತಿವೇಷೇಣ ಹಿ ತಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾರಾವಣಮಾಗತಮ್ ।
ಸರ್ವೈರತಿಥಿಸತ್ಕಾರೈಃ ಪೂಜಯಾಮಾಸ ಮೈಥಿಲೀ ॥

ವೇಷಭೂಷಣಗಳಿಂದ ಮಹಾತ್ಮನಾಗಿ ಬಂದಿರುವ ರಾವಣನು ವಿದೇಹಕುಮಾರಿ ಸೀತೆಯನ್ನು ಹೀಗೆ ಪ್ರಶಂಸಿಸಿದಾಗ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವೇಷದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಆಗಮಿಸಿದ ರಾವಣನನ್ನು ನೋಡಿ ಮೈಥಿಲಿಯು ಅತಿಥಿ-ಸತ್ಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಕಾದ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಅವನನ್ನು ಪೂಜಿಸಿದಳು.॥32-33॥

ಉಪಾನೀಯಾಸನಂ ಪೂರ್ವಂ ಪಾದ್ಯೇನಾಭಿನಿಮಂತ್ರ್ಯ ಸಚ ।
ಅಬ್ರವೀತ್ಸಿದ್ಧಮಿತ್ಯೇವ ತದಾ ತಂ ಸೌಮ್ಯದರ್ಶನಮ್ ॥

ಅನಂತರ ಹೊರಗಿನಿಂದ ಸೌಮ್ಯವಾಗಿ ಕಾಣುವ ಆ ಅತಿಥಿಗೆ ಭೋಜನಕ್ಕಾಗಿ ಆಮಂತ್ರಣ ಕೊಡುತ್ತಾ ಬ್ರಹ್ಮನ್! ಭೋಜನ ಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ, ಸ್ವೀಕರಿಸಿರಿ ಎಂದು ಹೇಳಿದಳು.॥34॥

ದ್ವಿಜಾತಿವೇಷೇಣ ಸಮೀಕ್ಷ್ಯ ಮೈಥಿಲೀ
ಸಮಾಗತಂ ಪಾತ್ರಕುಸುಂಭಧಾರಿಣಮ್ ।
ಅಶಕ್ಯಮುದ್ ದ್ವೇಷ್ಟುಮುಪಾಯದರ್ಶನಾ-
ನ್ಯಮಂತ್ರಯದ್ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ ತಥಾಗತಮ್ ॥

ಅವನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವೇಷದಿಂದ ಬಂದಿದ್ದನು, ಕಮಂಡಲು ಮತ್ತು ಕಾಷಾಯ ವಸ್ತ್ರ ಧರಿಸಿದ್ದನು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣವೇಷದಲ್ಲಿ ಬಂದಿರುವ ಅತಿಥಿಯ ಉಪೇಕ್ಷೆ ಅಸಂಭವವಾಗಿತ್ತು, ಆದ್ದರಿಂದ ಆ ರೂಪದಿಂದ ಬಂದಿರುವ ಆ ರಾವಣನನ್ನು ನೋಡಿ ಮೈಥಿಲಿಯು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ ಯೋಗ್ಯವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸತ್ಕರಿಸಲು ಅವನನ್ನು ಆಮಂತ್ರಿಸಿದ್ದಳು.॥35॥

ಇಯಂ ಬೃಸೀ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕಾಮಮಾಸ್ಯತಾ-
ಮಿದಂ ಚ ಪಾದ್ಯಂ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಯತಾಮಿತಿ ।
ಇದಂ ಚ ಸಿದ್ಧಂ ವನಜಾತಮುತ್ತಮಂ
ತ್ವದರ್ಥಮವ್ಯಗ್ರಮಿಹೋಪಭುಜ್ಯತಾಮ್ ॥

ಸೀತೆಯು ಹೇಳಿದಳು-ಬ್ರಾಹ್ಮಣರೇ! ಇದೋ ಚಾಪೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಸ್ವಸ್ಥರಾಗಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಿರಿ.ಕಾಲು ತೊಳೆಯಲು ನೀರನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿರಿ. ಇವು ಕಾಡಿನ ಉತ್ತಮ ಫಲ-ಮೂಲಗಳು ನಿಮಗಾಗಿ ಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಶಾಂತ ಭಾವದಿಂದ ಕುಳಿತು ಸೇವಿಸಿರಿ.॥36॥

ನಿಮಂತ್ರ್ಯಮಾಣಃ ಪ್ರತಿಪೂರ್ಣಭಾಷಿಣೀಂ
ನರೇಂದ್ರಪತೀಂ ಪ್ರಸಮೀಕ್ಷ್ಯ ಮೈಥಿಲೀಮ್ ।
ಪ್ರಸಹ್ಯ ತಸ್ಯಾ ಹರಣೇ ದೃಢಂ ಮನಃ
ಸಮರ್ಪಯಾಮಾಸ ವಧಾಯ ರಾವಣಃ ॥

‘ಅತಿಥಿಗಾಗಿ ಎಲ್ಲವೂ ಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ’ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿ ಸೀತೆಯು ಅವನನ್ನು ಭೋಜನಕ್ಕಾಗಿ ಆಮಂತ್ರಿಸಿದಾಗ ರಾವಣನು ‘ಸರ್ವಂ ಸಂಪನ್ನಮ್’ ಎಂದು ಹೇಳುವ ರಾಜಪತ್ನೀ ಮೈಥಿಲಿಯ ಕಡೆಗೆ ನೋಡಿ, ತನ್ನ ವಧೆಗಾಗಿಯೇ ಅವನು ಹಟಪೂರ್ವಕ ಸೀತೆಯನ್ನು ಅಪಹರಣ ಮಾಡಲು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ದೃಢವಾಗಿ ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದನು.॥37॥

ತತಃ ಸುವೇಷಂ ಮೃಗಯಾಗತಂ ಪತಿಂ
ಪ್ರತೀಕ್ಷಮಾಣಾ ಸಹಲಕ್ಷ್ಮಣಂ ತದಾ ।
ವಿವಿಕ್ಷಮಾಣಾ ಹರಿತಂ ದದರ್ಶ ತ-
ನ್ಮಹದ್ವನಂ ನೈವ ತು ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣೌ ॥

ಅನಂತರ ಸೀತೆಯು ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣನೊಂದಿಗೆ ಹೋಗಿರುವ ಸುಂದರ ವೇಷಧಾರಿ ತನ್ನ ಪತಿ ಶ್ರೀರಾಮಚಂದ್ರನನ್ನು ಪ್ರತೀಕ್ಷಿಸತೊಡಗಿದಳು. ಅವಳು ಸುತ್ತಲೂ ಕಣ್ಣಾಡಿಸಿದಳು, ಆದರೆ ಅವಳಿಗೆ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಹಸುರಾದ ವಿಶಾಲವನವೇ ಕಂಡುಬಂತು. ಶ್ರೀರಾಮ-ಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬೀಳಲಿಲ್ಲ.॥38॥

ಶ್ರೀ ವಾಲ್ಮೀಕಿವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಅರಣ್ಯಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ನಲವತ್ತಾರನೆಯ ಸರ್ಗ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಯಿತು. ॥46॥