०२० चतुर्दश खरामात्यवधः

ಖರನು ಕಳಿಸಿದ ಹದಿನಾಲ್ಕು ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಶ್ರೀರಾಮನು ವಧಿಸಿದುದು

ತತಃ ಶೂರ್ಪಣಖಾ ಘೋರಾ ರಾಘವಾಶ್ರಮಮಾಗತಾ ।
ರಕ್ಷಸಾಮಾಚಚಕ್ಷೇ ತೌ ಭ್ರಾತರೌ ಸಹ ಸೀತಯಾ ॥

ಅನಂತರ ಭಯಾನಕ ರಾಕ್ಷಸಿ ಶೂರ್ಪಣಖಿಯು ಶ್ರೀರಾಮಚಂದ್ರನ ಆಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಬಂದು, ಸೀತಾಸಹಿತ ಆ ಇಬ್ಬರು ಸಹೋದರರ ಪರಿಚಯವನ್ನು ಆ ರಾಕ್ಷಸರಿಗೆ ಮಾಡಿಸಿದಳು.॥1॥

ತೇ ರಾಮಂ ಪರ್ಣಶಾಲಾಯಾಮುಪವಿಷ್ಟಂ ಮಹಾಬಲಮ್ ।
ದದೃಶುಃ ಸೀತಯಾ ಸಾರ್ಧಂ ಲಕ್ಷ್ಮಣೇನಾಪಿ ಸೇವಿತಮ್ ॥

ಮಹಾಬಲಿ ಶ್ರೀರಾಮನು ಸೀತೆಯೊಂದಿಗೆ ಪರ್ಣಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿರುವನು ಹಾಗೂ ಲಕ್ಷ್ಮಣನೂ ಅವನ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ಉಪಸ್ಥಿತನಾಗಿರುವುದನ್ನು ರಾಕ್ಷಸರು ನೋಡಿದರು.॥2॥

ತಾನ್ದೃಷ್ಟ್ವಾ ರಾಘವಃ ಶ್ರೀಮಾನಾಗತಾಂಸ್ತಾಂಶ್ಚ ರಾಕ್ಷಸಾನ್ ।
ಅಬ್ರವೀದ್ಭ್ರಾತರಂ ರಾಮೋ ಲಕ್ಷ್ಮಣಂ ದೀಪ್ತತೇಜಸಮ್ ॥

ಶ್ರೀಮಾನ್ ರಘುನಾಥನೂ ಶೂರ್ಪಣಖಿಯೊಂದಿಗೆ ಬಂದಿರುವ ಆ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ನೋಡಿದನು. ನೋಡಿ ಅವನು ಉದ್ದೀಪ್ತ ತೇಜವುಳ್ಳ ತನ್ನ ಸಹೋದರ ಲಕ್ಷ್ಮಣನಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಕಾರ ಹೇಳಿದನು.॥3॥

ಮುಹೂರ್ತಂ ಭವ ಸೌಮಿತ್ರೇ ಸೀತಾಯಾಃ ಪ್ರತ್ಯನಂತರಃ ।
ಇಮಾನಸ್ಯಾ ವಧಿಷ್ಯಾಮಿ ಪದವೀಮಾಗತಾನಿಹ ॥

ಸುಮಿತ್ರಾಕುಮಾರ! ನೀನು ಸ್ವಲ್ಪ ಹೊತ್ತು ಸೀತೆಯ ಬಳಿ ನಿಂತಿರು. ನಾನು ಈ ರಾಕ್ಷಸಿಯ ಸಹಾಯಕರಾಗಿ ಅವಳ ಹಿಂದೆ ಬಂದಿರುವ ಈ ನಿಶಾಚರರನ್ನು ಈಗಲೇ ಇಲ್ಲೇ ವಧಿಸಿಬಿಡುವೆನು.॥4॥

ವಾಕ್ಯಮೇತತ್ತತಃ ಶ್ರುತ್ವಾ ರಾಮಸ್ಯ ವಿದಿತಾತ್ಮನಃ ।
ತಥೇತಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣೋ ವಾಕ್ಯಂ ರಾಮಸ್ಯ ಪ್ರಪೂಜಯನ್ ॥

ಆತ್ಮವಿದನಾದ ಶ್ರೀರಾಮನ ಈ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಅವನನ್ನು ಭೂರಿ-ಭೂರಿ ಪ್ರಶಂಸಿಸುತ್ತಾ ‘ಹಾಗೆಯೇ ಆಗಲಿ’ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಅವನ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಶಿರಸಾವಹಿಸಿಕೊಂಡನು.॥5॥

ರಾಘವೋಽಪಿ ಮಹಚ್ಚಾಪಂ ಚಾಮೀಕರವಿಭೂಷಿತಮ್ ।
ಚಕಾರ ಸಜ್ಯಂ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ತಾನಿ ರಕ್ಷಾಂಸಿ ಚಾಬ್ರವೀತ್ ॥

ಆಗ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ರಘುನಾಥನು ತನ್ನ ಸುವರ್ಣಮಂಡಿತ ವಿಶಾಲ ಧನುಸ್ಸಿಗೆ ಹೆದೆಯೇರಿಸಿ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧನಾಗಿ ರಾಕ್ಷಸರಲ್ಲಿ ಇಂತೆಂದನು.॥6॥

ಪುತ್ರೌ ದಶರಥಾಸ್ಯಾವಾಂ ಭ್ರಾತರೌ ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣೌ ।
ಪ್ರವಿಷ್ಟೌ ಸೀತಯಾ ಸಾರ್ಧಂ ದುಶ್ಚರಂ ದಂಡಕಾವನಮ್ ॥

ಫಲಮೂಲಾಶನೌ ದಾಂತೌ ತಾಪಸೌ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣೌ ।
ವಸಂತೌ ದಂಡಕಾರಣ್ಯೇ ಕಿಮರ್ಥಮುಪಹಿಂಸಥ ॥

ನಾವು ಇಬ್ಬರು ದಶರಥ ಮಹಾರಾಜರ ಪುತ್ರರು ರಾಮ-ಲಕ್ಷ್ಮಣರಾಗಿದ್ದೇವೆ. ಸೀತೆಯೊಂದಿಗೆ ಈ ದುರ್ಗಮ ದಂಡಕಾರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಬಂದು ಫಲ-ಮೂಲಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಾ ಇಂದ್ರಿಯ ಸಂಯಮಪೂರ್ವಕ ತಪಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯವನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಹೀಗೆ ದಂಡಕಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ನಮ್ಮಿಬ್ಬರು ಸಹೋದರರನ್ನು ಏಕೆ ಹಿಂಸಿಸಲು ಬಯಸುತ್ತಿರುವಿರಿ.॥7-8॥

ಯುಷ್ಮಾನ್ ಪಾಪಾತ್ಮಕಾನ್ ಹಂತು ವಿಪ್ರಕಾರಾನ್ಮಹಾಹವೇ ।
ಋಷೀಣಾಂ ತು ನಿಯೋಗೇನ ಸಂಪ್ರಾಪ್ತಃ ಸಶರಾಸನಃ ॥

ನೋಡಿ, ನೀವೆಲ್ಲರೂ ಪಾಪಾತ್ಮರಾಗಿದ್ದು, ಋಷಿಗಳ ಅಪರಾಧ ಮಾಡುವವರಾಗಿದ್ದೀರಿ. ಆ ಋಷಿ-ಮುನಿಗಳ ಆಜ್ಞೆಯಿಂದಲೇ ನಾನು ಧನುಷ್ಯ-ಬಾಣಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿ ಮಹಾಸಮರದಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮನ್ನು ವಧಿಸಲೆಂದೇ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿರುವೆ.॥9॥

ತಿಷ್ಠತೈವಾತ್ರ ಸಂತುಷ್ಟಾ ನೋಪವರ್ತಿತುಮರ್ಹಥ ।
ಯದಿ ಪ್ರಾಣೈರಿಹಾರ್ಥೋ ವೋ ನಿವರ್ತಧ್ವಂ ನಿಶಾಚರಾಃ ॥

ನಿಶಾಚರರೇ! ನಿಮಗೆ ಯುದ್ಧದಿಂದ ಸಂತೋಷ ಸಿಗುವುದಿದ್ದರೆ ಇಲ್ಲಿಂದ ಓಡಿ ಹೋಗದೆ ನಿಂತುಕೊಳ್ಳಿರಿ. ನಿಮಗೆ ಪ್ರಾಣಗಳ ಮೇಲೆ ಆಸೆ ಇದ್ದರೆ ಮರಳಿ ಹೋಗಿ (ಒಂದು ಕ್ಷಣವೂ ಇಲ್ಲಿ ಇರಬೇಡಿ).॥10॥

ತಸ್ಯ ತದ್ವಚನಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ರಾಕ್ಷಸಾಸ್ತೇ ಚತುರ್ದಶ ।
ಊಚುರ್ವಾಚಂ ಸುಸಂಕ್ರುದ್ಧಾ ಬ್ರಹ್ಮಘ್ನಾಃ ಶೂಲಪಾಣಯಃ ॥

ಸಂರಕ್ತನಯನಾ ಘೋರಾ ರಾಮಂ ಸಂರಕ್ತ ಲೋಚನಮ್ ।
ಪರುಷಾ ಮಧುರಾಭಾಷಂ ಹೃಷ್ಟಾ ದೃಷ್ಟಪರಾಕ್ರಮಮ್ ॥

ಶ್ರೀರಾಮನ ಈ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಆ ಹದಿನಾಲ್ಕು ರಾಕ್ಷಸರು ಅತ್ಯಂತ ಕುಪಿತರಾದರು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಹತ್ಯೆಮಾಡುವ ಆ ಘೋರ ನಿಶಾಚರರು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಶೂಲ ವನ್ನೆತ್ತಿಕೊಂಡು ಕ್ರೋಧದಿಂದ ಕಣ್ಣು ಕೆಂಪಾಗಿಸಿ ಕಠೋರವಾಗಿ ಹರ್ಷ ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಎದುರಾಳಿಯ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ಮನಗೊಂಡಿದ್ದವನೂ, ಸ್ವಭಾವತಃ ಕೆಂಪಾದ ಕಣ್ಣುಗಳುಳ್ಳ ಮಧುರಭಾಷಿಯೂ ಆದ ಶ್ರೀರಾಮನಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದರು.॥11-12॥

ಕ್ರೋಧಮುತ್ಪಾದ್ಯ ನೋ ಭರ್ತುಃ ಖರಸ್ಯ ಸುಮಹಾತ್ಮನಃ ।
ತ್ವಮೇವ ಹಾಸ್ಯಸೇ ಪ್ರಾಣಾನ್ ಸದ್ಯೋಽಸ್ಮಾಭಿರ್ಹತೋ ಯುಧಿ ॥

ಎಲವೋ! ನೀನು ನಮ್ಮ ಒಡೆಯ ಮಹಾಕಾಯ ಖರನಿಗೆ ಕ್ರೋಧವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿರುವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಮ್ಮ ಕೈಗಳಿಂದ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮಡಿದು ನೀನು ಸ್ವತಃ ಪ್ರಾಣಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವೆ.॥13॥

ಕಾ ಹಿ ತೇಶಕ್ತಿರೇಕಸ್ಯ ಬಹೂನಾಂ ರಣಮೂರ್ಧನಿ ।
ಅಸ್ಮಾಕಮಗ್ರತಃ ಸ್ಥಾತುಂ ಕಿಂ ಪುನರ್ಯೋದ್ಧುಮಾಹವೇ ॥

ನಾವು ಅನೇಕರಾಗಿದ್ದು ನೀನು ಒಬ್ಬಂಟಿಗನಾಗಿರುವೆ. ನೀನು ನಮ್ಮ ಮುಂದೆ ರಣಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವುದಕ್ಕೂ ನಿನಗೇನು ಶಕ್ತಿ ಇದೆ? ಮತ್ತೆ ಯುದ್ಧಮಾಡುವುದು ದೂರ ಉಳಿಯಿತು.॥14॥

ಏಭಿರ್ಬಾಹುಪ್ರಯುಕ್ತೈಶ್ಚಃ ಪರಿಘೈಃ ಶೂಲಪಟ್ಟಿಶೈಃ ।
ಪ್ರಾಣಾಂಸ್ತ್ಯಕ್ಷ್ಯಸಿ ವೀರ್ಯಂ ಚ ಧನುಶ್ಚಕರಪೀಡಿತಮ್ ॥

ನಮ್ಮ ಭುಜಗಳಿಂದ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ಪರಿ, ಶೂಲ-ಪಟ್ಟಿಶಗಳ ಏಟನ್ನು ತಿಂದು ನೀನು ನಿನ್ನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿರುವ ಈ ಧನುಸ್ಸಿನ ಬಲ ಪರಾಕ್ರಮದ ಅಭಿಮಾನವನ್ನು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಪ್ರಾಣಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ತ್ಯಜಿಸುವ.॥15॥

ಇತ್ಯೇವಮುಕ್ತ್ವಾಸಂರಬ್ಧಾ ರಾಕ್ಷಸಾಸ್ತೇ ಚತುರ್ದಶ ।
ಉದ್ಯತಾಯುಧನಿಸ್ತ್ರಿಂಶಾ ರಾಮಮೇವಾಭಿದುದ್ರುವುಃ ॥

ಹೀಗೆ ಹೇಳಿ ಕ್ರೋಧಗೊಂಡು ಆ ಹದಿನಾಲ್ಕು ರಾಕ್ಷಸರು ಬಗೆ-ಬಗೆಯ ಆಯುಧಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಖಡ್ಗಗಳಿಂದ ಶ್ರೀರಾಮನ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಿಸಿದರು.॥16॥

ಚಿಕ್ಷಿಪುಸ್ತಾನಿ ಶೂಲಾನಿ ರಾಘವಂ ಪ್ರತಿ ದುರ್ಜಯಮ್ ।
ತಾನಿ ಶೂಲಾನಿ ಕಾಕುತ್ಸ್ಥಃ ಸಮಸ್ತಾನಿ ಚತುರ್ದಶ ॥
ತಾವದ್ಭಿರೇವ ಚಿಚ್ಛೇದ ಶರೈಃ ಕಾಂಚನಭೂಷಿತೈಃ ।

ಆ ರಾಕ್ಷಸರು ದುರ್ಜಯ ಶ್ರೀರಾಮನ ಮೇಲೆ ಶೂಲಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಕಕುತ್ಸ್ಥಕುಲ ಭೂಷಣ ಶ್ರೀರಾಮಚಂದ್ರನು ಅವೆಲ್ಲ ಹದಿನಾಲ್ಕು ಶೂಲಗಳನ್ನು ಆಷ್ಟೇ ಸುವರ್ಣಭೂಷಿತ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಕತ್ತರಿಸಿಬಿಟ್ಟನು.॥17½॥

ತತಃ ಪಶ್ಚಾನ್ಮಹಾತೇಜಾ ನಾರಾಚಾನ್ ಸೂರ್ಯಸಂನಿಭಾನ್ ॥

ಜಗ್ರಾಹ ಪರಮಕ್ರುದ್ಧಶ್ಚತುರ್ದಶ ಶಿಲಾಶಿತಾನ್ ।
ಗೃಹೀತ್ವಾಧನುರುದ್ಯಮ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಯಾನುದ್ದಿಶ್ಯ ರಾಕ್ಷಸಾನ್ ॥
ಮುಮೋಚ ರಾಘವೋ ಬಾಣಾನ್ವಜ್ರಾನಿವ ಶತಕ್ರತುಃ ।

ಅನಂತರ ಮಹಾತೇಜಸ್ವೀ ರಘುನಾಥನು ಅತ್ಯಂತ ಕುಪಿತನಾಗಿ ಹರಿತವಾದ ಸೂರ್ಯತುಲ್ಯ ತೇಜಸ್ವೀ ಹದಿನಾಲ್ಕು ನಾರಾಚಗಳನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡು ಧನುಸ್ಸಿಗೆ ಹೂಡಿ ಆಕರ್ಣಾಂತವಾಗಿ ಸೆಳೆದು, ಇಂದ್ರನು ವಜ್ರದ ಪ್ರಹಾರ ಮಾಡಿದಂತೆ ರಾಕ್ಷಸರಿಗೆ ಗುರಿಯಿಟ್ಟು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು.॥18-19½॥

ತೇ ಭಿತ್ತ್ವಾರಕ್ಷಸಾಂ ವೇಗದ್ವಕ್ಷಾಂಸಿ ರುಧಿರಾಪ್ಲುತಾಃ ॥
ವಿನಿಷ್ಪೇತುಸ್ತದಾ ಭೂಮೌ ವಲ್ಮೀಕಾದಿವ ಪನ್ನಗಾಃ ।

ಆ ಬಾಣಗಳು ಅತಿವೇಗದಿಂದ ಆ ರಾಕ್ಷಸರ ಎದೆಯನ್ನು ಸೀಳಿ ರಕ್ತಸಿಕ್ತವಾಗಿ ಹುತ್ತದಿಂದ ಹೊರಗೆ ಬಂದ ಸರ್ಪದಂತೆ ತತ್ಕಾಲ ಭೂಮಿಗೆ ಬಿದ್ದವು.॥20½॥

ತೈರ್ಭಗ್ನ ಹೃದಯಾ ಭೂಮೌ ಚ್ಛಿನ್ನಮೂಲಾ ಇವ ದ್ರುಮಾಃ ॥
ನಿಪೇತುಃ ಶೋಣಿತಸ್ನಾತಾ ವಿಕೃತಾ ವಿಗತಾಸವಃ ।

ಆ ನಾರಾಚಗಳಿಂದ ಹೃದಯ ವಿದೀರ್ಣವಾದ್ದರಿಂದ ಆ ರಾಕ್ಷಸರು ಬುಡಕಡಿದ ಮರದಂತೆ ಧರಾಶಾಯಿಗಳಾದರು. ಅವರೆಲ್ಲರೂ ರಕ್ತದಿಂದ ತೋಯ್ದು ಹೋಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಶರೀರಗಳು ವಿಕತವಾಗಿ ಪ್ರಾಣಪಕ್ಷಿಗಳು ಹಾರಿ ಹೋದವ.॥21½॥

ತಾನ್ಭೂಮೌ ಪತಿತಾ ನ್ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ರಾಕ್ಷಸೀ ಕ್ರೋಧಮೂರ್ಛಿತಾ ॥

ಉಪಗಮ್ಯ ಖರಂ ಸಾ ತು ಕಿಂಚಿತ್ಸಂಶುಷ್ಕಶೋಣಿತಾ ।
ಸಪಾತ ಪುನರೇವಾರ್ತಾ ಸನಿರ್ಯಾಸೇವ ವಲ್ಲಕೀ ॥

ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ ರಾಕ್ಷಸಿಯು ಮೂರ್ಛಿತಳಾದಳು ಮತ್ತೆ ಖರನ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಪುನಃ ಆರ್ತಭಾವದಿಂದ ಕುಸಿದು ಬಿದ್ದಳು. ಆಕೆಯ ತುಂಡಾದ ಕಿವಿ ಮೂಗಿನ ರಕ್ತವು ಒಣಗಿ ಹೋಗಿದ್ದರಿಂದ, ಕೆಂಪಾದ ರಸ ಒಸರುತ್ತಿದ್ದ ಲತೆಯಂತೆ ಅವಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದ್ದಳು.॥22-23॥

ಭ್ರಾತುಃ ಸಮೀಪೇ ಶೋಕಾರ್ತಾ ಸಸರ್ಜ ನಿನದಂ ಮಹತ್ ।
ಸಸ್ವರಂ ಮುಮುಚೇ ಬಾಷ್ಪಂ ವಿವರ್ಣವದನಾ ತದಾ ॥

ಅಣ್ಣನ ಬಳಿ ಶೋಕದಿಂದ ಶೂರ್ಪಣಖಿಯು ಜೋರಾಗಿ ಆರ್ತನಾದ ಮಾಡುತ್ತಾ, ಬಿಕ್ಕಿ-ಬಿಕ್ಕಿ ಅಳುತ್ತಾ ಕಂಬನಿ ಹರಿಸತೊಡಗಿದಳು. ಆಗ ಆಕೆಯ ಮುಖ ಬಾಡಿಹೋಗಿತ್ತು.॥24॥

ನಿಪಾತಿತಾನ್ ಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯ ರಣೇ ತು ರಾಕ್ಷಸಾನ್
ಪ್ರಧಾವಿತಾ ಶೂರ್ಪಣಖಾ ಪುನಸ್ತತಃ ।
ವಧಂ ಚ ತೇಷಾಂ ನಿಖಿಲೇನ ರಕ್ಷಸಾಂ
ಶಶಂಸ ಸರ್ವಂ ಭಗಿನೀ ಖರಸ್ಯ ಸಾ ॥

ರಣಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ರಾಕ್ಷಸರು ಸತ್ತು ಹೋಗಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ, ಖರನ ತಂಗಿ ಶೂರ್ಪನಖಿಯು ಪುನಃ ಅಲ್ಲಿಂದ ಓಡುತ್ತಾ ಬಂದಳು. ಆಕೆಯು ಸಮಸ್ತ ರಾಕ್ಷಸರ ವಧೆಯ ಸಮಾಚಾರವನ್ನು ಅಣ್ಣನಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದಳು.॥25॥

ಶ್ರೀ ವಾಲ್ಮೀಕಿವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಅರಣ್ಯಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಸರ್ಗ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಯಿತು.॥20॥