१०७ रामस्य पित्राज्ञापालनकथनम्

ಶ್ರೀರಾಮನು ಭರತನಿಗೆ ಸಮಜಾಯಿಸಿ ಅವನನ್ನು ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಹೋಗಲು ಆದೇಶಿಸಿದುದು

ಪುನರೇವಂ ಬ್ರುವಣಂ ತಂ ಭರತಂ ಲಕ್ಷ್ಮಣಾಗ್ರಜಃ ।
ಪ್ರತ್ಯುವಾಚ ತತಃ ಶ್ರೀಮಾನ್ ಜ್ಞಾತಿಮಧ್ಯೇಸುಸತ್ಕೃತಃ ॥

ಭರತನು ಪುನಃ ಈ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದಾಗ ಪರಿವಾರದ ನಡುವೆ ಸತ್ಕಾರಪೂರ್ವಕ ಕುಳಿತಿರುವ ಲಕ್ಷ್ಮಣಾಗ್ರಜ ಶ್ರೀಮಾನ್ ರಾಮಚಂದ್ರನು ಅವನಿಗೆ ಈ ಪ್ರಕಾರ ಉತ್ತರಿಸಿದನು-॥1॥

ಉಪಪನ್ನಮಿದಂ ವಾಕ್ಯಂ ಯಸ್ತ್ವಮೇವಮಭಾಷಥಾಃ ।
ಜಾತಃ ಪುತ್ರೋ ದಶರಥಾತ್ ಕೈಕೇಯ್ಯಾಂ ರಾಜಸತ್ತಮಾತ್ ॥

ತಮ್ಮ! ನೀನು ನೃಪಶ್ರೇಷ್ಠ ದಶರಥ ಮಹಾರಾಜರಿಂದ ಕೇಕಯರಾಜ ಕನ್ಯೆ ಕೈಕೇಯಿಯ ಗರ್ಭದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿರುವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ನೀನು ಹೇಳುವ ಉತ್ತಮ ವಚನಗಳು ಸರ್ವಥಾ ನಿನಗೆ ಯೋಗ್ಯವಾಗಿವೆ.॥2॥

ಪುರಾ ಭ್ರಾತಃ ಪಿತಾ ನಃ ಸ ಮಾತರಂ ತೇಸಮುದ್ವಹನ್ ।
ಮಾತಾಮಹೇ ಸಮಾಶ್ರೌಷೀದ್ ರಾಜ್ಯಶುಲ್ಕಮನುತ್ತಮಮ್ ॥

ಸಹೋದರ! ಇಂದಿನಿಂದ ಬಹಳ ಹಿಂದಿನ ಮಾತು, ತಂದೆಯವರ ವಿವಾಹ ನಿನ್ನ ತಾಯಿಯೊಂದಿಗೆ ಆದಾಗ ಅವರು ನಿನ್ನ ತಾತನ ಬಳಿ ಕೈಕೇಯಿಯ ಪುತ್ರನಿಗೆ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಕೊಡುವ ಉತ್ತಮ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರು.॥3॥

ದೇವಾಸುರೇ ಚ ಸಂಗ್ರಾಮೇ ಜನನ್ಯೈ ತವ ಪಾರ್ಥಿವಃ ।
ಸಂಪ್ರಹೃಷ್ಟೋ ದದೌ ರಾಜಾ ವರಮಾರಾಧಿತಃ ಪ್ರಭುಃ ॥

ಅನಂತರ ದೇವಾಸುರ ಸಂಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ನಿನ್ನ ತಾಯಿಯು ಪ್ರಭಾವಶಾಲೀ ಮಹಾರಾಜರ ಬಹಳ ದೊಡ್ಡ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಳು. ಇದರಿಂದ ಸಂತುಷ್ಟರಾಗಿ ಮಹಾರಾಜರು ಆಕೆಗೆ ವರದಾನ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು.॥4॥

ತತಃ ಸಾ ಸಂಪ್ರತಿಶ್ರಾವ್ಯ ತವ ಮಾತಾ ಯಶಸ್ವಿನೀ ।
ಅಯಾಚತ ನರಶ್ರೇಷ್ಠಂ ದ್ವೌ ವರೌ ವರವರ್ಣಿನೀ ॥

ಅದರ ಪೂರ್ತಿಗಾಗಿ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ ಮಾಡಿಸಿ ನಿನ್ನ ಯಶಸ್ವಿನೀ ತಾಯಿಯು ಆ ನರಶ್ರೇಷ್ಠ ತಂದೆಯವರಲ್ಲಿ ಎರಡು ವರವನ್ನು ಕೇಳಿದಳು.॥5॥

ತವ ರಾಜ್ಯಂ ನರವ್ಯಾಘ್ರ ಮಮ ಪ್ರವ್ರಾಜನಂ ತಥಾ ।
ತಚ್ಚ ರಾಜಾ ತಥಾ ತಸ್ಮೈ ನಿಯುಕ್ತಃ ಪ್ರದದೌ ವರಮ್ ॥

ಪುರುಷಸಿಂಹನೇ! ಒಂದು ವರದಿಂದ ನಿನಗೆ ರಾಜ್ಯ ವನ್ನು ಕೇಳಿದಳು ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದರಿಂದ ನನಗೆ ವನವಾಸ. ಆಕೆಯಿಂದ ಹೀಗೆ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ರಾಜರು ಆ ಎರಡು ವರಗಳನ್ನು ಆಕೆಗೆ ಕೊಟ್ಟರು.॥6॥

ತೇನ ಪಿತ್ರಾಮಹಪ್ಯತ್ರ ನಿಯುಕ್ತಃ ಪುರುಷರ್ಷಭ ।
ಚತುರ್ದಶ ವನೇ ವಾಸಂ ವರ್ಷಾಣಿ ವರದಾನಿಕಮ್ ॥

ಪುರುಷಪ್ರವರ! ಈ ಪ್ರಕಾರ ಆ ತಂದೆಯವರು ವರದಾನದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ನನಗೆ ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ವನವಾಸದ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟರು.॥7॥

ಸೋಽಯಂ ವನಮಿದಂ ಪ್ರಾಪ್ತೋ ನಿರ್ಜನಂ ಲಕ್ಷ್ಮಣಾನ್ವಿತಃ ।
ಸೀತಯಾ ಚಾಪ್ರತಿದ್ವಂದ್ವಃ ಸತ್ಯವಾದೇ ಸ್ಥಿತಃ ಪಿತುಃ ॥

ಇದೇ ಕಾರಣದಿಂದ ನಾನು ಸೀತೆ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣನೊಂದಿಗೆ ಈ ನಿರ್ಜನ ವನಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವೆನು. ಇಲ್ಲಿ ನನಗೆ ಯಾರೂ ಪ್ರತಿದ್ವಂದ್ವಿಗಳಿಲ್ಲ. ನಾನು ಇಲ್ಲಿ ತಂದೆಯವರ ಸತ್ಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಸ್ಥಿತನಾಗಿದ್ದೇನೆ.॥8॥

ಭವಾನಪಿ ತಥೇತ್ಯೇವ ಪಿತರಂ ಸತ್ಯವಾದಿನಮ್ ।
ಕರ್ತುಮರ್ಹತಿ ರಾಜೇಂದ್ರ ಕ್ಷಿಪ್ರಮೇವಾಭಿಷಿಂಚನಾತ್ ॥

ರಾಜೇಂದ್ರನೇ! ನೀನೂ ಕೂಡ ಅವರ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಮನ್ನಿಸಿ ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ರಾಜಪದವಿಯಲ್ಲಿ ಅಭಿಷಿಕ್ತನಾಗು ಮತ್ತು ತಂದೆಯವರನ್ನು ಸತ್ಯವಾದಿಯಾಗಿಸು-ಇದೇ ನಿನಗೆ ಉಚಿತವಾಗಿದೆ.॥9॥

ಋಣಾನ್ಮೋಚಯ ರಾಜಾನಂ ಮತ್ಕೃತೇ ಭರತ ಪ್ರಭುಮ್ ।
ಪಿತರಂ ಚಾಪಿಧರ್ಮಜ್ಞ ಮಾತರಂ ಚಾಭಿನಂದಯ ॥

ಧರ್ಮಜ್ಞ ಭರತನೇ! ನೀನು ನನಗಾಗಿ ಪೂಜ್ಯ ತಂದೆ ಮಹಾರಾಜರನ್ನು ಕೈಕೇಯಿಯ ಋಣದಿಂದ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸು, ಅವರು ನರಕದಲ್ಲಿ ಬೀಳುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸು ಹಾಗೂ ತಾಯಿಯ ಆನಂದವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸು.॥10॥

ಶ್ರೂಯತೇ ಧೀಮಾತಾ ತಾತ ಶ್ರುತಿರ್ಗೀತಾ ಯಶಸ್ವಿನಾ ।
ಗಯೇನ ಯಜಮಾನೇನ ಗಯೇಷ್ವೇವ ಪಿತೄನ್ ಪ್ರತಿ ॥

ಅಪ್ಪಾ! ಬುದ್ಧಿವಂತ, ಯಶಸ್ವೀ ರಾಜನಾದ ಗಯನು ಗಯಾದೇಶದಲ್ಲಿ ಯಾಗ ಮಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ ಪಿತೃಗಳನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ಈ ದಿವ್ಯ ಲೋಕೋಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೇಳಿದ್ದನೆಂದು ನಾವು ಕೇಳಿದ್ದೇವೆ.॥11॥

ಪುನ್ನಾಮೋ ನರಕಾದ್ಯಸ್ಮಾತ್ ಪಿತರಂ ತ್ರಾಯತೇ ಸುತಃ ।
ತಸ್ಮಾತ್ಪುತ್ರ ಇತಿ ಪ್ರೋಕ್ತಃ ಪಿತೄನ್ ಯಃಪಾತಿ ಸರ್ವತಃ ॥

(ಅದು ಇಂತಿದೆ-) ಮಗನು ಪುತ್ ಎಂಬ ನರಕದಿಂದ ತಂದೆಯನ್ನು ಉದ್ಧರಿಸುವನು, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವನು ಪುತ್ರನೆಂದು ಹೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವನು. ಪಿತೃಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲ ಕಡೆಯಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುವವನೇ ಪುತ್ರನಾಗಿದ್ದಾನೆ.॥12॥

ಏಷ್ಟವ್ಯಾ ಬಹವಃ ಪುತ್ರಾ ಗುಣವಂತೋ ಬಹುಶ್ರುತಾಃ ।
ತೇಷಾಂ ವೈ ಸಮವೇತಾನಾಮಪಿ ಕಶ್ಚಿದ್ಗಯಾಂ ವ್ರಜೇತ್ ॥

ಗುಣವಂತ ಮತ್ತು ಬಹುಶ್ರುತ ಅನೇಕ ಮಕ್ಕಳ ಇಚ್ಛೆ ಇರಿಸಬೇಕು. ಪಡೆದ ಆ ಪುತ್ರರಲ್ಲಿ ಯಾವನಾದರೊಬ್ಬನಾದರೂ ಗಯೆಯಲ್ಲಿ ಪಿಂಡದಾನ ಮಾಡುವನು.॥13॥

ಏವಂ ರಾಜರ್ಷಯಃ ಸರ್ವೇಪ್ರತೀತಾ ರಘುನಂದನ ।
ತಸ್ಮಾತ್ತ್ರಾಹಿ ನರಶ್ರೇಷ್ಠ ಪಿತರಂ ನರಕಾತ್ ಪ್ರಭೋ ॥

ರಘುನಂದನ! ನರಶ್ರೇಷ್ಠ ಭರತನೇ! ಈ ಪ್ರಕಾರ ಎಲ್ಲ ರಾಜರ್ಷಿಗಳು ಪಿತೃಗಳ ಉದ್ಧಾರದ ನಿಶ್ಚಯ ಮಾಡಿರುವರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಪ್ರಭು! ನೀನೂ ನಿನ್ನ ಪಿತನನ್ನು ನರಕದಿಂದ ಉದ್ಧರಿಸು.॥14॥

ಅಯೋಧ್ಯಾಂ ಗಚ್ಛ ಭರತ ಪ್ರಕೃತೀರುಪರಂಜಯ ।
ಶತ್ರುಘ್ನಸಹಿತೋ ವೀರ ಸಹಸರ್ವೈರ್ದ್ವಿಜಾತಿಭಿಃ ॥

ವೀರ ಭರತ! ನೀನು ಶತ್ರುಘ್ನ ಹಾಗೂ ಸಮಸ್ತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರನ್ನು ಜೊತೆಗೂಡಿ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಮರಳಿ ಹೋಗು ಹಾಗೂ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆ ಸುಖವನ್ನು ಕೊಡು.॥15॥

ಪ್ರವೇಕ್ಷ್ಯೇ ದಂಡಕಾರಣ್ಯಮಹಮಪ್ಯವಿಲಂಬಯನ್ ।
ಆಭ್ಯಾಂ ತು ಸಹಿತೋ ವೀರ ವೈದೇಹ್ಯಾಲಕ್ಷ್ಮಣೇನ ಚ ॥

ವೀರನೇ! ಈಗ ನಾನೂ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಮತ್ತು ಸೀತೆಯೊಂದಿಗೆ ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ದಂಡಕಾರಣ್ಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವೆನು.॥16॥

ತ್ವಂ ರಾಜಾ ಭರತ ಭವ ಸ್ವಯಂ ನರಾಣಾಂ
ವನ್ಯಾನಾಮಹಮಪಿ ರಾಜರಾಣ್ಮೃಗಾಣಾಮ್ ।
ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ ಪುರವರಮದ್ಯ ಸಂಪ್ರಹೃಷ್ಟಃ
ಸಂಹೃಷ್ಟಸ್ತ್ವಹಮಪಿ ದಂಡಕಾನ್ ಪ್ರವೇಕ್ಷ್ಯೇ ॥

ಭರತನೇ ನೀನು ಸ್ವತಃ ಮನುಷ್ಯರ ರಾಜನಾಗು ಮತ್ತು ನಾನು ಕಾಡಿನ ಮೃಗಗಳ ಸಾಮ್ರಾಟನಾಗುವೆನು. ಈಗ ನೀನು ಅತ್ಯಂತ ಹರ್ಷದಿಂದ ಶ್ರೇಷ್ಠನಗರ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಹೋಗು ಹಾಗೂ ನಾನು ಸಂತೋಷವಾಗಿ ದಂಡಕಾರಣ್ಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವೆನು.॥17॥

ಛಾಯಾಂ ತೇ ದಿನಕರಭಾಃ ಪ್ರಬಾಧಮಾನಂ
ವರ್ಷತ್ರಂ ಭರತ ಕರೋತು ಮೂರ್ಧ್ನಿ ಶೀತಾಮ್ ।
ಏತೇಷಾಮಹಮಪಿ ಕಾನನದ್ರುಮಾಣಾಂ
ಛಾಯಾಂ ತಾಮತಿಶಯನೀಂ ಶನೈಃ ಶ್ರಯಿಷ್ಯೇ ॥

ಭರತ! ಸೂರ್ಯನ ತಾಪವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ಛತ್ರವು ನಿನ್ನ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಶೀತಲ ನೆರಳನ್ನು ಕೊಡಲಿ. ಈಗ ನಾನೂ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಈ ಕಾಡಿನ ದಟ್ಟವಾದ ಮರಗಳ ನೆರಳನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸುವೆನು.॥18॥

ಶತ್ರುಘ್ನಃ ಸ್ತ್ವತುಲಮತಿಸ್ತು ತೇ ಸಹಾಯಃ
ಸೌಮಿತ್ರಿರ್ಮಮ ವಿದಿತಃ ಪ್ರಧಾನಮಿತ್ರಮ್ ।
ಚತ್ವಾರಸ್ತನಯವರಾ ವಯಂ ನರೇಂದ್ರಂ
ಸತ್ಯಸ್ಥಂ ಭರತ ಚರಾಮ ಮಾ ವಿಷೀದ ॥

ಭರತನೇ! ಅತುಲಿತ ಬುದ್ಧಿಯುಳ್ಳ ಶತ್ರುಘ್ನನು ನಿನ್ನ ಸಹಾಯಕ್ಕೆ ಇರಲಿ ಮತ್ತು ಸುವಿಖ್ಯಾತ ಸುಮಿತ್ರಾಕುಮಾರ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ನನಗೆ ಪ್ರಧಾನ ಮಿತ್ರ (ಸಹಾಯಕ)ನಾಗಿದ್ದಾನೆ; ನಾವು ನಾಲ್ವರೂ ಪುತ್ರರೂ ನಮ್ಮ ತಂದೆ ದಶರಥರಾಜರ ಸತ್ಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವಾ ನೀನು ವಿಷಾದಪಡಬೇಡ.॥19॥

ಶ್ರೀವಾಲ್ಮೀಕಿ ವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಅಯೋಧ್ಯಾಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ಒಂದು ನೂರ ಏಳನೆಯ ಸರ್ಗ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು.॥107॥