०९५ मन्दाकिनीसौन्दर्यम्-अधिकापातः

ಶ್ರೀರಾಮನು ಸೀತೆಗೆ ಮಂದಾಕಿನೀ ನದಿಯ ಶೋಭೆಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದುದು

ಅಥ ಶೈಲಾದ್ವಿನಿಷ್ಕ್ರಮ್ಯ ಮೈಥಿಲೀಂ ಕೋಸಲೇಶ್ವರಃ ।
ಅದರ್ಶಯಚ್ಛುಭಜಲಾಂ ರಮ್ಯಾಂ ಮಂದಾಕಿನೀಂ ನದೀಮ್ ॥

ಕೊಸಲೇಶ್ವರ ಶ್ರೀರಾಮನು ಚಿತ್ರಕೂಟ ಪರ್ವತದಿಂದ ಹೊರಟ ಮಂಗಳಕರವಾದ ನೀರಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದ ಬಹು ರಮ್ಯವಾದ ಮಂದಾಕಿನೀ ನದಿಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದನು.॥1॥

ಅಬ್ರವೀಚ್ಚ ವರಾರೋಹಾಂ ಚಂದ್ರಚಾರುನಿಭಾನನಾಮ್ ।
ವಿದೇಹರಾಜಸ್ಯ ಸುತಾಂ ರಾಮೋರಾಜೀವಲೋಚನಃ ॥

ರಾಜೀವಲೋಚನನಾದ ಶ್ರೀರಾಮನು ಚಂದ್ರನಂತೆ ಮನೋಹರ ಮುಖವುಳ್ಳ, ಸುಂದರ ಕಟಿಪ್ರದೇಶವುಳ್ಳ ವಿದೇಹ ರಾಜನಂದಿನೀ ಸೀತೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಕಾರ ಹೇಳಿದನು.॥2॥

ವಿಚಿತ್ರಪುಲಿನಾಂ ರಮ್ಯಾಂ ಹಂಸಸಾರಸಸೇವಿತಾಮ್ ।
ಕುಸುಮೈರುಪಸಂಪನ್ನಾಂ ಪಶ್ಯ ಮಂದಾಕಿನೀಂ ನದೀಮ್ ॥

ಪ್ರಿಯೇ! ಈಗ ಮಂದಾಕಿನೀ ನದಿಯ ಶೋಭೆಯನ್ನು ನೋಡು. ಹಂಸ, ಸಾರಸಗಳಿಂದ ಸೇವಿತವಾದ ಕಾರಣ ಎಷ್ಟು ಸುಂದರವಾಗಿ ತೋರುತ್ತಿದೆ. ಇದರ ತೀರಗಳು ಬಹಳ ವಿಚಿತ್ರವಾಗಿವೆ. ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರದ ಪುಷ್ಪಗಳು ಇದರ ಶೋಭೆ ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಿವೆ.॥3॥

ನಾನಾವಿಧೈಸ್ತೀರರುಹೈರ್ವೃತಾಂ ಪುಷ್ಪಫಲದ್ರುಮೈಃ ।
ರಾಜಂತೀಂ ರಾಜರಾಜಸ್ಯ ನಲಿನೀಮಿವ ಸರ್ವತಃ ॥

ಫಲ-ಪುಷ್ಪಗಳ ಭಾರದಿಂದ ಬಾಗಿದ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರದ ವೃಕ್ಷಗಳು ತೀರದಲ್ಲಿ ತುಂಬಿದ್ದ ಈ ಮಂದಾಕಿನೀ ನದಿಯು ಕುಬೇರನ ಸೌಗಂಧಿಕ ಸರೋವರದಂತೆ ಸುಶೋಭಿತವಾಗಿದೆ.॥4॥

ಮೃಗಯೂಥನಿಪೀತಾನಿ ಕಲುಷಾಂಭಾಂಸಿ ಸಾಂಪ್ರತಮ್ ।
ತೀರ್ಥಾನಿ ರಮಣೀಯಾನಿ ರತಿಂ ಸಂಜನಯಂತಿ ಮೇ ॥

ಜಿಂಕೆಗಳ ಗುಂಪುಗಳು ನೀರು ಕುಡಿದು ಈಗ ಇಲ್ಲಿಯ ನೀರು ಕದಡಿದರೂ ಇದರ ರಮಣೀಯ ತೀರಗಳು ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬಹಳ ಆನಂದ ಕೊಡುತ್ತಿವೆ.॥5॥

ಜಟಾಜಿನಧರಾಃ ಕಾಲೇ ವಲ್ಕಲೋತ್ತರವಾಸಸಃ ।
ಋಷಯಸ್ತ್ವವಗಾಹಂತೇ ನದೀಂ ಮಂದಾಕಿನೀಂ ಪ್ರಿಯೇ ॥

ಪ್ರಿಯೇ! ಅಲ್ಲಿ ನೋಡು, ಜಟಾ, ಮೃಗಚರ್ಮ, ವಲ್ಕಲದ ಉತ್ತರೀಯವನ್ನು ಹೊದ್ದಿರುವ ಮಹರ್ಷಿಗಳು ಸರಿಯಾದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಂದು ಈ ಮಂದಾಕಿನೀ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.॥6॥

ಆದಿತ್ಯಮುಪತಿಷ್ಠಂತೇ ನಿಯಮಾದೂರ್ಧ್ವಬಾಹವಃ ।
ಏತೇ ಪರೇ ವಿಶಾಲಾಕ್ಷಿ ಮುನಯಃ ಸಂಶಿತವ್ರತಾಃ ॥

ವಿಶಾಲಲೋಚನೇ! ಕಠೋರ ವ್ರತವನ್ನು ಪಾಲಿಸುವ ಇತರ ಮುನಿಗಳು ನಿತ್ಯ ನಿಯಮದಂತೆ ಎರಡೂ ಕೈಗಳನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತಿ ಈ ನದೀ ತೀರದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯೋಪಾಸನೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.॥7॥

ಮಾರುತೋದ್ಭೂತಶಿಖರೈಃ ಪ್ರನೃತ್ತ ಇವ ಪರ್ವತಃ ।
ಪಾದಪೈಃ ಪುಷ್ಪಪತ್ರಾಣಿ ಸೃಜದ್ಭಿರಭಿತೋ ನದೀಮ್ ॥

ಗಾಳಿಯಿಂದ ಅಲ್ಲಾಡುತ್ತಿರುವ ರೆಂಬೆಗಳಿಂದ ಪುಷ್ಪಗಳು ಮಂದಾಕಿನೀ ನದಿಯ ಎರಡೂ ತೀರಗಳಲ್ಲಿ ಚೆಲ್ಲಾಡಿಹೋಗಿವೆ. ಇದನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಪರ್ವತ ರಾಜನೇನಾದರೂ ಪುಷ್ಪಾಂಜಲಿ ಅರ್ಪಿಸುತ್ತಾ ನೃತ್ಯಮಾಡುತ್ತಿರುವನೋ ಎಂಬಂತಿತ್ತು.॥8॥

ಕ್ವಚಿನ್ಮಣಿನಿಕಾಶೋದಾಂ ಕ್ವಚಿತ್ ಪುಲಿನಶಾಲಿನೀಮ್ ।
ಕ್ವಚಿತ್ಸಿದ್ಧಜನಾಕೀರ್ಣಾಂ ಪಶ್ಯ ಮಂದಾಕಿನೀಂನದೀಮ್ ॥

ಮಂದಾಕಿನೀ ನದಿಯ ಶೋಭೆ ಹೇಗಿದೆ ನೋಡು; ಕೆಲವು ಕಡೆ ಇದರಲ್ಲಿ ಮುತ್ತುಗಳಂತೆ ಸ್ವಚ್ಛವಾದ ನೀರು ಹರಿಯುವುದು ಕಂಡುಬಂದರೆ, ಕೆಲವೆಡೆ ಎತ್ತರವಾದ ಮರಳ ದಿಣ್ಣೆಗಳಿಂದ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ಕೆಲವೆಡೆ ಇದರಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧರು ಸ್ನಾನಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.॥9॥

ನಿರ್ಧೂತಾನ್ ವಾಯುನಾ ಪಶ್ಯವಿತತಾನ್ ಪುಷ್ಪಸಂಚಯಾನ್ ।
ಪೋಪ್ಲೂಯಮಾನಾನಪರಾನ್ಪಶ್ಯ ತ್ವಂ ತನುಮಧ್ಯಮೇ ॥

ಸುಂದರೀ! ವಾಯುವು ಹಾರಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದ ಹೂವುಗಳ ರಾಶಿ-ರಾಶಿಗಳು ಮಂದಾಕಿನಿಯ ಎರಡೂ ದಂಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿವೆ. ಬೇರೆ ಪುಷ್ಪಸಮೂಹವು ನೀರಿನ ಮೇಲೆ ಹೇಗೆ ತೇಲುತ್ತಾ ಸಾಗುತ್ತಿದೆ ನೋಡು.॥10॥

ಪಶ್ಯೈತದ್ ವಲ್ಗುವಚಸೋ ರಥಾಂಗಾಹ್ವಯನಾ ದ್ವಿಜಾಃ ।
ಅಧಿರೋಹಂತಿ ಕಲ್ಯಾಣಿನಿಷ್ಕೂಜಂತಃ ಶುಭಾ ಗಿರಃ ॥

ಕಲ್ಯಾಣಿ! ಮಧುರವಾಗಿ ನುಡಿಯುವ ಚಕ್ರವಾಕ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಕಲರವ ಮಾಡುತ್ತಾ ನದಿಯ ಎರಡೂ ದಡಗಳಲ್ಲಿ ಆರೂಢವಾಗಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಲ್ಲಿ.॥11॥

ದರ್ಶನಂ ಚಿತ್ರಕೂಟಸ್ಯ ಮಂದಾಕಿನ್ಯಾಶ್ಚ ಶೋಭನೇ ।
ಅಧಿಕಂ ಪುರವಾಸಾಚ್ಚ ಮನ್ಯೇ ತವ ಚ ದರ್ಶನಾತ್ ॥

ಶೋಭನೇ! ಪ್ರತಿದಿನ ಚಿತ್ರಕೂಟ ಮತ್ತು ಮಂದಾಕಿನಿಯ ದರ್ಶನವು ನನಗೆ ನಿನ್ನ ದರ್ಶನಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಣ್ಮನಗಳಿಗೆ ಸುಖಾವಹವಾಗಿ, ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ವಾಸಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಹ್ಲಾದಕರವಾಗಿದೆ.॥12॥

ವಿಧೂತಕಲ್ಮಷೈಃ ಸಿದ್ಧೈಸ್ತಪೋದಮಶಮಾನ್ವಿತೈಃ ।
ನಿತ್ಯವಿಕ್ಷೋಭಿತಜಲಾಂ ವಿಗಾಹಸ್ವ ಮಯಾ ಸಹ ॥

ಈ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನ ತಪಸ್ಸು, ಇಂದ್ರಿಯ ಸಂಯಮ ಮತ್ತು ಮನೋನಿಗ್ರಹ ಸಂಪನ್ನ ನಿಷ್ಪಾಪ ಸಿದ್ಧ ಮಹಾತ್ಮರು ಸ್ನಾನಮಾಡುವುದರಿಂದ ಅವರ ಪಾದಧೂಳಿಯಿಂದ ಪವಿತ್ರವಾದ ತೀರ್ಥದಲ್ಲಿ ನಡೆ, ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ನಾನ ಮಾಡು.॥13॥

ಸಖೀವಚ್ಚ ವಿಗಾಹಸ್ವ ಸೀತೇ ಮಂದಾಕಿನೀಂ ನದೀಮ್ ।
ಕಮಲಾನ್ಯವಮಜ್ಜಂತೀ ಪುಷ್ಕರಾಣಿ ಚ ಭಾಮಿನಿ ॥

ಭಾಮಿನಿ ಸೀತೆ! ಸಖಿಯರು ಪರಸ್ಪರ ಜಲಕ್ರೀಡೆ ಯಾಡುವಂತೆ ನೀನೂ ಮಂದಾಕಿನೀ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಇಳಿದು ಇದರಲ್ಲಿ ಕೆಂಪು ಮತ್ತು ಬಿಳಿಯ ಕುಮುದಗಳಲ್ಲಿ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಸುತ್ತಾ ಇದರಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಕ್ರೀಡೆಯಾಡು.॥14॥

ತ್ವಂ ಪೌರಜನವದ್ ವ್ಯಾಲಾನಯೋಧ್ಯಾಮಿವ ಪರ್ವತಮ್ ।
ಮನ್ಯಸ್ವ ವನಿತೇ ನಿತ್ಯಂ ಸರಯೂವದಿಮಾಂ ನದೀಮ್ ॥

ಪ್ರಿಯೆ! ನೀನು ಈ ವನದ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಪುರವಾಸಿ ಜನರಂತೆ ತಿಳಿ. ಚಿತ್ರಕೂಟ ಪರ್ವತವನ್ನು ಅಯೋಧ್ಯೆಯಂತೆ ತಿಳಿ ಮತ್ತು ಈ ಮಂದಾಕಿನೀ ನದಿಯನ್ನು ಸರಯೂವಿನಂತೆ ತಿಳಿ.॥15॥

ಲಕ್ಷ್ಮಣಶ್ಚೈವ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಮನ್ನಿದೇಶೇ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಃ ।
ತ್ವಂ ಚಾನುಕೂಲಾ ವೈದೇಹಿ ಪ್ರೀತಿಂ ಜನಯತೀ ಮಮ ॥

ವಿದೇಹನಂದಿನೀ! ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಸದಾ ನನ್ನ ಆಜ್ಞೆಗಧೀನನಾಗಿರುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ನೀನೂ ಕೂಡ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಅನುಕೂಲವಾಗಿಯೇ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವೆ; ಇದರಿಂದ ನನಗೆ ಬಹಳ ಸಂತೋಷವಾಗುತ್ತಿದೆ.॥16॥

ಉಪಸ್ಪೃಶಂಸ್ತ್ರಿಷವಣಂ ಮಧುಮೂಲಲಾಶನಃ ।
ನಾಯೋಧ್ಯಾಯೈ ನ ರಾಜ್ಯಾಯ ಸ್ಪೃಹಯೇಚ ತ್ವಯಾ ಸಹ ॥

ಪ್ರಿಯೇ! ನಿನ್ನೊಡನೆ ತ್ರಿಕಾಲಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುತ್ತಾ ಮಧುರ ಫಲ-ಮೂಲಗಳ ಆಹಾರ ಸೇವಿಸುತ್ತಾ ಇರುವ ನಾನು ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಹೋಗಲು ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಇಚ್ಛಿಸುವುದಿಲ್ಲ.॥17॥

ಇಮಾಂ ಹಿ ರಮ್ಯಾಂ ಗಜಯೂಥಲೋಡಿತಾಂ
ನಿಪೀತತೋಯಾಂ ಗಜಸಿಂಹವಾನರೈಃ ।
ಸುಪುಷ್ಪಿತಾಂ ಪುಷ್ಪಭರೈರಲಂಕೃತಾಂ
ನ ಸೋಽಸ್ತಿ ಯಃ ಸ್ಯಾನ್ನ ಗತಕ್ಲಮಃ ಸುಖೀ ॥

ಯಾವುದನ್ನು ಆನೆಗಳ ಗುಂಪು ಕದಡಿಹಾಕುತ್ತವೋ, ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ವಾನರರು ಯಾವುದರ ನೀರು ಕುಡಿಯುತ್ತವೆಯೋ, ಯಾವುದರ ತಟದಲ್ಲಿ ಸುಂದರ ಪುಷ್ಪಭರಿತ ವೃಕ್ಷಗಳು ಶೋಭಿಸುತ್ತಿವೆಯೋ ಹಾಗೂ ಪುಷ್ಪ ಸಮೂಹಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾಗಿದೆಯೋ ಇಂತಹ ರಮಣೀಯ ಈ ಮಂದಾಕಿನೀ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನಮಾಡಿ ಗ್ಲಾನಿರಹಿತ ಮತ್ತು ಸುಖಿಯಾಗುವಂತಹ ಮನುಷ್ಯನು ಈ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಬೇರೆ ಯಾರು ಇಲ್ಲ.॥18॥

ಇತೀವ ರಾಮೋ ಬಹುಸಂಗತಂ ವಚಃ
ಪ್ರಿಯಾಸಹಾಯಃ ಸರಿತಂ ಪ್ರತಿ ಬ್ರುವನ್ ।
ಚಚಾರ ರಮ್ಯಂ ನಯನಾಂಜನಪ್ರಭಂ
ಸ ಚಿತ್ರಕೂಟಂ ರಘುವಂಶವರ್ಧನಃ ॥

ರಘುವಂಶವನ್ನು ವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸುವ ಶ್ರೀರಾಮನು ಮಂದಾಕಿನೀ ನದಿಯ ಕುರಿತು ಹೀಗೆ ಅನೇಕ ರೀತಿಯ ಸುಸಂಗತ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾ ನೀಲ ಕಾಂತಿಯುಳ್ಳ ರಮಣೀಯ ಚಿತ್ರಕೂಟ ಪರ್ವತದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಿಯಪತ್ನೀ ಸೀತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಚರಿಸತೊಡಗಿದನು.॥19॥

ಶ್ರೀವಾಲ್ಮೀಕಿ ವಿರಚಿತ ಆರ್ಷರಾಮಾಯಣ ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಅಯೋಧ್ಯಾಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ತೊಂಭತ್ತೈದನೆಯ ಸರ್ಗ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು.॥95॥