ಅನುವಾದ
ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಕೇಲವು ಜನರು ನರಚರಿತ್ರೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತಾರೆ. ಶ್ರೀರಾಮನ ಈಶ್ವರತೆಯ ಪ್ರತಿಪಾದಕ (ನೋಡಿರಿ ಬಾಲಕಾಂಡ 15 ರಿಂದ 18ನೆ ಸರ್ಗ, ಮತ್ತೆ 76/17-19; ಅಯೋಧ್ಯಾಕಾಂಡ 1/7, ಅರಣ್ಯ 3/37, ಸುಂದರ 25, 27/31-51, 51/38, ಯುದ್ಧ 59/110/ 95/25, 111 ಹಾಗೂ 117 ಪೂರ್ಣಸರ್ಗ, 119/18, 119/32ರಲ್ಲಿ ಸುಸ್ಪಷ್ಟ ‘ಬ್ರಹ್ಮ’ ಶಬ್ದ ಉತ್ತರದ 8/26/, 51/12-22, 104/4 ಮುಂತಾದವು. ವಂಗ ಹಾಗೂ ಪಶ್ಚಿಮ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಇವೆಲ್ಲ ಶ್ಲೋಕಗಳಿವೆ. ಕೆಲವು ಕಡೆ ಇನ್ನೂಹೆಚ್ಚಾಗಿಯೇ ಇದೆ.) ಸಾವಿರಾರು ವಚನಗಳು ಪ್ರಕ್ಷಿಪ್ತವೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಗಮನವಿಟ್ಟು ಓದಿದಾಗ ಶ್ರೀರಾಮನ ದೈವತ್ವ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಗಂಭೀರ ಚಿಂತನೆಯ ಬಳಿಕವಾದರೋ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶ್ಲೋಕವೂ ಶ್ರೀರಾಮನ ಅಚಿಂತ್ಯ ಶಕ್ತಿಮತ್ತತೆ, ಲೋಕೋತ್ತರ ಧರ್ಮಪ್ರಿಯತೆ, ಆಶ್ರಿತ ವತ್ಸಲತೆ ಹಾಗೂ ದೈವತ್ವದ ಪ್ರತಿಪಾದಕ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ವಿಭೀಷಣ ಶರಣಾಗತಿಯ ಸಮಯ ಯಾವುದೇ ಐಶ್ವರ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶಕ ವಚನಗಳು ಬಾರದಿದ್ದರೂ ಶ್ರೀರಾಮನ ಅಪ್ರತಿಮ ಮಾರ್ದ್ರವ, ಕಪೋತದ ಆತಿಥ್ಯ ಸತ್ಕಾರದ ಉದಾಹರಣ, ಪರಮರ್ಷಿ ಕಂಡುವಿನ ಗಾಥೆ ಓಡುವುದು ಹಾಗೂ ತನ್ನಲ್ಲಿ ಶರಣು ಬಂದಿರುವ ಸಮಸ್ತ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ, ಸಮಸ್ತ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಅಭಯದಾನಕೊಡುವ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ನಿಯಮವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದ ಬಳಿಕ, ಸುಗ್ರೀವನು ವಿವಶನಾಗಿ-ಧರ್ಮಜ್ಞನೇ! ಲೋಕನಾಥರ ಶಿರೋಮಣಿಯೇ! ನೀನು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದುದರಲ್ಲಿ ಯಾವ ಆಶ್ಚರ್ಯವೂ ಇಲ್ಲ; ಏಕೆಂದರೆ ನೀನು ಮಹಾನ್ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಹಾಗೂ ಸತ್ಪಥದಲ್ಲಿ ಆರೂಢನಾಗಿರುವೆ.
ಮೂಲಮ್
ಕಿಮತ್ರ ಚಿತ್ರಂ ಧರ್ಮಜ್ಞ ಲೋಕನಾಥ ಶಿಖಾಮಣೇ ।
ಯತ್ ತ್ವಮಾರ್ಯಂ ಪ್ರಭಾಷೇಥಾ ಸತ್ತ್ವವಾನ್ ಸತ್ಪಥೇ ಸ್ಥಿತಃ ॥
ಅನುವಾದ
(6/18/36)
ಹೀಗೆಯೇ ಹನುಮಂತನು ಸೀತೆಯ ಮುಂದೆ ಮತ್ತು ರಾವಣನ ಮುಂದೆ ಹೇಳಿದ ಶ್ರೀರಾಮನ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಈಶ್ವರನೆಂದು ಹೇಳದಿದ್ದರೂ ‘ಶ್ರೀರಾಮನು ಒಂದೇ ಗಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ತ ಸ್ಥಾವರ ಜಂಗಮಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ವವನ್ನು ಸಂಹಾರಮಾಡಿ, ಮರುಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಪುನಃ ಈ ಜಗತ್ತನ್ನು ಇದ್ದಹಾಗೆಯೇ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುವುದರಲ್ಲಿ ದೇವತ್ವದ ಭಾವವು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುವುದಿಲ್ಲವೆ? ಎಷ್ಟು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ?
ಮೂಲಮ್
ಸತ್ಯಂ ರಾಕ್ಷಸರಾಜೇಂದ್ರ ಶೃಣುಷ್ವ ವಚನಂ ಮಮ ।
ರಾಮದಾಸಸ್ಯ ದೂತಸ್ಯ ವಾನರಸ್ಯ ವಿಶೇಷತಃ ॥
ಸರ್ವಾನ್ ಲೋಕಾನ್ ಸುಸಂಹೃತ್ಯ ಸಭೂತಾನ್ ಸಚರಾಚರಾನ್ ।
ಪುನರೇವ ತಥಾ ಸ್ರಷ್ಟುಂ ಶಕ್ತೋ ರಾಮೋ ಮಹಾಯಶಾಃ ॥
ಅನುವಾದ
(ವಾ.ಸುಂ-51/38-39)
ತಪಸ್ವೀ ವಾಲ್ಮೀಕಿಯವರು ರಾಮನ ಜಾಪಕರೇ ಆಗಿದ್ದುದು ಸತ್ಯವಾಗಿದೆ. (ಅವರು ಮರಾಮರಾ ಎಂದು ಜಪಿಸುವ ಕಥೆಯನ್ನು ಅನೇಕರು ನಿರ್ಮೂಲವೆಂದು ಹೇಳಿದರೂ ಈ ಕಥೆ ಅಧ್ಯಾತ್ಮರಾಮಾಯಣ ಅಯೋಧ್ಯಾಕಾಂಡ, ಆನಂದರಾಮಾಯಣ ರಾಜ್ಯಕಾಂಡ 14 ಹಾಗೂ ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿಯೂ ಅನೇಕ ಸಲ ಬಂದಿದೆ, ತುಲಸೀದಾಸರೇ ಆದಿ ಸಂತರೂ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ) ಇದರಿಂದ ಅವರಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸಿದ್ಧಿಗಳು ದೊರಕಿದ್ದವು, ಆದ್ದರಿಂದ ಇದರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣನನ್ನೇ ಕಾವ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿ ಹಾಡಿರುವರು. ಅಲ್ಲದೆ ಆಗಿನ ಕಂದ-ಮೂಲ ತಿನ್ನುವ ವನವಾಸಿಗಳು ಸರ್ವಥಾ ನಿರಪೇಕ್ಷ ತಪಸ್ವಿಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ರಾಜನ ಚರಿತ್ರವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವುದರಿಂದ ಯಾವುದೇ ಲಾಭವಿಲ್ಲ. ಯೋಗವಾಸಿಷ್ಠದಲ್ಲಿಯೂ ಅವರು ಗುಪ್ತ ರೂಪದಿಂದ ಶ್ರೀರಾಮನ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಹಾಡಿರುವರು. ಪ್ರಥಮ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಇತರೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವನ ನಾರಾಯಣತ್ವವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿರುವರು. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಪ್ರೇಮದ ಮಧುರತೆ ಅದರ ಗೂಢತ್ವದಲ್ಲೇ ಇರುವುದು. ದೇವತೆಗಳ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ ‘ಪರೋಕ್ಷಪ್ರಿಯಾ ಇವ ಹಿ ದೇವಾಃ’ (ಐತರೇಯ 1/3/14; ಬೃಹದಾ-4/2/2) ಎಂಬುದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವೇ ಆಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಮಹರ್ಷಿಯ ಈ ವರ್ಣನಾಕ್ರಮವು ಗೂಢ ಪ್ರೇಮದ್ದೇ ಆಗಿದೆ, ಆದರೆ ಸಾಧಕನಿಗೆ ಅದು ಎಲ್ಲೆಡೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಯೇ ಅರಿವಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಇದರ ಕುರಿತು ನೂರಾರು ಸಂಸ್ಕೃತ ವ್ಯಾಖ್ಯೆಗಳೂ ಇದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿವೆ.