श्रीरामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये श्रीमत्किष्किन्धाकाण्डे सप्तपञ्चाशः सर्गः
शोकाद् भ्रष्टस्वरमपि श्रुत्वा ते हरियूथपाः ।
श्रद्दधुर्नैव तद्वाक्यं कर्मणा तस्य शङ्किताः ॥ 4.57.1 ॥
अथ सम्पातिप्रश्नोत्तरं सप्तपञ्चाशे शोकादित्यादि । कर्मणा हिंसाकर्मणा ॥ 4.57.1 ॥
ते प्रायमुपविष्टास्तु दृष्ट्वा गृध्रं प्लवङ्गमाः ।
चक्रुर्बुद्धिं तदा रौद्रां सर्वान् नो भक्षयिष्यति ॥ 4.57.2 ॥
सर्वथा प्रायमासीनान् यदि नो भक्षयिष्यति ।
कृतकृत्या भविष्यामः क्षिप्रं सिद्धिमितो गताः ॥ 4.57.3 ॥
एतां बुद्धिं ततश्चक्रुः सर्वे ते वानरर्षभाः ।
अवतार्य गिरेः शृङ्गाद् गृध्रमाहाङ्गदस्तदा ॥ 4.57.4 ॥
रौद्राम् आत्मत्यागाध्यवसायरूपत्वेन क्रूराम् ॥ 4.57.24 ॥
बभूवर्क्षरजा नाम वानरेन्द्रः प्रतापवान् ।
ममार्यः पार्थिवः पक्षिन् धार्मिकस्तस्य चात्मजौ ॥ 4.57.5 ॥
सुग्रीवश्चैव वाली च पुत्रावोघबलावुभौ ।
लोके विश्रुतकर्मा ऽभूद्राजा वाली पिता मम ॥ 4.57.6 ॥
राजा कृत्स्नस्य जगत इक्ष्वाकूणां महारथः ।
रामो दाशरथिः श्रीमान् प्रविष्टो दण्डकावनम् ॥ 4.57.7 ॥
लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा वैदेह्या चापि भार्यया ।
पितुर्निदेशनिरतो धर्म्यं पन्थानमाश्रितः ।
तस्य भार्या जनस्थानाद्रावणेन हृता बलात् ॥ 4.57.8 ॥
बभूवेत्यादि । आर्यः पितामहः । आत्मजौ औरसौ । ओघबलौ ओघसङ्ख्याकपुरुषबलौ । औघसङ्ख्या च पूर्वोक्ता ॥ 4.57.58 ॥
रामस्य तु पितुर्मित्रं जटायुर्नाम गृध्रराट् ।
ददर्श सीतां वैदेहीं ह्रियमाणां विहायसा ॥ 4.57.9 ॥
रावणं विरथं कृत्वा स्थापयित्वा च मैथिलीम् ।
परिश्रान्तश्च वृद्धश्च रावणेन हतो रणे ॥ 4.57.10 ॥
एवं गृध्रो हतस्तेन रावणेन बलीयसा ।
संस्कृतश्चापि रामेण गतश्च गतिमुत्तमाम् ॥ 4.57.11 ॥
ततो मम पितृव्येण सुग्रीवेण महात्मना ।
चकार राघवः सख्यं सो ऽवधीत्पितरं मम ॥ 4.57.12 ॥
मम पित्रा विरुद्धो हि सुग्रीवः सचिवैः सह ॥ 4.57.13 ॥
रामस्य तु पितुर्मित्रमिति कथनात् मैत्रीप्रकारं तु न जानामीत्युक्तं भवति ॥ 4.57.913 ॥
निहत्य वालिनं रामस्ततस्तमभिषेचयत् ।
स राज्ये स्थापितस्तेन सुग्रीवो वानराधिपः ॥ 4.57.14 ॥
राजा वानरमुख्यानां येन प्रस्थापिता वयम् ।
एवं रामप्रयुक्तस्तु मार्गमाणास्ततस्ततः ॥ 4.57.15 ॥
वैदेहीं नाधिगच्छामो रात्रौ सूर्यप्रभामिव ।
ते वयं दण्डकारण्यं विचित्य सुसमाहिताः ॥ 4.57.16 ॥
अज्ञानात्तु प्रविष्टाः स्म धर्मिण्या विवृतं बिलम् ।
मयस्य मायाविहितं तद्बिलं च विचिन्वताम् ।
व्यीततस्तत्र नो मासो यो राज्ञा समयः कृतः ॥ 4.57.17 ॥
निहत्येति । अभिषेचयत् अभ्यषेचयत् ॥ 4.57.1417 ॥
ते वयं कपिराजस्य सर्वे वचनकारिणः ।
कृतां संस्थामतिक्रान्ता भयात्प्रायमुपास्महे ॥ 4.57.18 ॥
क्रुद्धे तस्मिंस्तु काकुत्स्थे सुग्रीवे च सलक्ष्मणे ।
गतानामपि सर्वेषां तत्र नो नास्ति जीवितम् ॥ 4.57.19 ॥
इत्यार्षे श्रीरामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये श्रीमत्किष्किन्धाकाण्डे सप्तपञ्चाशः सर्गः ॥ 57 ॥
संस्थां व्यवस्थाम् ॥ 4.57.18,19 ॥
इति श्रीगोविन्दराजविरचिते श्रीरामायणभूषणे मुक्ताहाराख्याने किष्किन्धाकाण्डव्याख्याने सप्तपञ्चाशः सर्गः ॥ 57 ॥