Bharata pleads with Rama in several ways – all priests, mothers etc. extol Bharata – Rama determines to respect his father’s word.
श्लोकः
मूलम्
एवमुक्त्वा तु विरते रामे वचनमर्थवत्।
ततो मन्दाकिनीतीरे रामं प्रकृतिवत्सलम्॥2.106.1॥
उवाच भरत श्चित्रं धार्मिको धार्मिकं वचः।
शब्दार्थः
रामे when Rama, एवम् in this way, अर्थवत् meaningful, वचनम् words, उक्त्वा having uttered, विरते had rested, ततः then, धार्मिकः righteous one, भरतः Bharata, मन्दाकिनी river
Mandakini, तीरे on the bank, प्रकृतिवत्सलम् affectionate by nature, धार्मिकम् virtuous, रामम् Rama, धार्मिकम् conforming to righteouness, चित्रम् clear, वचः words, उवाच said.
आङ्ग्लानुवादः
Rama remained silent after saying these meaningful words on the bank of river Mandakini. Then the Bharata, conforming to righteousness, replied in clear words to the virtuous Rama who was affectionate by nature.
श्लोकः
मूलम्
को हि स्यादीदृशो लोके यादृश स्त्वमरिन्दमः॥2.106.2॥
न त्वां प्रव्यथयेद्दुःखं प्रीतिर्वा नप्रहर्षयेत्।
सम्मतश्चासि वृद्धानां तांश्च पृच्छसि संशयान्॥2.106.3॥
शब्दार्थः
अरिन्दम O subduer of enemies (Rama), त्वम् you, यादृशः of such nature, ईदृशः of such person, लोके in the world, कोहि स्यात् who he may be, त्वाम् you, दुःखम् sarrow, न प्रव्यथयेत् does not pain, प्रीतिः pleasure, न वा प्रहर्षयेत् does not delight, वृद्धानाम् for the elders, सम्मतः असि beloved, तांश्च them, संशयान् doubts, पृच्छसि ask them.
आङ्ग्लानुवादः
O subduer of enemies, you are of such nature that neither sorrow pains you nor pleasure delights you. There are none in this world like you. You are loved by the elders, for you seek their counsel whenever you have doubts.
श्लोकः
मूलम्
को हि स्यादीदृशो लोके यादृश स्त्वमरिन्दम॥2.106.2॥
न त्वां प्रव्यथयेद्दुःखं प्रीतिर्वा नप्रहर्षयेत्।
सम्मतश्चासि वृद्धानां तांश्च पृच्छसि संशयान्॥2.106.3॥
शब्दार्थः
अरिन्दम O subduer of enemies (Rama), त्वम् you, यादृशः of such nature, ईदृशः of such person, लोके in the world, कोहि स्यात् who he may be, त्वाम् you, दुःखम् sarrow, न प्रव्यथयेत् does not pain, प्रीतिः pleasure, न वा प्रहर्षयेत् does not delight, वृद्धानाम् for the elders, सम्मतः असि beloved, तांश्च them, संशयान् doubts, पृच्छसि ask them.
आङ्ग्लानुवादः
O subduer of enemies, you are of such nature that neither sorrow pains you nor pleasure delights you. There are none in this world like you. You are loved by the elders, for you seek their counsel whenever you have doubts.
श्लोकः
मूलम्
यथा मृत स्तथा जीवन्यथाऽसति तथा सति।
यस्यैष बुद्धिलाभस् स्यात्परितप्येत केन सः॥2.106.4॥
शब्दार्थः
मृतः the dead, यथा as, जीवन् while living, तथा in the same way, असति about evil man, यथा same way सति about virtuous man, तथा like that, यस्य to whom, एषः this, बुद्धिलाभः gains of intellect, स्यात् becomes, सः he, केन by what, परितप्येत is distressed.
आङ्ग्लानुवादः
One should accept life and death, vice and virtue equally. How can one be afflicted when he has gained such an intellect?
श्लोकः
मूलम्
परावरज्ञो यश्च स्याद् यथा त्वं मनुजाधिप।
स एव व्यसनं प्राप्य न विषीदितुमर्हति॥2.106.5॥
शब्दार्थः
मनुजाधिप O lord of men, यः who त्वं यथा like you, परावरज्ञः knower of past and future, सः that person, एव this, व्यसनम् distress, प्राप्य having obtained, विषीदितुं to lament, न अर्हति is not proper.
आङ्ग्लानुवादः
O lord of men, it is not proper for a person like you who knows the past and the future of human beings to feel distressed and lament over it.
श्लोकः
मूलम्
अमरोपमसत्त्व स्त्वं महात्मा सत्यसङ्गरः।
सर्वज्ञस् सर्वदर्शी च बुद्धिमांश्चासि राघव॥2.106.6॥
शब्दार्थः
राघव Rama, महात्मा the magnanimous one, त्वम् you, अमरोपमसत्त्वः resemble gods in nature, सत्यसङ्गरः true to your promis, सर्वज्ञः allknowing, सर्वदर्शी च allseeing, बुद्धिमांश्च असि you are a man of wisdom.
आङ्ग्लानुवादः
O magnanimous Rama, your nature is divine and you are true to your promises. You are omniscient, allseeing and wise.
श्लोकः
मूलम्
न त्वामेवं गुणैर्युक्तं प्रभवाभवकोविदम्।
अविषह्यतमं दुःखमासादयितुमर्हति॥2.106.7॥
शब्दार्थः
एवं गुणैः by such virtues, युक्तम् endowed with, प्रभवाभवकोविदम् cognizant of life and death, त्वाम् you, अविषह्यतमम् insufferable, दुःखम् grief, आसादयितुम् to reach, नार्हति not proper.
आङ्ग्लानुवादः
It is not proper for a virtuous man like you, who is cognizant in matters of life and death, to be overwhelmed by such insufferable grief.
श्लोकः
मूलम्
प्रोषिते मयि यत्पापं मात्रा मत्कारणात्कृतम्।
क्षुद्रया तदनिष्टं मे प्रसीदतु भवान्मम॥2.106.8॥
शब्दार्थः
मयि me, प्रोषिते when I was away from home, क्षुद्रया by the meanminded, मात्रा by mother,
मत्कारणात् for my sake, यत् पापम् which sin, कृतम् has been committed, तत् that one, मे to me, अनिष्टम् that disagreeable act, भवान् you, मम me, प्रसीदतु graciously pardon.
आङ्ग्लानुवादः
When I was away from home, my meanminded mother committed a sin for my sake which I never wished. You may pardon me graciously.
श्लोकः
मूलम्
धर्मबन्धेन बद्धोऽस्मि तेनेमां नेह मातरम्।
हन्मितीव्रेण दण्डेन दण्डार्हां पापकारिणीम्॥2.106.9॥
शब्दार्थः
धर्मबन्धेन by a bond of righteousness, बद्धः अस्मि I am bound, तेन for that reason, इह now, दण्डार्हाम् deserving punishment, पापकारिणीम् doing sinful acts, इमां मातरम् this mother, तीव्रेण severe, दण्डेन punishment, न हन्मि do not slay.
आङ्ग्लानुवादः
I am bound by a bond of righteousness for which I am unble to slay my mother who deserves severe punishment for her sinful acts.
श्लोकः
मूलम्
कथं दशरथा ज्जात श्शुद्धाभिजनकर्मणः।
जानन् धर्ममधर्मिष्ठं कुर्यां कर्म जुगुप्सितम्॥2.106.10॥
शब्दार्थः
शुद्धाभिजनकर्मणः of noble race and righteous deeds, दशरथात् from Dasaratha, जातः born of, धर्मम् righteousness, जानन् knowing, अधर्मिष्ठम् unrighteous, जुगुप्सितम् reprehensible, कर्म deed, कथम् how, कुर्याम् shall I do?.
आङ्ग्लानुवादः
How shall I, born to Dasaratha of noble race and righteous deeds, with the knowledge of dharma, do such a reprehensible and unrighteous deed?
श्लोकः
मूलम्
गुरुः क्रियावान्वृद्धश्च राजा प्रेतः पितेतिच।
तातं न परिगर्हेयं दैवतं चेति संसदि॥2.106.11॥
शब्दार्थः
गुरुः preceptor, क्रियावान् one who is devoted to meritorious acts, वृद्धश्च old, राजा king, प्रेतः departed soul, पिता father, इति च for this, दैवतं चेति as a god, संसदि in the assembly, तातम् father, न परिगर्हेयम् I cannot reproach.
आङ्ग्लानुवादः
King Dasaratha, my father and preceptor, is godlike to me. Devoted to meritorious acts, he departed from this world in his old age. For this reason, I cannot reproach him (publicly) in this assembly (of men).
श्लोकः
मूलम्
को हि धर्मार्थयोर्हीनमीदृशं कर्म किल्बिषम्।
स्त्रियाः प्रियं चिकीर्षुस् सन्कुर्याद्धर्मज्ञ धर्मवित्॥2.106.12॥
शब्दार्थः
धर्मज्ञ O knower of ways of righteousness, धर्मवित् knower of righeousness, को हि who indeed, स्त्रियाः for the sake of a women, प्रियम् pleasure, चिकीर्षुः सन् desirous of doing, धर्मार्थयोः for dharma and artha, हीनम् bereft of, किल्बिषम् sinful, ईदृशम् this kind of, कर्म act, कुर्यात् will do?
आङ्ग्लानुवादः
O Rama, conversant with righteousness, will any one who knows the meaning of righteousness, do such a sinful act contrary to dharma and artha to please a woman?
श्लोकः
मूलम्
अन्तकाले हि भूतानि मुह्यन्तीति पुरा श्रुतिः।
राज्ञैवं कुर्वता लोके प्रत्यक्षं सा श्रुतिः कृता॥2.106.13॥
शब्दार्थः
भूतानि living beings, अन्तकाले at the time of death, मुह्यन्ति are deluded, इति thus, पुराश्रुतिः ancient saying, एवम् in this way, कुर्वता by doing, राज्ञा by the king, सा श्रुतिः that adage, लोके in this world, प्रत्यक्षं explicitly, कृता has been made.
आङ्ग्लानुवादः
There is an ancient saying that at the time of death, the intellect of people is deluded. By conducting himself in this way, king Dasaratha has proved it.
श्लोकः
मूलम्
साध्वर्थमभिसन्धाय क्रोधान्मोहाच्च साहसात्।
तातस्य यदतिक्रान्तं प्रत्याहरतु तद्भवान्॥2.106.14॥
शब्दार्थः
क्रोधात् due to anger, मोहात् due to delusion, साहसात् due to a spirit of adventure, तातस्य father’s, यत् अतिक्रान्तम् whichever trangression, तत् that, भवान् you, साधु prudently, अर्थम् meaning, अभिसन्धाय having thought over, प्रत्याहरतु will set it right.
आङ्ग्लानुवादः
Our father has trangressed righteousness due to anger or delusion or recklessness. Therefore, you may think over the matter prudently and set it right.
श्लोकः
मूलम्
पितुर्हि समतिक्रान्तं पुत्रो यस्साधु मन्यते।
तदपत्यं मतं लोके विपरीतमतोऽन्यथा॥2.106.15॥
शब्दार्थः
यः पुत्रः that son, पितुः father’s, समतिक्रान्तम् transgressions, साधु as right, मन्यते sets, तत् that son, लोके in the world, अपत्यम् as son, मतम् is considered, अतः for this, अन्यथा contrary happens, विपरीतम् reverse is so.
आङ्ग्लानुवादः
One who sets right the wrongs done by his father is a true son. Otherwise the son becomes just the opposite. (He is not a son to the father).
श्लोकः
मूलम्
तदपत्यं भवानस्तु मा भवान् दुष्कृतं पितुः।
अभिपत्ता कृतं कर्म लोके धीरविगर्हितम्॥2.106.16॥
शब्दार्थः
भवान् you, तत् अपत्यम् अस्तु be such a son, लोके in this world, धीरविगर्हितम् condemned by men of wisdom, दुष्कृतम् sinful, पितुः father’s, कृतम् committed, कर्म act, भवान् you, अभिपत्ता
an approver, मास्तु let not become.
आङ्ग्लानुवादः
So be a worthy son and let not the sinful act committed by our father and condemned by men of wisdom be approved by you.
श्लोकः
मूलम्
कैकेयीं मां च तातं च सुहृदो बान्धवांश्च नः।
पौरजानपदान्सर्वांस्त्रातु सर्वमिदं भवान्॥2.106.17॥
शब्दार्थः
भवान् you, कैकेयीम् Kaikeyi, मां च me, तातं च father also, नः our, सुहृदः friends, बान्धवांश्च
relations, सर्वान् all, पौरजानपदान् inhabitants of the city and countryside, सर्वम् entire, इदम् this kingodm, त्रातु protect.
आङ्ग्लानुवादः
Protect this entire kingdom, Kaikeyi, me and father, our friends and relations, citizens
of the city and inhabitants of the countryside.
श्लोकः
मूलम्
क्व चारण्यं क्वच क्षात्रं क्व जटाः क्व च पालनम्।
ईदृशं व्याहतं कर्म न भवान्कर्तुमर्हति॥2.106.18॥
शब्दार्थः
अरण्यं च the forest, क्व where, क्षात्रं च kshatriya’a duty, क्व where, जटाः matted locks, क्व where, पालनं च governance of the kingdom, क्व where, भवान् you, ईदृशम् such, व्याहतम् repulsive, कर्म act, कर्तुम् to do, न अर्हति not proper.
आङ्ग्लानुवादः
Where is the forest and where is kshatriya’s duty? Where are matted locks and where is governance of the kingdom? It does not behave you to do such acts antithetical to each other.
श्लोकः
मूलम्
एष हि प्रथमो धर्मः क्षत्रियस्याभिषेचनम्।
येन शक्यं महाप्राज्ञ प्रजानां परिपालनम्॥2.106.19॥
शब्दार्थः
महाप्राज्ञ O sagacious one, येन by whom, प्रजानाम् of the subjects’, परिपालनम् governance, शक्यम् is possible, एषः this one, क्षत्रियस्य kshatriya’s, अभिषेचनम् to be crowned, प्रथमः primary, धर्मः हि duty indeed.
आङ्ग्लानुवादः
O sagacious one, the primary duty of a kshatriya is to be crowned. This enables him to rule his subjects.
श्लोकः
मूलम्
कश्च प्रत्यक्षमुत्सृज्य संशयस्थ मलक्षणम्।
आयतिस्थं चरे द्धर्मं क्षत्रबन्दुरनिश्चितम्॥2.106.20॥
शब्दार्थः
कः who, क्षत्रबन्धुः a kshatriya, प्रत्यक्षम् first duty, उत्सृज्य abandoning संशयस्थम् doubtful, अलक्षणम् inauspcious, आयतिस्थम् standing at a remote future, अनिश्चितम् uncertain, धर्मम्
righteousness, चरेत् will follow?
आङ्ग्लानुवादः
Will any kshatriya, setting aside his first duty, follow an uncertain course of piety which is contrary to his dharma and whose impact may be felt in a remote future.
श्लोकः
मूलम्
अथ क्लेशज मेव त्वं धर्मं चरितु मिच्छसि।
धर्मेण चतुरो वर्णान्पालयन् क्लेश माप्नुहि॥2.106.21॥
शब्दार्थः
अथ or, त्वम् you, क्लेशजम् born of physical exertion, धर्ममेव righteousness, चरितुम् to follow, इच्छसि यदि if you desire, चतुरः four, वर्णान् castes of social order, धर्मेण righteously, पालयन् governing, क्लेशम् exhaustion, आप्नुहि obtain.
आङ्ग्लानुवादः
If you so desire to follow the path of dharma acquired out of physical exertion, then bear the trouble of governing the four castes of the social order righteously.
श्लोकः
मूलम्
चतुर्णामाश्रमाणां हि गार्हस्थ्यं श्रेष्ठमुत्तमम्।
आहुर्धर्मज्ञ धर्मज्ञास्तं कथं त्यक्तु मर्हसि॥2.106.22॥
शब्दार्थः
धर्मज्ञ one who is cognizant of duty, गार्हस्थ्यम् life a of householder, चतुर्णाम् the four, आश्रमाणाम् among modes of life, श्रेष्ठम् foremost, आश्रमम् mode of life, धर्मज्ञाः knowers of dharma, प्राहुः हि say, तम् that one, त्यक्तुम् to renounce, कथम् how, अर्हसि are entitled?
आङ्ग्लानुवादः
O Rama, you are the one who knows his duty. The knowers of dharma maintain that
the life of a householder is the foremost among the four modes of life. How can you renounce it?
श्लोकः
मूलम्
श्रुतेन बालः स्थानेन जन्मना भवतो ह्यहम्।
स कथं पालयिष्यामि भूमिं भवति तिष्ठति॥2.106.23॥
शब्दार्थः
अहम् I, श्रुतेन in knowledge, स्थानेन in position, जन्मना in birth, भवतः compared to you, बालः हि am younger, सः such me, भवति when you, तिष्ठति while living, भूमिम् the earth, कथम् how, पालयिष्यामि can I rule?
आङ्ग्लानुवादः
Being younger to you in knowledge, position and birth, how can I rule the earth when you are present?
श्लोकः
मूलम्
हीनबुद्धिगुणो बालो हीनः स्थानेन चाप्यहम्।
भवता च विनाभूतो न वर्तयितुमुत्सुहे॥2.106.24॥
शब्दार्थः
हीनबुद्धिगुणः deficient in intelligence and virtue, स्थानेन चापि even in position, हीनः low, बालः child, अहम् I, भवता by you, विनाभूतः deserted, वर्तयितुम् to live, न उत्सहे I do not desire.
आङ्ग्लानुवादः
I am a child, deficient in intelligence and virtue and even inferior in position. Deserted by you, I do not wish to live.
श्लोकः
मूलम्
इदं निखिल मव्यग्रं राज्यं पित्र्यमकण्टकम्।
अनुशाधि स्वधर्मेण धर्मज्ञ सहबान्धवैः॥2.106.25॥
शब्दार्थः
धर्मज्ञ O one, conversant with righteousness, पित्य्रम् relating to our father, निखिलम् entire, इदं राज्यम् this kingdom, अव्यग्रम् quietly, अकण्टकम् without hindrance बान्धवैस्सह with the relations, स्वधर्मेण in accordance with your duty, अनुशाधि rule .
आङ्ग्लानुवादः
O one, conversant with righteousness rule unhindered this entire kingdom along with our relations inherited from our father.
श्लोकः
मूलम्
इहैव त्वाऽभिषिञ्चन्तु सर्वाः प्रकृतयस् सह।
ऋत्विजस् सवसिष्ठाश्च मन्त्रविन्मन्त्रकोविदाः॥2.106.26॥
शब्दार्थः
सर्वाः all, प्रकृतयः the subjects, सवसिष्ठाः including Vasistha, मन्त्रकोविदाः wellversed in the Vedic hymns, ऋत्विजश्च priests also, सह along with, त्वा you, इहैव here itself, मन्त्रवत् with sacred texts अभिषिञ्चन्तु may consecrate.
आङ्ग्लानुवादः
Let all ministers, subjects, and priests including Vasistha who are wellversed in Vedic hymns consecrate you here itself.
श्लोकः
मूलम्
अभिषिक्तस्त्वमस्माभिरयोध्यां पालने व्रज।
विजित्य तरसा लोकान्मरुद्भिरिव वासवः॥2.106.27॥
शब्दार्थः
त्वम् you, अभिषिक्तः being consecrated, अस्माभिः along with us, पालने to govern, तरसा with vigour, लोकान् all the worlds, विजित्य having conquered, वासवः Indra, मरुद्भिरिव like Indra with Maruts, अयोध्याम् to Ayodhya, व्रज return.
आङ्ग्लानुवादः
After consecration, you too return to rule Ayodhya along with all of us like Indra who went back (to heaven), accompanied by Maruts after conquering all the worlds with his prowess.
श्लोकः
मूलम्
ऋणानि त्रीण्यपाकुर्वन्दुर्हृदस्साधु निर्दहन्।
सुहृदस्तर्पयन्कामैस्त्वमेवात्रानुशाधि माम्॥2.106.28॥
शब्दार्थः
त्रीणि three, ऋणानि debts, अपाकुर्वन् discharging, दुर्हृदः enemies, साधु completely, निर्धहन् subduing, सुहृदः friends, कामैः with desires, तर्पयन् gratifying, अत्र in Ayodhya, त्वमेव you alone, माम् me, अनुशाधि rule.
आङ्ग्लानुवादः
Discharging completely the three debts, to gods, to ancestors and to sages, subduing your enemies and gratifying your friends, you alone (have the right) to dictate me.
श्लोकः
मूलम्
अद्याऽर्य मुदितास् सन्तु सुहृदस्तेऽभिषेचने।
अद्य भीताः पलायन्तां दुर्हृदस्ते दिशो दश॥2.106.29॥
शब्दार्थः
आर्य O esteemed one, अद्य now, अभिषेचने at enthronement, ते your, सुहृदः friends, मुदिताः सन्तु let them be delighted, अद्य today, ते दुर्हृदः your enemies, भीताः frightened, दश दिशः in ten different directions, पलायन्ताम् will run away.
आङ्ग्लानुवादः
O my esteemed brother let all your friends be delighted today at your enthronement and your enemies flee in terror in ten different directions.
श्लोकः
मूलम्
आक्रोशं मम मातुश्च प्रमृज्य पुरुषर्षभ।
अद्य तत्र भवन्तं च पितरं रक्ष किल्बिषात्॥2.106.30॥
शब्दार्थः
पुरुषर्षभ O best of men, अद्य now, मम my, मातुः mother’s, आक्रोशम् censure, प्रमृज्य wiping away, तत्र भवन्तम् revered one, पितरं च father also, किल्बिषात् from sin, रक्ष protect.
आङ्ग्लानुवादः
O best of men, wiping out all the censure on my mother, redeem our revered father from sin.
श्लोकः
मूलम्
शिरसा त्वाऽभियाचेऽहं कुरुष्व करुणां मयि।
बान्धवेषु च सर्वेषु भूतेष्विव महेश्वरः॥2.106.31॥
शब्दार्थः
अहम् I, शिरसा with my head bowed low, त्वा you, अभियाचे beseech, मयि in me, सर्वेषु every one of, बान्धवेषु relations, भूतेषु in all living beings, महेश्वरः इव like Maheswara, करुणाम् compassion, कुरुष्व do.
आङ्ग्लानुवादः
I beseech you with my head bowed low, show mercy on me and every one of our relations, like Maheswara showing compassion on all living beings.
श्लोकः
मूलम्
अथैतत्पृष्ठतः कृत्वा वनमेव भवानितः।
गमिष्यति गमिष्यामि भवता सार्धमप्यहम्॥2.106.32॥
शब्दार्थः
अथ or, भवान् you, एतत् all these solicitations, पृष्ठतः कृत्वा keeping back, इतः from here, वनमेव to the forest itself, गमिष्यति if you set out, अहमपि I also, भवता सार्धम् along with you, गमिष्यामि I shall go.
आङ्ग्लानुवादः
If you turn your back on my solicitations and set out for the forest I shall also go along with you from here itself.
श्लोकः
मूलम्
तथाहि रामो भरतेन ताम्यता प्रसाद्यमानश्शिरसा महीपतिः।
नचैव चक्रे गमनाय सत्त्ववान्मतिं पितुस्तद्वचने प्रतिष्ठितः॥2.106.33॥
शब्दार्थः
ताम्यता by the distressed, भरतेन by Bharata, तथा in that way, शिरसा with head bowed
low, प्रसाद्यमानः propitiated, महीपतिः lord of the earth, सत्त्ववान् virtuous, रामः Rama, पितुः father’s, तद्वचने in the words (of his father), प्रतिष्ठितः established, गमनाय to go back, मतिम् resolve, न चक्रे did not make.
आङ्ग्लानुवादः
Thus besought and propitiated by Bharata with his head bowed low and distressed, the virtuous lord of the world, Rama, firmly established in the words of his father, resolved not to go back to Ayodhya.
श्लोकः
मूलम्
तदद्भुतं स्थैर्यमवेक्ष्य राघवे समं जनो हर्षमवाप दुःखितः।
न यात्ययोध्यामिति दुःखितोऽभवत् स्थिरप्रतिज्ञत्वमवेक्ष्य हर्षितः॥2.106.34॥
शब्दार्थः
राघवे in Rama, अद्भुतम् that wonderful, तत् स्थैर्यम् that determination, अवेक्ष्य having seen, जनः all men, दुःखितः anguished, समम् simultaneously, हर्षम् delight, अवाप obtained, अयोध्याम् to Ayodhya, न याति will not go, इति thus, दुःखितः अभवत् were grieved, स्थिरप्रतिज्ञत्वम् firmness of resolve, अवेक्ष्य having seen, हर्षितः were delighted.
आङ्ग्लानुवादः
Having seen the wonderful deternmination of Rama, people were, at once, anguished and delighted, anguished because he would not return to Ayodhya, and delighted because he was firm in his resolve.
श्लोकः
मूलम्
तमृत्विजो नैगमयूथवल्लभास्तदा विसंज्ञाश्रुकलाश्च मातरः।
तथा ब्रुवाणं भरतं प्रतुष्टुवुः प्रणम्य रामं च ययाचिरे सह॥2.106.35॥
शब्दार्थः
ऋत्विजः the priests, नैगमयूथवल्लभाः the chiefs of merchant organizations, विसंज्ञाश्रुकलाः with senses switched off and tears drained dry, मातरः mothers, तदा then, तथा in that way, ब्रुवाणम् speaking, तं भरतम् that Bharata, प्रतुष्टुवुः extolled, रामम् to Rama, प्रणम्य reverentially saluting, सह together, ययाचिरे च implored.
आङ्ग्लानुवादः
All the priests, the chiefs of merchant organizations and mothers who had their senses switched off and theif tears drained dry extolled Bharata for his words. All of them, reverentially saluting Rama, implored him.
समाप्तिः
श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे षडुत्तरशततमस्सर्गः॥
Thus ends the one hundredsixth sarga in Ayodhyakanda of the holy Ramayana, the first epic composed by sage Valmiki.