Valmiki composes the great epic–names it Ramayana–visualises the past events in detail.
श्लोकः
मूलम्
श्रुत्वा वस्तु समग्रं तद्धर्मात्मा धर्मसंहितम् ।
व्यक्तमन्वेषते भूयो यद्वृत्तं तस्य धीमतः ॥1.3.1॥
शब्दार्थः
धर्मात्मा the righteous one, धर्मसंहितम् is endowed with righteousness, समग्रम् entire, तत् वस्तु that story of Rama, श्रुत्वा having heard from Narada, धीमतः of the intellectual, तस्य वृत्तम् history of Rama, यत् which, व्यक्तम् distinctly, भूयः still more, अन्वेषते searched for.
आङ्ग्लानुवादः
Hearing the entire story of Rama from the intellecual Narada, the righteous (Valmiki) sought to know clearly more about the history of Rama endowed with wisdom.
श्लोकः
मूलम्
उपस्पृश्योदकं सम्यग्मुनिस्स्थित्वा कृताञ्जलिः ।
प्राचीनाग्रेषु दर्भेषु धर्मेणान्वेषते गतिम् ॥1.3.2॥
शब्दार्थः
मुनिः Valmiki, उदकम् water, उपस्पृश्य having performed achamana (sipping water in accordance with tradition to purify oneself), प्राचीनाग्रेषु with their ends facing the east side of, दर्भेषु kusha grass, स्थित्वा sitting, कृताञ्जलिः with folded palms, धर्मेण with the power of penance, गतिम् the course of past events in history of Rama, सम्यक् completely, अन्वेषते searched for.
आङ्ग्लानुवादः
Having performed achamana, Valmiki seated on kusha grass with folded palms, searched for the course of past events in the history of Rama by his power of penance.
श्लोकः
मूलम्
रामलक्ष्मणसीताभी राज्ञा दशरथेन च ।
सभार्येण सराष्ट्रेण यत्प्राप्तं तत्र तत्त्वतः ॥1.3.3॥
हसितं भाषितं चैव गतिर्या यच्च चेष्टितम् ।
तत्सर्वं धर्मवीर्येण यथावत्सम्प्रपश्यति ॥1.3.4॥
शब्दार्थः
रामलक्ष्मणसीताभिः by Rama, Lakshmana and Sita, राज्ञा दशरथेन च by king Dasaratha also, सभार्येण by his wives around him, सराष्ट्रेण along with his kingdom, यत् whatever, प्राप्तम् was obtained, तत्र in that matter, या गतिः whatever course of events, यत् चेष्टितम् whatever were the endeavours made, हसितम् their laughter, भाषितं चैव their conversation, तत्सर्वम् all that, तत्त्वतः as in real life, यथावत् accurately, धर्मवीर्येण through the power of his penance, सम्प्रपश्यति visualised (clearly with his mind’s eye).
आङ्ग्लानुवादः
By the power of his penance, the holy sage visualised clearly Rama, Lakshmana and Sita, king Dasaratha, his wives and his kingdom and all that they had observed,
experienced, endeavoured during the course of events. He also visualised clearly their laughter and conversation exactly as in real life.
श्लोकः
मूलम्
स्त्रीतृतीयेन च तदा यत्प्राप्तं चरता वने ।
सत्यसन्धेन रामेण तत्सर्वं चान्ववेक्षितम् ॥1.3.5॥
शब्दार्थः
स्त्रीतृतीयेन with his wife as a third member, वने चरता while moving in the (Dandakaranya) forest, सत्यसन्धेन bound by truth, रामेण by Rama, तदा then, यत् प्राप्तम् which was acquired, तत् सर्वम् all that, अन्ववेक्षितम् was visualised.
आङ्ग्लानुवादः
All that was acquired by truthful Rama, Lakshmana and wife Sita as the third person when they were moving in the Dandakaranya forest, was visualised.
श्लोकः
मूलम्
ततः पश्यति धर्मात्मा तत्सर्वं योगमास्थितः ।
पुरा यत्तत्र निर्वृत्तं पाणावामलकं यथा ॥1.3.6॥
शब्दार्थः
ततः thereafter, धर्मात्मा righteous Valmiki, योगम् spiritual meditation (yoga), आस्थितः having be taken himself, पुरा past, तत्र there, यत् all that, निर्वृत्तम् happened, तत् that, सर्वम् clearly, पाणौ in the palm of the hand, आमलकं यथा like an amalaka fruit, पश्यति saw.
आङ्ग्लानुवादः
With the power of yoga, the righteous (Valmiki) saw clearly, like an amalaka fruit in the
palm of the hand the entire course of events that happened in the past relating to Rama.
श्लोकः
मूलम्
तत्सर्वं तत्त्वतो दृष्ट्वा धर्मेण स महाद्युतिः ।
अभिरामस्य रामस्य चरितं कर्तुमुद्यतः ॥1.3.7॥
कामार्थगुणसंयुक्तं धर्मार्थगुणविस्तरम् ।
समुद्रमिव रत्नाढ्यं सर्वश्रुतिमनोहरम् ॥1.3.8॥
शब्दार्थः
महाद्युतिः highly resplendent, सः that Valmiki, तत् सर्वम् all that history, तत्त्वतः truely, धर्मेण with the power of righteousness, दृष्ट्वा having seen, कामार्थगुणसंयुक्तम् blended with merits of attainment of worldly prosperity and pleasures, धर्मार्थगुणविस्तरम् detailed description of the merit of righteousness (as an end and aim), रत्नाढ्यम् filled with gems, समुद्रमिव like an ocean, सर्वश्रुतिमनोहरम् captivating the ears and mind, अभिरामस्य delightful, रामस्य of Rama, चरितम् history, कर्तुम् to compose, उद्यतः got ready.
आङ्ग्लानुवादः
Highly resplendent Valmiki, having visualised the story (of Rama), with his power of penance and blending the merits of attainment of worldly prosperity and pleasures together with the detailed description of the merit of righteousness as an end and aim, like an ocean filled with gems, got ready to compose the story of delightful Rama which regales everybody’s ears.
श्लोकः
मूलम्
स यथा कथितं पूर्वं नारदेन महर्षिणा ।
रघुवंशस्य चरितं चकार भगवानृषिः ॥1.3.9॥
शब्दार्थः
भगवान् divine sage , सःऋषिः that sage, नारदेन महर्षिणा by the illustrious sage Narada, पूर्वम् in the past, यथा in the form, कथितम् as related, रघुवंशस्य born in the race of Raghu, चरितम् history, चकार composed.
आङ्ग्लानुवादः
The divine sage, composed the history of Rama born in the race of Raghu, just as it was related by the illustrious sage Narada in the past.
श्लोकः
मूलम्
जन्म रामस्य सुमहद्वीर्यं सर्वानुकूलताम् ।
लोकस्य प्रियतां क्षान्तिं सौम्यतां सत्यशीलताम् ॥1.3.10॥
शब्दार्थः
रामस्य जन्म birth of Rama, सुमहत् very great, वीर्यम् prowess, सर्वानुकूलताम् benevolence to all, लोकस्य to the world, प्रियताम् being beloved, क्षान्तिम् forbearance, सौम्यताम् handsome looks, सत्यशीलताम् the truthful character.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the birth of Rama, his great prowess, benevolence, pleasant disposition, forbearance, handsome looks and his adherence to truth.
श्लोकः
मूलम्
नानाचित्रकथाश्चान्या विश्वामित्रसमागमे ।
जानक्याश्च विवाहं च धनुषश्च विभेदनम् ॥1.3.11॥
शब्दार्थः
विश्वामित्रसमागमे his association with Visvamitra, अन्याः other, नाना चित्रकथाः several astonishing and varied stories, जानक्याः with Janaki, विवाहं च marriage, धनुषः of great bow, विभेदनम् breaking of.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) Rama’s association with Viswamitra, a variety of wonderful stories, the breaking of the great bow and his (Rama’s) marriage with Janaki.
श्लोकः
मूलम्
रामरामविवादं च गुणान्दाशरथेस्तथा ।
तथाऽभिषेकं रामस्य कैकेय्या दुष्टभावताम् ॥1.3.12॥
शब्दार्थः
रामरामविवादं च altercation between Rama and Parasurama, तथा and, दाशरथेः Rama’s, गुणान् noble qualities, तथा and, रामस्य Rama’s, अभिषेकम् coronation, कैकेय्याः Kaikeyi’s, दुष्टभावताम् wicked nature.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) Rama’s altercation with Parasurama, his noble qualities, the preparations for his coronation and the wicked nature of Kaikeyi.
श्लोकः
मूलम्
विघातं चाभिषेकस्य राघवस्य विवासनम् ।
राज्ञश्शोकविलापं च परलोकस्य चाश्रयम् ॥1.3.13॥
शब्दार्थः
अभिषेकस्य for the coronation of Rama, विघातं च obstacles, रामस्य च Rama’s, विवासनम् departure to the forest, राज्ञः king Dasaratha’s, शोकविलापं wailings with sorrow, परलोकस्य heaven, आश्रयं च taking refuge.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the obstacles to the coronation of Rama, his departure to the forest, the wailing and death of king Dasaratha with sorrow.
श्लोकः
मूलम्
प्रकृतीनां विषादं च प्रकृतीनां विसर्जनम् ।
निषादाधिपसंवादं सूतोपावर्तनं तथा ॥1.3.14॥
शब्दार्थः
प्रकृतीनाम् of the people of Ayodhya, विषादं च and the grief, प्रकृतीनाम् of the people, विसर्जनम् abandoning them, निषादाधिपसंवादम् the conversation with Guha, the ruler of Nishadas, तथा and, सूतोपावर्तनम् charioteer Sumantra’s return.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the grief of people of Ayodhya and his (Rama’s) abandoning them and his (Rama’s) conversation with Guha, the ruler of nishadas, the charioteer (Sumantra)’s return (after leaving Rama in the forest).
श्लोकः
मूलम्
गङ्गायाश्चापि सन्तारं भरद्वाजस्य दर्शनम् ।
भरद्वाजाभ्यनुज्ञानाच्चित्रकूटस्य दर्शनम् ॥1.3.15॥
शब्दार्थः
गङ्गायाः the river Ganga, सन्तारं च अपि ferrying, भरद्वाजस्य Bharadwaja’s, दर्शनम् audience, भरद्वाजाभ्यनुज्ञानात् by the order of sage Bharadwaja, चित्रकूटस्य Chitrakuta mountain’s, दर्शनम् seeing.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) Rama, Lakshmana and Sita ferrying the river Ganges, the visit to holy sage Bharadwaja and the departure to Chitrakuta mountain.
श्लोकः
मूलम्
वास्तुकर्म निवेशं च भरतागमनं तथा ।
प्रसादनं च रामस्य पितुश्च सलिलक्रियाम् ॥1.3.16॥
शब्दार्थः
वास्तुकर्म construction of a hut, निवेशं च dwelling in that hut, भरतागमनम् arrival of Bharata, रामस्य Rama’s, प्रसादनं च propitiating, तथा and, पितुः his father’s, सलिलक्रियाम् funeral rites.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the making of, and dwelling in, a hut, the arrival of Bharata, Bharata’s persuasion to Rama (to return to the kingdom), and Rama’s performance the funeral ablution for his father.
श्लोकः
मूलम्
पादुकाग्र्याभिषेकं च नन्दिग्रामनिवासनम् ।
दण्डकारण्यगमनं विराधस्य वधं तथा ॥1.3.17॥
शब्दार्थः
पादुकाग्र्याभिषेकं च installation of sandals of Rama, नन्दिग्रामनिवासनम् dwelling of Bharata at Nandigrama, दण्डकारण्यगमनम् arrival of Rama to Dandakaranya, तथा and, विराधस्य Viradha’s, वधम् slaying.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the installation of sandals (of Rama as the symbol of authority), Bharata is residing at Nandigrama (and his ruling the kingdom from there), Rama’s departure for Dandakaranya, and the killing of Viradha.
श्लोकः
मूलम्
दर्शनं शरभङ्गस्य सुतीक्ष्णेन समागमम् ।
अनसूयासहास्यामप्यङ्गरागस्य चार्पणम् ॥1.3.18॥
शब्दार्थः
शरभङ्गस्य sage Sarabhanga’s, दर्शनम् meeting, सुतीक्ष्णेन with Sutikshna, समागमम् meeting, अनसूयासहास्याम् अपि companionship with Anasuya, अङ्गरागस्य fragrant unguents to the body, अर्पणम् च application.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) Rama’s meeting with (sage) Sarabhanga and his arrival at Sutikshna’s, Sita’s companionship with Anasuya and anointing of fragrant unguents to her body.
श्लोकः
मूलम्
अगस्त्यदर्शनं चैव जटायोरभिसङ्गमम् ।
पञ्चवट्याश्च गमनं शूर्पणख्याश्च दर्शनम् ॥1.3.19॥
शब्दार्थः
अगस्त्यदर्शनं चैव Rama’s interview with sage Agastya, जटायोः Jatayu, अभिसङ्गमम् meeting, पञ्चवट्याः गमनम् departure to Panchavati, शूर्पणख्याः Surpanakha’s, दर्शनम् च appearance .
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the departure of Rama for Panchavati, the interview with sage Agastya, the meeting with Jatayu and the appearance of Surpanakha.
श्लोकः
मूलम्
शूर्पणख्याश्च संवादं विरूपकरणं तथा ।
वधं खरत्रिशिरसोरुत्थानं रावणस्य च ॥1.3.20॥
शब्दार्थः
शूर्पणख्याः Surpanakha’s, संवादम् dialogue, तथा and, विरूपकरणम् her disfigurement, खरत्रिशिरसोः of Khara and Trisiras, वधम् slaughter, रावणस्य Ravana’s, उत्थानम् च rise (beginning of efforts).
आङ्ग्लानुवादः
(He described) Rama’s dialogue with Surpanakha, her disfigurement, the slaughter of Khara and Trisira, and the beginning of efforts by Ravana (to harm Rama).
श्लोकः
मूलम्
मारीचस्य वधं चैव वैदेह्या हरणं तथा ।
राघवस्य विलापं च गृध्रराजनिबर्हणम् ॥1.3.21॥
शब्दार्थः
मारीचस्य Maricha’s, वधं चैव slaying, तथा and, वैदेह्याः Sita’s, हरणम् abduction, राघवस्य Rama’s, विलापं च lamentation, गृध्रराजनिबर्हणम् killing of Jatayu, the king of vultures.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the killing of Maricha, the abduction of Sita, Rama’s lamentation (over his separation from Sita), and the death of Jatayu.
श्लोकः
मूलम्
कबन्धदर्शनं चापि पम्पायाश्चापि दर्शनम् ।
शबर्याः दर्शनं चैव हनूमद्दर्शनं तथा ॥1.3.22॥
शब्दार्थः
कबन्धदर्शनं चापि seeing of Kabandha, पम्पायाश्चापि of Pampa also, दर्शनम् viewing of, शबर्याः Sabari’s, दर्शनं चैव meeting also, तथा and, हनूमद्दर्शनम् meeting with Hanuman.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) Rama’s encounter with Kabandha, the viewing of river Pampa, the meeting with Sabari and Hanuman.
श्लोकः
मूलम्
ऋश्यमूकस्य गमनं सुग्रीवेण समागमम् ।
प्रत्ययोत्पादनं सख्यं वालिसुग्रीवविग्रहम् ॥1.3.23॥
शब्दार्थः
ऋश्यमूकस्य Rishyamuka mountain’s, गमनम् departure, सुग्रीवेण with Sugriva, समागमम् meeting, प्रत्ययोत्पादनम् bringing about conviction, सख्यम् friendship, वालिसुग्रीवविग्रहम् combat between Sugriva and Vali.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) Rama’s departure for Rishyamuka mountain, his meeting with Sugriva
and the pact of friendship with him, inspiring confidence in him and the combat between Sugriva and Vali.
श्लोकः
मूलम्
वालिप्रमथनं चैव सुग्रीवप्रतिपादनम् ।
ताराविलापं समयं वर्षरात्रनिवासनम् ॥1.3.24॥
शब्दार्थः
वालिप्रमथनं चैव crushing of Vali by Rama, सुग्रीवप्रतिपादनम् proposal (installation) of Sugriva, ताराविलापम् mourning of Tara, समयम् agreement (waiting for the search of Sita as per the pact of friendship between Rama and Sugriva), वर्षरात्रनिवासनम् sojourn on the mountain during rainy season.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the killing of Vali (by Rama), the installation of Sugriva, the mourning of Tara, the waiting (for the search of Sita as per the pact of friendship with Sugriva), and the sojourn on the mountain during the rainy season.
श्लोकः
मूलम्
कोपं राघवसिंहस्य बलानामुपसङ्ग्रहम् ।
दिशः प्रस्थापनं चैव पृथिव्याश्च निवेदनम् ॥1.3.25॥
शब्दार्थः
राघवसिंहस्य of the lion in the race of Raghus, कोपम् anger, बलानाम् of monkey forces, उपसङ्ग्रहम् consolidation of, दिशः in different directions, प्रस्थापनं चैव despatch also, पृथिव्याः (to different places) earth’s, निवेदनम् report.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the anger of Rama, the lion in the race of the Raghus (over the delay by Sugriva), the consolidation of the monkey forces, the despatch of envoys to different directions, the report (about the different places) on earth.
श्लोकः
मूलम्
अङ्गुलीयकदानं च ऋक्षस्य बिलदर्शनम् ।
प्रायोपवेशनं चापि सम्पातेश्चापि दर्शनम् ॥1.3.26॥
शब्दार्थः
अङ्गुलीयकदानं च the delivery of the ring (to Hanuman by Rama), ऋक्षस्य बिलदर्शनम् the entry into the cave of Riksha, प्रायोपवेशनं चापि fasting unto death, सम्पातेः with Sampati, दर्शनं चापि interview.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the delivery of the ring (to Hanuman by Rama), the entry into the cave of the riksha, the preparations for their fast unto death, and the meeting with Sampati.
श्लोकः
मूलम्
पर्वतारोहणं चापि सागरस्यापि लङ्घनम् ।
समुद्रवचनाच्चैव मैनाकस्य च दर्शनम् ॥1.3.27॥
शब्दार्थः
पर्वतारोहणं चापि scaling of (Mahendra) mountain, सागरस्य Ocean’s, लङ्घनम् traversing, समुद्रवचनात् following the words of the lord of ocean, मैनाकस्य दर्शनम् appearance of Mainaka.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the climbing of Mahendra mountain (by Hanuman), crossing the sea emergence of Mainaka hill at the command of the lord of ocean.
श्लोकः
मूलम्
सिंहिकायाश्च निधनं लङ्कामलयदर्शनम् ।
रात्रौ लङ्काप्रवेशं च एकस्याथ विचिन्तनम् ॥1.3.28॥
शब्दार्थः
सिंहिकायाः Simhika’s, निधनम् death, लङ्कामलयदर्शनम् viewing a mountain in Lanka, रात्रौ by night, लङ्काप्रवेशं च entry into Lanka, अथ thereafter, एकस्य lonely Hanuman’s, विचिन्तनम् thinking.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the slaughter of (the female demon) Simhika, the viewing of in Lanka
from a mountain, the entry into Lanka by night and thereafter, Hanuman’s lonely thinking.
श्लोकः
मूलम्
दर्शनं रावणस्यापि पुष्पकस्य च दर्शनम् ।
आपानभूमिगमनमवरोधस्य दर्शनम्॥1.3.29॥
शब्दार्थः
रावणस्य Ravana’s, दर्शनमपि viewing of, पुष्पकस्य aerial chariot, Pushpaka’s दर्शनम् viewing of, आपानभूमिगमनम् reaching the hall where liquors are consumed, अवरोधस्य womens’ apartments in the royal palace, दर्शनम् sight of.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the view of Ravana and the (aerial chariot), Pushpaka, (by Hanuman),
his reaching the hall where liquor is served, sighting of womens’ apartments in the royal palace.
श्लोकः
मूलम्
अशोकवनिकायानं सीतायाश्चपि दर्शनम् ।
अभिज्ञानप्रदानं च रावणस्य च दर्शनम् ॥1.3.30॥
शब्दार्थः
अशोकवनिकायानम् entry into Ashoka garden, सीतायाः Sita’s, दर्शनं चापि meeting, अभिज्ञानप्रदानम् च presentation of ring as a token of recognition, रावणस्य Ravana’s, दर्शनं च meeting also.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the entry (of Hanuman) into the Ashoka garden, the finding of Sita, the presentation of the ring (as token of recognition by Hanuman) and the sight of Ravana.
श्लोकः
मूलम्
राक्षसीतर्जनं चैव त्रिजटास्वप्नदर्शनम् ।
मणिप्रदानं सीताया वृक्षभङ्गं तथैव च ॥1.3.31॥
शब्दार्थः
राक्षसीतर्जनं चैव threatenings of female demons, त्रिजटास्वप्नदर्शनम् narration of dream by Trijata, मणिप्रदानम् presentation of chudamani, सीतायाः Sita’s, तथैव च and also, वृक्षभङ्गम् breaking of trees.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) threatenings of the demonesses, (the narration of) dream by Trijata,
Sita presenting chudamani to Hanuman and also the breaking of trees (in the grove by Hanuman).
श्लोकः
मूलम्
राक्षसीविद्रवं चैव किङ्कराणां निबर्हणम् ।
ग्रहणं वायुसूनोश्च लङ्कादाहाभिगर्जनम् ॥1.3.32॥
शब्दार्थः
राक्षसीविद्रवं चैव flight of female demons, किङ्कराणाम् servants (of Ravana), निबर्हणम् killing, वायुसूनोः of the son of windgod, Hanuman, ग्रहणम् seizure, लङ्कादाहाभिगर्जनम् burning
down of Lanka by Hanuman with ferocious roaring.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the flight of the female demons, the killing of the servants (of Ravana),
the seizure of Hanuman and the burning of Lanka (by Hanuman) with a ferocious roar.
श्लोकः
मूलम्
प्रतिप्लवनमेवाथ मधूनां हरणं तथा ।
राघवाश्वासनं चापि मणिनिर्यातनं तथा ॥1.3.33॥
शब्दार्थः
अथ thereafter, प्रतिप्लवनम् bounding back the ocean, तथा also, मधून्तां Madhu forest, हरणम् forcibly seizing, राघवाश्वासनं चापि consoling of Raghava, तथा also, मणिनिर्यातनम् delivering the gem.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) Hanuman crossing the ocean back, forcibly seizing the Madhu forest and enjoying honey, informing Rama about Sita and consoling him and delivering the gem.
श्लोकः
मूलम्
सङ्गमं च समुद्रेण नलसेतोश्च बन्धनम् ।
प्रतारं च समुद्रस्य रात्रौ लङ्कावरोधनम् ॥1.3.34॥
शब्दार्थः
समुद्रेण with the lord of the seas, सङ्गमम् meeting, नलसेतोः बन्धनं च construction of bridge by Nala, समुद्रस्य ocean’s, प्रतारं च crossing, रात्रौ during night, लङ्कावरोधनम् seige of Lanka.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the meeting with the (lord of the) seas, the construction of bridge by
Nala, the crossing of the ocean and the seige of Lanka during night.
श्लोकः
मूलम्
विभीषणेन संसर्गं वधोपायनिवेदनम् ।
कुम्भकर्णस्य निधनं मेघनादनिबर्हणम् ॥1.3.35॥
शब्दार्थः
विभीषणेन with Vibhishana, संसर्गम् association, वधोपायनिवेदनम् disclosure of means of destruction of Ravana, कुम्भकर्णस्य निधनम् death of Kumbhakarna, मेघनादनिबर्हणम् killing of Meghanada.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) the association with Vibhisana, disclosure of the means of destruction (of Ravana), the death of Kumbhakarna, and the killing of Meghanada.
श्लोकः
मूलम्
रावणस्य विनाशं च सीतावाप्तिमरेः पुरे ।
विभीषणाभिषेकं च पुष्पकस्य च दर्शनम् ॥1.3.36॥
शब्दार्थः
रावणस्य Ravana’s, विनाशं destruction, सीतावाप्तिम् recovery (reunion) of Sita, अरेः पुरे in the enemy city of Lanka, विभीषणाभिषेकं च coronation of Vibhishana, पुष्पकस्य दर्शनं च sight of Pushpaka.
आङ्ग्लानुवादः
(He described) Ravana’s destruction, the reunion with Sita in the enemycity, the coronation of Vibhishana and the sighting of Pushpaka.
श्लोकः
मूलम्
अयोध्यायाश्च गमनं भरतेन समागमम् ।
रामाभिषेकाभ्युदयं सर्वसैन्यविसर्जनम्।
स्वराष्ट्ररञ्जनं चैव वैदेह्याश्च विसर्जनम्॥1.3.37॥
शब्दार्थः
अयोध्यायाःगमनम् going to Ayodhya, भरतेन with Bharata, समागमम् reunion, रामाभिषेकाभ्युदयम् festive occasion of the coronation of Rama, सर्वसैन्यविसर्जनम् sending away the entire (monkey)forces, स्वराष्ट्ररञ्जनम् keeping his subjects delighted, वैदेह्याःविसर्जनम् च deserting Sita (in the forest).
आङ्ग्लानुवादः
(He described) Rama’s return to Ayodhya, the reunion with Bharata, the festive occasion of Rama’s coronation disbanding the entire forces, keeping his subjects happy and banishing Sita (in the forest).
श्लोकः
मूलम्
अनागतं च यत्किञ्चिद्रामस्य वसुधातले ।
तच्चकारोत्तरे काव्ये वाल्मीकिर्भगवानृषिः ॥1.3.38॥
शब्दार्थः
भगवान् divine, वाल्मीकिःऋषिः sage Valmiki, रामस्य Rama’s, यत्किञ्चित् which ever matter, वसुधातले on the earth, अनागतं च events yet to happen, तत् that, उत्तरे in Uttara, काव्ये kanda, चकार composed.
आङ्ग्लानुवादः
Divine sage Valmiki composed events yet to happen on this earth in the history of Rama in Uttarakanda.
समाप्तिः
श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीय आदिकाव्ये बालकाण्डे तृतीयस्सर्गः॥
Thus ends the third sarga of Balakanda of the holy Ramayana in synopsis of the first epic composed by sage Valmiki.