०८ तन्त्रान्तराद् भेदः

न च तन्त्रान्तरेष्व् एष
न्यायः प्रसरम् अर्हति ।
यतस् तत्-तन्-निबन्द्धॄणां
विभ्रमाद्य् अपि संभवि ॥

83. This argument cannot be extended to other Tantras,
for in the various authors of those Tantras error etc. is possible.

न च तन्त्रान्तरेष्वेष न्यायः प्रसरमर्हति ।
यतस्तत्तन्निबन्द्धॄणां विभ्रमाद्यपि संभवि ॥

प्रत्यक्षादि-प्रमाणानां
न हि +++(तन्त्रान्तर-)+++मूलत्व-सम्भवः ।
तन्त्रान्तरेषु +++(प्रामाणिक-)+++शास्त्रन् तु
मूलं तैर् एव नेष्यते ॥

It is impossible that Perception [[69]] or another means of knowledge forms the basis for the other Tantras,
and they themselves do also not claim that Scripture is the basis.

प्रत्यक्षादिप्रमाणानां न हि मूलत्वसम्भवः ।
तन्त्रान्तरेषु शास्त्रन्तु मूलं तैरेव नेष्यते ॥

अन्यच् च वेद-सिद्धान्त-
विरुद्धार्थाभिधानतः ।
प्रत्यक्ष-श्रुति-मूलत्व-
कल्पना तेषु बाध्यते ॥

Besides, because they communicate a meaning
that is incompatible with the conclusions of the upanisads
the view that these Tantras are based on Perception or Scripture is sublated.

अन्यच्च वेदसिद्धान्तविरुद्धार्थाभिधानतः ।
प्रत्यक्षश्रुतिमूलत्वकल्पना तेषु बाध्यते ॥

यथा माहेश्वरे तन्त्रे
विरुद्धं बहु जल्पितम् ।
चतुर्-विधा हि तत्-सिद्ध-
चर्या-मार्गानुसारिणः ॥

For there are four kinds of followers of the way of life set forth in those Tantras,

The followers of the Māheśvara Doctrine are fourfold : Śaivas, Pāśupatas, Kāpālikas and Kāruṇikasiddhāntins, according to Vācaspati and Ānandagiri. Yāmuna calls the fourth group, Kālāmukhas. Rāmānuja follows Yāmuna in calling them so. The term Māheśvara is a name common for the followers of all these sects.

यथा माहेश्वरे तन्त्रे विरुद्धं बहु जल्पितम् ।
चतुर्विधा हि तत्सिद्धचर्यामार्गानुसारिणः ॥

यथा कापालिकाः काला-
मुखाः पाशुपतास् तथा ।
शैवास्, तत्र च कापालं
मतम् एवं प्रचक्षते ॥

the Kāpālikas, Kālamukhas, Pasupatas and Saivas.
The Kapalika doctrine is described as follows:

See M. R. Sakhare, Liṅgādhāraṇacandrikā, pp.331-332:

In the Vāyupurāṇa (ch. 23) and the Liṅgapurāṇa (ch. 24) it is said that Maheśvara told Brahmā that when Vāsudeva is born, he would incarnate himself as a Brahmacārin by the name of Lakulin and that Lakulin would have four pupils of names Kushika, Garga, Mitra and Kaurushya, these would be Pāśupatas. The refutation of the Pāśupata system is found in the Brahmasūtra: “patyurasāmañjasyāt” (II. ii. 37).

From all this it appears that the Pāśupata school was founded by Lakulīśa (the holder of lakula or lakuṭa — a club or staff). This Lakulīśa (also called Nakulīśa) is the last of the 28 incarnations of Śiva as mentioned by the Purāṇas. This has been confirmed by inscriptions too.

The Kālāmukhas and Kāpālikas were two different sects of the Māheśvaras. Dr. Bhandarkar (in his Śaivism and Vaiṣṇavism, etc., P.183), identifies the Kālāmukhas with Mahāvratadharas on the authority of Śivapurāṇa but M. R. Sakhare, on the evidence of a Jain author, states that the Kāpālikas but not the Kālāmukhas were the same as Mahāvratadharas (pp.344 f.).

The Kālāmukhas, according to T. A. Gopinatha Rao (Elements of Hindu Iconography, Vol. II, P.26), were so called as they marked their forehead with black streak and were said to be the offspring of “nara” and “rākṣasa” parents.

The Kāpālika system is very ancient since it is mentioned in the Maitrī Upaniṣad (‘atha ye cānye ha vṛthā kaṣāyakuṇḍalinaḥ kāpālinaḥ’)

[Liṅgādhāraṇacandrikā, P.344].

The allegorical drama, Prabodhacandrodaya of Kṛṣṇamiśra (III. 12, 13) introduces a Kāpālika, who describes himself and his practices as follows:

नरास्थि-माला-कृत-चारु-भूषणः
श्मशान-वासी नृ-कपाल-भोजनः ।
पश्यामि योगाञ्जन-शुद्ध-जक्षुषा
जगन् मिथो भिन्नम् अभिन्नम् ईश्वरात् ॥
मस्तिष्कान्त्र-वसभि-पूरित-महा-मांसाहुतीः जुह्वतां
वह्नौ ब्रह्म-कपाल-कल्पित-सुरा-पानेन नः पारणा ।
सद्यः-कृत्त-कठोर-कण्ठ-विगलत्-कीलाल-धारोज्ज्वलैः
अर्च्यो नः पुरुषोपहार-बलिभिर् देवो महा-भैरवः ॥

[Ibid. P.345]

Also vide Indian Philosophy by Dr. S. Radhakrishnan, Vol. I, P.488:

The Rudra of the Ṛgveda (I. 114.8), the personification of the destructive powers of nature, becomes in the Śatarudrīya, the Lord of Cattle, ‘paśūnāṁ patiḥ’. In the Brāhmaṇas, Śiva becomes the distinctive term for Rudra. The Pāśupata system continues the tradition of Rudra-Śiva. In the Mahābhārata, we find a theology named Pāśupata centring round Śiva [Śāntiparvan, ch. 149, v. 64]. We have an account of this system in Sarvadarśanasaṅgraha and Advaitānanda’s Brahmavidyābharaṇa. Śaṅkara criticises this theology in his commentary (II. ii. 37-39).

For a history and philosophy of these different schools of Śaivism from inscriptional data, see V. S. Pathak, History of Śaiva Cults in Northern India from Inscriptions, pp.4-28.

यथा कापालिकाः कालामुखाः पाशुपतास्तथा ।
शैवास्तत्र च कापालं मतमेवं प्रचक्षते ॥

मुद्रिका-षट्क-विज्ञानात्
पुनस् तस्यैव धारणात् ।
अपवर्ग-फल-प्राप्तिर्
न ब्रह्मावगमाद् इति ॥

the reward of release is attained by knowing
what the six mudrikas are and by wearing them,
not by knowing Brahman.

External signs worn by Saiva sectarians.

Passages to be identified.

मुद्रिकाषट्कविज्ञानात् पुनस्तस्यैव धारणात् ।
अपवर्गफलप्राप्तिर्न ब्रह्मावगमादिति ॥

तथाऽहुः ।

मुद्रिका-षट्क-तत्त्व-ज्ञः
पर-मुद्रा-विशारदः ।
भगासन-स्थम् आत्मानं
ध्यात्वा निर्वाणम् ऋच्छति ॥

As they say,

“He who knows the identities of the six mudrikas
and is expert in the supreme Mudra,
and meditates upon the self in the vulva posture, attains nirvana.”

तथाऽहुः ।
मुद्रिकाषट्कतत्त्वज्ञः परमुद्राविशारदः ।
भगासनस्थमात्मानं ध्यात्वा निर्वाणमृच्छति ॥

तथा -

कर्णिकां रुचकञ्+++(=हारं)+++ चैव
कुण्डलञ् च शिखा-मणिम् ।
भस्म यज्ञो-पवीतञ्
च मुद्रा-षट्कं प्रचक्षते ॥

The six mudrikas of the Kāpālikas are stated to be the earring, necklace, pendent, head ornament, ashes and the sacrificial thread:

तथा -
कर्णिकां रुचकञ्चैव कुण्डलञ्च शिखामणिम् ।
भस्म यज्ञोपवीतञ्च मुद्राषट्कं प्रचक्षते ॥

कपालम् अथ खट्वाङ्गम्
उपमुद्रे प्रकीर्तिते ।
आभिर् मुद्रित-देहस् तु
न भूय इह जायते ॥

there are two more subsidiary mudras described, namely skull and skull-staff.
One whose body is marked by these mudras will not be reborn in the world."

कपालमथ खट्वाङ्गमुपमुद्रे प्रकीर्तिते ।
आभिर्मुद्रितदेहस्तु न भूय इह जायते ॥

न चेदृश-मुद्रिका-षट्क-परिज्ञान–तद्-धारण–
निन्दित-भगासन-स्थ-देह-ध्यानस्यापवर्ग-साधनत्वं श्रुतयो मृष्यन्ति,

Now, the śrutis do not bear out their view that the knowledge of such paraphernalia, the wearing of them
and the concentration on the body in the immoral vulva posture
are means to attain release,

न चेदृशमुद्रिकाषट्कपरिज्ञान -तद्धारण -निन्दितभगासनस्थदेहध्यानस्यापवर्गसाधनत्वं श्रुतयो मृष्यन्ति,

ता ह्य् ऐहिकामुष्मिक-सकल-विषयाभिलाष-विमुखस्य
अ-खिल–जगत्-कारण-वासुदेवात्म-भावैक-लभ्यं मोक्षम्
आचक्षते -

for the śrutis expound that
release is attainable only by one who has renounced all sensual desires of this world and the other world
and who concentrates on the soul Vasudeva as the cause of the entire Universe:

ता ह्यैहिकामुष्मिकसकलविषयाभिलाषविमुखस्य अखिलजगत्कारणवासुदेवात्मभावैकलभ्यं मोक्षमाचक्षते ।

तम् एव विदित्वा अतिमृत्युमेति

नान्यः पन्था अयनाय विद्यते

इत्य्-आद्याः,

“knowing Him one goes beyond death;
there is no other path to tread etc.” (Svet Up. 3.8.)

Taittirīya Āraṇyaka III. xiii. 1; also Śvetāśvatara VI. 15.

तमेव विदित्वा अतिमृत्युमेति नान्यः पन्था अयनाय विद्यते इत्याद्याः,

एवं कालामुखा अपि
समस्त-शास्त्र-प्रतिषिद्ध–कपाल-भोजन–शव-भस्म-स्नान–
तत्-प्राशन–लगुड-धारण–सुरा-कुम्भ-स्थापन–तत्-स्थ-देवतार्चनादेर् एव
दृष्टादृष्टाभीष्ट-सिद्धिम् अभिदधानाः श्रुति-बहिष्कृता एव ।

इह कापालिक-कालामुखयोर् भ्रमो भाति।
तद् एव श्रीभाष्ये ऽनुवर्तितं रामानुजेनेति च श्रीभाष्ये (ii.2.35-37)।

सम्बद्धम् - TW।

Many antinomian Kapalika rituals were first developed by Lakula-s/Kalamukha-s, the former just took it further. In his thesis Schwartz compares Ramanuja’s description of the Kalamukha to the Pingalamata I believe; it matches up very well, but the latter is not Atimargic per se. - Andra

The same is. true of the Kalamukhas who teach that certain practices,
which are condemned by all the [[70]] sāstras,
like eating from a skull,
bathing in and tasting of ashes of cremated corpses,
carrying a laguḍa staff,
putting up wine-cups and worshipping the deity in them,
will secure all material and immaterial desires:
these teachings are outside the Veda.

एवं कालामुखा अपि समस्तशास्त्रप्रतिषिद्धकपालभोजन-शवभस्मस्नान तत्प्राशन -लगुडधारण सुराकुम्भस्थापन तत्स्थदेवतार्चनादेरेव दृष्टादृष्टाभीष्टसिद्धिमभिदधानाः श्रुतिबहिष्कृता एव ।

यद् अपि पाशुपत-शैवाभ्यां विरुद्धाविरुद्ध-सम-+++(मिश्रण-)+++मुग्धं किञ्चिद् अभिहितं
तद् अपि श्रुति-बहिष्-कृतम् एव ।

84. Also some of the teachings of the Pasupatas and the Saivas
in which compatible and incompatible elements are indiscriminately mixed
are likewise outside the Veda,

यदपि पाशुपतशैवाभ्यां विरुद्धाविरुद्धसममुग्धं किञ्चिदभिहितं तदपि श्रुतिबहिष्कृतमेव ।

तत्रैषा पाशुपतप्रक्रिया ।

The Pasupata system is as follows:

तत्रैषा पाशुपतप्रक्रिया ।

जीवाः पशव उच्यन्ते
तेषाम् अधिपतिश् शिवः ।
स तेषाम् उपकाराय
पञ्चाध्यायीम् अचीकॢपत् ॥

there are individual souls which are called paśus, cattle,
and their overlord is Siva, the Lord of Cattle.
To assist the souls Siva has composed the Paficādhyāyi. (“The Doctrine of the Five Chapters.”)

जीवाः … Vide Pāśupatasūtra with Kauṇḍinya’s commentary, I. 1, P.5:

पश्यनात् पाशनाच् च पशवः । तत्र पाशा नाम कार्य-कारणाख्याः कलाः ।

Also see ibid:

साङ्ख्य-योगेन ये मुक्ताः, साङ्ख्य-योगेश्वराश् च ये ।
ब्रह्मादयस् तिर्यग्-अन्ताः सर्वे ते पशवः स्मृताः ॥

पञ्चाध्यायीम् … This Pañcādhyāyī* is, in all probability, same as the Pāśupatasūtra, referred to above. This work is in five chapters, dealing with the five characteristics of this cult, viz., Kāraṇa, Kārya, Vidhi, Yoga and Duḥkhānta, which also go by the name Pañcapadārthas or Pañcārthas.

जीवाः पशव उच्यन्ते तेषामधिपतिश्शिवः ।
स तेषामुपकाराय पञ्चाध्यायीमचीकॢपत् ॥

तत्र पञ्च पदार्थास् तु
व्याख्याताः कारणादयः ।
कारणं कार्यं विधिर् योगो
दुःखान्तः …॥

इति,

There the five Categories are explained, namely,
Cause, Effect, Injunction, Yoga and the Cessation of Misery.

Cf. Kauṇḍinya’s commentary on the Pāśupatasūtra : I-i, P.6:

एवं सदुःखान्तं कार्यं कारणं योगो विधिर् इति पञ्चैव पदार्थाः समासत उद्दिष्टाः ।

Vide Indian Philosophy, Vol. I, P.489:

The five categories are:

1. Kāraṇa or Cause: The Cause is the Lord, the Pati, the Eternal ruler, who creates, maintains and destroys the whole existence.

2. Kārya or Effect: It is what is dependent on the cause. It includes knowledge or vidyā, organs or kalā and individual souls or paśu. All knowledge and existence, the five elements and the five qualities, the five senses and the five organs of actions and the three internal organs of intelligence, egoism and mind are dependent on the Lord.

3. Yoga or Discipline: It is the mental process by which the individual soul gains God.

4. Vidhi or Rules: It relates to the practices that make for righteousness.

5. Duḥkhānta or the end of misery: It is final deliverance or destruction of misery and obtaining an elevation of spirit, with full powers of Knowledge and Action.

For a more detailed explanation of these categories, see Liṅgādhāraṇacandrikā, pp.351-57.

तत्र पञ्च पदार्थास्तु व्याख्याताः कारणादयः ।
कारणं कार्यं विधिर्योगो दुःखान्तः ॥

इति,

उपादानं निमित्तञ् च
व्याख्यातं कारणं द्विधा ।
निमित्त-कारणं रुद्रस्
तत्-कला कारणान्तरम् ॥

The Cause is of two kinds, material and instrumental.
Rudra is the instrumental cause
and a sixteenth part of him is the material cause.

उपादानं निमित्तञ्च व्याख्यातं कारणं द्विधा ।
निमित्तकारणं रुद्रस्तत्कला कारणान्तरम् ॥

मह्य्-अन्तं महद्-आदि कार्यम् उदितं, तद्वद् विधिर् गीयते
गूढाचार-मुख-स्मशान-भसित-स्नानावसानः, परः ।
योगो धारणम् उच्यते हृदि धियाम् ओङ्कार-पूर्वन् तथा
दुःखान्तो हि मतो ऽपवर्ग - इति ते पञ्चापि संकीर्तिताः +++(पूर्वश्लोकस्थ-कारणेन सह)+++ ॥

The Effect comprises the elements from Mahat to earth.
The Injunction is stated to comprehend principally a number of rites, secret practices, bathing and lying in ashes etc. 182

The Yoga is said to be concentration and the muttering of formula, OM etc.
The Cessation of Misery is held to be release;
The term “cessation’ of misery” means total and final cessation of misery.
thus the five Categories are enumerated.

Mahat - The highest material evolute.

गूढाचार … Cf. Pāśupatasūtra : IV. 2 : ‘गूढवतः’; IV. 3 : ‘गूढ-पवित्र-पाणिः’; IV. 4: ‘सर्वाणि द्वाराणि पिधाय’; IV. 5 : ‘बुद्ध्या’।

स्मशान … Ibid. V. 30 : ‘स्मशान-वासी’

भसित … Ibid. I : 2, 3, 4 : ‘भस्मना त्रि-षवणं स्नायीत’, ‘भस्मनि शयीत’, ‘अनुस्नानम्’।

हृदि … Ibid. V. 23, 24 & 25 : ‘अतो योगः प्रवर्तेत’, ‘ओङ्कारम् अभिध्यायीत’, ‘हृदि कुर्वीत धारणम्’।

दुःखान्तो … Ibid. V. 40 :

अप्रमादी गच्छेत् दुःखानाम् अन्तम् ईश-प्रसादात् ।

मह्यन्तं महदादिकार्यमुदितं तद्वद्विधिर्गीयते ।
गूढाचारमुखस्मशानभसितस्नानावसानः परः ॥
योगो धारणमुच्यते हृदि धियामोङ्कारपूर्वन्तथा ।
दुःखान्तो हि मतोऽपवर्ग इति ते पञ्चापि संकीर्तिताः ॥

आत्यान्तिकी दुःख-निवृत्तिर् दुखान्त-शब्देनोक्ता
ताम् एव निश्शेष-वैशेषिकात्म-गुणोच्छेद-लक्षणां मुक्तिं मन्यते।

The system holds that this cessation or release is defined by the annihilation of all the qualities of the differential soul.

आत्यान्तिकी दुःखनिवृत्तिर्दुखान्तशब्देनोक्ता तामेव निश्शेषवैशेषिकात्मगुणोच्छेदलक्षणां मुक्तिं मन्यते

इयमेव चेश्वरकल्पना शैवानामन्येषां च ।

This conception of God is held by the Saivas as well as the others.

इयमेव चेश्वरकल्पना शैवानामन्येषां च ।

सेयं सर्वा श्रुति-विरुद्धा कल्पना यतः -

[[71]]
And this view of God is entirely, incompatible with Scripture, for

This line is wanting in two syllables. Or, this may be taken as a prose passage.

सेयं सर्वा श्रुतिविरुद्धा कल्पना यतः -

जगन्-निमित्तोपादानं
परं ब्रह्म श्रुतौ श्रुतम् ।
महानन्दात्मको मोक्षस्
तत्र तत्रासकृच् छृतः ॥

it is revealed in śruti that the Supreme Brahman is both the material and the instrumental cause of the Universe.
Also, it is repeatedly revealed in the scriptures that release consists in perfect bliss.

जगन्निमित्तोपादानं परं ब्रह्म श्रुतौ श्रुतम् ।
महानन्दात्मको मोक्षस्तत्रतत्रासकृच्छृतः ॥

परस्परविरोधेन
व्याहतैषां प्रमाणता ।
त्रयी-दण्ड-प्रतिक्षेपं
किञ्चिन् नैव प्रतीक्षते ॥

As the authoritativeness of these Tantras is already vitiated by their mutual contradictions,
it is not really necessary for them to be rejected with the stick of the Veda.

परस्परविरोधेन व्याहतैषां प्रमाणता ।
त्रयीदण्डप्रतिक्षेपं किञ्चिन्नैव प्रतीक्षते ॥

किञ्च शैवादयो वेद-
सिद्धवर्णाश्रमाद् बहिः ।
कल्पयन्त्य् आश्रमादीनि
ततोऽपि श्रुति-बाह्यता ॥

85. Moreover, the Saivas etc. accept stages of life etc.
that are outside the varnasrama system
that is proved by the Veda
and are consequently outside the Veda.

किञ्च शैवादयोवेदसिद्धवर्णाश्रमाद्बहिः ।
कल्पयन्त्याश्रमादीनि ततोऽपि श्रुतिबाह्यता ॥

यदाहुः -

दीक्षा-प्रवेश-मात्रेण
ब्राह्मणो भवति क्षणात् ।
कापालं व्रतम् आस्थाय
यतिर् भवति मानवः ॥

इति ।

As they say," merely by entering Consecration one becomes instantly a Brahmin.
A man becomes an ascetic by accepting the Kāpālika vow."

To be identified.

Every school of thought stresses the importance of its own dīkṣā-ceremony. See Śaivasiddhānta, P.47.

यदाहुः -

दीक्षाप्रवेशमात्रेण ब्राह्मणो भवति क्षणात् ।
कापालं व्रतमास्थाय यतिर्भवति मानवः ॥

इति ।

न च वाच्यम् “अ-प्रमाण-भूतम् इयन्तं ग्रन्थराशिं कथं प्रत्ययिततरो रुद्रः प्रणयती"ति ।

86. Let it not be said, How could Rudra, who is very trustworthy, promulgate such a vast collection of texts which are not authoritative?

न च वाच्यम् अप्रमाणभूतमियन्तं ग्रन्थराशिं कथं प्रत्ययिततरो रुद्रः प्रणयतीति ।

न च समान-नाम-निर्मातृ-स्मरण-निबन्धनम् इति युक्तम्
अति-प्रसङ्गादिति, यतः-

Nor is it right to hold
that these texts are based upon the recollection of an author of the same name as Siva,
because the ground is overextensive.

न च समाननामनिर्मातृस्मरणनिबन्धनमिति युक्तम् अति-प्रसङ्गादिति, यतः-

+++(शिवाख्योऽपरः कर्तेति)+++ नामैकत्व-कृत-भ्रान्ति-
कल्पना ऽप्य् उपपद्यते ।
वेद-बाधान्, न चान्यत्र +++(पाञ्चरात्रादौ)+++
तावता ऽतिप्रसज्यते ॥

For the theory that the author was in error
and could be in error,
because he was not Siva
but some other person with the same name,
can only follow if the Veda sublates the system;
this latter ground is sufficient to prove the lack of authority of these texts
and entails no overextension to other texts.

See the verse “vāsudevābhidhānena” etc. on P.52 above for the pūrvapakṣa-view.

Cf. Tantraśuddha, P.17:

यतः केनचिद् अर्वाक्तनेन क्षेत्र-ज्ञेन महेश्वर-समान-नाम्ना त्रयी-मार्ग-बहिष्कृतेयं प्रक्रिया विरचिता । तन् नाम नारायणं केचिद् व्याख्याय तन् नाम …[[??]] महेश्वर-नामकोपदिष्ट-मार्गम् अवलम्बितवन्तः ।

नामैकत्वकृतभ्रान्तिकल्पनाऽप्युपपद्यते ।
वेदबाधान्न चान्यत्र तावताऽतिप्रसज्यते ॥

प्रमादोऽपि च नात्यन्तं रुद्रादिषु न सम्भवी ।+++(4)+++

And error is not entirely impossible in the case of such persons as Rudra etc.

प्रमादोऽपि च नात्यन्तं रुद्रादिषु न सम्भवी ।

यद् वा रुद्रस्य मोह-शास्त्र-प्रणेतृतया ऽवगतत्वाद्
व्यामोहयितुम् एव हीदृश-शास्त्र-प्रणयनम् उपपद्यत इति नावश्यं प्रमाद एवाश्रयितव्यः,

Or else one may reason that since Rudra may have composed such a system
for the purpose of deceiving the world
because he is known as a promulgator of deceitful doctrines,
it is not even necessary to assume error on his part.

यद्वा रुद्रस्य मोहशास्त्रप्रणेतृतयाऽवगतत्वाद् व्यामोहयितुमेव हीदृशशास्त्रप्रणयनमुपपद्यत इति नावश्यं प्रमाद एवाश्रयितव्यः,

तथा च वाराहे ।

त्वं हि रुद्र! महाबाहो!
मोहशास्त्राणि कारय ।
कुहकादीन्द्र-जालानि
विरुद्धाचरणानि च ॥

[[72]]
For thus it reads in the Varaha Purana,

“For Thou, strong-armed Rudra, must cause deluding doctrines to be expounded, the deceptions of jugglers (sic) and the like as well as conflicting practices.

त्वं … Ch. 70, śl. 36b.

कुहकादीन्द्र … To be traced out.

तथा च वाराहे ।
त्वं हि रुद्र! महाबाहो! मोहशास्त्राणि कारय ।
कुहकादीन्द्रजालानि विरुद्धाचरणानि च ॥

दर्शयित्वाऽल्पमायासं
फलं शीघ्रं प्रदर्शय ।
दर्शयित्वा जनं सर्वं
मोहयाशु महेश्वर! ॥

इति ।

Having shown that the fruit can be won with little effort,
you must delude all these people quickly.“84

[[139]]
corresponds to Varaha Purana. 70.36 tvam ca rudra mahābaho mohaśāstrāṇi kāraya

The ptd. text of the purāṇa has the following line in the place of this verse:

अल्पायातं दर्शयित्वा मोहयाशु महेश्वर।

( ch. 70, śl. 37a )

दर्शयित्वाऽल्पमायासं फलं शीघ्रं प्रदर्शय ।
दर्शयित्वा जनं सर्वं मोहयाशु महेश्वर! ॥

इति ।

तथा तत्रैव भगवान् रुद्रः
प्रस्तुत-शैवाद्य्-आगमानां स्वयम् एव
वेद-बाह्यत्वं वेद-मार्गाप-भ्रष्ट-जनाधिकारित्वं तद्-व्यामोहैक-प्रयोजनतां च दर्शयति ।

Similarly, the venerable Rudra himself shows in the same Purana
that the Saiva and the like scriptures which are there being discussed
are apostate from the Veda,
that only apostates from the Veda are qualified for these doctrines and that their only purpose is just to deceive them.

तथा तत्रैव भगवान् रुद्रः प्रस्तुतशैवाद्यागमानां स्वयमेव वेदबाह्यत्वं वेदमार्गापभ्रष्टजनाधिकारित्वं तद्व्यामोहैकप्रयोजनतां च दर्शयति ।

ये वेद-मार्ग-निर्मुक्तास्
तेषाम् मोहार्थम् एव च ।
नय-सिद्धान्त-मार्गेण
मया शास्त्रं प्रदर्शितम् ॥

“I have propounded this sastra
as though it were correct doctrine
in order to deceive those who have deserted the Way of the Veda.185

cf. Varāha Pur., 70.41, which in cd reads nayasiddhanta sam jñabhir maya shāstran tu darshitam.

The ptd. edn. has the following reading:

नय-सिद्धान्त-संज्ञाभिः मया शास्त्रं तु दर्शितम्।

( ch. 70, śl. 41b-42a )

ये वेदमार्गनिर्मुक्तास्तेषाम्मोहार्थमेव च ।
नयसिद्धान्तमार्गेण मया शास्त्रं प्रदर्शितम् ॥

तस्माद् आरभ्य कालात् तु
मत्-प्रणीतेषु सत्तमाः ।
शास्त्रेष्व् अभिरतो लोको
न वेदान् बहु मन्यते ।

From that time onward, O excellent Ones,
the people who believe in the scriptures promulgated by myself
do not respect the Vedas.16

cf. Variha Pur., 70.38, which reads in cd shastreśv abhirato loko bahulyena bhaved atah.

Ch. 70. śl. 38b-39a. Variant for the second line:

शास्त्रेष्व् अभिरतो लोके बाहुल्येन भवेद् अतः ।

तस्मादारभ्य कालात्तु मत्प्रणीतेषु सत्तमाः ।
शास्त्रेष्वभिरतो लोको न वेदान् बहु मन्यते ।

तथा पाशुपतादीनि
प्रवर्तन्ते कलौ युगे ॥

Thus the Pasupata and like doctrines are active in the Kali Age.

nearest is Varaha Pur., 70.42, tada pasupatam sastram jāyate vedasanjaitam.

Ibid*. śl. 43a. Variant:

तदा पाशुपतं शास्त्रं जायते वेद-संज्ञितम ।

तथा पाशुपतादीनि प्रवर्तन्ते कलौ युगे ॥

तथा च भगवत्-परिवारत्व-व्यतिरेकेण
स्व-प्रधान-पूजां पाशुपतादि-तन्त्र-सिद्धां वेद-बाह्यां दर्शयति । +++(4)+++

Likewise he shows that the worship concerning himself
as it is propounded in the Pasupata Tantras and other such Tantras
is different
and does not form part of the worship of the Bhagavan:

तथा च भगवत्परिवारत्वव्यतिरेकेण स्वप्रधानपूजां पाशुपतादितन्त्रसिद्धां वेदबाह्यां दर्शयति ।

तद् वेदबाह्यं कर्मोक्तं
माम् उद्दिश्योपसेव्यते ।
तद् वै पाशुपतं नाम
कनिष्ठम् मोहनं नृणाम् ॥

“The said act of worship concerning me which is being observed is really outside the Veda.
This ritual called Pasupata is the lowliest and deceives men.188”

cf. Varaha Pur., 70.21, yad vedabāḥyam karma …

To be identified.

तद्वेदबाह्यं कर्मोक्तं मामुद्दिश्योपसेव्यते ।
तद्वै पाशुपतं नाम कनिष्ठम्मोहनं नृणाम् ॥

“मां विष्णु–व्यतिरेकेण
पूजयन्ति नराधमाः ।”
इत्य्-आदि-वाक्य-जातानि
न लिख्यन्तेऽतिगौरवात् ॥

“Only the lowest people worship me with exclusion of Visņu.”
The large numbers of statements like the preceding ones will not be written out here,
because they are too numerous.

[189]: cf. Varaha Pur., 70.40, mam vimor oyatiriktam ye brahmasiat ca doijottama bhajante pāpakarmāņas te panti narakam narāḥ,

Ch. 70. śl. 40b. Variant:

मां विष्णोः व्यतिरिक्तं ये ब्रह्मणश् च द्वि-जोत्तम ।

The next line ( 41a ) of the purāṇa may also be noted:

भजन्ते पाप-कर्माणस् ते यान्ति नरकं नराः ।

मां विष्णुव्यतिरेकेण पूजयन्ति नराधमाः ।
इत्यादिवाक्यजातानि न लिख्यन्तेऽतिगौरवात् ॥

व्यक्तञ्च वेदबाह्यत्वम् एतच्-छास्त्रानुगामिनाम् ।

It is clear enough that those who follow these scriptures
are outside the Veda,

व्यक्तञ्च वेदबाह्यत्वमेतच्छास्त्रानुगामिनाम् ।

यथा तत्रैव -

शशाप ताञ् जटा-भस्म-
कपाल-व्रत-धारिणः ।
भविष्यथ त्रयी-बाह्या
वेद-कर्म-बहिष्-कृताः ॥

as is stated in the same Purana:

“He cursed those who kept the observances of hairtuft, ashes and skull,
Be you outside the Veda and disqualified for Vedic rites.

Ch. 71. śl. 40b-41a. Variant for the first line:

..जटा-भस्म-मिथ्या-व्रत-धरास् तदा ।

यथा तत्रैव -
शशाप ताञ्जटाभस्मकपालव्रतधारिणः ।
भविष्यथ त्रयीबाह्या वेदकर्मबहिष्कृताः ॥

कलौ तद्-रूपिणस् सर्वे
जटा-लगुड-धारिणः ।
स्व-च्छन्द-व्रत-वेषाश् च
मिथ्या-लिङ्ग-धरास् तथा ।
ब्रह्म-शापाग्नि-निर्दग्धा
रुद्र-भक्ता जटा-धराः ॥

इति,

[[73]] In the Kali Age all those who assume that appearance,
wearing hairtuft and carrying a laguḍa stick, exhibitng arbitrary observances and carrying false lingas about,
all these hair-tuft wearing devotees of Rudra are consumed by the fire of Brahma’s curse.”
(not identified.)

कलौ … Ch. 71. śl. 51*. Variant:

कलौ त्वद्-रूपिणस् सर्वे जटा-मुकुट-धारिणः ।
स्वेच्छया प्रेत-वेषाश् च मिथ्या-लिङ्ग-धराः प्रभो ॥

ब्रह्म … Passages to be identified.

कलौ तद्रूपिणस्सर्वे जटालगुडधारिणः ।
स्वच्छन्दव्रतवेषाश्च मिथ्यालिङ्गधरास्तथा ।
ब्रह्मशापाग्निनिर्दग्धा रुद्रभक्ता जटाधराः ॥ इति,

प्रसिद्धञ् चैतच् छैवागमेषु ।

These practices are well-known in the Saiva scriptures:

प्रसिद्धञ्चैतच्छैवागमेषु ।

रुद्राक्षं कङ्कणं हस्ते
जटा चैका च मस्तके ।
कपालं भस्मना स्नानम्

इत्यादि ।

“Rosary, and bracelet in the hand, a hair-tuft on the head, a skull, bathing in ashes etc,”

रुद्राक्षं कङ्कणं हस्ते जटा चैका च मस्तके ।
कपालं भस्मना स्नानम् इत्यादि ।

तथा चैतेषामादित्य-पुराणेऽपि
भगवत्-त्यागेन समं वेद-त्यागं कथयति ।

Similarly, he declares in the Aditya Purana that
along with relinquishing the Bhagavan they relinquish the Veda:

तथा चैतेषामादित्यपुराणेऽपि भगवत्त्यागेन समं वेदत्यागं कथयति ।

अन्ये भस्मजटोपेता
यथोक्ता गौतमात् पुरा ।
शापात् सन्त्याजिता वेदं
देवं नारायणं तथा ॥

इति ।

“Others, those that wear ashes and hair-tufts as described
have formerly been made to relinquish the Veda
as well as God Nārāyaṇa on account of Gautama’s curse.”

Passages to be identified.

अन्ये भस्मजटोपेता यथोक्ता गौतमात् पुरा ।
शापात्सन्त्याजिता वेदं देवं नारायणं तथा ॥

इति ।

किञ्चैते वासुदेवस्य
मन्दा निन्दां वितन्वते ।
ते च पाषण्डिनो ज्ञेया
यथा लैङ्गै समीरितम् ॥

Moreover, those fools who pass censure on Vasudeva
are to be regarded as heretics,
for thus it is declared in the Linga Puriņa,

किञ्चैते वासुदेवस्य मन्दा निन्दां वितन्वते ।
ते च पाषण्डिनो ज्ञेया यथा लैङ्गै समीरितम् ॥

ये तु सामान्यभावेन
मन्यन्ते पुरुषोत्तमम् ।
ते वै पाषण्डिनो ज्ञेया
वेद-मार्ग-बहिष्कृताः ॥+++(5)+++

इति,

“Those who consider the Supreme Person to be equal (to Siva)
are to be regarded as heretics who are expelled from the Way of the Veda,” (not identified.)

ये तु सामान्यभावेन मन्यन्ते पुरुषोत्तमम् ।
ते वै पाषण्डिनो ज्ञेया वेदमार्गबहिष्कृताः ॥

इति,

ततश्च -

एत एव च ते एषां
“वाङ्मात्रेणापि नार्चनम् ।
पाषण्डिनो विकर्मस्थान्”
इत्य्-आदि-स्मृतिषूदितम् ॥
“या वेद-बाह्या” इत्य्-एतद्
अपि चेदृशगोचरम् ।

To conclude, it is these followers of other Tantras of whom it is said, in the smrtis:
“Heretics, criminals etc.”, that they should not be honoured even with a word;

read yesAm for eṣām.

supra §52.

पाषण्डिनो … Cf. Manusmṛti IV-30:

पाषण्डिनो विकर्मस्थान् बैडाल-व्रतिकान् शठान् ।
हैतुकान् बक-वृत्तींश् च वाङ्-मात्रेणापि नार्चयेत् ॥

या वेदबाह्या … Ibid*. XII-95:

या वेद-बाह्यास् स्मृतयो याश् च काश् च कु-दृष्टयः ।
सर्वास् ता निष्फलाः प्रेत्य तमो-निष्ठा हि तास् स्मृताः ॥

ततश्च -

एत एव च ते एषां वाङ्मात्रेणापि नार्चनम् ।
पाषण्डिनोविकर्मस्थानित्यादिस्मृतिषूदितम् ॥
“या वेद-बाह्या” इत्येतद् अपि चेदृशगोचरम् ।

तस्मान् न वेद-मूलत्वं
नापि प्रत्यक्ष-मूलता ॥
तन्त्रान्तराणां युक्तेति
कल्प्यते कारणान्तरम् ।

and the declaration “Which are outside the Veda…” refers to them.
Consequently, since it cannot properly be said of the other Tantras
that they are based either on Veda or on Perception,
another cause must be assumed for them.

तस्मान्न वेदमूलत्वं नापि प्रत्यक्षमूलता ॥
तन्त्रान्तराणां युक्तेति कल्प्यते कारणान्तरम् ।

ननु मूलान्तरापेक्षा
यदि स्याद् अस्तु +++(अवेद-मूलत्व-)+++दूषणम् ॥
स्वतःप्रमाणं विज्ञानं
भवतां ननु दर्शने ।

87. OBJECTION. If it is true that for these Tantras another basis must be assumed,
let the defect be granted. But is in your own view knowledge not self-proved?

ननु मूलान्तरापेक्षा यदि स्यादस्तु दूषणम् ॥
स्वतःप्रमाणं विज्ञानं भवतां ननु दर्शने ।

सत्यं तद् एव विज्ञान-
प्रामाण्यम् अपनीयते ॥
बाध-कारण-दोषाभ्यां
ताव् अपि द्वाव् इह स्फुटौ ।

[[74]]
REFUTATION.
Certainly; but this self-validity of knowledge is here negated by these two defects of sublation,
namely, sublation through Perception origin and through Scripture,
for both these defects are plain in their case.

सत्यं तदेव विज्ञानप्रामाण्यमपनीयते ॥
बाधकारणदोषाभ्यां तावपि द्वाविह स्फुटौ ।

एवं श्रुतिविरुद्धस्य
स्फुट-मूलान्तरस्य यत् ॥
पञ्च-रात्रेण साधर्म्यं
+++(हेतुना ←)+++ तन्त्रत्वेनाभिधित्सितम् …।

The equality of Pañcaratra Tantra and those other Tantras
which has been postulated on the ground that both happen to be Tantra,
while in fact one of the two is incompatible with Scripture and plainly shows a different provenance,

एवं श्रुतिविरुद्धस्य स्फुटमूलान्तरस्य यत् ॥
पञ्चरात्रेण साधर्म्म्यं तन्त्रत्वेनाभिधित्सितम् ।

क्रियात्वेन तु साधर्म्यं
ब्रह्म-हत्याऽश्वमेधयोः ॥+++(5)+++
श्रुति-प्रत्यक्षयोस् तत्र
यतो मूलत्व-निश्चयः ।

would mean that Brahmin Murder and Horse Sacrifice are on the same level because both are actions, (which are seen in the scripture, For in that case, we’ve determined their source).
For in the case of Pañcaratra Sastra we have positive certainty that it is based on Scripture and Perception.

क्रियात्वेन तु साधर्म्म्यं ब्रह्महत्याऽश्वमेधयोः ॥
श्रुतिप्रत्यक्षयोस्तत्र यतोमूलत्वनिश्चयः ।