[अद्रव्य विचारद मुख्य उद्देश
तत्तद्दषु दृष्ट नियतिमदप्पथक्किद्ध मद्रव्य जातं तद्विश्वं परस्य व्यवधिनियमात्म स्वरूपेस्य दोषः । इत्थं निर्धार्य भावो भगवति विविधोदाहृतिव्यक्तिसिद्ध निर्भाधान् द्रव्यधर्मारनुगतिगळद्दुर्नयार्णयामः ॥
क्रमप्राप्तवाद अद्रव्यद निरूपणॆयन्नु प्रारम्भिसुत्ता अद्रव्य दल्लि प्रमाणवन्नू, ई विचारद परम प्रयोजनवन्नू हेळुत्तारॆ तत्तद्दषु नियतिमत् अप्पथक्किद्दं अद्रव्यजातं दृष्टं - आया द्रव्यगळल्लि व्यवस्थितवागियू, अदरॊन्दिगॆ अविनाभूतवागियू इरुव रूपरसादि अद्रव्यवर्ग ऎल्लरिगू अनुभवसिद्धवे आगिदॆ.
परस्य विश्वं तद्वत् - पृथिव्यादिगळिगॆ रूपादिगळन्तॆ, परमात्मनिगॆ ई जगत्तु अविनाभूतवागिरुत्तदॆ. हागादरॆ, ई जगत्तिन ऎल्ल दोष गळू परमात्मनिगॆ बरबेकागुत्तदॆ ऎन्दरॆ, व्यवधिनियमनात् अस्य स्वरूपे न दोषः - जगत्तिनल्लिरुव दोषगळिगू परमात्मनिगू मध्यदल्लि चेतन मत्तु अचेतन द्रव्यगळिरुवुदरिन्द जगत्तिन दोषगळु चेतनाचेतनगळल्लि व्यवस्थितवागिद्दु परमात्मन स्वरूपदल्लि आ दोषगळु बरुवुदिल्ल. बाल्य वार्धक्यादिगळु जीवात्मनल्लि व्यवहरिसल्पट्टरू अवु शरीर मात्र गतवागुवन्तॆ दोषगळु चेतनाचेतन मात्र गतवागुत्तवॆ.
इत्थं निर्धार्य, भावो भगवति विविधोदाहृतिव्यक्तिसिदॆ द्रव्यधर्मान् निरनुगतिगळद्दुर्नयान्, निर्भाधान् निर्ण यामः - हीगॆ निर्धरिसि चेतनाचेतन शरीरकनागि ध्यानिसतक्कवनाद परमात्मनिगॆ, अनेक दृष्टान्तगळु स्पष्टवागिरुवुदन्नु समर्थिसुवुदक्कागि द्रव्यद धर्मवाद अद्रव्यवन्नु निराकरिसुव युक्तिगळल्लि व्यभिचारादि दोषगळन्नु तोरिसि, अवु बाधितवागदन्तॆ इल्लि समर्थिसुत्तेवॆ.
अद्रव्यनिरूपणॆयिन्द ऎरडु लाभविदॆ. ऒन्दु परमात्मनिगू जग तिगू इरुव अविनाभावक्कॆ अनेक दृष्टान्तलाभ, मत्तॊन्दु इदरिन्द
श्लोक 2]
-
-362-
अद्रव्य सर
[अद्रव्यदल्लि प्रमाण प्रदर्शन]
413
व्याख्यातं द्रव्यषट्कं व्यतिभिदुरमथाद्रव्य चनास्म सत्ता धीभेदादेः पुरोक्ता निजगदुरनुषादानतां तस्य लक्ष । द्रव्यादत्यन भिन्नं त्विदमनुपधिकं तद्विशिंष्यात् स्वभावात्
दृष्टे न व्यक्तियुक्तं न कथमितरथा विश्वतापलापः ॥
e
ब्रह्म सविशेषवे हॊरतु निर्विशेषवल्ल ऎन्दु निर्णयवागुवुदु, आद्द रिन्द अद्रव्यनिरूपणॆ सार्थक । १ ।
अद्रव्यनिरूपणॆगॆ प्रकृत सङ्गतियन्नू, अदर लक्षणवन्नू प्रदर्शिसु तारॆ- द्रव्य षट्कं व्यतिभिदुरिं व्याख्यातं- तत्त्व द्रव्य अद्रव्य ऎन्दु ऎरडु विधवॆन्दु हेळि(पुट ६), प्रकृति, काल, ईश्वर, जीव, नित्य विभूति, धर्मभूतज्ञान ऎन्दु द्रव्य आरु विध ऎन्दु हेळि, क्रमवागि आरु द्रव्यगळन्नु असङ्कीर्णवागि निरूपिसियायितु. जडद्रव्यसरदल्लि कालवन्नू, ईश्वरसरदल्लि नित्यविभूतियन्नू निरूपिसलागिदॆ. अथ अद्रव्यचना - हीगॆ द्रव्यनिरूपणॆ समग्रवाद्दरिन्द ईग ऎरडनॆय दाद अद्रव्यतत्त्वद निरूपणॆ प्रसक्तवागिदॆ.
-
अस्य सत्ता धीभेदादेः पुरा उक्ता अद्रव्यवर्गद आस्तित्व दल्लि, अनुभववैलक्षणादि युक्तिगळन्नु हिन्दॆये (पुट ८ ) हेळिदॆ. तस्य अनुपादानतां लक्ष निजगदुः ‘उपादानं द्रव्यं’ ऎन्दु द्रव्यलक्षणवन्नु हेळिद्दरिन्द, अनुपादानत्व, ऎन्दरॆ, यावुदक्कू उपा दानवागदिरुविकॆये अद्रव्यगळ लक्षणवॆन्दु हेळिरुवरु.
द्रव्यात् अत्यभिन्नन्नु इदं, निरुपधिकं स्वभावात् तत् विशिंष्यात् - द्रव्यक्किन्तलू सम्पूर्ण भिन्नवागिये इरुव ई अद्रव्य, मध्यदल्लि समवायादि सम्बन्धगळ अपेक्षॆ इल्लदॆये, तन्न स्वभावदिन्दले द्रव्यदल्लि विशेषणवागि तोरबल्लद्दागिदॆ. दृष्टे अयुक्तं न हि अस्ति – अनुभवसिद्धविषयदल्लि दोषारोपणॆ माडबारदु.
शङ्कॆ – द्रव्य दुत्तु अद्रव्यगळु अत्यन्त भिन्नवे आगिद्दरॆ विन्ध्यपर्वत मेरु पर्वतगळिगन्तॆ, अवॆरडक्कू सम्बन्धवे इल्लदमेलॆ आधाराधेय भाववू बरुवन्तिल्ल. इदक्कागिये समवायादिगळन्तॆ ऒन्दु सम्बन्धवन्नु अवॆरडक्कू ऒप्पिदरॆ, आवाग ‘द्रव्य, अद्रव्य, अवुगळ सम्बन्ध ऎन्दु तम्म मूरु विध’ ऎन्दु हेळबेकागित्तु. “द्रव्य मत्तु अद्रव्य, ऎन्दु
414
- 363-
[द्रवाद्रव्य भेद समर्णनि]
[श्लोक 3
अद्रव्यं द्रव्यसिद्ध तनुपहिततया तच्च लक्ष्मीत तस्मात्
एकासिद् द्वयं नेत्यपि न सदुभयानन्य वैशिष्ट्य दृष्टः हेळिद्दु (पुट 6) तप्पागुत्तदॆ. इदल्लदॆ, समवायादि सम्बन्ध द्रव्या द्रव्यगळल्लि याव सम्बन्धदिन्द इरुत्तदॆ? अदक्कॆ मत्तॊन्दु सम्बन्धवन्नु ऒप्पिदरॆ अनवस्थॆ अनिवार्य, ऒप्पदिद्दरॆ, अवुगळिगॆ परस्पर सम्बन्धवे इल्लवॆन्दागुवुदु. इदरिन्द द्रवाद्रव्यगळिगॆ आधाराधेयभाववू सिद्धि सुवन्तिल्ल. हीगॆ ‘सम्बन्धानुपपत्ति’ ऎम्ब दोष प्रबलवागिरुवुदरिन्द द्रव्य मत्तु अद्रव्य ऎम्ब विभाग समर्थनीयवे अल्ल.
समाधान - अतिरिक्त सम्बन्धवन्नु ऒप्पदकारण अनवस्थॆय प्रसक्ति यिल्ल. हागादरॆ, अवुगळिगॆ अधाराधेयभाव हेगॆन्दरॆ, आया वस्तुगळ स्वभावदिन्दले सिद्धवागुव आधाराधेयभाववे, पितृपुत्रभावादिगळन्तॆ द्रवाद्रव्यगळ सम्बन्धवागुवुदरिन्द बेरॆ सम्बन्धद आवश्यकतॆ इरुवुदिल्ल.
हागादरॆ, मध्यमेरुपर्वतगळिगॆ एतक्कॆ आधाराधेयभावविल्ल? ऎन्दरॆ, अनुभवसिद्धवाद विषयक्कॆ उपपत्ति प्रदर्शन माडबहुदे हॊरतु, ‘इदरन्तॆये मत्तॊन्दू एतक्कॆ आगबारदु’ ऎम्ब आक्षेप समञ्जसवल्ल. बॆङ्कि सुडुवुदरिन्द अदक्कॆ सुडुव शक्तियन्नु कल्पिसुत्तेवॆ. “बॆङ्कियू ऒन्दु द्रव्यवे आगिरुवाग, अदरल्लि सुडुव शक्तियन्नु ऒप्पुवु दादरॆ, जलवू द्रव्यवागुवुदरिन्द अदरल्लू आ शक्तियन्नु ऒप्पि’ ऎन्दु हेळुवुदक्कागुवुदिल्ल. इदन्ने ‘दृष्टे अयुक्तं न हस्ति’ ऎन्दु हेळिदॆ. प्रत्यक्षसिद्धवाद विषयगळल्लि केवल युक्तिवादक्कॆ अवकाश इल्ल ऎन्दर्थ. आद्दरिन्द ‘सम्बन्धानुपपत्ति’दोषादिगळिगॆ अवकाशविल्ल.
इतरथा विश्व तत्त्वापलापः कथं न - अनुभववन्ने कडॆगणिसि दरॆ, जगत्तिन ऎल्ल तत्त्वगळन्नू एतक्कॆ निराकरिसबारदु? आवाग शून्यवाद अनिवार्य. शून्यवादवन्नु हिन्दॆये (पुट 335) निराकरिसलागिदॆ. आद्द रिन्द अद्रव्यवर्गवन्नु ऒप्पलेबेकु ॥ २ ॥
_
द्रवाद्रव्यविभागदल्लि मत्तॊन्दु अनुपपत्तियन्नु शङ्किसि समा धान हेळुत्तारॆ – द्रव्यसिद्ध अद्रव्यं ‘द्रव्य’ ऎन्दु सिद्धवाद मेलॆये न द्रव - अद्रव्य ऎन्दु अद्रव्य सिद्धवागलु शक्य. तम्म तदुपहिततया लक्ष्मीत - आ द्रव्यवन्नु लक्षणमूलकवे नावु तिळिय
ఆ
श्लोक 4]
अद्रव्य सर
415
आधारे द्रव्यशब्दस्तदधिकरणके नाश्रये त्वन्य दित्थं
व्युत्पत्ति र्विश्वहृद्या न तदपलपति स्वर्गकर्णिसुतोs पि॥ ३ ॥
[अद्रव्य वर्गद अवश्यकतॆ
364-
सामान्यात्मा विशेषाकृतिरसि यदि न स्वीकृतो धर्मवर्ग स्मातां न भ्राबाद् न किमसि कथकास्साधयेयुः स्वसाध्यं बेकु. लक्षणवॆल्ल अद्रव्यवर्गक्के सेरुत्तवॆ. ‘गन्धवती पृथिवी’ ऎन्दाग गन्धादि अद्रव्यगळ मूलकवे द्रव्यवन्नु तिळियबेकु. हीगॆ अद्रव्यवन्नु तिळियदे द्रव्यवन्नू, द्रव्यवन्नु तिळियदे अद्रव्यवन्नू तिळियुवन्तिल्ल.
न-
तस्मात् एकासिद्ध द्वयं न - हीगॆ अन्नोन्याश्रय बरुवु दरिन्द, ऒन्दन्नु कैबिडुवुदु अनिवार्यवादमेलॆ, अवॆरडक्कू परस्परा वलम्बनॆ इरुवुदरिन्द मत्तॊन्दू तानागिये सिद्धिसदे होगुत्तदॆ.
इत्यपि, उभयान्यून्य वैशिष्ट्य दृष्टः न स्यात् ऎम्बुदू सह, द्रव्य मत्तु अद्रव्य ऎरडु पदार्थगळू, अवुगळ आधाराधेय भावादिगळू ऒन्दे प्रत्यक्षदल्ले विषयवागुवुदरिन्द युक्तवल्ल.
शब्ददिन्द हेळुवाग अन्नोन्याश्रयदोष बरुवन्तॆ तोरिदरू, अनुभवदल्लि याव गॊन्दलवू इरुवुदिल्ल. ‘नीलः घटः’ ‘कप्पाद घट ऎम्ब प्रत्यक्ष बन्दाग, कप्पुबण्ण, आदक्कॆ आश्रयवाद घटद्रव्य ऎरडू आदरल्लि तोरुवुदु सर्वानुभवसिद्ध. ई अनुभवदल्लि यारिगॆतानॆ अन्नो न्याश्रय तोरुत्तदॆ! आद्दरिन्द हिन्दॆ हेळिद दोष बरुवुदे इल्ल.
शब्ददल्लू वास्तविकवागि विरोधविल्ल ऎन्दु हेळुत्तारॆ - आधारे द्रव्य शब्द-आधारवागि तोरुव वस्तुवन्नु ‘द्रव्य’ ऎन्नुत्तारॆ. अना श्रये तदधिकरणके तु अन्य-स्वतन्त्रवागि इरलारद, द्रव्यदल्लि आधेयवागि तोरुवुदन्नु ‘अद्रव्य’ ऎन्नुत्तारॆ. इत्थं व्युत्पत्तिः विश्व हृद्या-हीगॆ ई ऎरडु पदगळ व्युत्पत्ति ऎल्लर मन ऒप्पुवन्तागिदॆ.
स्वर्गकर्णिसुतोsसि तत् न अपलपति देवलोकदिन्द हुट्टि बन्द चोरनू इन्तह स्पष्टवाद अनुभववन्नु अपलाप माडलार इदु व्यङ्ग्यद मातु ॥ ३ ।
थर्मगळन्नु ऒप्पिरू, इवुगळन्नु अद्रव्यत्व’ ऎम्ब ऒन्दु समान धर्मद कॆळगॆ तॆगॆदुकॊण्डु बरबेकाद अगत्य एनु? ऎन्दरॆ, सामा नात्मा विशेषाकृतिरसि धर्मव्रः यदि न कृतः, भा
416
e
[श्लोक 4 यस्मिन् बाधानवस्थॆ कैचन न खलु तन्नीतिरन्यत्र दृष्टे नो जेन्नि शेषकुक्षिरिरुपनिपतन् दुस्तर पक्षः ॥ ४ ॥ बाद् न स्यातां सामान्य मत्तु विशेषरूपवाद ऎरडु विध धर्म गळन्नु ऒप्पदिद्दरॆ, लोकदल्लि भ्रान्ति मत्तु अदर बाध ऎरडू बरलारदु.
विशेषाकार गॊत्तागदे, सामान्याकार गॊत्तादागले भ्रान्त्यादि गळु बरुत्तवॆ. विशेषाकारद ज्ञानदिन्द भ्रान्ति निवृत्तियागुत्तदॆ. आद्द रिन्द ई ऎरडु धर्मगळू आवश्यक.
મળ્યું.
इदन्नु ऒप्पदिद्दरॆ, कथकाः स्वसाध्यं किमपि न साधयेयुः वादि प्रतिवादिगळु एनन्नू साधिसलाररु. विवादगळॆल्लवू धर्मांश दल्ले बरुवुदॆन्दु हिन्दॆये (पुट 382 – 383) हेळिदॆ.
“आत्मा अस्ति’ ‘आत्मा नास्ति’ ऎम्ब विवाददल्लि धर्मियाद आत्मनन्नू, अस्तित्व नास्तित्व धर्मगळन्नू ऒप्पदिद्दरॆ ई विवाद हेगॆ बरलु साध्य? हागॆये, ई अस्तित्व नास्तित्वगळिगॆ द्रव्याश्रितत्वादि सामान्यधर्मविल्ल दिद्दरू ई विवाद बरलु हेगॆ साध्य? आद्दरिन्द धर्म वर्ग, अवुगळल्लि सामान्याकार, विशेषाकार ऎल्लवू आवश्यक.
‘अस्तित्व’ ऎम्ब धर्मदल्लि ‘अस्तित्व’ उण्टॆ, इल्लवॆ? अस्तित्वदल्लि मत्तॊन्दु अस्तित्व इद्दरॆ, अनवस्थॆ स्पष्ट. इल्लदिद्दरॆ, अस्तित्ववे उळियुवु दिल्ल. इदल्लदे, अस्तित्व निर्धम्रकवागिरुवन्तॆ, आत्मादिगळू निर्धम्रक वागिरलि! ऎन्दरॆ, यस्मिन् कचन बाधानवस्थॆ, तन्नीतिः अन्यत्र दृष्टे न खलु - याव घट्टदल्लि बाध, अथवा अनवस्थॆ बरुवुदो, आ न्याय अनुभवसिद्धवाद बेरॆ कडॆयल्लि बरलु साध्यविल्लवष्टॆ!
अस्तित्वदल्लि अस्तित्ववन्नु ऒप्पिदरॆ अनवस्थॆ; ऒप्पदिद्दरॆ, अस्तित्ववे इल्ल वॆन्दागुत्तदॆम्ब दोषवन्नु, ‘अस्तित्व’ ऎम्बुदॊन्दु सिद्धवाद मेलॆये आपादिसलु साध्य. आदुदरिन्द ई अपादनॆ ऎरडनॆय घट्टदल्ले बरुत्तदॆ. ‘घटोsस्ति’ - ‘घटविदॆ’ ऎन्दाग घटदल्लि अस्तित्व सर्वानुभव सिद्धवागि रुवाग ई मॊदलनॆय घट्टदल्ले अस्तित्ववन्नु कित्ताडलु साध्यविल्ल. अस्तित्वद ‘अस्तित्व’वन्नु ‘स्वपर निर्वाहक’ न्यायदिन्दले समर्थिसबेकु.
नो चेत् उपनिपतन् निश्लेषकुम्भरिः शून्य पक्षः दुस्तरः इदन्नॊप्पदिद्दरॆ ऎल्लवन्नू कबळीकरिसुव शून्यवादवन्नु तडॆयलु साध्यवे इल्ल. आद्दरिन्दद्रव्य मत्तु अद्रव्यगळन्नु ऒप्पलेबेकु ०४ १
श्लोक 5]
-365-
अद्रव्य सर
[अद्रव्यगळु मिथॆयल्ल]
417
चादीनां वृत्तियोग्य यदुत पदविदोs सत्यमद्रव्यमाहुः
नैतावत्तन्मसात्वं गमयति न च तद्भाधकं किञ्चिदस्ति । तात्पर्यं चान्यदत्र स्पुटविदितमतस्तत्र सतरात्
अन्यः कश्चिन्न इर्थः परमिह निपुण्यर्दोतकत्यादि चित्रं ॥ ५ ॥
अद्रव्यगळिगॆ ‘सत्तॆ’ इल्लवॆन्दु मत्तॆ शङ्किसि समाधानवन्नु हेळुत्तारॆ चादीनां वृत्तियोग्यं असत्य, अद्रव्यं यदुत पदविदः आहुः, नैतावत् तन्मयात्वं गमयति चादयोsस’ ऎम्ब पाणिनिय सूत्रदल्लि ‘च’ मुन्ताद अव्ययगळु अद्रव्यवाचकगळु’ ऎन्नुवुदक्कॆ ‘असत्यवाचकगळु’ ऎन्दु हेळि, अद्रव्यगळिगॆ सत्तॆयन्नु निराकरिसिरुवुदु अद्रव्यगळॆल्लवू मिथ्य ऎन्नुवुदक्कॆ साधकवागुवुदिल्ल.
एतक्कॆन्दरॆ, तत्पाधकं किञ्चित् न च अस्ति-बाधितवागुवुदे मिथ्य, अद्रव्यगळिगॆ इन्तह बाधितत्त्व यावुदू इरुवुदिल्ल.
अत्र तात्पर्यं च अन्यत् स्टुटं विदितं आ सूत्रक्कॆ बेरॆ तात्पर्य स्पष्ट. अदेनॆन्दरॆ-अतः तत्र सतात् अन्यः कश्चित् नञर्थः – चाद्यर्थगळिगॆ बाधितत्वविल्लदुदरिन्द, अल्लि ‘असत्य’ ऎम्ब पदक्कॆ ‘सद्रूपवल्लद्दु’ ऎन्दर्थविल्ल. लिङ्गसङ्ख्यान्वयविल्लद्दु ऎन्दे अर्थ.
-
‘द्रव्यासुव्यवसायेषु सत्यं’ इत्यादि कोशगळिन्द ‘सं ऎन्दरॆ द्रव्य. लिङ्ग सङ्ख्यादि सम्बन्धवुळ्ळद्दु द्रव्य. घटादिगळु स्वतन्त्र वागि इद्दु लिङ्गसङ्ख्यादिगळ सम्बन्धवन्नु पडॆयुवन्तॆ, ‘च’ इत्यादिगळ अर्थवाद ‘समुच्चय’ मुन्तादवुगळिगॆ लिङ्गसङ्ख्यायविल्लदुदरिन्द, इवन्नु ‘असत्य’ ऎन्दु हेळिरुवुदे हॊरतु, अवु मिथ्य ऎन्दर्थवल्ल.
चादिगळु . द्योतकवे आगुव कारण समुच्चयादिगळु ऒन्दु पदार्थवे अल्लवॆन्दागुवुदरिन्द मिथ्यात्व सिद्ध ऎम्ब संशयवन्नु परि हरिसुत्तारॆ इह द्योतकत्यादि परं निपुणैः चिन्नं द्योतकवॆ, वाचकवॆ? ऎम्बुदन्नन्तु सूक्ष्ममतिगळे विमर्शिसबेकु.
चादिगळु
द्योतक ऎन्दाग आ अर्थदल्लि लिङ्ग सङ्ख्यादि विशेषणान्वयविल्ल, वाचक ऎन्दाग आ अर्थदल्लि आ विशेषणगळ अन्वय बरुवुदु ऎन्दिष्टॆ. निर्धारवागुवुदे हॊरतु समुच्चयादिगळु पदार्थवे अल्ल ऎन्दागुवु दिल्ल. आदुदरिन्द इदु चाद्यर्थगळिगॆ मिथ्यात्व साधकवल्ल । ५ ।
27
418
-366- [जैनर गुणपर्याय विभाग खण्डनॆ
e
[श्लोक 6
आहुद्र्रक्केनु धर्मान् कतिचन गुणपर्यायवैषम्यभिन्नान् पर्यायाणां गुणतै स्थितवति सहजागन्नु तामात्रमेतत् । मिथ्याभूतान् निकारानभिदधति परे सत्यरूपान् स्वभावान्
तानेकद्वादिरूपानबिददु कथं निर्गुणानां क्षणानां ॥
[बौद्धर विकारवाद निरास
-367-
बाह्यर्थ बौद्ध तोकाः किल जननजराभङ्ग रूपान् विकारान् आद्यन् चित्त चैतेष्टपि जगदुर तत्त्वरूपं न वा स्युः ।
अद्रव्यद विचारदल्लि जैन मत्तु बौद्धर वादवन्नु निराकरिसुत्तारॆ -कतिचन प्रत्येषु धर्मान् गुणपर्यायवैषम्यभिन्मान् आहुः जैनरु द्रव्यद धर्मगळन्नु ‘गुण’ ‘पर्याय’ ऎन्दु ऎरडागि विङ्गडिसुत्तारॆ. सहजवागिरुवुदु गुण, आगन्तुकवागिरुवुदु पर्याय.
आदरॆ, पर्याणां गुणत्व स्थितव एतत् सहजागन्नुता मूत्र-द्रव्यवन्नु आश्रयिसिरुवुदे गुण. ई अंश ऎरडक्कू समान. इदरिन्द गुणगळल्ले सहजगुण, आगन्तुकगुण ऎम्ब विभागवन्नु हेळिदन्ति आगुवुदे हॊरतु विशेषवेनू इल्ल.
परे तान् विकारान् मिथ्याभूतान् अभिदधति बौद्धरल्लि कॆलवरु इवॆल्लवू विकारगळु मत्तु मिथ्य ऎन्दु हेळुत्तारॆ. परे तान् सत्यरूपान् स्वभावान् अभिदधति अवरल्ले कॆलवरु इवुगळु सत्य वादरू वस्तुस्वभावरूपगळॆन्दु हेळुत्तारॆ.
ది
इदन्नु खण्डिसुत्तारॆ निर्गुणां क्षणानां तान् एका दि रूपान् कथं अभिदधतु - निर्गुणवू क्षणिकवू आद वस्तुगळे गुण गळॆन्दरॆ, स्पर्शक स्वभाव वायु, रूप स्पर्श स्वभाव तेजस्सु, रूप स्पर्श रस स्वभाव जल, रूप स्पर्श रस गन्ध स्वभाव पृथिवि ऎन्दु हेळुवाग गुणगळिगू द्रव्यगळिगू भेदवन्नु ऒप्पदिद्दरॆ नोडिद्दन्ने मुट्टुत्तिद्देनॆ’ इत्यादि प्रत्यभिज्ञॆ बरुवन्तिल्लवॆन्दु हिन्दॆये (पुट 8) हेळिदॆ. आद्दरिन्द द्रव्याद्रव्य विभागवन्नु ऎल्लरू ऒप्पलेबेकु ॥ ६ ।
बौद्धरिगू ई विभाग आवश्यकवॆन्दु प्रदर्शिसुत्तारॆ - बौद्ध अर्थ जननजराभङ्ग रूपान् विकारान्, चित्त चैत्तेष्टपि आद्य जगदुः - बौद्धरल्लि कॆलवरु, भूत मत्तु
तोकाः किल बाह्य
-श्लोक ‘8]
अद्रव्य सर
419
आ
पूर्व न क्रमः स्यादुपरि तु न कथं तस्य धर्मास्त्र एने
तन्निथ्या तु नित्यं निखिलमसि भवेत्तुच्छ मेवान्यदा स्यात्॥
[प्रत्यक्ष भेदाभेदवाद निरास
- 368
आदावैक्यन बुद्दिर्द्दयमसि मिलितं कृष्णती व्यक्ति जाति भेदाभेदाविरोधं दिशति यदि न तद्विशिष्टॆक्कबुद्ध । भौतिकवॆम्ब बाह्यार्थदल्लि जन्म, जरॆ, नाशवॆम्ब विकारगळन्नू; चित्र मत्तु चैत्तवॆम्ब आन्तरवस्तुविनल्लि जन्म, नाश ऎम्ब विकारगळन्नू हेळिरुवरु.
अमि तत्वरूपं स्युः, न ना? – ई विकारगळु वस्तुस्व रूपवॆ, अतिरिक्तवॆ? पूर्वस्मिन् क्रमः न स्यात् वस्तुस्वरूपवॆम्ब पक्षदल्लि जनन, जरॆ, नाश मूरू वस्तुस्वरूपवे आगुवुदरिन्द मूरू ऒन्दे समयदल्ले इरबेकागुत्तदॆ. उपरि तु ते एते तस्य धर्माः कथं न सु? ऎरडनॆय पक्षदल्लि इवुगळु वस्तुविगिन्तलू बेरॆयाद मेलॆ, वस्तुविन धर्मवागि एतक्कॆ आगुवुदिल्ल? अवु धर्मगळे आगुत्तवॆ.
जननादिगळु मिथॆयागुवुदरिन्द, अवु शुक्तिगॆ रजतत्वदन्तॆ वस्तु धर्मवागुवन्तिल्ल ऎन्दरॆ, तन्निथ्या तु निखिलमपि नित्यं भवेत् - उत्पत्यादि मिथैयादरॆ, वस्तु नित्यवागबेकागुत्तदॆ. नित्यत्ववू मिथॆये ऎन्दरॆ, अन्यथा तुच्छमेव स्यात् - याव धर्मवू इल्ल वादाग वस्तुगळु शशशृङ्गदन्तॆ तुच्छवागबेकागुत्तदॆ. वस्तुवन्नु ऒप्पि रुवुदरिन्द ‘इष्टापत्तिः’ ‘इदु सम्मतवे” ऎन्दु हेळुवन्तिल्ल. आद्दरिन्द वस्तुगळन्नू, अवुगळ धर्मगळन्नू ऒप्पलेबेकाद्दरिन्द द्रवाद्रव्य विभागवन्नु तळ्ळिहाकुवन्तिल्ल ॥ ७ ॥
द्रवाद्रव्यगळिगॆ भेदवन्नु हेळि, अवुगळिगॆ भेदाभेदवन्नु निराकरि सुत्तारॆ- आद्रॆ मिळितं द्वयमपि ऐक्यन कृष्णती बुद्धि, व्यक्ति जाः भेदाभेदाविरोधं दिशति - गो मुन्तादवुगळल्लि कूडि कॊण्डिरुव’ गोत्वजाति मत्तु गोव्यक्ति ऎरडन्नू ऒट्टागि ग्रहिसुव अनु भव व्यक्ति, जाति ऎरडक्कू भेदाभेददल्लि विरोधविल्लवॆन्दु तिळिसुत्तदॆ.
ऒन्दु गोवन्नु मॊदलु नोडुवाग ‘इदु गो’ ‘इदु गोत्व’ ऎम्ब विभाग यारिगू गॊत्तागुवुदिल्ल. ऎरडु गोवुगळन्नु नोडिदाग ऎरडू ऒन्दु जातियदु ऎम्बुदु गॊत्तागुत्तदॆ. व्यवहार दल्लू ऎरडन्नू बेरॆबेरॆयागि व्यवहरिसुत्तेवॆ. अवॆरडक्कू भेद
420
[श्लोक 9
इत्तन्तैदन्त्वशून्यं न हि किमपि कदाप्यर्भकोपि प्रतीयात् तवैशिष्ट्यप्रतीतिर्निरुपधिरप्पथक्सिद्धि मात्रेण सिध्यत् ॥ ८ ।
[अनुमेय भेदाभेद निरास]
-369-
व्यक्ता जातेरभेदं यदि वदसि पृथद्ध भावादिलिङ्गै भेदाभावोक्षबाध्यस्तव च न हि मतो नान्यथा त्रास् युक्ति! मात्रवे इद्दरॆ अभेदद प्रत्यक्ष मत्तु सामानाधिकरण्य विरुद्धवागुत्तदॆ. अभेद मात्रवे इद्दरॆ प्रत्यक्ष मत्तु भेदव्यवहार विरुद्धवागुत्तदॆ. आद्दरिन्द अवॆरडक्कू भेदाभेदवे इरुवुदु. भेदाभेद परस्पर विरुद्ध वल्ल ऎम्बुदन्नु ई अनुभवगळु नमगॆ तोरिसुत्तवॆ.
୧୫
—
यदि, तत् तद्विशिष्टॆकै बुद्धः न - हीगॆन्दरॆ, ‘जात्यादि विशिष्ट द्रव्य ऒन्दु’ ऎन्दे आ अनुभवदिन्द गॊत्तागुवुदरिन्द अदु सरियल्ल. ऒन्दे ऒन्दु गोवन्नु नोडुवागलू, इन्दन्त्वशून्यं किमपि कदाsपि अर्भकोsपि न हि प्रतीयात् – धर्मधर्मिभावविल्लदॆ याव प्रतीतियू मक्कळिगू बरुवुदिल्लवष्टॆ! ‘इदु इन्तहद्दु’ ऎन्दे ऎल्ला प्रतीतियू बरुत्तदॆ(पुट 12). ‘इदु’ ऎम्बुदु धर्मि, इन्तहद्दु ऎम्बुदु धर्म. आद्दरिन्द याव प्रतीतियल्लू ऐक्य तोरलु साध्यविल्ल.
जातिव्यक्तिगळिगॆ भेदवे इद्दरॆ, घटपटगळन्तॆ यावागलादरू ऒन्दन्नु बिट्टु मत्तॊन्दु तोरबेकागुत्तदॆ. आद्दरिन्द केवल भेद विरलु साध्यविल्लवॆन्दरॆ, अप्पथक्सिद्धि मात्रेण निरुपधिः तवैशिष्ट प्रतीतिः सिद्धत् जातिगुणादिगळु ऎन्दू द्रव्यवन्नु बिट्टु इरलारद कारण ‘अपृथक्सिद्धि’ स्वतः इरुवुदरिन्द अवॆरडर अनुभव ऒट्टागिये बरु तदॆ(पुट 353), याव प्रतीतियल्लू द्रव्याद्रव्यगळिगॆ अभेद तोरुवु दिल्लवाद्दरिन्द अवॆरडक्कू भेदवे इरुवुदु, भेदाभेदवल्ल ॥ ८ ।
द्रवाद्रव्यगळिगॆ भेद प्रत्यक्षसिद्धवादरू, अभेद अनुमानसाध्य वॆम्बुदन्नु खण्डिसुत्तारॆ - पृथद्द भावादिलिङ्गैः व्यक्ता जाते अभेदं यदि वदसि, भेदाभावः अक्षबाध्यतॆ - ऒन्दन्नु बिट्टु मत्तॊन्दु इरुवुदिल्लवॆम्ब हेतुविनिन्दले व्यक्तिगू जातिगू अभेदवन्नु साधिसुत्तेवॆ ऎन्दरॆ, अभेद प्रत्यक्षविरुद्धवाद्दरिन्द इदु साध्यविल्ल.
‘जातिः व्यक्तभिन्ना, व्या सहैव उपलभ्यमानात्वात्’ ऎम्बुदु अनुमानद आकार, ‘यत् यस्मान्न, तत् तद्विनाः पलभ्यते,
doe & 10]
अद्रव्य सर
421
धम्य क्यादेकवाक्कान्न तु भवति ततो धर्मध्रक्यबुद्धि तब्बोधाप्युपाधिर्न स इह भवता दृश्य इत्यभ्युपेते ॥ ९ ॥
370-
[अनेकान्तवाद निरास
काव्य माहुर्विमतमितरवत् केsपि तद्विविरुद्धं
न हैत्राकारभेदात् परिहृतिरनवस्थानदोषप्रसजात । यथा घटान्न- पटः, घटं विनापु पलभ्यते’ ऎम्ब व्याप्ति इल्लि विव क्षित. भिन्नवागिद्दरॆ, घटक्किन्तलू पटवन्नु प्रत्येकवागि नोडुवन्तॆ व्यक्ति यन्नु बिट्टु जातियन्नू नोडबेकागुत्तदॆ. आद्दरिन्द ऎरडू भिन्नवल्ल, अभिन्न. इदन्ने ‘सहोपलम्भ’ ऎन्दु बौद्धरु हेळुवरु. आ अनुमान प्रत्यक्षबाधितवागुवुदरिन्द ‘बाध’ ऎम्ब हेत्वाभासदिन्द कूडिरुत्तदॆ.
तव च न हि मतः भेदाभेदवादियाद निनगू इदु सम्मत वागुवन्तिल्ल. इदल्लदॆ, अन्यथा अस्य युक्तिः न - अवॆरडक्कू इद्दरॆ, ‘सहोपलम्भ’ ऎम्बुदू हॊन्दुवन्तिल्ल.
अभेदवे
‘ऒट्टागिये तोरुवुदु’ ऎन्दु हेळबेकादरॆ, ऎरडु पदार्थगळि रलेबेकु. व्यक्तियन्नु बिट्टु जाति तोरुवुदिल्ल’ ऎन्दागले व्यक्ति जाति ऎरडु पदगळू, अवुगळ अर्थगळू सिद्धवागिबिडुत्तवॆ. आ ऎरडु पद गळन्नु ‘पर्याय’ वॆन्दु नीवू ऒप्पुवुदिल्ल. आद्दरिन्द आ अनुमान भेदप्रत्यक्षदिन्द बाधितवे आगुत्तदॆ.
हागादरॆ, ‘घटवत् भूतलं’ ऎन्नुवन्तॆ मत्वर्थप्रत्यय प्रयोग बरबेकागुत्तदॆ. ऎन्दरॆ, धर्मैक्यात् एकवाक् स्यात् आका रक्कू जातिगू आधारवाद पिण्ड ऒन्दागिरुवुदरिन्दले मतुप्रत्यय विल्लदॆये ‘गौः’ ऎन्दु ऒन्दे पददिन्दले व्यक्ति मत्तु जातियन्नु हेळु तेवॆ, ततः धर्मधर्मक्य बुद्दिः न तु भवति-आद्दरिन्द धर्म मत्तु धर्मिगळिगॆ ऐक्यनिश्चयवागुवुदिल्ल. ऐक्यव्यवहार ऎल्लि बन्दरू, अल्लि तद्रोद उपाधिः – अन्तह ज्ञानवे अदक्कॆ उपाधियागुत्तदॆ. दृश्य इति भवता अभ्युपेते इह सः न - ज्ञान मत्तु अर्थगळिगॆ अभेदवन्नु ऒप्पुव निनगू सह धर्म धर्मि ऎरडक्कू ज्ञानक्किन्तलू भिन्नवाद अन्तह उपाधियन्तु प्रकृतदल्लि इल्ल. आद्दरिन्द धर्म धर्मिगळिगॆ ऐक्य अप्रामाणिक, अवुगळिगॆ भेदवे सिद्धिसुत्तदॆ, भेदाभेदवल्ल ॥ ९ ।
भेदाभेदवे वस्तुगळ स्वभाव ऎन्नुव जैनर अनैकान्यवादवन्नु निराकरिसुत्तारॆ केsपि सत्यात् विमतं इतरवत् नैकां आहुति
422
[श्लोक 10
स्वव्यापारोक्तिचर्यासमयनियतयोवमेवाकुलास्सुति दृष्टानेs पि ह्युपाधिद्वयवति नियतल्य सौका दियोगः ॥
- जैनरु ‘सत्य’ ऒम्ब हेतुविनिन्द, घटाकाश महाकाशादिगळन्तॆ ऎल्ला कडॆयल्लू भेदाभेदवन्नु साधिसुत्तारॆ. ‘विमतं अनेकान्तं, सात्’
ऎम्बुदु अनुमानद आकार.
तत् धीविरुद्ध- अदु अनुभवविरुद्ध, भेद मत्तु अभेद परस्पर विरुद्ध ऎम्बुदु सर्वानुभवसिद्ध. अनवस्तादोषप्रसङ्गात् आकारभेदात् अत्र न हि परिहृतिः - अनवस्थादोष बरुवुदरिन्द आकारभेददिन्द विरोध परिहारमाडलु प्रकृतदल्लि साध्यविल्ल.
आक्षेप- गोत्वरूप सामान्याकारदिन्द ऎल्ल गोवुगळू ऒन्दे व्यक्ति बेरॆ बेरॆयागुवुदरिन्द भेदवू इरुत्तदॆ. हीगॆ सामान्याकारदिन्द अभेदवू, विशेषाकारदिन्द भेदवू इरबहुदाद्दरिन्द विरोधविल्ल.
समाधान - परस्पर भिन्नवाद व्यक्तिगळिगॆ अभेदवन्नु जातिमूलक हेळिदाग, व्यक्तिगू जातिगू भेदवॆ, अभेदवॆ? भेदवे आदरॆ अनेकान्त वाद उळियुवुदिल्ल. अभेदवन्नु हेळबेकादरॆ अवॆरडक्कू ऒन्दु अनुगतवाद सामान्यधर्मवन्नु ऒप्पबेकु. हीगॆ जातियल्लि मत्तॊन्दु सामान्यधर्मवन्नु ऒप्पबेकागुवुदरिन्द अनवस्थॆ बरुत्तदॆ. आद्दरिन्द अवॆरडक्कू भेदवन्ने ऒप्पबेकाद्दरिन्द अनेकान्तवाद उळियुवुदिल्ल.
एवमेव स्वव्यापारोक्तिचर्यासमयनियतयोs पि आकुलाः सुः ऎल्लॆडॆयल्लू अनेकान्तवादवन्नु ऒप्पिदरॆ, तन्न कार्य गळु, व्यवहारगळु, सिद्धान्तव्यवस्थॆगळु ऎल्लवू गॊन्दलमयवागुववु.
इदु कर्तव्यवॆ, अकर्तव्यवॆ? ऎन्दु विकल्पबन्दाग ऒन्दु पक्षद निर्णयविल्लदे यावुदन्नू माडुवन्तिल्ल. व्यवहारदल्लि यावुदाद रॊन्दन्ने हेळबेकु. ऎरडन्नु हेळुवन्तिल्ल. निम्म सिद्धान्त मत्तु परसिद्धान्तक्कॆ भेद उण्टॆ, इल्लवॆ? भेदविद्दरॆ, अनेकान्तवाद होयितु. अभेद, भेदाभेदवॊ आदरॆ अदन्नु खण्डिसुवन्तिल्ल. आद्दरिन्द अने कान्तवाद गॊन्दलदल्लि पर्यवसानवागुवुदु.
दृष्टानेsपि हि उपाधिद्वयवति नियतल्य सौक्ष्यादि योगः-दृष्टान्तवाद आकाशदल्लि घटादि रूपवाद ऎरडु उपाधि गळ सम्बन्धदिन्दले चिक्कदु दॊड्डदु ऎम्ब व्यवहार बरुत्तदॆ. अदू
श्लोक 11]
अद्रव्य सर
-371- [ऎल्ल अनैकान्तवाद समर्थनीयवल्ल]
423
सिद्ध वस्तुन्यशेष्टॆः स्वमतमुभयधा वर्ण्यते तत्र तत्र
स्यादर्थस्यॆकरू कथमिदमिति चेतन्न भिन्नाशः ! मस्तव्या वैभवोक्तिः क्वचिदनभिमते संशयोक्तिः क्वचिद्दा
भागाद्रॆतान्नसिंहप्रकृतिषु घटते चित्र संस्थानयोगः ॥ सह व्यवस्थित रीतियल्लि बरुवुदे हॊरतु अव्यवस्थितवाद्दल्ल, मत्तु वस्तु स्वरूपक्कॆ सेरिद्द अल्ल. आद्दरिन्द परस्पर विरुद्धवाद भेदाभेदादिगळु ऒन्दॆडॆयल्लि सेरलु साध्यविल्लद्दरिन्द अनेकान्तवाद समञ्जसवल्ल ॥ १०
अनेकान्तवादवन्नु ऒप्पदिद्दरॆ, ऒन्दे सिद्धान्तदल्ले पक्ष भेद बरलु हेगॆ साध्य? ऎन्दु शङ्किसि परिहरिसुत्तारॆ सिद्ध वस्तुनि, अशेपैः स्वमतं तत्र तत्र उभयथा वर्णते वस्तु स्वरूप ऒन्दे रीतियल्लि सिद्धवागिद्दरॆ, ऎल्ला सिद्धान्तदवरू, तम्म तम्मल्ले आया विषयगळल्लि ऎरडु पक्षवन्नु वर्णिसुत्तारॆ. ई सिद्धान्तदल्ले नित्यविभूति अजडवॆन्दू, जडवॆन्दू पक्ष भेदवन्नु हिन्दॆ ( पुट 6) - हेळिदॆ. अर्थस्य ऐकरू इदं कथंस्यात्? पदार्थ ऒन्दे रीति यल्लिद्दरॆ इदु हेगॆ साध्य? आद्दरिन्द अनेकान्तवाद ऎल्लरिगू अनिवार्य.
इति चेत्, भिन्नाशयोक्तः तन्न हीगॆन्दरॆ, अदु अभिप्राय भेदवे हॊरतु, वस्तु स्वरूपवे ऎरडु रीतियल्लिदॆ ऎन्दर्थवल्ल. ऎरडरल्लि ऒन्दे सिद्धान्त.
इदरन्तॆ, अनभिमते क्वचित् वैभवोक्तिः मव्या तनगॆ सम्मतविल्लद विषयगळल्लि वैभववादवॆन्दु भाविसबेकु. संशयोक्तिर्वा कॆलवु विषयगळल्लि निर्धारणॆ माडलागदिरुवाग संशयद प्रदर्शनवॆन्दु तिळियबेकु. आद्दरिन्द ऎल्लू अनेकान्तवादविल्ल.
नरसिंहादि मूर्तिगळल्लि परस्पर विरुद्धवाद नरत्व मत्तु सिंहत्व ऎम्ब विरुद्ध धर्म हेगॆ कूडिदॆ? ऎन्दरॆ, नृसिंह प्रकृतिष्टु भाग दैतात् चित्रसंस्थानयोगः घटते - नरसिंहादि मूर्तिगळल्लि नरत्व सिंहत्वगळिगॆ आधारवाद भाग बेरॆ बेरॆयागि ऎरडु इरुत्तदॆ. सिद्धान्तदल्लि अवयवातिरिक्तवाद अवयवियन्नु ऒप्पद कारण ऒन्दु कडॆ यल्लि ऎरडु विरुद्ध धर्मगळु इरुवुदिल्ल. आद्दरिन्द नरसिंह दृष्टान्त - दिन्द अनेकान्तवादवन्नु साधिसुवुदक्कॆ आगुवुदिल्ल । ११ ।
424
-372-
[सप्त भङ्गिय खण्डनॆ]
[श्लोक 12
स्यादस्ति स्याच्च नास्ति द्वितयमनुभयं स्याभिश्चानिमं त्रि
सैका सप्तभङ्गी जिनसमयजडैर्दव्यपर्यायवर्गॆ!
सप्तभङ्गियन्नु खण्डिसुत्तारॆ स्यादस्ति, सान्नास्ति च, द्वितयं, अनुभयं, त्रिभिश्च अमन्त्रि स्यात् – ऎल्ल वस्तुगळू अस्तित्व वुळ्ळद्दागिदॆ. नास्तित्ववुळ्ळद्द आगिदॆ. अस्तित्व नास्तित्ववुळ्ळद्द आगिदॆ.
कॊनॆयदाद अनिर्वचनी सदसद्विलक्षणवू - अनिर्वचनीयवू आगिदॆ. यत्व सत्य, असत्य, सदस्य ई मूरॊन्दिगॆ कूडि अनुभयकल्प मूरागुत्तदॆ. अस्तित्वदिन्दलू अनिर्वचनीय, नास्तित्वदिन्दलू अनि र्वचनीय, अस्तित्वनास्तित्वदिन्दलू अनिर्वचनीय, हीगॆ ऒट्टु एळु कल्प गळु, अथवा रीतिगळु सप्तभङ्गि ऎनिसिकॊळ्ळुत्तवॆ.
जैनरु अनेकान्तवादिगळु. अन्दरॆ याव वस्तुवू ऒन्दे ऒन्दु स्वभावद्दल्ल. लोकदल्लि अत्यन्त विरुद्दवॆन्दु तोरुव धर्मगळु ऒन्दे वस्तुविनल्लिरुवुदरल्लि विरोधविल्ल. उदाहरणॆगॆ-सत्य इरुविकॆ मत्तु असत्य-इल्लदिरुविकॆ. इवॆरडू अत्यन्त विरुद्धवॆन्दु जनरु भाविसुत्तारॆ आदरॆ ऒन्दे घटदल्लि ई ऎरडु धर्मगळू इरुत्तदॆ. घट घटत्वदिन्द इरुत्तदॆ, पटत्वदिन्द इरुवुदिल्ल. घट इल्लि इरुत्तदॆ, अल्लि इरुवुदिल्ल. घट ईग इरुत्तदॆ, मुन्दॆ इरुवुदिल्ल. हीगॆ प्रतियॊन्दु वस्तुवू तन्न स्वरूप, तन्न देश, तन्न कालद दृष्टियिन्द इरुवुदु. बेरॆ स्वरूप, देश मत्तु कालद दृष्टियिन्द इरुवुदिल्ल. आद्दरिन्द सत्य मत्तु असत्य गळिगॆ विरोधविल्ल. इदरन्तॆये ऎल्ल धर्मगळू इरुवुदु.
इदन्नु प्रतिपादिसुव न्यायवन्नु ‘सप्तभङ्गि’ ऎन्नुत्तारॆ. ‘स्मात्" ऎम्बुदु तिजन्त प्रतिरूपक अव्यय, अविरोधवन्नु हेळुत्तदॆ. ‘स्यादस्ति’ अस्तित्ववू उण्टु. स्क्यान्नास्ति-नास्तित्ववू उण्टु. आद्दरिन्दले स्यादस्ति नास्ति च – सदसद्रूप. हागादरॆ अनिर्वचनीयवॆ? ऎन्दरॆ, ‘स्याद वक्तव्य’ अनिर्वचनीयवू आगुत्तदॆ. ‘सदसद्विलक्षणत्व’वे अनिर्वचनी यत्व. आद्दरिन्दले सद्रूपवॆन्दु हेळलु साध्यविल्ल, असद्रूपवॆन्दु हेळलू साध्यविल्ल, सदसद्रूपवॆन्दु हेळलू साध्यविल्ल.
सैषा सप्तभङ्गी जिनसमयजडैः द्रव्य पर्यायवर्गॆ उक्ताई सप्तभङ्गियन्नु अविवेकिगळाद जैनरु द्रव्य, पर्याय
08
श्लोक 13]
बुद्धि सर
425
इष्टां सार्वत्रिकीं तां स्वपरमतकथातत्पलाद् विवक्षन्
ककुर्वित धूतः कथकपरिषदा कां दिशं काशीकः ॥ १२ ॥
[भेददूषण निरास
- 373 –
भेदे वस्तुस्वरूपे भ्रम इह न भवेद्धर्मपक्षेsनवा स्याद्वाs न्यून्याश्रयादिस्तदयमकृत इत्युक्ति बाधादिदुःस्थं। ऎरडरल्लि हेळिद्दारॆ. घट तन्न मूलस्वरूपवाद द्रव्यद दृष्टियिन्द नित्य, अभिन्न, अदर परिणाम दृष्टियिन्द अनित्य भिन्न इत्यादि तिळियु वुदु, पर्याय ऎन्दरॆ परिणाम अथवा विकार.
‘जडॆ’’ ऎन्दु हेळिद्दन्ने विवरिसुत्तारॆ इष्टां सार्वत्रिकीं तां “जडै-” स्वपरमतकथातत्पलाद् विवक्षन्, कथकपरिषदा धूतः, कान्सि शीकः कां दिशं कक्षीकुर्वित ऎल्ला कडॆयल्लू तनगॆ सम्मतवाद आ सप्तभङ्गियन्नु स्वसिद्धान्त विचारदल्लि, परमतदॊन्दिगॆ घर्षणॆयल्ल, इदर फलवाद जयपराजयगळल्लू हेळुव जैननु, वादविद्वत्सभॆयव रिन्द दूरनिरस्तनागि, भयग्रस्तनागि तप्पिसिकॊण्डु ओडलु याव दिक्कन्नु तानॆ आरिसिकॊळ्ळुवनु!
जगत्तिनल्लि विरोधवे इल्ल ऎन्दु घोषिसिदवनिगॆ तन्न पक्ष, इतरर पक्ष ऎम्ब विभागवे दुर्निरूप. इदरिन्द स्वमतस्थापनॆयू इल्ल, पर मतनिराकरणॆयू इल्ल. इदरिन्द जयपराजय ऎरडू ऒन्दागबेका गुत्तदॆ. इन्तहवरिगॆ वाद सभॆयल्लि अवकाशविल्ल. हीगॆ विद्वांसरिन्द बहि मृतनाद जैननु याव दिक्किगॆ तानॆ ओडियानु! ऒन्दु दिक्कन्नु आरिसि कॊण्डरॆ एकान्तवादवागिबिडुवुदरिन्द, अदू अवनिगॆ साध्यविल्ल ऎम्बुदु हास्यद मातु. आद्दरिन्द अनेकान्तवाद समर्थनीयवल्ल ॥ १२ ।
`भेद’ ऎम्ब पदार्थवे इल्लदिरुवाग द्रव्याद्रव्यगळिगॆ भेद सिद्धिसलु साध्यवे इल्ल ऎन्नुव निर्विशेषवादिगळ मतवन्नु निराकरिसुत्तारॆ. भेद वस्तुस्वरूपवे, धर्मवॆ? भेदे वस्तुस्टरूपे, इह भ्रमः न भवेत्-भेद वस्तुस्वरूपरूपवे आदरॆ, लोकदल्लि याव भ्रमॆयू बरुवन्तिल्ल. शुक्तियल्लिरुव रजतभेद गॊत्तागदिद्दाग भ्रमॆ बरुत्तदॆ, गॊत्तादाग भ्रमॆनिवृत्ति आगुत्तदॆ. शुक्तियल्लिरुव रजतभेद शुक्तिरूपवे आदरॆ ऎदुरल्लि शुक्तिस्वरूपवन्नु नोडुत्तिरुवुदरिन्द, रजतभेदवू सिद्धवाग बेकु. इदु सिद्धवादरॆ भ्रमॆ हेगॆ बरलु साध्य?
426
तत्त्वमुक्ता कलाष
शोक
[&0 e 13
धर्मः क्यापि स्वरूपं कैचिदिति च यथादृष्टि नोक्त प्रसङ्गौ यद्धष्टा यत्र यस्याध्यसनपरिहृतिसोस्य तस्मात्तु भेदः ॥
धर्मपक्षे; अनवा अन्नोन्याश्रयादिवा ९स्यात् सत्यादि गळु धर्मरूपवादरॆ, अदु सधर्मकवॆ, निर्धम्रकवॆ? निर्धम्रकवादरॆ, द्रव्यवे निधर्मकवागिरलि! द्रव्य सधर्मक, सत्यमात्र निधर्मकवॆन्दु ऒप्पुवुदरिन्द लाभवेनु? अदु सधर्मकवादरॆ, अनवस्थॆ सृष्ट, भेद धर्मवादमेलॆ, द्रव्यक्कू भेदक्कू भेदवन्नु हेळबेकु. इदरिन्द भेदक्कॆ मत्तॊन्दु भेदवन्नु ऒप्पुवुदरिन्द धर्मक्कू द्रव्यक्कू भेद सिद्धवादरॆ धर्मधर्मि भाव सिद्धिसुवुदु. भेद धर्मवादरॆ मात्र ई भेद सिद्धिसुवुदु. आद्दरिन्द अन्नोन्याश्रय अनिवार्य.
1
तत् अयं अनृतः आद्दरिन्द भेद ऎम्बुदु मिथॆये, सत्यवल्ल. इति उक्ति बाधादिदुःस्थं ऎम्बुदु तन्न वचनक्कॆ विरोध बरुवुदरिन्द सम्मजसवल्ल. ‘भेद स्वरूपवॆ, धर्मवॆ? ऎन्दु विकल्प माडुवागले स्वरूपक्किन्तलू धर्म बेरॆ ऎन्दु ऒप्पिदन्तागुवुदरिन्द अदन्नु अपलाप माडिदरॆ ई विकल्पवे तप्पागुत्तदॆ.
अनुभवक्कॆ तक्कन्तॆ वस्तुस्थितियन्नु निरूपिसुत्तारॆ- यथादृष्टि धर्मः क्यापि, स्वरूपं क्वचित्-भेद कॆलवु कडॆ धर्मवू आगुत्तदॆ, कॆलवु कडॆ वस्तु स्वरूपवे आगुत्तदॆ. इति च उक्तातिप्रसङ्ग् न - आद्दरिन्द हिन्दॆ हेळिद दोषगळु बरुवुदिल्ल.
ऎल्लि धर्म? ऎल्लि स्वरूप? ऎन्दरॆ-यत्र यद्धष्टा यस्य अध्यसनपरिहृतिः, सतु अस्य तस्मात् भेद ऎल्लि यावुदर निश्चय दिन्द याव अध्यास निवृत्तियागुवुदू, अल्लि अदु अदर धर्मवागुत्तदॆ. उळिद कडॆयल्लि स्वरूपवागुत्तदॆ.
शुक्तियल्लि शुक्तित्व गॊत्तागदिद्दाग रजतभेदवू तोरलु साध्य विल्लद्दरिन्द रजतद अध्यास बरुत्तदॆ. शुक्तित्व गॊत्तादरॆ रजतभेदवू गॊत्तागुवुदरिन्द आ अध्यास निवृत्तियागुत्तदॆ. आद्दरिन्द शुक्तियल्लि रजतभेद शुक्तित्वरूप धर्मवे आगुत्तदॆ. शुक्तित्वक्कू शुक्तिगू इरुव भेद अदर स्वरूपवे आगुत्तदॆ. आद्दरिन्द अनवस्थॆगॆ प्रसक्तियल्ल. ई व्यवस्थॆगॆ, शुक्तियल्लि रजतभेदाज्ञान, तन्मूलकवाद अध्यास; रजत भेद ज्ञान, तन्मूलकवाद अध्यास निवृत्ति ई अनुभवगळे कारण. मॊदलनॆय हन्तदल्ले शुक्तियल्लिरुव रजतभेद शुक्ति स्वरूपवे आदरॆ, शुक्तियन्नु
श्लोक 14]
-374-
3
अद्रव्य सर
[भेद पदार्थग्रहण प्रकार]
3
427
भेदो गृह्यत बुद्धाधिकरणमवधिं चेति न ह्यक्रमोस्मिन् प्रत्यक्षस्य क्रमोsपि क्षणभिदुरतया नेति तुल्यं भ्रमेsपि । अक्षाना दिव्यवस्थाक्षतिरसि युगपद्योग्य धर्मैग्र्रहो ततः
तद्यु भिन्नशब्दः कथिततदुपधिज्ञप्रपेक्षः क्रमातात् ।१४॥ कण्णिनिन्द नोडुत्तिरुवुदरिन्द, रजतभेदवू तोरबेकागुत्तदॆ. इदरिन्द ऎन्दू रजतभ्रमॆ बरुवन्तॆये इल्ल. आद्दरिन्द आ भेद स्वरूपातिरिक्त धर्म स्वरूपवे. शुक्तित्व मत्तु शुक्तिगॆ इरुव भेद अदरदर स्वरूपवे आगुत्तदॆ. आद्दरिन्द अनवस्थॆ प्रसक्तियू इल्ल. ऒट्टिनल्लि भेदवन्नु यारू तळ्ळि हाकुवन्तिल्लवाद्दरिन्द निर्विशेषवादक्कॆ अवकाशविल्ल । १३ ।
भेदस्वरूपदल्लि अनुपपत्तियन्नु परिहरिसि, अदर ग्रहणदल्लि अनुप पत्तियन्नु परिहरिसुत्तारॆ. भेदः अधिकरणं अवधिं च बुद्धा गृहेत, इति अस्मिन् अक्रमः न हि-शुक्तियल्लि रजतभेद गृहीत वागबेकादरॆ, विशेष्यवाद शुक्ति विशेषणवाद रजतभेद ई ऎरडर ज्ञान आवश्यक. विशेषणवाद भेदद ग्रहण बरबेकादरॆ, अदर विशेष्यवाद अधि करण मत्तु प्रतियोगिय ज्ञान आवश्यक. अधिकरणवाद शुक्ति भाव रूपवाद्दरिन्द तन्न स्वरूपदिन्दले तोरुव पदार्थवाद्दरिन्द ई ऎरडु ज्ञान ऒन्दे समयदल्लि बरुवन्तिल्ल.
प्रत्यक्षस्य क्षणभिदुरतया क्रमोsपि न ज्ञानवॆल्लवू क्षणिक वाद्दरिन्द, विशेषवाद अधिकरणप्रत्यक्ष मत्तु विशेषणवाद भेदप्रत्यक्ष ऎरडू ऒन्दे समयदल्लि सेरलारवु. आद्दरिन्द भेद प्रत्यक्षवागलु साध्यवे इल्ल. इदरिन्द भेदप्रत्यक्ष भ्रमरूपवे आगबेकागुत्तदॆ.
इति भ्रमेsपि तुल्यं ऎम्ब दोषारोपणॆ भेदप्रत्यक्ष भ्रम रूपवादागलू समान, भ्रमात्मक प्रत्यक्षदल्लादरू अधिकरणप्रत्यक्ष, प्रतियोगिय ज्ञान ऎरडू कारणवागि इद्दे इरुत्तदॆ.
इदल्लदॆ, अक्षानादिव्यवस्थाक्षतिर - भेदप्रत्यक्षवे इल्लदिद्दरॆ रूपरसादि भेदवन्नू ग्रहिसलु साध्यविल्लवॆन्दु आगुवुदरिन्द ऎल्ल इन्द्रियगळू परस्पर विलक्षणवाद ज्ञानवन्नु हुट्टिसलु साध्यविल्लद्दरिन्द `कुरुड’ ‘किवुड’ इत्यादि व्यवस्थॆयन्नु समर्थिसलु साध्यविल्ल.
हिन्दॆ हेळिद दूषणक्कॆ एनु परिहार ऎन्दरॆ - अतः योग्य धर्मः
ध युगपत् ग्रहः - भेद वस्तुविन असाधारणरूप ऎन्दु
428
-375-
[अद्रव्यगळ विभाग
[श्लोक 15
अद्रव्य नैकरूपे ह्यगणिषत गुणाः समुख्या द्विधा द्यं शुद्धं तन्नित्यभूत् त्रितयमिह चतुर्विंशत् वाप्तितः स्यात् । हेळिद्दरिन्द आया धर्मविशिष्टवाद धर्मियन्नु इन्द्रिय ऒन्दे समय दल्लि नोडिदाग, ऎल्ल बॆरळुगळिगू परस्पर भेदवू प्रत्यक्षदिन्दले तोरुवुदु अनुभवसिद्ध.
-
हागादरॆ शुक्तित्व ग्रहण बन्दागलॆल्ला रजतभेदज्ञान बरलेबेकागु तदॆ ऎन्दरॆ, तदु कथित तदुपधिज्ञपेक्षः भिन्न शब्दः क्रमात् स्यात् - भेद असाधारणधर्मवादरू प्रतियोगिस्मरणादिगळु बन्दाग मात्रवे ‘भिन्न’-‘बेरॆयागिदॆ’ ऎम्बव्यवहार बरुवुदरिन्द मॊदले भेद व्यवहार बरदॆ अनन्तरवे बरुत्तदॆ. ऐदु बॆरळुगळन्नु ऒन्दे समय दल्लि नोडिदागन्तु, प्रतियोगिग्रहण, भेदग्रहण, भेदविशिष्ट द्रव्य ग्रहण ई मूरू ऒन्दे समयदल्लि बरुवुदरल्लि याव तडॆयू इल्ल.
शब्ददिन्द अदन्नु हेळुवागमात्र, ‘वाचः क्रमवर्तित्वात्’ ऎम्ब न्यायदिन्द ऎल्ला शब्दवन्नु ऒन्दे समयदल्लि उच्चरिसलु साध्यविल्लद्दरिन्द ‘इदक्किन्तलू अदु भिन्न’ ऎन्दु प्रतियोगि, भेद मत्तु विशेष्य वाचक पदगळन्नु क्रमवागिये उच्चरिसबेकागुत्तदॆ. अनेक मरगळन्नु नोडि ‘वन’ ‘काडु’ मत्तु ‘ऐदु बॆरळु’ ऎम्ब प्रत्यक्षादिगळल्लि ऒन्दे समयदल्लि अनेक वस्तुगळन्नु ग्रहिसुवुदु अनुभवसिद्धवागिरुवुदरिन्द प्रत्यक्षक्कॆ आ न्याय अन्वयिसुवुदिल्ल. आद्दरिन्द भेद प्रत्यक्षवागुवुदरल्ल, अदर प्रमात्वदल्लि याव विरोधवू इल्ल ॥ १४ ।
हीगॆ द्रव्याद्रव्य विभागवन्नु समर्थिसि अदर विभागवन्नु प्रदर्शि सुत्तारॆ- नैकरूपे हि अद्र, सत्यमुख्याः गुणाः अगणिषत - अद्रव्य अनेकविधवॆम्बुदु प्रसिद्ध. इदरल्लि सत्त्व, रजस्सु, तमस्सु ऎम्ब मूरु गुणगळु परिगणितवागुत्तवॆ. आद्यं द्विधा - मॊदलनॆय दाद सत्त्वगुण शुद्ध, अशुद्ध ऎन्दु ऎरडु विध. रजस्सु तमस्सि नॊन्दिगॆ इरुवुदु अशुद्ध, रजस्सु, तमस्सिन सम्बन्धविल्लदे इरुवुदु शुद्ध. इदन्ने ‘शुद्ध सत्य’ ऎन्नुवरु. शुद्धं तत् नित्य
भू- शुद्धवाद सत्य नित्यविभूतियल्लि मात्र इरुवुदु. त्रितयं इह चतुर्विंशत् व्याप्तितः स्यात् - सत्त्व, रजस्सु, तमस्सु मूरू ई लोकदल्लि ऎल्ला 24 तत्त्वगळल्लू व्यापिसि इरुत्तवॆ.श्लोक 16
अद्रव्य सर
थान्य
पञ्चान्य शब्द पूर्वा अपि परिगणिता भूतवर्गॆ सङ्ख्यानादिश्च भेदः परिणमति यथासम्भवं द्रव्यवर्गॆ ॥
-376-
(सत्यादिगुणत्रम निरूपणॆ
429
त्युत्पत्त लीलाविधियु भगवताधिष्ठिताः शास्त्रवेद्या सत्याद्याः स्थलसूक्ष्मप्रकृतिगतगुणा हेतुभतास्सु खादेः। साम्य तेषां त्रयाणां सदृशपरिणतिः स्यादिहान्यान्य था कृष्णा र्दव्यतैफां श्रुतिपथविहता कुत्रचित्तूपचारः ॥
अन्य, भूतवर्गेषु शब्द पूर्वाः पञ्च अपि परिगणिताः इदल्लदॆ, पञ्च भूतगळल्लिरुव शब्द, स्पर्श, रूप, रस, गन्धगळॆम्ब ऐदू सह अद्रव्यवर्गदल्लि परिगणितवागिवॆ. इष्टरल्लि ऎल्लरिगू ऒप्पिगॆ इदॆ ऎन्दु तात्पर्य
अथ अन्यः सङ्ख्यानादिश्च भेदः द्रव्यवर्ग यथासम्भवं परिणमति - इदल्लदॆ, द्रव्यगळल्लिरुव सङ्ख्या परिमाणादि गुणगळन्नु विषयक्कॆ तक्कन्तॆ - निर्णयिसिकॊळ्ळबेकु. न्यायसिद्धाञ्जनदल्लि सत्यादि गुणत्रय, शब्दादि ऐदु गुणगळु, संयोग मत्तु शक्ति ऎन्दु अद्रव्य हत्तु विध ऎन्दु आचार्यरु निष्कर्षिसि हेळिद्दारॆ । १५ ।
సి
ईग अद्रव्यगळन्नु क्रमवागि निरूपिसुत्तारॆ- स्थित्युत्पन्नलीला विधिषु भगवता अधिस्मिताः सत्याद्याः शास्त्र वेद्या, सूलसूक्ष्म प्रकृतिगतगुणाः सुखादेः हेतुभूताः - सृष्टि स्थितिप्रळयरूप लीलॆयल्लि भगवन्तनिन्द अधिष्ठितवाद सत्यादि मूरु गुणगळु शास्त्र दिन्दले अरियतक्कवु; प्रत्यक्षानुमानगळिन्द अवन्नु तिळियलु साध्यविल्ल. प्रळयकालदल्लि सूक्षावस्थॆयल्ल, सृष्टि कालदल्लि स्थूलावस्थॆयल्लू इरुव पकृतिय गुणगळु इवु. क्रमवागि सुख दुःख मोहगळिगॆ इवु कारणगळागुत्तवॆ.
ई
तेषां त्रयाणां साम्य सदृ शपरिणतिः स्यात्, त्रिगुणगळ साम्यावारूपवाद प्रळयदल्लि ई मूरु गुणगळ परिणाम गळु ऒन्दे रीतियदागि इरुत्तवॆ. प्रकृति सतत परिणामियाद्दरिन्द आवागलू परिणाम तप्पिद्दल्ल. अन्यथातै इह अन्या परिणतिः - सृष्टि कालदल्लन्तु इवुगळ परिणाम एरुपेरु उळ्ळद्दागिरुत्तदॆ. त्रिगुण गळ साम्यावस्थॆये लय, वैषम्यावस्थॆये सृष्टि,
430
- 377-
[प्रकृतिय परिणामगळु अनन्त
। 2017
बुद्धित्यादिः प्रधाने समपरिणतिरिवनागुधर्मा
द्रव्यष्ट नेषु चान्स् कतिचन कथिताः केचिदध्यक्षसिद्धा अनन्यादर्थनानाद्दुरवगमतया सूक्ष्मवैषम्य भेदै एकैकन चिन्तामिह जहति बुधा निश्चितापेक्षितार्थाः ॥
अनैः कृष्णा एषां द्रव्यता श्रुतिपथविहता- साङ्ख्यरु ई मूरु गुणगळन्नु द्रव्यवॆन्दु हेळिद्दु वेदमार्गक्कॆ विरुद्धवादद्दु. प्रकृतेः क्रियमाणानि गुणै’ ‘प्रकृतीर्गुणसम्मूढाः’ इत्यादि भगवद्गीतॆयल्लि सत्यादिगळु प्रकृतिय गुणगळॆन्दु स्पष्टवागि हेळिदॆ.
-
कुत्रचित्तु उपचारः – `गुणमयी मम माया’ ऎम्ब गीतावाक्यदल्लि मायापदवाच्यवाद प्रकृतियन्नु गुणमय ऎन्दु हेळिद्दु औपचारिक, अवुगळु द्रव्यवादरॆ प्रकृतितत्त्व ऒन्दागदॆ, मूराग बेकागुत्तदॆ. आवाग तत्त्वगळु इप्पत्तारागि तत्त्वगळु २४ ऎम्बुदु तप्पागुत्तदॆ. आद्दरिन्द त्रिगुणगळिगॆ आश्रयवाद द्रव्यवे प्रकृति ॥ १६ ।
प्रकृतियन्नु निरूपिसि, विकृतिगळन्नु निरूपिसुत्तारॆ - बुद्दित्यादिसि, समपरिणतिः इत्येवं प्रधाने आगन्नु धर्माः, अन्यषु द्रव्यषु च अन्य e ई कतिचन कथिताः, केचित् अध्यक्षसिद्धा- महदहङ्कारादि रूपदिन्द आगुव विषम परिणामगळु, प्रळयकालदल्लि अगुव सदृश परि णामगळु, ऎम्ब प्रकृतिय अवस्थाभेदगळू, मत्तु उळिद द्रव्यगळाद काल, नित्यविभूति, धर्मभूतज्ञानगळल्लि आगुव परिणामगळल्लि कॆलवु शास्त्रकवेद्यवु, कॆलवु प्रत्यक्षसिद्धवु.
प्रकृतिय परिणामगळन्नु हिन्दॆये (पुट 15) हेळदॆ. अवुगळु शास्त्रवेद्यगळु. अवरवर धर्मभूतज्ञानदल्लि आगुव कॆलवु बदलावणॆ गळू, भौतिकवाद जगत्तिन कॆलवु स्थूल परिणामगळू प्रत्यक्षसिद्ध.
-
आनात्, अर्थमानात्, सूक्ष्मवैषम्य भेदैः दुरव गमतया इह ऐकै कश्यन चिन्नां निश्चितापेक्षितार्था बुधाः जहति - ई परिणामगळु अनन्तवागिरुवुदरिन्दलू, इवुगळ तिळुवळिकॆ यिन्द फल अत्यल्पवागिरुवुदरिन्दलू, परस्पर अवुगळ सूक्ष्म वैषम्यग ळन्नु तिळियुवुदु श्रमसाध्यवागुवुदरिन्दलू प्रतियॊन्दर विचारवन्नू माडदॆ, अवश्यवागि तिळियबेकाद विषयगळल्लि निष्कृष्टवाद ज्ञानवन्नुळ्ळ
श्लोक 18]
-378-
अद्रव्य सर
[शब्दादिगुणव्यवस्थॆ निरूपणॆ
8
431
शब्दाद्यास्त दक्षप्रतिनियतिजुषस्सर्वत प्रसिद्धा तैरेकप्पादिसङ्ख्यॆर्द्युसवनहुतभारिभूम्यस्समेताः ।
पञ्चीकारादिनैषां विनिमितगुणता वैमनैल्यादिबोधे तद्योगात्र तद्गुणजनिरिति चेनान्यथा तॊपपः ॥१८॥ विद्वांसरु उदासीनरागिरुवरु. इन्तह विचारगळल्लि अनुसरिसबेकाद मूलनियवन्नु हिन्दॆये (पुट 19) हेळिदॆ ॥ १७ ॥
सत्त्व, रजस्सु, तमस्सुगळ विचारवन्नु हेळि शब्दादिगळ विचारवन्नु हेळुत्तारॆ - तत्तदक्षप्रतिनिय जुषः शब्दाद्याः सर्वतस्त्र प्रसिद्धा व्यवस्थितवागि आया इन्द्रियगळिन्द ग्राह्यवागिरुव शब्द, स्पर्श, रूप, रस, गन्धगळॆम्ब अद्रव्यगळु सर्वसम्मतवागिवॆ.
एकद्वादिसङ्ख्यॆ तैः द्युपवनहुतभुग्यारिभूम्यः समेताः -ऒन्दु ऎरडु इत्यादि क्रमदिन्द आ गुणगळिन्द आकाश, वायु, तेजस्सु, जल, पृथिवी इवु कूडिवॆ. शब्ददिन्द कूडिरुवुदु आकाश. शब्द, स्पर्श, वुळ्ळद्दु वायु, शब्द, स्पर्श, रूपवुळ्ळद्दु तेजस्सु, शब्द, स्पर्श, रूप, रसवुळ्ळद्दु जल, शब्द, स्पर्श, रूप, रस, गन्धवुळ्ळद्दु पृथिवि.
हीगॆ गुणव्यवस्थॆ इद्दरू,, एषां विनिमितगुणता नैल्य तादि बोधे पञ्चीकारादिना - ई शब्दादि गुणगळल्लि हॆच्चु कडिमॆगळु आकाशद नैल्यादिगळल्लि कण्डुबरुवुदु पञ्चीकरणदिन्दलू, इतर भूतगळ निबिडसम्पर्कदिन्दलू आगुत्तदॆ. आकाशदल्लि पञ्चीकरणदिन्द निलीबण्णद प्रतीति बरुत्तदॆ ऎन्दु हिन्दॆयू (पुट 57) हेळिदॆ. वाय्यादिगळ गन्धादि प्रतीति पृथिविय भागद सम्पर्कदिन्द बरुत्तदॆ. आदरॆ पञ्च भूतगळिगॆ गुणव्यवस्थॆ सृष्टिक्रमदिन्द तप्पिद्दल्ल.
तद्योगात् तत्र तत्तद्दुणजनिरिति चेत्, अत्र अन्यथा उप पत्तेः न - इतर भूतगळ सम्पर्कदिन्द आया भूतगळल्ले अ गुणगळ उत्पत्तियन्ने एतक्कॆ ऒप्पबारदु ऎन्दरॆ, पञ्चीकरणदिन्दले ‘नीलं नभः’ इत्यादि व्यवहारगळु सरिहॊन्दुवुदादरॆ, सृष्टिक्रमदिन्द सिद्धवाद पञ्च भूतगळ गुण व्यवस्थॆयन्नु कॆडिसबेकाद अगत्यविरुवुदिल्ल । १८ ।
प्राकृतवाद शब्दादि गुणगळिगू, अप्राकृतवाद शब्दादि गुणगळिगू हॆसरु मात्र ऒन्दे हॊरतु ऎरडू ऒन्दुजातीयद्दल्लवॆन्दु प्रतिपादिसु
तमुक्ता कलाप
[शब्दादिगळल्लि प्राकृत मत्तु अप्राकृत ज
432
-379-
कस्तूरीचन्न काद् तद्वच्छ बादयो
[श्लोक 19
समविषमतॆया सम्मतरभादि
त्रिगुणतदधि कद्रव्यनिष्ठा गुणाः स्युः । निष्कष्टे शास्त्र द्रष्ट न कथमपि मिथस्सङ्करनीयः स्वाच्छनाच्छ मानः स्वमिव सुरगुरुं किं न शङ्केत मुग्धं
[शब्द पञ्चभूतगळ गुण
380
e
शब्द नैकेषु युक्ताचित इह पुनः पारिशेष्यं तु मं वायुब स्वभावश्युरसि यतः स्मर्य ते च स्वरात्मा । तारॆ - सौरभादिः करीचम्पकाद् समविषमतॆया सम्मतः `गन्ध’ ऎम्ब आकार समानवागिद्दरू, कस्तूरि मत्तु सम्पिगॆ हूवुगळ गन्धदल्लि वैषम्य सर्वानुभवसिद्ध.
तद्वत् अनि शब्दादयः गुणाः त्रिगुणतदधि कद्रव्यनिष्ठाः सु-अदरन्तॆये ई शब्दादि गुणगळल्लि गुणत्वाकार मात्र समानवागि द्दरू, प्रकृति मत्तु नित्यविभूतियल्लिरुव इवु विलक्षणवागिये इरुत्तवॆ. याव अंशदल्लि साम्य, याव अंशदल्लि वैषम्य ऎन्नुव व्यवस्थॆगॆ कारणवेनु? ऎन्दरॆ, शास्त्रदृष्टा निष्कष्टे, मिथः सङ्करः कथमपि न शङ्कनीयः - प्रकृति मत्तु नित्यविभूतिय गुणस्वरूपादिगळु शास्त्र दिन्द व्यवस्थितवागि सिद्धवागिरुवाग, इवुगळिगॆ साङ्कर्यवन्नु याव युक्तियिन्दलू शङ्किसबारदु. इदन्नु हिन्दॆयू (पुट 240) हेळिदॆ.
3
स्वाच्छ नात् शङ्कमानः, सुरगुरुं स्वमिव मुग्धं किं न शङ्केत स्टेच्छॆयिन्द इवुगळ साङ्कर्य साम्यादिगळन्नु शङ्किसुवुदादरॆ, बृहस्पति मात्र महामेधावन्तनागि हेगिरुत्तानॆ? चेतननादकारण अवनू तन्नन्तॆये मन्दमति ऎन्दु एतक्कॆ शङ्किसबारदु? शास्त्रसिद्ध वाद विषयगळल्लि स्वबुद्धियिन्द चर्चॆ माडबारदॆन्दु तात्पर्य । १९ ।
--
शब्द पञ्चभूतगळल्लू इरुव गुण ऎन्दु समर्थिसुत्तारॆ- शब्द युक्तापि नैकेषु उचितः - शब्दवॆम्ब गुण पञ्चभूतगळल्लू इरुवु दॆन्दु श्रुतिसिद्ध मात्रवल्लदॆ, युक्तियिन्दलू अदे उचितवागुत्तदॆ. “भेरिय शब्द’ नदिय शब्द’ इत्यादि व्यवहारगळे इदक्कॆ प्रमाण.
इह पुनः पारिशेष्यं तु मनं- ई विषयदल्लि परिशेषानु मान श्रुतिविरुद्धवागुवुदरिन्द दुर्बलवागुत्तदॆ. ‘शब्द- न पृथिव्यादि
श्लोक 20]
अद्रव्य सर
433
गालोकादिनीतिं यदिह निजगदुर्यामु नादास्ततोs पि
स्पष्टू भेर्यादिनि यमिति गतिवचो गन्धवद्वि शिष्टे!! गुणः, प्रोत्रदेशावच्छेदेन ग्रहणात्’ ‘किविय ऒळगडॆ शब्द केळिबरु बरुवुदरिन्द शब्द पृथिव्यादि नाल्कु भूतगळ गुणवागलारदु’ ऎम्बुदु अनुमान, शब्द पृथिविय गुणवादरॆ, गुण आश्रयवन्नु बिट्टु बरला रद कारण न्द्रिय अदन्नु ग्रहिसलारदु. आकाशद गुणवादरॆ, शोत्रद ऒळगडॆयल्लि आकाशविरुवुदरिन्द अल्लि हुट्टिद शब्दवन्नु प्रोत्रन्द्रिय ग्रहिसलु शक्य. आद्दरिन्द शब्द आकाशद गुण, उळिद नाल्कु भूतगळ गुणवल्ल ऎन्दु नैयायिकरु हेळुवरु. परिशेषानुमानवन्नु हिन्दॆये(324) निराकरिसिरुवुदरिन्द इदु समर्थनीयवल्ल.
श्रुतिविरोधवन्नू प्रदर्शिसुत्तारॆ- श्रुतिशिरसि वायुः शब्द स्वभावः मितः -
“नमस्ते वायो! त्वमेव प्रत्यक्षं ब्रह्मासि’ ‘वायुवे निनगॆ नमस्कार. नीने प्रत्यक्षब्रह्म’ ऎम्ब उपनिषत्तिनल्लि वायुवे वेदशब्दवॆन्दु हेळिदॆ. स्वरात्मा स्मर्यते च वायुवे षादि स्वरूपवॆन्दु ‘वेणुरन्ध्रविभेदेन भेदः षड्वादिसम्म्मतः । अभेदव्यापिनो वायोः’ - ‘ऒन्दे गाळिये वेणुवाद्यद रन्ध्रगळिन्द हॊरबरुवाग षट्टादिगळॆनिसिकॊळ्ळुत्तदॆ’ ऎन्दु विष्णु पुराणवू हेळुत्तदॆ. आद्दरिन्द शब्द पञ्चभूतगळ गुणवे आगुत्तदॆ.
शब्द आकाशद गुणवादरू, भेरि इद्द आकाशदेशदल्लि हुट्टिद शब्द गुणवाद्दरिन्द अदक्कॆ गमनादिगळ सम्भवविल्लद्दरिन्द शेन्द्रियदिन्द हेगॆ गृहीतवागुत्तदॆ? भेरिगू स्तोत्रक्कू मध्यदल्लि आकाशविरुवुदरिन्द दूरदल्लि हुट्टिद शब्द आकाशदल्लि शब्दद परम्परॆयन्नु हुट्टिसुत्तदॆ. अदु शोत्र देशपर्यन्त बरुवुदरिन्द गृहीतवागुत्तदॆ ऎन्दु हेळिदरॆ, ई सिद्धान्तदल्लू अदे रीति आकाशवन्नु माध्यमवागि ऒप्पुवुदरिन्द भेरिय शब्दवन्नु प्रोत्रन्द्रिय ग्रहिसबहुदॆम्बुदन्नु हिन्दॆये (पुट 55) हेळिरुवुदरिन्द याव अनुपपत्तियू इल्ल.
“शब्द, गन्ध, सूर्यरश्मि इवुगळु प्रसरणशीलगळु’ ऎन्दु यामु नाचार्यरु आत्मसिद्धियल्लि हेळिरुवुदरिन्द, सूर्यरश्मियन्तॆ शब्दवू द्रव्यवॆन्दु गॊत्तागुव कारण, अदु अद्रव्य हेगॆ आगुवुदु? ऎन्दरॆ, यामुनाद्याः इह गन्धालोकादिनीतं यत् निजगदुः, ततो sपि अयं भेर्यादिनिष्टः इति स्पष्टः - भेरि मुन्तादवुगळल्लि
28
434
381-
[बौद्धर शब्द स्वरूप खण्डनॆ]
[20121
सत्यान् सत्यापयन्तः कतिचन चतुरः स्पर्शरूपादिधातून् शब्दं स्वार्हाक्षसिद्धं चतुरधिकरणं प्राहुरेभो नभिन्नं! किं तदाप्रतीते प्रबलविहतितस्सम्मक्य प्रमातः स्वाच्छाद्देशनाया विभवत इति वा वीक्ष शिष्टा विजह्युः ॥ इरुव शब्द नम्म किवियिन्दलू, हूविन गन्ध नम्म मूगिनिन्दलू हेगॆ गृहीतवागुत्तदॆ? ऎम्ब प्रश्नॆगॆ उत्तरवागि, अवुगळिगॆ सूर्यरश्मियन्तॆ प्रसरण इदॆयॆन्दु यामुनाचार्यादिगळु हेळिरुवरु. इदु द्रव्या द्रव्यविचारक्कॆ सम्बन्धपट्टद्दल्ल. इल्लदिद्दरॆ अल्लि हेळिरुव गन्धवू द्रव्य ऎन्दु यामुनाचार्यरिगॆ सम्मतवॆन्नबेकागुत्तदॆ. आद्दरिन्द आ यामुनाचार्यर वाक्यदिन्द, शब्द भेर्यादिगळ धर्म ऎन्दष्टे सिद्धि सुत्तदॆ, द्रव्यत्व अदक्कॆ सिद्धिसुवुदिल्ल.
अद्रव्यक्कॆ आश्रयवन्नु बिट्टु गमनवादरू हेगॆ? ऎन्दरॆ, गति वचः गन्धवत् तद्विशिष्ट - गन्ध अदक्कॆ आधारवाद द्रव्यद सूक्ष्मा वयवगळॊन्दिगॆये प्रसरिसुवन्तॆ, शब्दवू अदक्कॆ आधारवाद वाग्वाद्य वयवगळॊन्दिगॆये प्रसरिसुत्तदॆ. हीगॆ शब्दादिगळिगॆ स्वतन्त्र गमनविल्ल द्दरिन्द अवुगळु. द्रव्यवल्ल, अद्रव्यवे ॥ २०
बौद्धकदेशिगळाद वैभाषिकर पक्षवन्नु निराकरिसुत्तारॆ - कतिचन स्पर्शरूपादिधातून् चतुरः सत्यान् सत्यापयः, शब्दं स्वार्हाक्षसिद्धं चतुरधिकरणं, ए नभिन्न प्राहुः- _कॆल बौद्धरु रूप, रस, गन्ध, स्पर्शगळॆम्ब नाल्कु धातुगळन्नु सत्यवॆन्दु सारुत्ता, शब्द प्रोत्रग्राह्यवॆन्दू, आनाल्कु धातुगळ धर्मवॆन्दू, अधिकरणगळाद धातुगळिन्द भिन्नवल्लवॆन्दू हेळुवरु.
तत् किं भेदाप्रतीतेः, प्रबलविहतितः, सम्म क्य प्रमातः, स्वाच्छ नात्, देशनायाः विभवतो वा? इति वीक्ष शिष्टा विजह्युः आदरॆ, ई अभेद, भेद तोरदिरुवुदरिन्दलॊ, प्रबल प्रमाणबाधितवागुवुदरिन्दलो, प्रसिद्धवाद अभेद व्यवहारदिन्दलो, स्टेच्छॆयिन्द, निम्म गुरुगळ उपदेशद प्रभावदिन्दलो? ऎन्दु विमर्शिसि शिष्टराद विद्वांसरु ई पक्षवन्नु त्यजिसिरुवरु.
लोकदल्लि आधाराधेयभावद अनुभवविरुवुदरिन्द मॊदलनॆय कल्प अनुभवविरुद्द. इदरिन्दले ऎरडनॆय कल्पवू सरियल्ल. सामाना
-
- 22]
382-
अद्रव्य सर
[शब्दक्कॆ गुणत्व समर्थनॆ
435
शब्बॊsवस्था विशेषः श्रुतिभिरभिहितन नैष स्वनिष्ठः प्रोमादेश्वाविभुत्वात् क्वचिदपि न तु तत्सन्निधिस्तद्विदरे ! साक्षादक्षाप्ति साक्षात्यत इति घटवव्य नित्य प्य सारं साध्यात् प्राक्षेत्वसिद्धेर्न हि परमतवन्ना भसं शोत्रमत्र धिकरण्यव्यवहारगळु अभेदक्कॆ प्रमाणवागुवुदिल्लवॆन्दु हेळिरुवुदरिन्द (पुट 370) मूरनॆय कल्पवू सरियल्ल. स्टेच्छॆयिन्द यावुदू सिद्धिस लारदाद्दरिन्द नाल्कनॆय कल्पवू सरियल्ल. केवल निम्म गुरुगळ उप देशवू नाल्कनॆय कल्पदन्तॆये आगुवुदरिन्द ऐदनॆय कल्पवू सरियल्ल. आद्दरिन्द यावरीतियल्लू शब्दरूपादि धातुगळ धर्मवॆम्बुदू, धर्म धर्मिगळिगॆ अभेदवॆम्बुदू समर्थनीयवल्ल । २१ ।
शब्द द्रव्यवन्नुव भाट्टमतवन्नु निराकरिसुत्तारॆ श्रुतिभिः शब्द सि अवस्थाविशेषः अभिहितः - वेदगळल्लि शब्द द्रव्यदल्लि आगुव परिणाम वॆन्दु हेळिदॆ. तेन एषः स्वनिष्ठः न आद्दरिन्द अदु स्वतन्त्रवाद्दल्ल. द्रव्य ऎन्दरॆ स्वतन्त्रवस्तु. द्रव्यवन्नु आश्रयिसिकॊण्डिरुवुदे गुण.
सृष्टि प्रकरणगळल्लि आकाशादि पञ्चभूतगळन्नु मात्र श्रुति हेळुत्त वॆये हॊरतु शब्दद सृष्टियन्नु ऎल्लू हेळिल्ल. “शब्द स्पर्शरूपरस गन्धा मे शुद्ध ना’ इत्यादिगळल्लि गन्धादिगळॊन्दिगॆ शब्दवन्नु हेळिरु वुदु स्पष्ट. आद्दरिन्द शब्द द्रव्यवल्ल, अद्रव्यवे.
सिद्धान्तदल्लि आकाशवू अनित्यवादकारण विभुवल्ल. शब्द पञ्चभूत गळ गुणवादरॆ आकाशविल्लद कडॆयल्लि शब्द केळिबरुवन्तिल्ल ऎन्दरॆ - वोमादेश्चा विभुत्वात् तद्विदरे तु क्वचिदपि तत्पन्निधिः न आकाशादिगळु विभुवल्लद्दरिन्द, अवु इल्लद कडॆयल्लि शब्दवू इल्लदिरुवु दरिन्द याव तॊन्दरॆयू इल्ल. अदु इल्लद परमपददल्लि ई प्राकृत शब्द इल्लदिद्दरू अप्राकृतवाद शब्दवे इरुत्तदॆ.
अनुमानदिन्द शब्दक्कॆ द्रव्यत्ववन्नु साधिसुत्तेवॆ ऎन्दरॆ, साध्यात् प्राक् हेत्वसिद्धः, साक्षादक्षाप्ति साक्षात्यत इति घटवत् द्रव्यं इत्यपि असारं
“शब्द : द्रव्यं, साक्षादियसम्बद्ध ग्राह्यत्वात्, घटवत्’ ‘साक्षात्तागि इन्द्रियसम्बन्धदिन्द ग्राह्यवागुवुदरिन्द शब्द घटदन्तॆ द्रव्यवे? ऎम्ब अनुमानवू, ई अनुमानक्कॆ मॊदलु हेतु सिद्धवागदिरुवुदरिन्द स्वरूपासिद्धवागुत्तदॆ.
436
-383-
[ जैनर शब्द वुद्ध लवाद खण्डनॆ]
[#23
वर्णानां सध्वनामभिडदति हरिद्वाससः पुद्धलत्वं
नाक्कादेस्सिद्ध मेतन्न च तदभिमते कब्बितः शब्द शब्द : 1
चक्षुरादि इन्द्रियगळु घटादिगळन्नु साक्षात्संयोगसम्बन्धदिन्द ग्रहिसुत्तवॆ. घटदल्लिरुव रूपादिगळन्नन्तु संयुक्ताश्रितत्वादि सन्नि कर्ष दिन्द ग्रहिसुत्तवॆ. प्रोतेन्द्रिय शब्दवन्नु साक्षात्सम्बन्धदिन्दले ग्रहिसुत्तदॆ. आद्दरिन्द शब्द द्रव्यवे ऎन्दु आ अनुमानदिन्द साधिसुत्तारॆ.
आदरॆ, शब्द द्रव्य ऎम्बुदु सिद्धवादमेलॆये, अदु साक्षात्तागि इन्द्रियसम्बन्धदिन्द गृहीतवागुव अंश निश्चितवागुवुदु. शब्द अद्रव्य वादरॆ परम्परासम्बन्धवे बरुत्तदॆ. आद्दरिन्द साध्यसिद्धिगॆ मॊदलु हेतु सिद्धवागदप्रयुक्त स्वरूपासिद्धि बरुत्तदॆ. ई अनुमानदिन्दले हेतुसिद्धियन्नु हेळिदरॆ, ई अनुमान सिद्धवादरॆ हेतुसिद्धि, हेतु सिद्धवादरॆ अनुमानसिद्धि ऎन्दु अन्नोन्याश्रय बरुत्तदॆ.
—
शब्द आकाशद गुण, प्रोत्रन्द्रियवू आकाशवे.. आद्दरिन्दले शब्द ग्रहणक्कॆ नैयायिकर समवायवागलि अथवा ई सिद्धान्तद अपृथ क्सिद्धिये सम्बन्धवादरू, अदु साक्षात्सम्बन्धवे आगुत्तदॆ. आद्दरिन्द हेत्वसिद्धादिगळु इल्ल ऎन्दरॆ - अत्र स्तोत्रं परमतवत् न हि नाभसं-ई सिद्धान्तदल्लि नैयायिकरन्तॆ प्रोत्रन्द्रिय आकाशरूप वल्ल. अहङ्कारतत्त्वदिन्दले ११ इन्द्रियगळू उत्पन्नवागुत्तवॆ ऎन्दु हिन्दॆये (पुट 26) हेळिदॆ. आद्दरिन्द ऎल्ल प्रोत्रन्द्रियक्कू शब्दक्कू साक्षात्सम्बन्ध बरुवुदिल्ल; संयुक्ताश्रितत्वरूप परम्परासम्बन्धवे बरु वुदरिन्द हेत्वसिद्धि अथवा अन्नोन्याश्रय अनिवार्यवे. आद्दरिन्द आ अनुमानदिन्द शब्दक्कॆ द्रव्यत्व सिद्धिसुवुदिल्ल ॥ २२ ।
शब्दद विषयदल्लि जैनर वादवन्नु खण्डिसुत्तारॆ. हरिदाससः सध्वनीनां वर्णानां पुद्दलत्वं अभिदधति- नैयायिकर पर माणुवन्तॆ जगत्तिगॆ मूलकारणवाद सूक्ष्मद्रव्यवे ‘पुलि’. ई सूक्ष्मधातुवे ध्वनि मत्तु वर्णात्मक ‘पर्याय’ - परिणामवन्नु हॊन्दुत्तदॆ ऎन्दु दिगम्बरराद जैनरु हेळुवरु.
एतत् अक्षादेः न सिद्धं- प्रत्यक्षादि याव प्रमाणदिन्दलू इदु सिद्धवल्ल. तदभिमते ‘शब्द शब्दः न च तब्बितु अवरु हेळुव
श्लोक
ex 24]
अद्रव्य सर
437
सूक्ष्मद्रव्य हि धर्मः श्रुतिविषयदशालक्षणो दुज
तस्मान्मास्मत्समीक्षामतिपतितुममि शक्कुयुस्तत्ववन्ने ॥
[वर्णनित्यत्व निरास
384-
वर्ष सैर्यं विरुद्दान्वयविरदवति प्रत्यभिज्ञा नियच्छत्
तैवादि व्यञ्जकस्थं भ्रमवशघटितं तत्र कल्पित दिग्वत् । वस्तुविनल्लि ‘शब्द’ ऎम्ब पदवन्नु लोकदल्लि यारू बळसुवुदू इल्ल. “पुल’ ऎम्बुदरल्लि याव प्रमाणवू, लोकव्यवहारवू अनुकूल वागि इल्ल ऎन्दु तात्पर्य. शूत्रग्राह्यवाद पदार्थवे ‘शब्द’ ऎम्बुदे ऎल्लरिगू अनुभवसिद्ध.
इदल्लदॆ, सूक्ष्मद्र हि श्रुतिविषयदशालक्षणः धर्मः कै दुजः - सूक्ष्मवाद यावुदो ऒन्दु द्रव्यदल्ले शोत्रग्राह्यवाद ऒन्दु अवस्थारूपवाद धर्म बरुत्तदॆ ऎन्दिष्टन्नु अवरु ऒप्पलेबेकु तस्मात् अस्मत्समीक्षां अति पतितुं अमी न शक्कु युः - आद्दरिन्द सरियाद नम्म निलुवन्नु इवरु मीरलु साध्यविल्ल ऎन्दे आयितु.
प्रकृति ऎम्ब ऒन्दु सूक्ष्मद्रव्यद परिणामवे ई जगत्तॆल्लवू ऎम्बुदु सिद्धान्त. आ सूक्ष्मद्रव्य स्तोत्रग्राह्यवाद ऒन्दु अवस्थाविशेष वन्नु ताळिदाग ‘शब्द’ ऎन्दॆनिसिकॊळ्ळुत्तदॆ. इष्टंशवन्नु बिट्टु सूक्षावस्थॆ यल्ले अदक्कॆ ‘शब्द’ ऎम्ब हॆसरन्नु कट्टुवुदक्कॆ याव प्रमाणवू इल्ल. इदन्नु हिन्दॆयू (पुट 18) हेळिदॆ.
तद्वत् अन्ने [अस्मत्समीक्षां अतिपतितुं न अलं हीगॆये उळिदवरु यारू नम्म निर्णयवन्नु मीरलाररु. नम्म सिद्धान्तवे दृढवागि उळियुत्तदॆ । २३ ।
शब्द स्वरूपविचारवन्नु मुगिसि, अदर नित्यानित्यत्ववन्नु विमर्शि सुत्तारॆ - विरुद्धान्वयविरहवति वर्ष सैर्यं प्रत्यभिज्ञा निय चैत् – तारत्व मन्दत्वादि विरुद्ध धर्मविल्लद वर्णात्मकशब्द नित्य ऎम्बुदन्नु अदे ‘क’कार इदु’ इत्यादि प्रत्यभिज्ञॆये दृढपडिसुत्तदॆ.
वर्णात्मक, ध्वन्यात्मक ऎन्दु शब्द ऎरडु विध. ध्वन्यात्मकशब्द वायुविन गुण, द्रव्यवल्ल, वर्णात्मकशब्दवन्तु द्रव्य मत्तु नित्य. ऒन्दे ‘क’कारवन्ने ऎल्लरू उच्चरिसुत्तारॆ ऎम्ब व्यवहार लोकदल्लि इदॆ. ‘स एवायु ‘क’कारः’ - ‘अदे ‘क’कार इदु’ ऎम्ब प्रत्यभिज्जॆयु
438
24
[श्लोक
एकाक्षग्राह्यसंवितिनियतिरसि हैञ्जनादाविन स्यात् व्यक्ता स्यात् कार्यताधीर्यदि न निगदितो नैगरस्य नाशः!! सर्वसिद्ध. इदरिन्द ऎल्लाकालदल्लू ऎल्लरू उच्चरिसुव वर्णगळु ऒन्दे ऎन्दु आगुवुदरिन्द, अवुगळु नित्य ऎम्बुदु स्वतस्सिद्धवागुत्तदॆ ऎन्दु मीमांसकरु हेळुत्तारॆ.
-
तीव्रत्व मन्दत्वादि विरुद्ध धर्मगळु ऒन्दे वर्णदल्लि बरलु हेगॆ साध्य? ऎन्दरॆ- व्य कस्लं तैवादि, दिग्वत् भ्रमवशघटितं तत्र कित - व्यञ्जकवाद वायुविनल्लिरुव तीव्रत्व मन्दत्वादिगळु वर्णगळल्लि आरोपितवागि ‘दिक्कि’नन्तॆ तोरुत्तदॆ. वर्ण द्रव्य, विभु, नित्य ऎम्बुदु मीमांसकर पक्ष, विभुवाद वर्णदल्लि ‘पूर्वदिक्किन शब्द’ ‘पश्चिमदिक्किन शब्द’ ऎम्ब व्यवहार बरलु साध्यविल्ल. व्यञ्जकवाद वाय्यादि वस्तुविनल्लि इरुव दिग्विभाग वर्णदल्लि तोरुत्तदॆ ऎन्दे ऒप्प बेकु. इदे न्याय तीव्रत्यादिगळिगू अन्वयिसुवुदरिन्द तीव्रत्यादि गळिन्द वर्णगळल्लि भेद बरुवुदिल्ल.
ऒन्दे ‘क’कारवन्नु ऒब्बनु घट्टियागि उच्चरिसिदागलू, मत्तॊ ब्बनु मॆत्तगॆ उच्चरिसिदागलू ‘तारः ‘क’कारः’ ‘मनः ‘ककार- ’ ऎम्ब व्यवहारविरुवुदरिन्द ऎल्ल ‘ककारगळू ऒन्दागुवुदिल्लवाद्दरिन्द “ककारगळ ऐक्यवू सिद्धिसुवन्तिल्ल. अदर मूलक नित्यत्ववू सिद्धिसुवन्तिल्ल ऎम्बुदु आक्षेपद आशय. ऒब्बनु वेगवागि कुदुरॆयमेलॆ सवारि माडिकॊण्डु होदाग, ‘अवनु वेगवागि होदनु’ ऎन्नुत्तारॆ. कुदुरॆ यल्लिरुव वेग मनुष्यन मेलॆ तोरुत्तदॆ. इदरन्तॆ ई तारत्व मन्दप्प `गळु वायुविन धर्मवे हॊरतु वर्णद धर्मवल्ल. आद्दरिन्द ऎल्ल ‘क’ कारगळू ऒन्दे मत्तु नित्य ऎम्बुदु मीमांसकर वाद. ई आक्षेप मत्तु समाधानवन्नु ‘विरुद्धान्वयविरहवति’ ऎम्ब पद सूचिसुत्तदॆ.
घटादिगळिगॆ व्यञ्जकवागिरुव ऒन्दु दीपवे अल्लिरुव घट, पट मुन्ताद ऎल्ल द्रव्यगळन्नू अभिव्यक्तिगॊळिसुत्तदॆ. इदरन्तॆ वायुविनिन्द वर्ण व्यङ्ग्यवादरॆ, ऒन्दु वायुविनिन्दले ऎल्ल अक्षरगळू ऒन्दे समय दल्लि व्यङ्ग्यवागबेकागुत्तदॆ ऎन्दरॆ, एकाक्षग्राह्य संविकृति नियति रपि हि अञ्जनादाविन स्वात्-‘ऒन्दे इन्द्रियदिन्द ग्राह्यवाद वस्तु गळु ऎल्लवू ऒन्दे समयदल्ले अभिव्यक्तवागुत्तवॆ’ ऎम्ब नियमवू अञ्जनादि न्यायदन्तॆ सरिहॊन्दुत्तदॆ.श्लोक 25]
-385-
अद्रव्य सर
[वर्णा नित्यत्व समर्थनॆ
439
ध्वन्यात्मा वायुभेदः श्रुतिविषयतयापाठि तौतातिता तद्वत् पञ्चाशदेते समकरणतया वर्णिताः किं न वर्णाः ।
विषयगळ अभिव्यक्तिगॆ अञ्जनगळु कारणवादरू, निधियन्नु तोरि सुव अञ्जन पिशाचवन्नु तोरिसुवुदिल्ल. आद्दरिन्द ऒन्दे वायुविनिन्द ऎल्ला अक्षरगळू ऒन्दे समयदल्लि अभिव्यक्तवागबेकॆम्ब नियमवू बरुवु दिल्ल. वास्तविकवागि वर्णगळिगॆ व्यञ्जकवाद वायु कण्ठताल्यादिगळिन्द ऒन्दे रीतियल्लि हुट्टुवुदिल्ल ऎम्बुदु सर्वानुभवसिद्ध. ‘क’वर्गवॆल्लवू कण्ठदिन्द हुट्टिदरू ‘ककारवन्नु उच्चरिसुव विधानवू, ‘ग’कारवन्नु उच्चरिसुव विधानवू ऒन्दे रीतियल्लिरुवुदिल्ल. आद्दरिन्द ऎल्ल अक्षरगळू ऒन्दे समयदल्लि अभिव्यक्तवागुवुदिल्ल.
न
वर्ण
वर्णगळॆल्लवू नित्यवादरॆ ‘ई श्लोकवन्नु काळिदासनु रचिसिदनु’ इत्यादि व्यवहार हेगॆन्दरॆ, कार्यताधीः व्यक्ता स्यात् नित्यवादरू अदर अभिव्यक्ति हॊसदागुवुदरिन्द, अदन्नु काळिदासादिगळु माडुवुदरिन्द आ व्यवहार बरुत्तदॆ. आद्दरिन्द वर्णगळॆल्लवू नित्यवे. यदि - हीगॆन्दरॆ, इदु सरियल्ल. एतक्कॆन्दरॆ, नैगमै अस्य ‘तन्मात्राणि भूतादौ लीयन्ने’ इत्यादिगळल्लि शब्द तन्मात्रगळिगॆ लयवन्नु हेळिरुवुदरिन्द वर्णगळु अनित्यवॆम्बुदु स्पष्ट.
जगत्तिन ऎल्लक्कू सृष्टि मत्तु प्रळय अनिवार्यवागिरुवाग वर्णगळु मात्र नित्यवागिरुत्तवॆ ऎम्बुदु सृष्टि, प्रळयप्रक्रियॆगॆ विरुद्ध. आद्दरिन्द वर्णगळु अनित्यवे आगुत्तवॆ ॥ २४ ।
नाशः निगदितः
शब्द द्रव्यवू नित्यवू आगलारदॆन्दु प्रदर्शिसुत्तारॆ- चौताति ता वायुभेदः ध्वन्याता श्रुतिविषयतया अपाठि कौमारिलरु, वायुविन अवस्थाविशेषवे ध्वनिरूपवाद शब्द, प्रोत्र दिन्द गृहीतवागुत्तदॆ ऎन्दु हेळिरुवरु (पुट 437), ‘कौमारिल’ ऎम्ब पददल्लि इरुव ऎल्ल व्यञ्जनाक्षरगळ स्थानदल्लि ‘त’कारवन्नु सेरिसि, स्वराक्षर गळन्नु हागॆये उळिसिकॊण्डाग ‘कौमारिल’ - ‘चौतातित’ ऎन्दागुत्तदॆ. इदु व्यङ्ग्यमाडुव बौद्धर कुचेष्टॆय कल्पनॆ.
समकरणतया एते पञ्चाशत् वर्णाः तद्वत् किं न वर्णिताः - ध्वनियन्तॆये शौन्द्रियदिन्द गृहीतवागुव ई
440
तत्त्वमुक्ता कलाष
[श्लोक 26
तैवादिर्वण्रधर्मो नियत इति यथादर्शनं स्थापनीयं
स्पर्शाद् चैवमिष्टं तदिह न सुलभा द्रव्यता नित्यता च ।
[वर्णगळु नित्यवादरू वेद नित्यवे
-386-
शब्दा नित्यत्व तोsपि श्रुतियु न विलयः स्यात् क्रमव्यक्ति नीत्या
तन्नित्यत्व च काव्यादिकमपि न कथं नित्यमित्य भ्रुषि । ऐवत्तु वर्णगळन्नु ध्वनियन्तॆये वाय्यादिगळ अवस्थाविशेषगळॆन्दु एतक्कॆ हेळबारदु.? ध्वनि वायुविन अवस्थाविशेष ऎन्दाग अवस्थॆगळु द्रव्यवर्गक्कॆ सेरदकारण अद्रव्यवर्गक्कॆ स्वतः सेरुत्तवॆ. हागॆये अवु अनित्यवागुवुदरिन्द वर्णगळू अनित्यवॆम्बुदु स्वतस्सिद्धवागुत्तदॆ.
आद्दरिन्दले, तैवादिः वर्णधर्मः नियतः इति यथादर्शनं स्थापनीयं - तीव्रत्यादिगळू वर्णगळ धर्मवागिये व्यवस्थितवागि रुत्तदॆ ऎन्दु अनुभवक्कॆ तक्कन्तॆये ऒप्पबेकु.
तीव्रत्यादिगळु अवस्थारूपवाद्दरिन्द, अवुगळन्नु वर्णदल्लि ऒप्पिदरॆ अवस्थाश्रयत्वरूप द्रव्यलक्षण बरुवुदरिन्द वर्ण द्रव्यवे आगबेकागु तदॆ ऎन्दरॆ, स्पर्शाद् च एवं इष्टं-स्पर्शादिगळल्लि तीव्रतादि धर्मवन्नु ऎल्लरू ऒप्पिरुवरु. तुरिचिय स्पर्श तीक्ष्यवागि इरुत्तदॆ. इष्टादरू स्पर्शवन्नु द्रव्यवॆन्दु यारू ऒप्पुवुदिल्ल. तीव्रादिगळु शब्ददल्लि इद्द मात्रक्कॆ अदु द्रव्यवागुवुदिल्ल. आद्दरिन्द तीव्रत्यादिगळु धर्मगळे हॊरतु, अवस्थॆगळल्ल. आद्दरिन्द द्रव्यलक्षण शब्दक्कॆ बरुवुदिल्ल.
तत् इह द्रव्यता, नित्यता च न सुलभा-आद्दरिन्द शब्द द्रव्य मत्तु नित्य ऎन्दु समर्थिसलु साध्यवे इल्ल ॥ २५ ।
वर्ण अनित्यवादरॆ, वेदवू अनित्यवागबेकागुत्तदॆम्ब भयवन्नु परिहरिसुत्तारॆ शब्बानित्यत्व तोsपि क्रमव्यक्ति नीता श्रुतिषु न विलयः स्यात्-शब्द अनित्यवादरू, वर्णगळु क्रमवागिये अभिव्यक्त वागबेकागिरुवुदरिन्द वेदगळ अनित्यत्व बरबेकाद निर्बन्ध इरुवुदिल्ल.
वर्णगळे वेदवल्ल. क्रमदिन्द कूडिद वर्णगळे वेद, वर्णगळु नित्यवादरू, ई क्रम नित्यवागलु साध्यविल्ल. ‘इशेत्वा’ ऎन्दु वेदवन्नु उच्चरिसुवाग ऒन्दॊन्दु अक्षरवागिये उच्चरिसबेकु. ऎल्ल अक्षरगळन्नू ऒन्दे क्षणदल्लि उच्चरिसलु साध्यविल्ल. आद्दरिन्द वर्णगळ जोडणॆरूप वाद वाक्य अनित्यवे आगबेकागुत्तदॆ. ई अंश शब्द नित्यवादरू समान. आद्दरिन्द वर्णगळु नित्यवॆन्दु ऒप्पिदरू वेद नित्यत्वद रक्षणॆयागुवुदिल्ल.
श्लोक 27]
अद्रव्य सर
441
तस्मानिकरूपक्रमनियमवशान्नित्यभावः श्रुतीनां
ईशोs प्यध्यापको नः परमतिचकित्सॆर्वण्र नित्यत्वमुक्तं
तन्नित्यत्व च काव्यादिकमपि नित्यं इति कथं न अभ्युपैषि आनुपूर्वियू नित्यवॆन्दरॆ काळिदासन काव्यादिगळ आनुपूर्वियू नित्य ऎन्दु एतक्कॆ ऒप्पबारदु?
तस्मात् नित्यकरूपक्रमनियमवशात् श्रुतीनां नित्य भाव-आद्दरिन्द वेदद वर्णगळु अनित्यवादरू, आनुपूर्वि बेरॆ बेरॆ. ऒन्दे रीतियल्लि आ आनुपूर्विगळु बरुत्तिरुवुदरिन्द वेदवन्नु नित्यवन्नु तारॆ. वेदद स्वरूपवे नित्यवॆन्दरॆ, घटादिगळिगू ई न्यायवन्न न्वयिसि ‘इवुगळू नित्यवे, अभिव्यक्ति मात्र आगाग बरुत्तदॆ’ ऎन्दू हेळबहुदु. आद्दरिन्द वेदगळु स्वरूपदिन्द अनित्यवे आदरू, अवुगळ अनुपूर्वादि गळु ऎन्दू ऒन्दे रीतियल्लि इरुवुदरिन्द वेद नित्य. काळिदासादि श्लोक गळिगॆ ई न्याय अन्वयिसुवुदिल्लवादुदरिन्द अवु अनित्य.
सृष्टिय आरॆम्भदल्लि ईश्वरनु वेदवन्नु उपदेशिसुवुदरिन्द, आनु पूर्वि ऒन्दे रीतियल्लि इरबेकॆन्नुव निर्बन्दविल्लदकारण वेद हॊसदे आगुत्तदॆ ऎन्दरॆ, ईशोsपि नः अध्यापक ईश्वरनू सह नम्म सिद्धान्तदल्लि उपदेशकने हॊरतु, वेदद कर्तनल्ल. अवनु हिन्दिन वेदद आनुपूर्वियन्नु स्वल्पवू बदलायिसदे ऒन्दे रीतियल्लि उपदेशिसुवु दरिन्द शब्द अनित्यवादरू वेद नित्य ऎम्ब व्यवहार विरुद्धवागुवुदिल्ल.
परं अतिचकितैः वर्णनित्यत्वं उक्तं आदरॆ, ‘वेद अनित्यवागि बिडुवुदल्ल!” ऎन्दु तुम्बा हॆदरिद मीमांसकरु वर्णगळन्नु नित्यवॆन्दु घोषिसिरुवरु. वर्ण नित्यवादरू, अवुगळ आनुपूर्वि अनित्यवे आगबे कागुवुदरिन्द, वर्णनित्यत्व वेदनित्यत्वक्कॆ कारणवागलारदॆम्ब ज्ञान अव रिगॆ इल्ल ऎन्दु हास्यद वचन इदु.
वेद नित्यत्वदल्लि ई सिद्धान्तदल्ले ऎरडु पक्षगळिवॆ. सृष्टिय आरम्भ दल्लि परमात्मनु वेदवन्नु उपदेशिसिद मेलॆ, मत्तॆ प्रळय पर्यन्त आ वेद सूक्ष्मवागि नित्यवागिये इरुत्तदॆ. नावु उच्चरिसिदाग अदु अभि व्यक्तवागुत्तदॆ ऎम्बुदु ऒन्दु पक्ष.
हीगॆ हेळिदरॆ घटादिगळू, रूप रसादिगळू ऎल्लवू स्वरूपतः नित्यवे, आगाग अभिव्यक्ति मात्रवे बरुत्तदॆ ऎन्दू हेळबहुदु. प्रकृति
442
- 387 -
[अनुष्ठाशीतस्पर्श निरूपणॆ
[82 e 27
नैवोष् नापि शीत क्षितिसततगती तत्र तोयादियोगात्
शीतत्वादिप्रतीतिस्तदुपधिकतया तत्रतन दृष्टि । आयुर्वॆदे तुषारो मरुदिति कथनं त्वद्दिराप्यायिकाभि
वृद्धि प्रास् समार्भवति इति परं तट्टिकित्सानिय ॥ द्रव्यवे ऎल्लक्कू कारणवाद्दरिन्द अदु नित्यवाद कारण ऎल्लवू स्वरूपतः नित्यवे ऎन्दु वादिसिदरू, घटादिगळन्नु नित्यवॆन्दु यारू ऒप्पद कारण अवस्थाविशिष्ट रूपदल्ले इवुगळिगॆ अनित्यत्ववन्नु हेळबेकु. ई अंशवू ऎल्लक्कू समान. आद्दरिन्द, वेदद आनुपूर्वि ऒन्दे रीतियल्लिरुवुदरिन्द मात्रवे वेद प्रवाहतः नित्यवे हॊरतु, स्वरूपतः अदु नित्यवल्ल. कॊनॆय पक्ष प्रळय कालदल्लि वेदद लयवन्नु ऒप्पिद मेलॆ, आनु पूर्विय साम्यवे नित्यवॆम्ब व्यवहारक्कॆ कारण ऎन्दे ऒप्पबेकागिरुवु दरिन्द, प्रतियॊन्दु वेदोच्चारणॆयल्लू इदे न्यायवन्नु ऒप्पबहु दाद कारण, सृष्टिय आरम्भदिन्द प्रळयदवरॆगॆ स्वरूपतः ऒन्दे वेदवे इत्तु ऎन्नुवुदु अर्थहीन ऎम्बुदु ऎरडनॆय पक्ष । २६ ।
शब्दद विचारानन्तर, स्पर्शदल्लि विशेष विचारवन्नु हेळुत्तारॆ. अदरल्लि, उष्ण स्पर्श मत्तु शीतस्पर्श ऎरडर अभाववे ‘अनुष्ठा शीत स्पर्श’, अतिरिक्त गुणवल्ल ऎन्नुव शङ्कॆयन्नु परिहरिसुत्तारॆ - क्रिति सततगति नैव उष्ण, नापि शीत् पृथिवि मत्तु वायु उष्णवू अल्ल, शीतवू अल्ल; अनुष्ठाशीत, उष्ण मत्तु शीतर्स्पशद अभाववे अनुष्ठाशीतस्पर्शवादरॆ, आकाशदल्लू स्पर्श काणबेकागुत्तदॆ. आद्दरिन्द अनुष्ठाशीतस्पर्श केवल अभाव रूपवल्ल, अतिरिक्त गुणवे.
तत्र तव दृष्टः शीतत्वादिप्रतीतिः तदुपधिकतया-जल दल्ले शीतस्पर्शवू, अग्नियल्ले उष्ण स्पर्शवू कण्डु बरुवुदरिन्द पृथि व्यादिगळल्लि शीतस्पर्शादिगळु जलादि सम्पर्कदिन्द औपाधिकवे आगुत्तवॆ.
8
आयुर्वेदे तु आप्यायिकाभिः अग्निः ‘मरुत् तुषार इति कथन-आयुर्वेददल्लन्तु वायुविगॆ आप्यायकवागि जल अगुवु दरिन्द वायुवन्नु शीत ऎन्दु हेळिदॆ. इदरिन्द वायुविगॆ शीतस्पर्श सिद्धिसुवुदिल्ल. तत् समादैति वृद्धि ह्रास् भवतः इति चिकित्सा निय परं-अदू सह ‘समानगुणदिन्द समानगुण बॆळॆयुत्तदॆ,
श्लोक 28]
-388
अद्रव्य सर
[उष्ण स्पर्शादिगळ व्यवस्थॆ]
443
स्यादुष्टः कृष्णवर्त्मा सलिलमपि तथा शीतमस्तु प्रकृता स्पर्शोन्यूsष्यत्र दृष्टस्सतु भवतु रुमाक्षिप्त लावण्यनक्षेत् मैवं संस्पष्टवन्नू पधिनियततया तद्विवेकस्य युक्त प्रायश्चितो भवेतिप्रकृतिकमपि ताहकादिरोधात् ॥ २८ ॥ विषम गुणदिन्द नशिसुत्तदॆ’ ऎम्ब नियमदिन्द चिकित्सॆय व्यवस्थॆगागि मात्र अदन्नु हेळिरुवुदे हॊरतु पञ्चभूतगळ गुण व्यवस्थॆयन्नु हेळुवुदक्कागि अदु बन्दिल्ल. आद्दरिन्द पृथिवी मत्तु वायुविगॆ अनुष्ठा शीतस्पर्श ऎम्बुदे निश्चय ॥ २७ ।
-
उळिद स्पर्शगळन्नु हेळुत्तारॆ - कृष्णर्वा प्रकृत्या उष्ण स्यात् - अग्नि सहजवागि उष्ण स्पर्शवुळ्ळद्दागिरुवुदु. तथा सलिल मसि प्रकृत्या शीतं अस्तु हीगॆये जलवू सह सहजवागिये शीत स्पर्शवुळ्ळद्दागिरुवुदु.
शीत मत्तु उष्णस्पर्शद ई व्यवस्थॆ सरियल्लवॆन्दु शङ्किसि परिहरिसु तारॆ-अत्र अन्नो पि स्पर्शः दृष्ट- - ई ऎरडरल्लू बेरॆ स्पर्शवू कण्डु बरुत्तदॆ. जलवन्नु कायिसिदाग उष्णवागुत्तदॆ. अग्नियू ‘शीतो भव हनूमतः’ `नीनु हनुमननिगॆ शीत स्वभावदवनागु’ ऎम्ब कडॆयल्लि शीतवागित्तु. सतु रुमा क्षिप्तलावण्यवत् भवतु - अदन्तु उप्प भूमियल्लिट्ट मरद तुण्डु उप्पागुवन्तॆ आगबहुदु. अन्दरॆ अग्नि मत्तु जलवे अन्तह परिणामवन्नु हॊन्दलि! स्पर्शगळ व्यवस्थॆबेकागिल्ल.
चेत्-हीगॆन्दरॆ, संस्कृष्टवन्नू पधिनियततया तद्विवेकस्य युक्तः, मैवं अदर जॊतॆयल्लि कूडिद वस्तुगळ उपाधियिन्दले आ शैत्य उष्णादिगळु आगुवुदरिन्द अदु युक्तवल्ल. अवु औपाधिकवे.
C
- शीतो भव’ इति प्रकृतिकनसि प्रायः तत्साहकादि रोधात् - श्री रामायणदल्लि कण्डुबरुव शीतो भव हनूमतः’ इत्यादिगळिगू अग्नियल्लि सुडुव शक्तिये होगित्तु ऎन्दर्थवल्ल. हागॆ दल्लि आ अग्नियिन्द लङ्कॆयन्नु सुडलु साध्यविरलिल्ल. सीतॆय पातिव्रत्यद महिमॆयिन्द, हनुमन्तनिगॆ अदर उरि, वेदनॆ मुन्तादवु आगुत्तिरलिल्ल ऎन्दिष्टु मात्रवे आ प्रकरणद तात्पर्य. आदुदरिन्द ई स्पर्शगळु अम्म वस्थितवादवल्ल, व्यवस्थितवादवे । २८ ।
444
389 -
[पञ्चभूतगळ वर्ण व्यवस्थॆ]
e
(श्लोक 29
तथाद्
पीता भूः श्वेतम मै हुतवहपवन् रक्त
नीलेति क्यापि शिष्यं तदिह न नियतां वर्णसत्तां ब्रवीति । ध्यानार्थं मन्द्रवर्णॆष्टिव कथितमिदं
मनात् ह्यरूप् पीतै काव्यं भुवोsक्षश्रुतिहतमथ ताचुरी सास्तु मा वा । [ पाकजरूपादि निरूपणॆ
390 -
कृष्णा मान्नासिसुः कां तदिह न विरहं वक्ति रूपाराणां
प्रत्यक्षादेर्विरोधात्पचनविषवितं स्पर्शगनादि चास्यात
8 1
स्पर्शानन्तर रूप विषयदल्लि विशेषवन्नु हेळुत्तारॆ. पीता भूः पृथिवि हळदियागिरुत्तदॆ. श्वेतं अम्भः जल बॆळ्ळगॆ इरुत्तदॆ. -हुतवहपवन् रक्त-अग्नि कॆम्पागियू, वायु कन्दु बण्ण ब्लागियू इरुत्तदॆ. तथादौ नीला हागॆये आकाश कप्पागिरुत्तदॆ. -इति कापि शिष्ट ऎन्दु मन्म शास्त्रादिगळल्लि हेळिदॆ. तदिह नियतां वर्णसत्वां न ब्रवीति आ हेळिकॆयु पञ्चभूतगळिगॆ वर्णगळ व्यवस्थॆ यन्नु हेळुवुदिल्ल. मत्तॆ एतक्कॆ हेळिरुवुदॆन्दरॆ, ध्यानार्थं, मन्न वर्णव इदं कथितं-अक्षरगळिगॆ वर्णविल्लदिद्दरू मन्त्रद अक्षरग ळल्लि वर्णगळन्नु ध्यानक्कागि हेळिरुवन्तॆ इदन्नू ध्यानक्कागि हेळिरुवरु,
एतक्कॆन्दरॆ, मनात् हि अरू_आकाश मत्तु वायु रूपरहितवॆन्दु प्रसिद्धवष्टॆ! भुवः पीतै कां अक्षश्रुतिहत पृथिवियल्लि हळदि ऒन्दे इरुवुदॆम्बुदु, प्रत्यक्ष मत्तु ‘यतृप्तं तद स’ ‘पृथिविगॆ कप्पुबण्ण’ ऎम्ब श्रुतिगॆ विरुद्ध. अथ तत्पाचुरी, सा अस्तु मा ना!‘पृथिवियल्लि हळदिबण्ण हॆच्चागिदॆ’ ऎम्ब कारणदिन्द आ मन्मशास्त्र वचन बन्दिरबहुदॆन्दरॆ, अदरल्लि नमगॆ अक्करॆयिल्ल. पृथि विगॆ हळदि ऒन्दे बण्ण ऎम्बुदन्नु नावु ऒप्पुवुदिल्ल । २९ ।
O
的
“यकृष्णं तदन्न स्य’ ऎन्दु हेगॆ युक्तवागुवुदु? ऎन्दरॆ, विगॆ कप्पु बण्णवन्नु श्रुति हेळिदॆ.
पृथिविगॆ कप्पु बण्णवन्नु मात्र हेळिद्दु तां कृष्णां आन्नासिषुः-पृथि तदिह रूपाराणां निरहं न
वक्ति-आदरॆ आ वाक्य पृथिवियल्लि बेरॆ बण्णगळिल्लवॆन्दु हेळुवुदिल्ल. एत क्कॆन्दरॆ, प्रत्यक्षादेः विरोढात् - प्रत्यक्ष मत्तु युक्तादिगळिगॆ इदु विरुद्ध. श्रुतिय प्रत्यक्षक्कॆ विरुद्धवादुदन्नु हेळुवन्तिल्ल.
श्लोक30 ]
अद्रव्य सर
पाथस्तेजोविशेषे सुरति वसुमतीभाग
वर्णबेदः
न हमृति क्यापि दृष्टं विपरिणतगुणं पाकसंस्कारःs पि
391
(अतिरिक्त चित्ररूप निराकरणॆ
445
आरं रूपभेरवयवनियश्चित मत्तु रूपं
काणादाः कल्पयन्तः कै तदिति कथॆयंशतस्तक! नांशेषतत्तदिष्टु न च तदभिहितः कश्चिदंशीति तूक्त
स्वाधारव्यापकत्वं सुगममिह तथा स्पर्शगनादिचैत्रं ॥ गुणगळ विचारदल्लि, पृथिविगू, इतर भूतगळिगू इरुव विशेष वन्नु हेळुत्तारॆ असाः स्पर्शगनादि च पचनविषमितं ई पृथिवि यल्लू पाक विशेषदिन्द स्पर्श गन्धादिगळु बदलागुत्तिरुत्तवॆ, ऒन्दे रीतियल्लि इरुवुदिल्ल. पाथस्तेजोविशेष वसुमतीभागतः वर्णभेदः स्पुरति नीरु मत्तु कॆलवु तेजस्सुगळल्लि पृथिविय सम्पर्क दिन्दले बेरॆ बण्णगळु काणिसुत्तवॆ. अवु सहजवल्ल, औपाधिक. पृथिवि यल्लि बण्णद बदलावणॆगॆ पाकवे कारण, अदु औपाधिकवल्ल. ‘पाक ऎन्दरॆ विलक्षणरीतिय अग्नि सम्बन्ध.
जलदल्लू बेरॆ बण्णद तोरिकॆगॆ पाकवे कारणवागलि! इदन्नु औपा धिकवॆन्दु एतक्कॆ हेळबेकॆन्दरॆ अम्भः पाकसंस्कारतोsपि विपरि णतगुणं कापि न हि दृष्टं नीरु ‘पाक’ विशेषदिन्दलू बेरॆ बण्ण ताळुवुदन्नु नावॆल्लू नोडुत्तिल्ल. पृथिविय भागद सम्पर्कदिन्दले नीरिनल्लि बण्ण बदलागुवुदु सर्वानुभवसिद्ध. आद्दरिन्द पृथिवियल्लि मात्र पाक’ उण्टु. उळिद कडॆयल्लि बदलावणॆ औपाधिक 1 ३० ३
चित्ररूपवॆम्ब अतिरिक्त रूपवन्नु वैशेषिकरु ऒप्पुवरु. इदन्नु खण्डिसुत्तारॆ अवयवनियः रूपभेद्रॆ आर० तु चित्रं
- अन्यत् रूपं कल्पयन्तः काणादाः, अंशतः तद्विक तत् कै इति कथयन्नु आया अवयवगळल्ले व्यवस्थितवागिरुव अनेक रूप गळिन्द हुट्टिद चित्ररूप अतिरिक्त बण्णवे आगुत्तदॆ ऎन्दु समर्थिसुव वैशेषिकरु, आ बण्ण प्रत्येक अवयवगळल्लि इरुवुदॆ? ऒट्टु अवयवि यल्लि इरुवुदॆ ऎन्दु विकल्पिसिदरॆ, सरियाद उत्तरवन्नु कॊडबेकु.
अंशेषु एतत् न तदिष्ट प्रत्येकवाद अवयवगळल्लि आया बण्णवे व्यवस्थितवागिरुवुदरिन्द अवुगळल्लि चित्रबण्णवन्नवरू ऒप्पलिल्ल.
446
-392-
[अतिरिक्त स्नेहसद्भाव पक्ष
[2131
स्नेहः प्रत्यक्षसिद यदुपधिरुदके स्निग्ध धीस्सद्रवात्
तोयाच्चातिरिक्तः क्वचिदिह यदसौ भाति ताभ्यां विनापि!
8
प्रत्येकविल्लदिद्दरू, अवयवगळिगिन्तलू अवयवि अतिरिक्तवाद्दरिन्द अव दवियल्ले चित्रबण्ण इरुत्तदॆ ऎन्दरॆ, तदभिहितः अंशी कश्चित् न च इति तु उक्तं अवरु हेळुव, अवयवातिरिक्तवाद अवयव यावुदू इल्लवॆन्दु हिन्दॆये (पुट 25) हेळिदॆ. आद्दरिन्द ई पक्षवू सरियल्ल. इदल्लदे, अवयवगळ बण्णवे अवयवि बण्णक्कॆ कारणवागुवुदरिन्द, अवयवगळल्लि इल्लद चित्रबण्ण अवयविगॆ बरलू साध्यविल्ल.
‘रूप’ व्याप्यवृत्तियाद गुण, अन्दरॆ ऒन्दु वस्तुविनल्लि संयो गादिगळन्तॆ ऎल्लो ऒन्दु कडॆयल्लि मात्र इरुव गुणवल्ल. चित्ररूपवन्नु ऒप्पदिद्दरॆ, पटदल्लि याव रापवू व्याप्यवृत्तियागिरलु साध्यविल्ल. अथवा पट रूपरहित ऎन्दु हेळबेकु. इदु अनुभव विरुद्ध. आदुद रिन्द चित्ररूपवनु ऒप्पलेबेकु ऎन्दरॆ, इह स्वाधारव्यापकत्वं सुगमं अवयवगळिगिन्तलू अवयवि अतिरिक्त ऎन्दागले ई दोष बरुत्तदॆ. अतिरिक्तवाद अवयवि इल्ल ऎन्नुव ई सिद्धान्तदल्लि, आया रूप गळु आया अवयवगळल्लि व्याप्यवृत्तियागिये आगुत्तवॆ. अतिरिक्तवाद अवयवि इल्लदुदरिन्दले, पट रूपशून्यवागबेकागुत्तदॆ. आक्षेपक्कू, अवकाशविल्ल.
ఎంబ
तथा स्पर्शगण्णादि चैत् हीगॆये अनेक विध स्पर्श, मत्तु गन्धगळन्नुळ्ळ अवयवगळिन्द हुट्टिद वस्तुविनल्लू चित्रस्पर्श चित्रगन्ध मुन्तादवुगळू सिद्धिसुवुदिल्ल. वैशेषिकरु चित्रगन्धादिगळन्नु ऒप्पुवु विल्ल. अन्दमेलॆ चित्ररूपद आवश्यकतॆयू इरुवुदिल्ल १३१ ॥
रसद विचारदल्लि हेळबेकाद हॊस विषय यावुदू इल्ल. हीगॆ शब्द, स्पर्श, रूप, रस, गन्धगळ विचार मुगियितु. वैशेषकरिगॆ सम्मत वाद उळिद गुणगळ विचारवन्नु हेळुत्ता, ‘स्नेह’ ऎम्ब गुणवन्नु विम र्शिसुत्तारॆ- स्नेहः प्रत्यक्षसिद्धः, उदके यदुपधिः स्निग्ध धी- नीरिनल्लि अण्टिसुवशक्ति कण्डुबरुवुदरिन्द स्नेह प्रत्यक्षसिद्धवे आगुत्तदॆ.
धूळन्नु उण्डॆमाडुव गुणवे स्नेह. इदु अतिरिक्त गुण, जल मात्रवृत्ति ऎन्दु वैशेषिकरु हेळुत्तारॆ. जलदल्लिरुव द्रवत्ववॆम्ब गुण
श्लोक 33]
अद्रव्य सर
447
सौवर्णादिद्रवाणां न च भवति यतः पांसुसङ्ग्राहकत्वं
पर्यायानुक्तिरस्मिन् भवति विषमता चेति केचिद्द ण ॥
[अतिरिक्त स्नेह निराकरणॆ पक्ष
-393-
ऎन्दरॆ,
अन्नो स्नेहं तु रूपं किमपि निजगदुः स्निग्धवर्णोबाधात् दृष्ट त्वात् दुजं तद्भवति खलु भिदा क्यापि गादिकेsपि । अथवा जलत्वजातिये अण्टिसुव कार्यक्कॆ कारणवागलि! सः द्रवात्, तोयत्याच्च, अतिरिक्त; यदस् इह कैचित्
ई स्नेह द्रवत्ववॆम्ब गुणक्किन्तलू, जलत्य आगुत्तदॆ. एतक्कॆन्दरॆ, द्रव मत्तु स्नेहद व्यवहारविरुत्तदॆ.
ताभ्यां विनाsपि भाति . ऎम्ब जातिगिन्तलू बेरॆये
जलत्व इल्लद कडॆयल्लू
इदन्नु विवरिसुत्तारॆ यतः सौवर्णादिप्रवाणां पांसु
सङ्ग्राहकत्वं न च भवति
वुदक्कॆ आगुवुदिल्ल.
करगिद चिन्नदिन्द मण्णन्नु उण्डॆ माडु
सुवर्णादिगळल्लि द्रवत्वविद्दरू अण्टिसुव शक्ति इरुवुदिल्ल. रत्नादि गळ प्रभॆयल्लि जलत्वविल्लदिद्दरू ‘स्निग्धवर्ण’ ऎन्दु स्नेहद व्यवहार इरुत्तदॆ. आद्दरिन्द द्रवत्व मत्तु जलत्वक्किन्तलू स्नेह अतिरिक्तवे.
अस्मिन् पर्यायानुक्तिः स्नेहदल्लि द्रवत्व पदवन्नु यारू प्रयोगिसुवुदू इल्ल. स्नेहविल्लदॆ द्रवत्व सुवर्णदल्लू, द्रवत्वविल्लदॆ स्नेह रत्नादिगळ प्रभॆयल्लू व्यवहारसिद्धवागिरुत्तदॆ. विषमता च भवति-द्रवत्वदल्लि वैषम्यविद्दरू स्नेहदल्लि वैषम्य इरुवुदिल्ल. स्नेह दल्लि वैषम्यविद्दरू द्रवत्वदल्लि वैषम्यविरुवुदिल्ल. आद्दरिन्द ऎरडू सह पर्यायवल्ल. इति केचित् सृण आद्दरिन्द स्नेह अतिरिक्तवॆन्दु कॆलवरु हेळुत्तारॆ ॥ ३२ ।
स्नेहद विषयदल्लि पक्षान्तरवन्नु प्रतिपादिसुत्तारॆ अन्नो तु स्निग्ध वर्णोक्ष्यबाधात् स्नेहं किमपि रूपं निजगदु-बेरॆ कॆलवरु ‘स्निग्धवर्णः’ ‘रामनु स्निग्धवाद बण्णवुळ्ळवनु’ इत्यादि रामायणद प्रयोगदिन्द स्नेह ऎम्बुदु ऒन्दु विधवाद रूपवे ऎन्दु हेळिरु वरु. दृष्ट स्पात् तत् दुजं हिन्दॆ हेळिद रत्नादिगळ बण्णद अनुभवदिन्द ‘स्नेह’ रूपविशेष ऎम्बुदु स्पष्ट. इन्तह लोकानुभव वन्नु तळ्ळिहाकलु साध्यविल्ल.
448
[30134
अप्पादेः पांसुसङ्ग स्सु गममिदमयस्कान्त जात्यादिनीत्या
न हन्यत्र कृष्णं न च न दृढमितं पार्थिवे पिच्छिलत्वं ॥
- 394
-
[द्रवत्वगुण विमर्शॆ]
मासृण्यादिप्रभेदोपहितगुरुतया, बादिनिमाभिमुख्यं माषह्यादिराशॆ भवति च पतने तादृशं तारतम्यं।
शुक्लादि बण्णगळिगू ई स्नेहक्कू तुम्बा वैलक्षण्यविरुवुदरिन्द इदु रूपविशेष हेगागुवुदु? ऎन्दरॆ, गद्दादिकेsपि काsपि भिदा भवति खलु-कस्तूरि चम्पकादिगळ गन्धादि गुणगळल्लू परस्पर अत्यन्त वैषम्य कण्डुबरुवुदष्टॆ ! इदरन्तॆ रूपदल्लू इन्तह वैषम्यविरबहुदु.
स्नेह ऎम्ब गुणवे इल्लदिद्दरॆ नीरिनिन्द मण्णु उण्डॆयागुवुदा दरू हेगॆ? ऎन्दरॆ, अप्पादेः पांसुसङ्ग-मण्णु उण्डॆया गुवुदक्कॆ जलवे स्वतः कारणवागबहुदु. अथवा स्नेह अतिरिक्त गुणवल्ल, रूप विशेषवे, ऎन्दु मात्रवे नावु हेळिदेवॆ हॊरतु आ पदार्थवे इल्लवॆन्दल्ल. आद्दरिन्द नीरिनल्लि स्नेहवॆम्बुदु इरुवुदरल्लि अड्डि एनू इल्ल.
रूपविशेषवे ‘स्नेह’वादरॆ, उळिद कडॆयल्लू उण्डॆ माडुव कार्य आगबेकागुत्तदॆ ऎन्दरॆ, इदं अयस्कान्त जात्यादिनीत्या सुगमं अयस्कान्त कब्बिणवन्ने आकर्षिसुवन्तॆ, ऒन्दॊन्दु वस्तुविन शक्ति विलक्षणवागिरुव कारण, नीरिनल्लिरुव स्नेहवे ‘पिण्डी भावक्कॆ कारण, उळिद कडॆयल्लिरुवुदल्लवॆन्दु सुलभवागि तिळियबहुदु. तत्र अन्यत् न हि कृ-अयस्कान्तदल्लि हॊसदागि अतिरिक्त गुणवन्नु यारू ऒप्पु वुदिल्लवष्टॆ! पार्थिवे पिच्छलत्वं दृढमितं न च न कॆलवु पार्थिव द्रव्यगळल्लू स्नेह स्पष्टवागि कण्डुबरुत्तदॆ ऎम्बुवन्नु अल्लगॆळॆयलू साध्यविल्लवष्टॆ! आद्दरिन्द स्नेह अतिरिक्त गुणवू अल्ल, जलमात्रवृत्तियू अल्लवॆम्बुदु इवर वाद । ३३ ।
द्रवत्व ऎम्ब गुणद विचारवन्नु हेळुत्तारॆ - मातृण्यादिप्रभॆ दोपहितगुरुतया अबादिनिमाभिमुखत्वं
नुणुपिनॊन्दिगॆ
कूडिद गुरुत्वदिन्दले जलादिगळल्लि ‘हरियुवुदु’ ऎम्ब कार्य नडॆयु वुदरिन्द, द्रवत्व ऎम्बुदू अतिरिक्त गुणवल्ल.
माषह्यादिराज् पतने तादृशं तारतम्यं च भवति उद्दु मत्तु बत्तद काळु मुन्तादवुगळल्लि नुणुपु मुन्तादवुगळ तारश्लोक 35]
e
अद्रव्य सर
449
किञ्चादृष्टानप्तिर्ज्वलनपवनयोर्न क्रियायान्तास्मिन् इत्येकेsन्य तु कृष्णा गुणमधिकमुशादिमस्य हेतुं ॥
[सांसिद्धिक द्रवादि निरूपणॆ
-395-
तोये दृष्टं स्वभावाथ् तकनकमुखे पाकजन्यं द्रवत्वं तैला नैव पाकानुगम इति भवेत्तादृशाबंशप्तिः । तम्यदिन्द उरुळिकॊण्डु हरियुवुदरल्लि तारतम्य प्रत्यक्षसिद्धवे आगिदॆ. उद्दिनकाळु बत्तद काळिगिन्त नुणुपागिरुवुदरिन्द नॆलदल्लि शीघ्रवागि उरु ळुत्तदॆ. इदरिन्द नुणुपु मत्तु भार ऎरडे हरियलु कारणवागुवुद रिन्द द्रवत्व ऎम्ब अतिरिक्त गुणद आवश्यकतॆ इल्ल.
किञ्च ज्वलनपवनयोक्रियायां च अदृषान्यकृप्तिः न, तथा अस्मिन्-अग्नि मत्तु वायुविन क्रियॆयल्लि अदृष्टक्किन्तलू बेरॆ कारणवन्नु ऒप्पदन्तॆ जलदल्लू हरियुवुदक्कॆ अदृष्ट विशेष कारणवागलि!
अग्नि ऊर्ध्वमुखवागिये ज्वलिसुत्तदॆ. वायु अड्डवागिये चलि सुत्तदॆ. इदक्कॆ अदृष्टविशेषवे कारण ऎन्दु वैशेषिकरु हेळिरुवरु. अदे न्यायवे प्रकृतदल्लू इरलि! इत्येके ऎन्दु कॆलवरु हेळुवरु.
अन्य तु आदिमष्यन हेतुं दृष्टा अधिकं गुणं उश मत्तॆ कॆलवरन्तु ‘आद्यननासमवायिकारणं द्रवत्वं’ -‘मॊट्टमॊदल नॆयदागि हरियुवुदक्कॆ कारणवागि इरुवुदु द्रवत्व’ ऎम्बुदन्नु लोक दल्लि कण्डु द्रवत्व अतिरिक्त गुण ऎन्दु ऒप्पिरुवरु.
सिद्धान्तदल्लि ऒट्टु अद्रव्य हत्तु विधवॆन्दु १५नॆय श्लोकदल्लि हेळिदॆ. आदरॆ १७नॆय श्लोकदल्लि अद्रव्यवर्गद अवान्तर भेदगळन्नु ऎणि सलु साध्यविल्ल ऎन्दू हेळिदॆ. समष्टि सृष्टिय दृष्टियिन्द अद्रव्यगळु हत्तु ऎन्दु हेळिदरू व्यष्टि सृष्टियल्लि विचित्रवाद विविध परिणामगळू, गुणगळू द्रव्यगळल्लि कण्डु बरुवुदरिन्द इवुगळु अनन्तवागुत्तवॆ ऎन्दु समन्वय पडिसिकॊळ्ळबेकु. अल्लिन सर्वार्थसिद्धियल्लि ई अंश स्पष्टवागिदॆ. आद्दरिन्द आचार्यरु ‘चिन्ता साफल्यमान्यात् श्रम बहुळतया तत्र तज्ञरुदासि” (पुट 19)ऎम्ब न्यायवन्ने अनुसरिसिरुवुदु स्पष्ट ॥ ३४ ।
e
द्रवत्व अतिरिक्त गुणवागलि, अथवा आगदिरलि! अदरल्लि प्रत्यक्ष सिद्ध वाद विभागवन्नु यूरू तळ्ळिहाकलु साध्यविल्लदुरिन्दद अदन्नु ईग हे ळुत्तारॆ - तोये स्वभावात् द्रवत्वं दृष्टं – जलदल्लि सहज
29
450
[श्लोक 36
भभावाद्यनर्ह यदुत कणभुजा सूत्रितं तैजसत्वं
हैनादिष्ट भौमावयवनयविदामित्थ मेतन्न हृद्यं ॥
[अतिरिक्त गुरु निराकरणॆ
- 396 -
पातस्तुन्नु भूमोः पवनदहनयोस्तिर्यगूर्ध्वप्रवृत्ता पाते भेदात् पलादिप्रतिनियतिरसि ह्यंशवैषम्यतः स्यात् । वाद द्रवत्वविरुवुदु. इदन्नु ‘सांसिद्धिक द्रवत्व’ ऎन्नुवरु. मृत कनकमुखे साकजन्यं द्रवत्वं तुप्प मत्तु चिन्न मुन्तादवुगळल्लि अग्निय सम्बन्धदिन्द आगुव द्रवत्वविरुवुदु. इदु ‘नैमित्तिकद्रवत्व’,
तैलाद् पाकानुगमः नैव इति तादृशाबन्त कृप्तिः भवेत्–ऎण्णॆ मुन्तादवुगळल्लि अग्नि संयोगदिन्द आगुव द्रवत्वक्कॆ प्रसक्तियिल्लद कारण, अल्लि अन्तह जलांशद सम्बन्धदिन्दले द्रवत्व इरुवुदॆन्दु निश्चयवागुत्तदॆ.
भभावादनर्ह तैजसत्वं कणभुजा यदुत सूत्रितं एतत् हैनादि ष्टभौमावयवनयविदां इत्थं न हृद्यं ऎष्टु सुट्टरू भस्मवागद चिन्न मुन्तादवुगळु तेजः पदार्थवॆन्दु कणादरु तम्म वैशेषिक सूत्रदल्लि हेळिद्दरू, चिन्नदल्लि सेरिरुव पृथिवि भागवु तीव्र अग्निसंयोगदिन्द नाशवागदे इरुवुदन्नु तिळिदवरु अदन्नु ऒप्पुवुदिल्ल.
चिन्नदल्लि भारवू, हळदि बण्णवू कण्डुबरुवुदरिन्द, तेजस्सिगॆ अवु इल्लद कारण पार्थिवभाग चिन्नदल्लि इदॆ ऎन्दु ऒप्पलेबेकु. तीव्रवाद अग्नि संयोगविद्दरू आ भाग नाशवागुवुदिल्ल. पार्थिव द्रव्यगळल्ले, कॆलवु शीघ्रवागि भस्मवागुत्तवॆ. मत्तॆ कॆलवु तडवागि भस्मवागुत्तवॆ. मत्तॆयू कॆलवु भस्मवागुवुदे इल्ल ऎम्ब तारतम्यवन्नु ऒप्पबेकु. आद्दरिन्द चिन्न पार्थिववे, तैजसवल्ल. इदन्नु हिन्दॆये (पुट - 13) हेळिदॆ ३५
3
गुरुत्ववॆम्ब गुणवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ -अष्टुभूम्यः पातः पवनदहनयोः तिर्यगूर्ध्व प्रवृत्ता तुल्यः – जल मत्तु पृथिवि यल्लि ‘बीळुवुदु’ ऎम्ब क्रियॆ, वायुविन तिर्यगृतिगू, अग्निय ऊर्ध्व ज्वलनक्कू समानवे आगिदॆ. अग्निय ऊर्ध्व ज्वलदक्कॆ अदृष्टवे कारणवादरॆ, ‘पतन’क्कू आदृष्टविशेषवे कारणवागबहुदाद्दरिन्द `गुरुत्व’ अतिरिक्त गुणवल्ल,
श्लोक 39
अद्रव्य सर
451
भागानां तारतम्यालशिखमरुतां सन्दनादेर्विशेषः तस्मात् सर्वोप्यदृष्टादिह भवतु न चेत् स्याम् हॊन्नॊनलाद्
(गुरुत्व प्रत्यक्षत्व बण्डनॆ
397 –
त्वक्कंवेद्यं गुरुत्वं कतिचिदभिददुस्तत्तु तेषां गुरुत्वं नोर्ध्व० स्पष्टा प्रतीमस्तदिह परधृते नाष्यदस्तार
गुरुत्व ऎम्ब गुणवे इल्लदिद्दरॆ, ‘इदु ऒन्दु तोलविदॆ’ ‘अदु ऎरडु तोलविदॆ’ इत्यादि तूकद तारतम्य हेगॆ? ऎन्दरॆ,’ अंशवैष मृतः पाते भेदात् पलादिप्रतिनियतिर स्यात् वस्तुविनल्लि अवयवगळल्लिरुव तारतम्यदिन्द पतनदल्लि तारतम्यविरुवुदरिन्द पल (-३६ल), सेरु इत्यादि व्यवस्थॆयू आगबहुदु.
भागानां तारतम्यात् जलशिखिमुरुतां स्वस्थ नादेर्विशेषः वस्तुगळल्लि अडगिरुव अवयवगळ सान्द्रतॆ मुन्तादवुगळ तारतम्म दिन्द, जल, अग्नि मत्तु वायुविनल्लि ‘हरियुवुदु’ मुन्ताड क्रियॆगळल्लि तारतम्म अनुभवसिद्धवागिदॆ.
निर्दिष्ट प्रमाणदल्लि नीरु हरियुव जागदल्लि नीरिन ऒत्तड हॆच्चा दाग हरियुविकॆयल्लि रभस हॆच्चागुत्तदॆ. इदरन्तॆये बॆङ्कि मत्तु वायु विनल्लू रभस हॆच्चागुत्तदॆ. इदक्कॆ अवयवगळ सान्द्रतॆये कारण. इदरं तॆये अवयवगळ सान्द्रतॆये पतनादि क्रियॆयल्लि तारतम्यक्कॆ कारण पागुवुदरिन्द, ‘गुरुत्व’ ऎम्ब अतिरिक्तगुणद आवश्यकतॆ इरुवुदिल्ल.
तस्मात् इह सर्वॊपि अदृष्टात् भवतु, न चेत् अनलाद् अन्यः गुणः स्यात् आद्दरिन्द पतनादि क्रियॆगळू आदृष्टविशेषदिन्दले आगलि! इल्लदिद्दरॆ, अग्रादिगळल्लि ऊर्ध्व ज्वलनादिगळिगॆ कारणवागि अतिरिक्त गुणवन्नु ऒप्पबेकागुत्तदॆ. आदुदरिन्द गुरुत्व अतिरिक्तगुणवल्ल ॥ ३९
गुरुत्व ऎम्ब गुणवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ-गुरुत्वं त्वक्संवेद्यं कतिचित् अभिदधु–‘गुरुत्व’ ऎम्बुदु त्वगिन्द्रियग्राह्य ऎन्दु कॆल वरु हेळिरुवरु. तत् तेषां तु गुरुव्व अदु अवर दड्डतनवा गुत्तदॆ. हास्यद मातिदु. ‘गुरुत्व’वॆन्दरॆ भार. इदु सूक्ष्मतॆगॆ विरोधि. इदल्लदॆ ‘गुरुत्व’ तमोगुणद कार्य. तमोगुण अज्ञानद मूल.
ऊर्ध्व० कृष्णा न प्रतीमः ऒन्दु वस्तुविन मेलुभाग वन्नु मुट्टिदाग, आ वस्तुविगॆ त्वगिन्द्रिय सम्बन्धविरुत्तदॆ. आदरू अदर
452
[ & ex 37 न ह्य न्यालम्मि तोर्थ् भवति लघुतरः स्पर्शनं नोपरुद्धं तेनाक्रान्स् प्रणुत्तिक्रम इति गुरुणा तर्कितलनाः ॥३७॥ [साङ्ख्य सम्मत गुरुत्व निरास
-398-
क्षेत्यादौ साङ्ख्यदृष्टा यदि किमपि तमार्यमिष्टं गुरुत्वं तद्वत् कत नहि प्रकृतिवु न कथं सत्यकार्यं लघुत्वं ! भार आवाग नमगॆ गॊत्तागुवुदिल्ल. इदरन्तॆ, परधृते अधस्तात् “शः नापि प्रतीमः – मत्तॊब्बनु मेलॆ ऎत्ति हिडिदुकॊण्डिरुव वस्तुवन्नु अडियल्लि नावु मुट्टिदरू नमगॆ अदर भार गॊत्तागुवुदिल्ल.
-
आवाग
अन्यालमृतः अर्थः लघुतरः न हि भवति बेरॆयवरु मेलॆ ऎत्ति हिडिदुकॊण्डाग आ वस्तुविनल्लि भारवे होगिबिट्टु, आ वस्तु हगु रागिदॆ ऎन्नुवुदू सरियल्लवष्टॆ! हागिद्दल्लि, हिडिदुकॊण्डिरुववनिगू अदर भार गॊत्तागदे होगबेकित्तु!! स्पर्शनं न उपरुद्धं नम्म त्वगिन्द्रियवू कॆट्टिल्लवष्टॆ !!! आद्दरिन्द गुरुत्व त्वगिन्द्रियग्राह्यवल्ल. हागादरॆ, गुरुत्व याव प्रमाणदिन्द गॊत्तागुत्तदॆ? ऎन्दरॆ तेन गुरुणा आक्रान्स् प्रणतिक्रमः इति, तोलना
तर्कितः - आद्दरिन्द, भारदिन्द कै मुन्तादवुगळु तन्न वश तप्पि तन्न नॆलॆयिन्द चलिसुवुदरिन्द, तोलनदिन्दले गुरुत्व अनुमानदिन्द निश्चितवागुत्तदॆ, त्वगिन्द्रिय ग्राह्यवल्ल ॥ ३७ ।
-
गुरुत्व अतिरिक्तवॆ, अल्लवॆ? ऎम्बुदन्नु विमर्शिसुत्तारॆ, साङ्ख्यरु ‘गुरु वरणकमेव तमः’ - `तमोगुण गुरुत्व मत्तु आवरणक्कॆ कारण वागुत्तदॆ’ ऎन्दु हेळिरुवुदरिन्द गुरुत्ववन्नु ऒप्पबेकु ऎम्बुदन्नु निराकरिसुत्तारॆ साङ्ख्यदृष्टा कित्यादौ किमपि तमः कार्य गुरुत्वं यदि इष्टं, तद्वत् व प्रकृतिष्टु सत्यकार्यं लघुत्वं कथं न कत?-साङ्ख्यर दृष्टियिन्द पृथिवि मुन्तादवु गळल्लि तमोगुणद फलवागि गुरुत्व ऎम्ब ऒन्दु गुणवन्नु ऒप्पुवुदा दरॆ, अदरन्तॆये ‘सत्यं लघु - ‘सगुण हगुरागिरुवुदक्कॆ कारण’ ऎन्दू हेळिरुवुदरिन्द अग्नि मुन्तादवुगळल्लि सत्त्वगुणद कार्यवागि लघुत्ववन्नु एतक्कॆ ऒप्पबारदु? अग्नियल्लि ‘लघुत्व’ ऎम्ब गुणवन्नु याव दर्शनदवरू ऒप्पिल्ल. आदुदरिन्द अवरु हेळिद मात्रक्कॆ अतिरिक्त गुरुत्ववन्नु ऒप्पलु साध्यविल्ल.
शोक 39]
अद्रव्य सर
453
यादृगॊताद्दु णातद्वदसि च पतनं तादृशादस्तु तस्मात् कन्यस्य गुर्वि भवतु तदधिकं काम मास्रोपदेशात् ॥ [सङ्ख्या स्वरूप निरूपणॆ
- 399-
एकद्वादिप्रतीतिव्यवहृतिविषयो यो गुणस्सा तु सङ्ख्या क्वापैक्यं नित्य सिद्धं क्वचिदवयवगैर्जन्यते तत्तदैः । द्वित्वाद्यं त्वनेकावगतिसहस्पतैकै कनिष्ठ जन्यं क्यजन्यं तत्तुम्मात्रदृश्यं क्षणिकमिति कथा काम्पि कौतस्सु तानां ॥ गुरुत्ववॆम्ब गुणवे इल्लदिद्दरॆ पतनादि क्रियॆगळु हेगॆ आगुवुदु? ऎन्दरॆ - याकृतात् गुणात् तत् पतनं वदसि, तादृशाच्च तस्मात् [तत्) अस्तु तमस्सु ऎम्ब याव गुणदिन्द गुरुत्व हुट्टि पतनादि क्रियॆगळु आगुत्तदॆन्दु हेळुविरो, आ तमोगुणदिन्दले तद्दॆ तोरेव तद्देतुत्व इत्यादि न्यायदिन्द पतनादि क्रियॆगळु नडॆयलि! अन्यस्य क्लप्तिस्तु गुर्वि- अतिरिक्तगुरुत्ववन्नु कल्पिसिदरॆ गौरव स्पष्ट.
आपोपदेशात् तत् अधिकं भवतु कामं आप्तराद साङ्ख्याचार्यर मातिनिन्द अतिरिक्तवाद गुरुत्ववन्नु ऒप्पुवुदादरॆ, कल्प नाप्रसक्ति इल्लवल्लवॆन्दरॆ, हागादरॆ गुरुत्ववॆम्ब गुण अतिरिक्तवागलि! अनु मानदिन्द कल्पिसुवुदन्ने नावु विरोधिसुत्तेवॆ. आदरॆ 451नॆय पुट दल्लि हेळिद्दन्ने इल्ल तिळियबेकु ॥ ३८ ॥
e
- सङ्ख्या ’ ऎम्ब गुणवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ - एकादिप्रतीति व्यवहृतिविषयः यः गुणः, सा तु सङ्ख्या- “ऒन्दु " ‘ऎरडु’ इत्यादि अनुभव मत्तु व्यवहारक्कॆ कारणवागिरुव गुणवे “ सङ्ख्यॆ ऐक्यं क्वापि नित्य सिद्धं सङ्ख्यॆगळल्लि ’ एकत्व ‘सङ्ख्यॆ नित्यवस्तुगळल्लि रुवुदु नित्यवागुत्तदॆ. क्वचित् अवयवगैः तत्तदैकै जन्यते अनित्यवाद द्वणुकादिगळल्लि, अदर अवयवगळल्लिरुव एकत्वगळिन्द हुट्टुव एकत्व अनित्यवागुत्तदॆ. अनेक अवयवगळिन्द ऒन्दु अवयव हुट्टिदाग, अवयवियल्लि इरुव एकत्व जन्यवाद कारण अनित्यवागुत्तदॆ. हीगॆ
एकत्व’ मात्र नित्य मत्तु अनित्यवागुत्तदॆ.
3
द्वित्वाद्यं तु, अनेकावगतिसहकृतै कै कनिष्ठ क्यजन्यं, त तुम्मात्रदृश्यं क्षणिकं इति कौतु तानां कापि कथा -द्वित्व, त्रित्यादि ऎरडु, मूरु मुन्ताद सङ्ख्यॆगळन्तु ऒन्दक्किन्तलू हॆच्चाद
454
– 400 -
तत्त्वमुक्ता कलाष
[वैशेषिकर द्वित्यादि निरास
[श्लोक 40
तत्र द्वित्वाद्यपेक्षामतिविषयभिदामात्ममेवाभीष्टं द्वित्वाद्युत्पत्ति मूलं यदभिलपसि तद्वा हृतेरस्तु मूलं वस्तुगळ ज्ञान बन्दाग, प्रत्येक वस्तुगळल्लि इरुव एकत्व सङ्ख्यॆय ज्ञान दिन्दले हुट्टुत्तवॆ. ई ज्ञान बन्दवनिगॆ मात्र अवु गोचरवागुत्तवॆ. ऒब्बनु याव ऎरडन्नु ’ ई ऎरडु ’ ऎन्दु निर्देशिसुवनॆ, मत्तॊ बृनुअदन्नु हागॆये निर्देशिसबेकॆम्ब निर्बन्धविल्लदकारण द्वित्वादि सङ्ख्यॆ गळु आया पुरुषर दृष्टियिन्दले हुट्टुत्तवॆ. आद्दरिन्दले, कणिकं
आया पुरुषर अपेक्षॆ कळॆदाग ई द्वित्यादिगळू नशिसुवुदरिन्द कॆलवु क्षणमात्रवे इरुववु. इति कौतु तानां कापि कथा ऎम्बुदु तार्किकर ऒन्दु कल्पनॆ । ३९ १
तार्किकर कल्पनॆ युक्तवल्ल ऎन्दु प्रतिपादिसुत्तारॆ तत्र अभीष्ट द्वित्यादि अपेक्षामतिविषयभिजामात्रमेव अस्तु! अदरल्लि, ऎल्लरिगू सम्मतवाद अपेक्षाबुद्धि विशेषविषयत्वरूपवे द्वित्व मुन्ताद सङ्ख्यॆगळु आगलि, अतिरिक्त पदार्थ अनावश्यक. एतक्कॆन्दरॆ, यत् द्वित्यु द्युकृत्तिमूलं अभिलपसि, तत् व्याहृतेः मूलं अस्तु! द्वित्वादि सङ्ख्यॆगळ उत्पत्तिगॆ ई अपेक्षा बुद्धिये कारणवॆन्दु नीवू ऒप्पिरुवुदरिन्द, इब्बरिगू सम्मतवाद अपेक्षा बुद्दि विशेषवे द्वित्यादि उत्पत्तिगॆ कारण ऎन्नुवुदक्किन्तलू, द्वित्यादि व्यवहारक्कॆ कारण ऎन्दु ऒप्पुवुदरिन्द ’ तद्दे तोरेव तद्देतुत्व मध्यॆ किं तेन’ ऎम्ब न्यायदिन्द लाघव इरुत्तदॆ.
- ऎरडु ” ऎम्ब द्वित्व ज्ञान बरबेकादरॆ, “ अयमेकः, आय मेकः ’’ इदु ऒन्दु, इदु ऒन्दु ’ ऎम्ब प्रत्येक वस्तुगळ सङ्ख्यॆय ज्ञान मॊदलु बरबेकु. ई ज्ञानवन्ने " अपेक्षाबुद्धि’ ऎन्नुत्तारॆ. इदरिन्द आ ऎरडु वस्तुगळिगॆ सेरि ’ द्वित्व’ सङ्ख्यॆ हुट्टुत्तदॆ ऎन्दु वैशेषिकरु हेळुवरु. यावनिगॆ आ अपेक्षाबुद्धि हुट्टुवुदॊ, अवन दृष्टियिन्दले अल्लि द्वित्व हुट्टुत्तदॆ. बेरॆयवरिगू अदे समयदल्लि, आ ऎरडु वस्तुगळल्लि द्वित्व व्यवहार बरुत्तदॆ ऎम्ब नियम यावुदू इल्ल. इदरिन्द द्वित्यादिगळु अवरवर बुद्धि कल्पितवे हॊरतु, वस्तुविनल्लि इरुव सङ्ख्यॆयल्ल ऎन्दागुत्तदॆ. आद्दरिन्द अपेक्षाबुद्धियिन्द द्वित्य
श्लोक 41]
अद्रव्य सर
455
द्वित्यादिप्रागभावैर्धुवमिह हि विना धीविशेषोभुपेयः तन्मूलं निर्गुणानां विगणनमपि च स्थापनीयं गुणानां!!
[एक सङ्ख्या स्वरूप वर्णनॆ
-401-
3
कैवल्यं नैकसङ्ख्या परविरहतया नापि मुख्यान्य भा सङ्घावैक्यं तु राशिक्रमनवयनि तु प्राज्रस्तं ततोsन्यत्
हुट्टि, इदरिन्द द्वित्व व्यवहार नडॆयुत्तदॆ ऎन्दु हेळुवुदक्किन्तलू, आ बुद्धिये द्वित्व व्यवहारक्कॆ कारण ऎन्दु ऒप्पिदरॆ लाघव स्पष्ट. आद्दरिन्द द्वित्यादिगळु अतिरिक्त पदार्थवल्ल.
द्वित्व प्रागभाववे द्वित्वक्कॆ कारण, अपेक्षाबुद्दियल्लवाद्दरिन्द ‘तद्देतोरेव’ इत्यादि न्यायक्कॆ प्रसक्तियिल्ल ऎन्दरॆ द्वित्वादिप्राग भावैर्विना इह हि धीविशेषः ध्रुवं अभ्युपेयः द्वित्ववाग भावादिगळु अनादियाद्दरिन्द, द्वित्ववू अनादियागबेकाद्दरिन्द, आ प्राग भाव मात्रवे कारण ऎन्दु हेळुवन्तिल्ल. आद्दरिन्द अदक्किन्तलू बेरॆ याद अपेक्षाबुद्धियू कारणवागुत्तदॆ.
इदल्लदॆ, निर्गुणानां गुणानां निगणनमपि च तन्मूलं स्थापनीयं रूपादि गुणगळल्लि सङ्ख्यॆ ऎम्ब गुण इरलु साध्यविल्ल वाद्दरिन्द " गुणगळु 24 + इत्यादि सङ्ख्या व्यवहारगळन्नु बुद्धिविशेष दिन्दले निर्वहिसबेकु. ई न्यायवे उळिद कडॆगू इरबहुदाद्दरिन्द द्वित्यादि सङ्ख्यॆगळु आवश्यकवल्ल । ४० ।
- एकत्व’ सङ्ख्यॆय विचारवन्नु हेळुत्तारॆ. परविरहतया एक सङ्ख्याकैवल्यं न मुख्यानकेवलेष्टेकं ’’ मुख्य, अन्य, केवल ऎम्ब अर्थगळल्लि ‘एक’ पदविरुत्तदॆ ऎम्ब कोशविद्दरू एकत्ववॆम्बुदु कैवल्यरूपवल्ल. एतक्कॆन्दरॆ ‘कैवल्य’ ऎम्बुदु इतर वस्तुगळ अभाव वागुत्तदॆ. ‘एक’ ऎम्ब शब्द भावरूपवाद अर्थवन्नु कॊडुत्तिरुवुदु अनुभवसिद्ध वागिरुवुदरिन्द, इतर वस्तुगळ निषेधमात्र एकत्ववल्ल.
मुख्यान्यभावावसि न अप्रधानवाद वस्तुगळल्लू ‘एक’ पद वन्नु प्रयोगिसुवुदरिन्द एकत्व मुख्यत्वरूपवू अल्ल. इदरन्तॆये ऎल्ल वस्तुगळल्लू एकत्व व्यवहार बरुवुदरिन्द एकत्व अनृत्वरूपवू अल्ल. सङ्घातैक्यं तु राशिक्रमं-समुदायदल्लि सेरिरुवुदे एकत्व ऎम्बुदू सरियल्ल. आवाग ‘इदु ऒन्दु राशि’ इत्यादि व्यवहारद क्रमवन्नू
456
(श्लोक 42
तेनासङ्घातरूपे कैचन निरुपधिः स्यादसावेकसङ्ख्या स्वाधारैकायुरेषा वसुपचरिता सेयमद्रव्यवर्गॆ ॥ ४१ ॥ [एकत्व विचारदल्लि मत भेध
402 -
ऐक्यं स्वाभेदवाहुः कतिचन न भिदाकमेवेति दृष्टि
भेदादृष्टॆक्यमोहस्तदिति च वचनु तताभ्युपेतं । अन्य तत्त्वसं विदुरितरसमुच्चित्यवानुवृं
तत्प क्षेsपि स्वरूपादधिकमिदमिह द्वित्वमोहादिसिद्धः॥ ४२ ॥ अनुसरिसबेकागुत्तदॆ. ऒन्दु जातिय धान्यगळाद कारणदिन्दलॊ, ऒन्दु कडॆयल्लि सेरिरुव कारणदिन्दलू आ व्यवहार बरुवुदु. इल्लि ऒन्दु ऎम्बुदु सङ्ख्यारूपवल्ल.
अवयवक्किन्तलू अवयवि अतिरिक्तवाद्दरिन्द एकत्व सङ्ख्यॆ आवयव यल्लिरुत्तदॆ ऎन्दरॆ, ततः अन्य अवनि तु प्राक् निरं अव यवक्किन्तलू अतिरिक्तवाद अवयवियन्नु हिन्दॆये (पुट 25)निराकरिसिदॆ.
तेन असङ्घातरूपे कैचन असौ एकसङ्ख्या निरुपधिः स्यात्- आद्दरिन्द समुदायरूपवन्नु ताळद निरवयववाद प्रत्येक परमाण्या दिगळल्ले एकत्व सङ्ख्यॆ निरुपाधिकवागि इरुत्तदॆ. उळिद कडॆयल्लि इरुवुदु सङ्ख्यारूपवल्ल. एषा स्वाधारैकायु ई एकत्व तन्न आधार वन्नु अवलम्बिसि नित्य आथवा अनित्यवागुत्तदॆ. नित्यवाद परमात्मनल्लि इरुव एकत्व नित्य. सिद्धान्तदल्लि परमाणु अनित्यवाद्दरिन्द अदरल्लिरुव एकत्व अनित्य.
सेयं अद्रव्यवर्गॆ परं उपचरिता-इन्तह सङ्ख्यॆ अद्रव्य गळल्लन्तु औपचारिकवे आगुत्तदॆ ॥ ४१ ॥
ई ई एकत्व सङ्ख्यॆ अतिरिक्तवॆ, अल्लवॆ ? ऎम्बुदन्नु विमर्शिसुत्तारॆ कचन “एकमेव, भदा नास्ति’ इति दृष्टः ऐक्यं स्वाधीपं अहुः कॆलवरु. “ ऒन्दे इरुवुदु, बेरॆ इल्ल ’ ऎम्ब अनुभव इरुवुद रिन्द, तन्नल्लि तन्न भेदविल्ल ऎम्बुदे ‘एकत्व’ ऎन्दु हेळुवरु.
तत् ‘भेदादृष्टा ऐक्यमोहः’ इति च वचनं तत्र तत्र अभ्युपेतं-आद्दरिन्दले लोकदल्लू, ‘भेद गॊत्तागद कारण ऐक्य भ्रमॆ बरुत्तदॆ’ ऎम्ब व्यवहारवन्नु अल्लल्लि ऒप्पलागिदॆ. इदरिन्द भेदा भाववे ऐक्य ऎन्दागुत्तदॆ.
निम
अन्य तु, इतरसमुच्चित्यवानुवृत्तं स्वसं एतत्
मत्तॆ कॆलवरु, समुदायदल्लि इतर वस्तुगळॊन्दिगॆ सेरि
श्लोक 43]
अद्रव्य सर
403- [एकत्व प्रत्यभिज्ञॆय विषयवागुत्तदॆ
457
अन्यत् गृहात्यभिज्ञा तदिदमिति पुनः प्रत्यभिज्ञा न्यदैक्यं कालक्षेत्रादि भेदग्र तदाभानिशानिस्ततः स्यात् । मोहस्तकतार्धीलन इव भवेत् प्रत्यभिज्ञात्वतम् स्वव्याघतोनुमाया भ्रम इह निखिला स्यादभिज्ञापि तद्वत् कॊण्डिद्दरू, प्रत्येकवागि एकत्वव्यवहारवू बरुवुदरिन्द, आया पदार्थ गळ सत्तिये एकत्व ऎन्दु तिळियुवरु. इतर भेदाभाववे एकत्व ऎन्दाग, समुदायदल्लि इतर पदार्थगळू इरुवुदरिन्द प्रत्येक एकत्व व्यवहार बरदे होगबेकागुत्तदॆ. आद्दरिन्द आया वस्तुविन सत्तॆये एकत्व,
तत्प क्षेsपि, इह द्वित्वमोहादिसिद्धे इदं स्वरूपा अधिकं ई पक्षदल्ल, एकत्व वस्तुविन सत्तारूपवादरॆ, वस्तुविन सत्तॆ गॊत्तादरू ऒन्दॆ, ऎरडॆ ?’ ऎम्ब संशय, मत्तु ‘ऎरडिरुवुदु’ ऎम्ब भ्रमॆ बरदे होगबेकागुत्तदॆ. सत्तॆ गॊत्ताद मेलॆ एकत्ववू गॊत्तागिर बेकु. इदु गोत्ताद मेलॆ, आ भ्रमॆ अथवा संशय बरलु अवकाशविल्ल. आद्दरिन्द वस्तुविन सत्तॆयू एकत्ववल्ल.
न्यायसिद्धाञ्जनदल्लि, एकत्ववू विलक्षण बुद्धि विषयत्वरूपवे ऎन्दु समर्थिसिरुवुदरिन्द ई याव पक्षवू आचार्यरिगॆ सम्मतवल्ल ॥४२ ।
भेदाभावादिगळिगिन्तलू एकत्ववन्नु अतिरिक्तवागि ऒप्पदिद्दरॆ बाधक वन्नु हेळुत्तारॆ-अभिज्ञा अन्यत् ऐक्यं कृष्णाति-अभिज्ञॆ ऎम्ब ज्ञान, ऒन्दु रीतियल्लि वस्तुविन एकत्ववन्नु ग्रहिसुत्तदॆ. आदरॆ, प्रत्याभिज्ञा पुनः तडिदं’ इति अन्यत् ऐक्यं गृहाति प्रत्यभिज्ञॆ यन्तु, ‘अदे इदु’ ऎन्दु बेरॆ रीतियल्लि एकत्ववन्नु ग्रहिसुत्तदॆ.
ततः काल क्षेत्रादिभेदग्रहजनि तदाभानि शास्त्रः स्यात् प्रत्यभिज्ञॆयिन्द, काल, देश, अवस्थाभेदादिगळिन्द ऎरडु वस्तुगळिगॆ भेद भ्रान्ति अथवा संशय तॊलगुत्तदॆ. ‘निन्नॆ नोडिद्दे इदु’ ऎन्दाग काल भेददिन्द वस्तुभेदभ्रान्तियू, ‘अल्लि नोडिद्दे इदु’ ऎन्दाग देशभेददिन्द वस्तुभेदभ्रान्तियू, मण्णु घटवादाग अदे मण्णु इदु’ ऎम्बल्लि अवाभेददिन्द वस्तु भेदभ्रान्तियू होगुत्तदॆ.
तत्र एकताधीः प्रत्याभिज्ञात्वतः जलन इव मोहः भवे चेत्, अनुवायाः स्वव्याघातः ऐक्य प्रत्यभिज्ञॆ, प्रति भिज्ञॆ
458
- 404 -
[प्राभाकरर सङ्ख्यावाद निरास]
[8044
अद्र व्यव्यस्ति सङ्ख्याव्यवहृतिबलतस्सा ततोs न्या गुणादेश
मै वंसङ्ख्याव्यवहृतिवदियं स्या
होपाधिसाम्यात् ।
याद कारण ज्वालैक्य प्रत्यभिज्ञॆयन्तॆ भ्रान्तिये ऎन्दरॆ, इदन्नु साधिसुव अनुमानक्कॆ विरोध बरुत्तदॆ.
‘इयं प्रत्यभिज्ञा भाः, प्रत्यभिज्ञात्वात्, ज्वालैक्यप्रत्यभिज्ञा वत्’ ऎन्दाग, ज्वालैक्य प्रत्यभिज्ञॆयन्तॆ ई अनुमानवू प्रत्यभिज्ञा रूपवे आगुवुदरिन्द ई अनुमानवे बाधितवागुत्तदॆ.
इदल्लदॆ, इह निखिला अभिज्ञाsपि तद्वत् भ्रमः स्यात् इदरन्तॆये ’ अभिज्ञाsपि भ्रमः, ज्ञानात्, शुकिरजतज्ञानवत्’ ऎन्दु ऎल्ल ज्ञानवन्नू भ्रमॆ ऎन्नबेकागुत्तदॆ. इदरिन्द शून्यवादवे उळियबेकागुत्तदॆ.
ई सिद्धान्तदल्लि हिन्दॆ (पुट 298) हेळिद निर्विकल्प मत्तु सविकल्प ऎरडन्नु ‘अभिज्ञॆ’ ऎन्दू, ‘सोsयं’-‘अदे इदु’ ऎन्नुवुदन्नु प्रत्यभिज्ञॆ’ ऎन्दू करॆयुत्तारॆ. ऎदुरिनल्लि वस्तुवन्नु नोडि बरुव अभिज्ञॆ वस्तुविन ‘एकत्व’ गृहीतवागुत्तदॆ. प्रत्यभिज्ञॆयल्लि अभिज्ञॆ एकत्व गृहीतवागुत्तदॆ. ई ऎरडु एकत्ववू ऒन्दागलु साध्यविल्ल. अभिज्ञॆयल्लि सङ्ख्यारूपवाद विकत्व तोरुत्तदॆ. प्रत्यभिज्जॆयल्लन्तू हिन्दिन श्लोकदल्लि हेळिद ‘भेदाभाव’रूपवाद एकत्व तोरुत्तदॆ. आदुदरिन्द ‘सङ्ख्यॆ’ अतिरिक्त गुणवागदिद्दरू भेदाभावादिगळिगिन्तलू अतिरिक्तवॆम्बुदे स्वरस ऎन्दु तात्पर्य, प्रत्यभिज्ञॆय विचारदल्लि हेळ बेकाद्दन्नु हिन्दॆये (पुट 34) हेळिदॆ । ४३ ॥
सङ्ख्यॆ अतिरिक्तगुण’ ऎन्नुव वैशेषिक मतवन्नु विमर्शिसि, सङ्ख्यॆ- अतिरिक्तपदार्थ’ ऎन्नुव प्राभाकरर मतवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ सङ्ख्या व्यवहृतिबलतः अद्रव्यs पि सङ्ख्या अस्ति; ततः गुणादेः अन्या- * ऒन्दु गुण ’ : ऎरडु गुण ” इत्यादि सङ्ख्याव्यवहार गुणदल्लि इदॆ. गुणदल्लि गुणविरलारदाद्दरिन्द सङ्ख्यॆ गुणवल्ल, अतिरिक्त पदार्थ,
मैव-इदु सरियल्ल. एतक्कॆन्दरॆ, सङ्ख्यासु सङ्ख्याव्यवकृति वत् इयं तु उपाधिसाम्यात् स्यात् सङ्ख्यॆयू ऒन्दु पदार्थ’ ऎन्दाग सङ्ख्यॆयल्लि ‘एकत्व’ व्यवहार इरुवुदरिन्द हिन्दॆश्लोक 45)
अद्रव्य सर
459
नो चैत्रा प्रानवा व्यवहृतिनियतिस्थापन, तुल्यचर्चं तस्मात् काणादकृप्तिर्गुरुमतकथकैर्युक्तमतापि सोतुं!! (परिमाण स्वरूप निरूपणॆ
405-
देशाधिक्कादिसिद्धावुपधिभिरिह तन्नक्तसंयोगभेदात्
देशव्याप्ति प्रभेदः परिमितिति चेपधीनां मितत्वात् । हेळिद युक्ति सरियल्ल. ई एकत्व सङ्ख्यारूपवल्ल, बुद्धि विशेष विषय त्यादिरूपवाद उपाधिकृतवे ऎन्दरॆ, गुणदल्लि सङ्ख्या व्यवहारक्कू ई युक्ति समानवागिरुवुदरिन्द सङ्ख्यॆ अतिरिक्त पदार्थवागलु साध्यविल्ल.
नो चेत्, अनवा प्राप्ता इल्लदिद्दरॆ, सङ्ख्यॆयल्लि सङ्ख्यॆ यन्नु ऒप्पबेकागि अनवस्थॆयन्नु तडॆयलु साध्यविल्ल.
सङ्ख्यॆयल्लि इरुव सङ्ख्यॆ, सङ्ख्यारूपवल्ल ऎन्दरॆ, व्यवहृति नियतिस्थापनं तुल्यचर्च ई रीति सङ्ख्याव्यवहारद नियम वन्नु प्रतिपादिसुवुदु वैशेषिक मतदल्लि समान.
तस्मात् गुरुमतकथक्कॆ अत्रापि काणाद सोडु युक्त-आद्दरिन्द प्राभाकरमतदवरु, सङ्ख्याविचारदल्लू वैशेषिकर कल्पनॆयन्नु सहिसिकॊळ्ळुवुदे युक्तवागुत्तदॆ. वैशेषिकर कल्पनॆयाद समवायादिगळन्नु ऒप्पुव प्राभाकररु इदरल्लि मात्र बेरॆमार्ग हिडियुवुदु युक्तवल्ल ऎन्दु व्यङ्ग्यद वचन ४४ ।
परिमाण ऎम्ब गुणवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ - उपधिभिः इह तद्युक्त संयोगभेदात् देशाधिक्यादिसिद्ध, देशव्याप्ति प्रभेधः परिमितिः घट, मठ मुन्ताद उपादिगळॊन्दिगॆ सेरिरुव आया अकाश प्रदेशद संयोगविशेषदिन्दले, प्रदेशद तारतम्य सिद्धिसुवुदरिन्द, ई देश तुम्बिकॊळ्ळुव प्रमाणवे परिमाण, अतिरिक्त गुणवल्ल.
ऒन्दुवस्तु तुम्बिकॊळ्ळुव प्रदेशद तारतम्यदिन्दले ‘चिक्कदु, दॊड्डदु’ इत्यादि परिमाणद व्यवहार नडॆयुत्तदॆ. घट तुम्बुव आकाश प्रदेशक्किन्तलू, मठ तुम्बिकॊळ्ळुव आकाशप्रदेश हॆच्चागिरुत्तदॆ. इद रिन्द ‘घट चिक्कदु’ ‘मठ दॊड्डदु’ ऎम्ब व्यवहार बरुत्तदॆ. आद्द रिन्द आया प्रदेशसंयोगवे परिमाण, अतिरिक्तवल्ल ऎन्दु कॆलवरु हेळुत्तारॆ.
इति चेत्, उपाडीनां मितत्वात् न- हीगॆन्दरॆ, उपाधि गळाद घमठादिगळिगॆ स्वतः ऒन्दु परिमाण इरुवुदरिन्द, अदु सरियल्ल.
460
[ 20146
देशैस्तननता प्रसजति हि मिथस्संश्रयस्तता
मनव्या क्यापि राशिप्रकृतियु तु परं देशसम्बन भेदः ॥
[बौद्धर परिमाण विमर्शॆ]
- 406-
बौद्धास्तुच्छामनामभिदधति परिच्चि माकाशधातुं
वस्तुस्थित्या परिच्छित भवनवशतस्सादमिषां विभुत्वं अन्यत्रासरूपा परिमितिरिति हि स्थापितं सा मृषा चेत् प्राप्तं सर्वत्र सत्वं प्रथमसरगता स्मर्यतां वॊम्मि युक्ति
देशः तन्न नादौ हि, मिथस्संश्रयः प्रसजति आया वस्तुगळु तुम्बिकॊळ्ळुव प्रदेशदिन्दले ‘चिक्कदु’ ‘दॊड्डदु’ ऎम्ब व्यवहार बरुत्तदॆ ऎन्दरॆ अन्नोन्याश्रय प्रसक्तवागुत्तदॆ. घट एतक्कॆ मठक्किन्तलू हॆच्चिन देशवन्नु तुम्बिकॊळ्ळलिल्ल ऎन्दे उत्तर हेळबेकु. हीगॆ प्रदेश तारतम्यदिन्द वस्तु तारतम्य, वस्तुतारतम्यदिन्द प्रदेश तारतम्य’ ऎन्दु अन्नोन्याश्रय अनिवार्य
तत् क्यापि स्वतः सा मनव्या आद्दरिन्द परिमाण कॆलवु वस्तु गळिगॆ स्वतः इरुत्तदॆ ऎन्दे ऒप्पबेकु. राशिप्रकृतियु तु परं देश सम्बनभेदः ‘दॊड्ड धान्यराशि’ इत्यादि कडॆयल्लन्तु देशसंयोग विशेषवे परिमाण, अतिरिक्तवल्ल. घटादिगळु अवयवक्किन्तलू भिन्न, धान्य राशि हागल्ल ऎम्बुदु वैशेषिकर वाद. अतिरिक्तवाद अवयवियन्नु ऒप्पद ई सिद्धान्तदल्लि हीगॆ हेळलु साध्यविल्लदिद्दरू, निरवयववाद परमाणु
स्वाभाविकवाद परिमाणवन्नु ऒप्पबेकॆन्दु अभिप्राय ॥ ४५ ।
आकाशधातुं
बौद्धर परिमाण स्वरूपवन्नु खण्डिसुत्तारॆ - तुच्छां परिच्छं अजूनां बौद्धाः अभिदधति-आकाशव्याप्तिये परिमाण, आकाश पदार्थ तुच्छरूपवाद कारण( पुट – 60 )परमाणु गळ परिमाणवू तुच्छरूपवे ऎन्दु बौद्धरु हेळुत्तारॆ.
हागादरॆ, वस्तुत्या परिच्छित्यभवनवशतः अमीषां विभुत्वं स्यात् वास्तविकवागि परिमिति इल्लद कारण ई परमाणुगळु अपरिमित वागि विभुवागबेकागुत्तदॆ.
C
इदु हेगॆन्दरॆ, “ अन्यत्र असत्यरूपा परिमितिः’ इति हि स्थापितं वस्तु परिमित’ ऎन्दरॆ, ऒन्दॆडॆयल्लि इद्दु, बेरॆडॆयल्लि इल्ल दिरुवुदे आगिदॆ ऎन्दु ऎल्लरू ऒप्पबेकु. सा मृहा चेत्, सर्वत्र सत्वं प्राप्तं ऒन्दॆडॆयल्लिद्दु, बेरॆडॆयल्लि इल्लदिरुवुदु सुळ्ळादरॆ, आ वस्तु ऎल्ला कडॆयल्लू इरुत्तदॆ ऎन्दे आगुवुदु. इदे विभुत्व.
।
श्लोक 47]
-407-
अद्रव्य सर
(विभुपरिमाण विमर्शॆ
S
461
स्थूलाणुप्रस्वदीर्घतरदुपनिषदि स्थापितं ब्रह्म तस्मिन् सर्वोत्कृष्टं महत्वं श्रुतमपि तदिह स्थूलतान्या निसिद्धा अन्य त्वाहुर्विभूनामपरिमितितवचः प्रत्ययान्नित्यभावं
भावैकात्मन्यभावे परिमितिनिरत्र भावान्तरं स्यात् ॥ विभुत्ववू तुच्छरूपवे आगुवुदरिन्द, निम्म आपादनॆ नमगॆ इष्टवे, ऎन्दरॆ, प्रथमसरगता मि युक्तिः स्मर्यतां आकाशद विषयदल्लि मॊदलनॆय जडद्रव्यसरदल्लि हेळिरुव युक्तियन्नु (पुट-60) स्मरिसिकॊळ्ळि! ई विचारदल्लि हेळबेकाद्दन्नु हिन्दॆये हेळि यागिदॆ ऎन्दु तात्पर्य ॥ ४६ ।
C
निम्म सिद्धान्तदल्लि विभुत्व तुच्छरूपवे आगुत्तदॆ ऎम्ब आक्षेप वन्नु परिहरिसुत्तारॆ उपनिषदि ब्रह्म स्थूलाणुप्रस्वदीर्घतरत् स्थापितं-उपनिषत्तिनल्लि ‘अलमन प्रस्वमदीर्घं’ : ब्रह्म स्थूलवू अल्ल, अणुवू अल्ल, प्रस्ववू अल्ल, दीर्घवू अल्ल’ ऎन्दु हेळिदॆ. इदरिन्द ब्रह्मदल्लि याव परिमाणवू इल्ल ऎन्दायितु. आद्दरिन्द ब्रह्मद पौमाण तुच्छरूपवे.
हीगॆन्दरॆ, तस्मिन् सर्वोत्कृष्टं महत्त्वमसि श्रुतं-आ ब्रह्मदल्लि “ ज्यायान् पृथिव्या, जायानरिक्षात्, ज्यायानेभो लोकेभ्यः’-‘पृथिविगिन्तलू दॊड्डदु, आकाशक्किन्तलू दॊड्डदु, ई ऎल्ल लोकक्किन्तलू दॊड्डदु’ ऎन्दु परममहत्त्ववॆम्ब विभुपरिमाण वन्नु उपनिषत्तु हेळुत्तदॆ. तत् इह आन्या स्थूलता निसिद्धा आद्दरिन्द, इल्लि “अस्थूलु’ ऎन्नुवुदु लोकसिद्धवाद स्फूलत्ववन्ने निषेधिसुत्तदॆ, परमाणसामान्यवन्नु निषेधिसुवुदिल्ल.
C
अन्नोतु, अपरिमितवचः प्रत्ययात् विभूनां मित्यभावं आहुः - बेरॆयवरु ब्रह्मदल्लि ऎल्लविध परिमाणवन्नू निषेधिसुव * अस्थूलु’ इत्यादि वचनगळल्लि विश्वासदिन्द, “ब्रह्म विभु ’ ऎन्द परिमाणद अभाववे - विभुत्व’ ऎन्दु हेळुत्तारॆ.
C
अदरॆ, अभावे भावैकात्मनि, अत्र परिमितिविरहोsपि भावा रं स्यात् - अभावपदार्थ, मत्तॊन्दु रीतियल्लि भावरूपवे आगुवुदरिन्द, “ ब्रह्मदल्लि याव परिमाणवू इल्ल’ ऎन्दु हेळिदर
C
462
408-
[विभुपरिमाण समर्थनॆ
[2015 48
नाट्य नार्महावयविनि हते मध्यमङ्कास्तु मानं ततुव तरीरसि तव घटते लाघवोत्कतस्य ।
एवं त्य
मह परममहदपि त्याज्यमेवेति चेन्न त्यागाभावात्तदिष्टा पधिकमनधिकं वास्तु न क्यापि दोषः । अदर स्वाभाविक परिमाण’ दल्ले विश्रान्तियागबेकागुत्तदॆ. अदन्ने, * विभुत्व’ ऎन्नुत्तारॆ. याव वस्तुवू केवल अभाव रूपवागि उळियलु साध्यविल्ल, आद्दरिन्द ब्रह्म परिमाणशून्यवल्ल । ४७ ।
परममहत्परिमाण ई सिद्धान्तदल्लि समर्थनीयवल्ल ऎन्दु शङ्किसि समाधान हेळुत्तारॆ अवयविनि हते अत्यना महा न अस्ति-अतिरिक्त अवयवियन्नु निराकरिसिद मेलॆ, परमाणुगळे उळियु वुदरिन्द इवुगळल्लि महत्त्व इरुवन्तिल्ल. मध्यमं मानं अस्तु.
त्व इदरिन्द मध्यम परमाणरूपवाद महत्परिमाण ऎल्लि इरलु साध्य.
लाघवोत्कतस्य तव तद्देतुष्टेव तरसि घटते तद्दे तोरेव तद्देतुत्तॆ मध्यॆ किं तेन’ ऎम्ब न्यायदिन्द, अवयविगळ परिमाण तारतम्यक्कॆ कारणवाद अवयवगळ तारतम्यदिन्दले अवयवि व्यवहारवन्नु निर्वहिसबहुदाद्दरिन्द, अतिरिक्तावयवियन्नु ऒप्पद कारण नमगॆ लाघव इरुत्तदॆ ऎन्दु हेळुव निनगॆ, अतिरिक्त परिमाणविल्लदिद्दरू अवयविगॆ कारणवाद अवयवगळल्ले मध्यम परिमाण व्यवहार बरबहुदाद्दरिन्द वास्तविकवागि मध्यम परिमाण इल्लवे इल्ल.
e
हीगॆ
एवं मह व्यक्ति परममहदपि त्याज्य मेव महत्परिमाणवन्ने कैबिट्ट मेलॆ, परम महत्परिणामवन्नु कैबिडले बेकु. आद्दरिन्द परमात्मनल्लि परममहत्परिणाम हेगॆ इरलु साध्य ?
इति चेत्, त्यागाभावात् न हीगॆन्दरॆ, परममहत्परिमाण वन्नु नावु कैबिट्टिल्लवाद्दरिन्द अदु सरियल्ल. हेगॆन्दरॆ, तत् इष्टात् अथिकं, अनधिकं वा अस्तु ! क्यापि न दोषः-आ परिमाण अवरु ऒप्पिद्दे आगलि, अथवा अतिरिक्तवे आगलि ! याव पक्षदल्लू दोषविल्ल.
अवयवातिक अवयवियन्नु निराकरिसिदरू, अवस्थाभेदगळु बन्दु होगुववॆन्दु हिन्दॆये (पुट 30-32) हीळिदॆ. द्रव्यगळ दृष्टि यिन्द सत्कार्यवादवे हॊरतु, अवस्थाविशिष्टवाद वस्तुगळ दृष्टि
श्लोक 49]
—
409-
अद्रव्य सर
(परिमाणद स्वाभाविक वर्णनॆ
ك
463
द्रव्यं कृत स्वभावात् परिमितिरहितं व्यापक्कॆ कत्वयुक्त
औपाधिक्यंशक्कॆ प्रिर्घटगगननयात्पा दवस्ता ह्युपाधिः । स्वाभावैर्वष्टि तत्वं घटत इह घटाप्याकृत द्रव्यधर्म
र्पस्तावता स्यादिति न सदवरन्यथाष्यत्र सिद्ध ॥ यिन्द कारणगळिगिन्तलू कार्यभिन्नवॆम्बुदे सिद्धान्त. साङ्ख्यर सत्कार्य वादक्कू, वैशेषिकर असत्कार्यवादक्कू मध्यस्थवाद वादवे सिद्धान्त सम्मत. आद्दरिन्द घटादिगळिगॆ मध्यम परिमाण वास्तविकवागि उण्टाद रिन्द, परममहत्परिमाणवू वास्तविकवे आगुत्तदॆ । ४८
मध्यम परिमाण ऎम्बुदु इल्लवे इल्ल ऎम्ब वादवन्नु मण्डिसि निराकरिसुत्तारॆ - व्यापक्कॆ कत्वयुक्त कृष्ण द्रव्यं स्वभावात् परिमितिरहितं विभुवाद प्रकृतिद्रव्य ऒन्दे इरुवुदरिन्द उळिद ऎल्ल द्रव्यगळू स्वतः परिमाणरहितवे. ‘चिक्कदु’ ऎम्ब व्यवहार हेगॆ ? ऎन्दरॆ, घटगगननयत् अंशकृप्तिः औपाधिकी स्यात् घटा द्युपाधिगळिन्द विभुवाद आकाशदल्लि ‘घटाकाश’ ऎन्दु परिमितत्व व्यवहार बरुवन्तॆ, विभुवाद प्रकृतिगू औपाधिकवागि अल्पत्वव्यवहार बरुत्तदॆ.
-
इल्लि उपाधि यावुदॆन्दरॆ, अवस्था हि उपाधिः - घटत्वाद वस्थॆये उपाधियागुत्तदॆ. इदर दृष्टियिन्दले ‘चिक्कदु’ ऎम्ब व्यवहार नडॆयुत्तदॆ. अदु हेगॆन्दरॆ, द्रव्यधर्मे इह घटाद्या कृत्या स्वाभावैत वेष्टि तत्वं घटते-द्रव्यद अवस्थारूप धर्मवाद ई घटादाकारगळल्लि, अदर नाल्कु कडॆयल्ल अदर अभावदिन्द सुत्तु वरियल्पट्टिरुवुदरिन्दले, अदन्नु चिक्कदु’ ऎन्दु हेळुवुदु युक्तवे आगुत्तदॆ. ऒन्दु वस्तुवन्नु चिक्कदु’ ऎन्दाग, अदर नाल्कु कडॆगळल्लू अदर अभाव प्रत्यक्षसिद्धवे आगुत्तदॆ. तावता पार्श्वक्तिः स्यात् ई कारणदिन्दले घटादिगळल्लि ‘ई पक्क’ ‘आ पक्क’ इत्यादि व्यवहारगळू हॊन्दुत्तदॆ. आद्दरिन्द द्रव्यगळिगॆ वास्तविकवाद परिमाण यावुदू इल्ल.
G
इति, अत्र अवधेः अन्यथापि सिद्धः न सत्-हीगॆन्दरॆ, द्रव्य गळल्लि घटाद्यवस्थॆगळिन्द अदक्कॆ आश्रयवाद वस्तुगळल्लू सहजवागिये ऒन्दु परिमाण प्रत्यक्षसिद्धवागिरवुदरिन्द द्रव्यगळिगॆ स्वतः परिमाणवे इल्ल ऎम्बुदु युक्तवल्ल.
464
-
. 410-
[अणुपरिमाण निरूपणॆ
[801050
अव्यस्यादणुत्व प्रकृतिपरिणतिः सब्बकुळ्ळादिनीत्या नाणुत्वं पूर्वसिद्धं नरमृ गरचनाद व्यवस्था क्रमेण इत्युक्तं साङ्ख्यशैवप्रकृतिसमयिभिस्तथैवास्तु मा वा नित्याण् जीवतत्त्व न कथमपि भवेदा प्रसूतिः ॥ ५० ॥
[पृथ गुण विमर्शॆ]
- 411 -
चर्चा तुलैन भिन्नं पृथगितरदिति प्रत्यये तत् पृथक्त भेदा नीलपीतप्रकृतिरभिमतिः किं मुधान्यस्य कृप्तिः
महत्व विचारवन्नु मुगिसि, अणुत्ववन्नु विमर्शिसुत्तारॆ अव्यक्के अणुत्व प्रकृतिपरिणतिः समृ कुम्मादिनीत्या स्यात्- ऒन्दे प्रकृतियल्ले, अणुत्व महत्व मुन्ताद परिणामगळु, स्तम्भत्व घटत्वाद्यवस्थॆगळन्तॆये बरुत्तवॆ. आद्दरिन्द, अणुत्वं न पूर्वसिद्धं
अणुत्ववू वस्तुगळिगॆ व्यवस्थित रीतियल्लि सिद्धवल्ल. नरमृगरचना द्यपि अवस्था क्रमेण ऒब्बने जीवनु ऒन्दु जन्मदल्लि मृगवागिद्दु, मत्तॊन्दु जन्मदल्लि नरनागुत्तानॆ. नरत्व मृगत्वादिगळु जीवनिगॆ हेगॆ व्यवस्थितवल्लवॊ, हागॆ अणुत्पादिपरमाणुगळू वस्तुगळिगॆ व्यवस्थितवल्ल.
इत्युक्तं साङ्ख्यशैवप्रकृतिसमभिः -ऎन्दु साङ्ख्य मत्तु शैवसिद्धान्तदवरु हेळिरुवरु, तत् तव अस्तु मा वा अदु हागॆये इरलि, अथवा इल्लदिरलि! हेगिद्दरू हानियिल्ल.
आदरॆ, नित्याण् जीवत अवस्था प्रसूतिः कथमपि न भवेत् ऎन्दू अणुवागिये इरुव जीवात्मनल्लि अवस्था भेददिन्द अणुत्व याव रीतियल्लू बरलु साध्यविल्ल. जीवात्मनल्लि अणुत्ववू, परमात्मनल्लि महत्ववू व्यवस्थितवागिये इरुत्तदॆ. उळिद कडॆयल्लि हेगादरू दॊड्ड हानियिल्ल ऎन्दु भाव ॥ ५० ।
पृथ गुणवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ–भिन्न, पृथक्, इतरत् इति प्रत्यये चर्चा तुव-अदक्किन्तलू इदु भिन्न’ ‘अदक्किन्तलू इदु पृथक्’ ‘अदक्किन्तलू इदु इतर’ ऎम्ब व्यवहारगळल्लि तोरुव भेद, पृथक्ष्य, इतर ई मूरु विषयदल्लू चर्चॆ समानवे आगिदॆ.
वैशेषिकरु ‘भिन्न’ ऎम्ब व्यवहारक्किन्तलू ‘पृथक्’ ऎम्ब व्यवहार विलक्षण. आद्दरिन्द भेदवे बेरॆ, पृथक्ष्यवे बेरॆ ऎन्नुत्तारॆ. हागादरॆ इतरत्ववू बेरॆयागलि ! ऎम्ब दृष्टियिन्द ‘इतरत्’ ऎम्बुदन्नु इल्लि
श्लोक 52]
अद्रव्य सर
नाव्यज्ञातावधीनां पृथगिदमिति धीर्नापि भिन्नादिनाचां साकं क्वापि प्रयोगो न च पृथगिति छेद्र्रव्य एवेति सिद्ध
[संयोग निरूपणॆ
– 412
465
तन्नादीनां पटादिव्यवहृति नियता दृश्यते का व्यवस्था
सा चेन्द्रव्यस्वरूपं भवति विफलता कारकव्यापतीनां । सेरिसलागिदॆ. ‘भिन्न’ ‘इतर’ ऎन्नुवल्लि शब्द भेदमात्र, अर्थभेदविल्ल -ऎन्दरॆ, ‘पृथक्’ ऎन्नुवागलू शब्दभेदमात्र, अर्थभेदविल्ल.
तत् ‘पृथं’ भेदाख्यः नीलपीतप्रकृतिः अभिमतः आद्दरिन्द पृथवू भेदवू ऒन्दे. “नील पीतक्किन्तलू बेरॆ’ ऎन्दाग, नीलवस्तुविन असाधारण धर्मवाद नैल्यवे पीतद भेदवा गुत्तदॆ, अतिरिक्तवल्ल. आद्दरिन्द, अन्यस्य मुधा कृप्तिः किं अतिरिक्तवाद पृथक्ष्यवन्नु व्यर्थवागि एतक्कॆ कल्पिसबेकु?
“भेद’ अभावरूप; इदक्कॆ प्रतियोगि आवश्यक. ‘पृथक्य’ भाव रूप. ऎरडू ऒन्दल्लवॆन्दरॆ, अज्ञा तावधीनां ‘इदं पृथक्’ इति धीरपि न- ‘इदं अस्मात् पृथक्’ ऎन्दे प्रतीति बरुवुदरिन्द प्रतियोगि गॊत्तागदॆ पृथक्ष्यद अनुभव बरुवन्तॆये इल्ल. प्रतियोगि ज्ञानद अपेक्षॆ भेद, पृथ ऎरडक्कू समान. आद्दरिन्द ऎरडू ऒन्दे.
इदल्लदॆ, भिन्नादिवाचां साकं क्यापि प्रयोगोsपि न *भिन्न पददॊन्दिगॆ ‘पृथक्’पदद प्रयोग ऎल्लू कण्डुबरुवुदिल्ल. अर्थभेद इद्दरॆ ‘नीलः घटः’ ऎम्बन्तॆ ऎरडु पदवन्नु ऎल्लादरू ऒन्दॆडॆ प्रयोगिसबेकागुत्तदॆ. * घटः कलशः ” ऎन्दु पर्याय पदगळन्नु यारू प्रयोगिसुवुदिल्ल. इदरन्तॆ भिन्न, पृथक् ऎम्ब पदगळन्नु ऒट्टागि प्रयोगिसुवुदिल्लवाद्दरिन्द ऎरडू पर्यायपदगळे.
इदल्लदॆ, ‘पृथक्’ इति धीः द्रव्य एवेति च न सिद्धं ‘पृथक्” ऎम्ब ज्ञान द्रव्य मात्रदल्ले बरुत्तदे ऎम्बुदू इल्ल. ‘रूपं रसात् पृथक्’ ऎन्दु गुणदल्लू पृथक्ष्यद ज्ञान बरुत्तदॆ. पृथ गुणवादरॆ, गुणदल्लि गुण इरलारद कारण आ व्यवहार बरुवन्तिल्ल. बरुवुदरिन्द पृथक्कॆ अतिरिक गुणवल्ल, भेदरूपवे ॥ ५१
संयोगवन्नु निरूपिसुत्तारॆ – तादीनां पटादिव्यवहृति नियता कापि अवस्था दृश्यते-‘दार’ मुन्ताद कारणगळिगॆ ‘पति’ मुन्ताद ‘अवस्थॆ’ व्यवस्थित रीतियल्लि कण्डु बरुत्तदॆ. सा द्रव्य
30
466
[श्लोक $2 तासंयुक्तबुद्धिः कथमिव च भवेत् सैर्यवादस्थितानां नैरर्यं च भावो मम तदघटितं मध्यमेवारं च ॥ स्वरूपं चेत्, कारकव्यापृतीनां विफलता भवति आ “आवा विशेष’ अतिरिक्तवल्ल, दारगळ स्वरूपवे ऎन्दरॆ, मग्ग मुन्ताद कारण गळु व्यर्थवागुत्तवॆ. दारगळु मॊदले इद्दवादुदरिन्द मग्गदिन्द हॊसदागि एनु माडबेकु? आद्दरिन्द दारगळे पटदल्ल. अवयवातिरिक्त अवयवियन्नु निराकरिसिद्धरू, अवयवगळ संयोगविशेषवे मग्गदिन्द हॊसदागि उण्टागुत्तदॆ.
तन्तुगळिगिन्तलू पट अतिरिक्तवल्लदिद्दरू, वस्तुगळॆल्लवू क्षणिकवाद्द रिन्द मॊदलिद्द तन्तुगळे बेरॆ, पटवादाग इरुव तन्तुगळे बेरॆ. ई तन्तुगळ स्वरूपवे पटवाद्दरिन्द मग्ग मुन्तादवुगळु व्यर्थवागु वुदिल्ल. इदक्कागि अतिरिक्त संयोगवन्नु ऒप्पबेकागिल्ल ऎन्दरॆ, स्थॆर्य नादस्थितानां तत्र असंयुक्तबुद्धिः कथमिव च भवेत्-क्षणिक वादवन्नु निराकरिसि वस्तुगळ स्थॆर्यवादवन्नु स्थापिसिरुववरिगॆ, मॊदलिद्द तन्तुगळे बेरॆ, पटवादाग इरुव तन्तुगळे बेरॆ ऎन्दु हेळलु साध्यविल्ल. आद्दरिन्द अल्लि तन्तुगळ संयोगवे मग्गदिन्द हॊसदागि बन्दिदॆ ऎन्दु ऒप्पबेकु. आद्दरिन्द अतिरिक्तवाद संयोग ऎम्ब पदार्थवन्नु ऒप्पलेबेकु.
घट मत्तु भूतल ऎरडू बेरॆ बेरॆयागिद्दाग अवॆरडक्कू अन्तराळ इत्तु. अमॆरक्कू आधाराधेयभाव बन्दाग ई अन्तराळ काणुवुदिल्ल. आद्दरिन्द ‘संयोग’ ऎन्दरॆ अन्तराळविल्ल ऎन्दर्थ. इदन्ने * नैरन्वर्य’ ऎन्दु बौद्धरु हेळुवरु. इदक्किन्तलू बेरॆयाद पदार्थ एनिदॆ ? ऎन्दरॆ, मम नैरार्यं च भाव-नन्न सिद्धान्त दल्लि आभाववू भावरूपवे. आद्दरिन्द ‘अन्तराळाभाव’ मात्रवे संयोग आगलारदु, अदॊन्दु भावरूपवाद पदार्थ.
संयोग भावपदार्थवादरॆ, संयोगद अभाववे “ अन्तराळ पदार्थवाद्दरिन्द अभावरूपपदार्थ आवश्यकवॆन्दरॆ, तदघटितं मध्य मेव च अन्वरं संयोगविल्लद ऎरडु पदार्थगळ मध्यप्रदेशवे “अन्तराळ’पदार्थ. अदू सह भावरूपवे. आद्दरिन्द संयोग अतिरिक्त
वाद गुण 1 ५२ ॥
श्लोक 53]
413-
-
अद्रव्य सर
(निरवयव द्रव्यदल्लू संयोग समर्थनॆ)
467
सर्व० द्रव्यं सभागं न यदि कथनुपाध्ययो भागतः स्यात् कानोपाधियगे कथमुविभुनोसूक्ष्मतादीति जै नाः ।
सामग्रीशक्ति भेदप्रजनितविविधोपाधियोगस्वभावात् औपाधिक्यंशक्कॆ प्तिः कथमिव न भवेद्दि सम्बन दृष्टेः ॥
संयोगद स्वरूपवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ सर्वं द्रव्यं सभाग द्रव्य निरवयववादरॆ, अदक्कॆ मत्तॊन्दु द्रव्यदॊन्दिगॆ संयोग बर लसाध्यवादुदरिन्द जगत्तिनल्लि ऎल्ल द्रव्यवू सावयववे, निरवयववल्ल.
कात्रॆ
Ads
न यदि, उपाध्यन्वयः भागतः कथं स्यात् निरवयवदल्ल औपाधिकवाद अंशभेद इरुवुदरिन्द संयोग बरबहुदॆन्दरॆ, आ उपाधि सम्बन्धवू निरवयवदल्लि हेगॆ साध्य? इदन्नु हिन्दॆये (पुट 22) हेळिदॆ. Fन उपाधियोगे, अणुविभुनोः सूक्ष्मतादि कथं? औपाधिकवाद अंशभेदवू साध्यविल्लद्दरिन्द, सम्पूर्णवागिये ऎरडु द्रव्यगळिगू संयोग बन्दरॆ, परमाणुविगू आकाशक्कू संयोग बन्दाग ऎरडू समप्रमाणद्दागिये आगबेकागुवुदरिन्द ‘इदु अणु’ अदु विभु’ ऎम्ब तारतम्य सिद्धिसलु हेगॆ साध्य?
इनि जैना आद्दरिन्द ऎल्ला द्रव्यगळू सावयववे ऎन्दु जैनरु हेळुवरु. इदु सरियल्ल. एतक्कॆन्दरॆ द्विष्ण सम्बन दृष्टः सामग्रि शक्तिभेदप्रजनि विविधोपाधियोगस्वभावात् औषाधिकी अंश कृप्तिः कथमिव न भवेत् - संयोग ऎरडु वस्तुगळल्लू एकदेशदल्ले हुट्टुवुदु प्रत्यक्षसिद्धवाद कारण आया कार्यगळिगॆ तक्क सामग्रिगळु मत्तु पदार्थगळ विचित्र शक्ति विशेषगळु इवुगळिन्द अनेक विध उपाधिगळ सम्बन्ध पदार्थगळिगॆ बरुवुदु सहजवाद कारण औपाधिकवाद अंशगळू निरवयव द्रव्यगळल्लि सहजवागिये एतक्कॆ सिद्धिसलारवु ?
द्रव्य सावयववागलि, अथवा निरवयववागलि! ऎरडु वस्तुगळिगॆ संयोग ऎल्लि बन्दरू यावुदो ऒन्दु कडॆयल्लि मात्र अदु प्रत्यक्ष सिद्धवागुत्तदॆ. हीगॆ संयोग एकदेशदल्ले हुट्टुवुदु. अन्दरॆ अव्याप्य वृत्ति ऎन्दु सिद्धवाद मेलॆ, द्रव्य सावयववादरॆ, आया अवयवगळल्लि संयोग हुट्टुत्तदॆ. निरवयववादरॆ, अदक्कॆ तक्कन्तॆ उपाधियनु कल्पिसिकॊण्डु एकदेशदल्ले हुट्टुत्तदॆ ऎन्दु व्यक्ति स्वभावक्कॆ तक्कन्तॆ ऒप्प बेकु. आद्दरिन्द निरवयव द्रव्यदल्लू संयोग एकदेशदल्ले हुट्टुत्तदॆ, अन्दरॆ अव्याप्य वृत्तिये !! ५३ ।
468
-414- [विभुद्वय संयोग समर्थनॆ
[2054
नैरर्य०विभूनामपि भवति ततोsन्यून्ययोगोsपि योगः केचिं हेत्व भावाहति विहति कृत्यधीकल्पने तत् । स्याद्वा तद्दसिद्धोरनुमिरपटुर्बाधहादेर्वि पक्षे
शारद्विभु स्यात् परधृतमपृथक्सिद्धिरेवं ततोsस्य ।
विभुद्वयसंयोगवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ - नैरर्यं विभूना मसि भवति, ततः अन्नोन्ययोगोs पि योग्य व्रव्यगळिगू नैरन्तर्य - ऎडॆबिडदिरुविकॆ अनिवार्य. अन्तराळविद्दरॆ, अवु विभुवागलारवु. हीगॆ नैरन्तर्य बन्द मेलॆ अवॆरडक्कू संयोग अनिवार्य.
-
ऎरडु विभु
अवॆरडक्कू
केचित्, हेत्वभावात् तं जहति-वैशेषिकरु, संयोगक्कॆ कारण वाद क्रियॆ विभुगळल्लि इल्लद कारण अवुगळिगॆ संयोगवू इल्ल ऎन्नुवरु. संयोग चलनादि क्रियॆगळिन्दले हुट्टुवुदु प्रत्यक्षसिद्ध. ऎरडु विभु द्रव्यगळ पैकि यावुदरल्लू क्रियॆ हुट्टुवन्तिल्ल. आद्दरिन्द अवुगळिगॆ संयोगवू बरुवुदिल्लवॆन्दु अवरु हेळुवरु.
लोकानुभवदिन्दले ऎल्ल
तत् नित्यधीकल्पने विहतिकृत् वन्नू कल्पिसुव पक्षदल्लि, लोकदल्लि ज्ञान इन्द्रियजन्यवे आगुवुदरिन्द परमात्मनिगॆ इन्द्रियगळिल्लद कारण ज्ञानवू बरुवन्तिल्ल. नित्यज्ञानक्कॆ आ नियमविल्लवॆन्दरॆ, नित्यसंयोगक्कू क्रियॆ अपेक्षितवागदिरलि!
विभुद्रव्यगळु अतीन्द्रियवाद्दरिन्द ‘विभुद्वयं संयुक्तं, निरं तरत्वात्” ऎम्ब अनुमानदिन्द विभुद्वयसंयोगवन्नु साधिसबेकॆन्दरॆ, तप्पिद्द सिद्योः विपक्षे बाधहानेः अनुमितिः अपटुः स्याद्या शास्त्रः अन्यत् विभु परधृतं स्यात् हेतुविन सिद्धि मत्तु असिद्धि गळिन्द अप्रयोजक शङ्कॆयन्नु परिहरिसुव अनुकूल तर्कविल्लद्दरिन्द आ अनुमान अप्रयोजकवागुव कारण अदरिन्द विभुद्वय संयोग सिद्धि सलि, अथवा सिद्धिसदिरलि ! नमगॆ शास्त्रदिन्दले विभुवाद कालक्कू भगवन्त आधारनॆन्दु तिळिदुबरुवुदरिन्द परमात्मनिगू कालक्कू संयोगवन्नु ऒप्पलेबेकु. ततः अस्य एवं अपृथक्सिद्धि–कालक्कॆ हीगॆ नित्यवागि परमात्मन सम्बन्ध इरुवुदरिन्दले काल परमात्मनिगॆ अपृथक्षिद्धवागु इदॆ. आद्दरिन्द नित्यसंयोग प्रामाणिक ॥ ५४ १श्लोक 55]
- 415-
अद्रव्य सर
[संयोग सम्बन्धद अवश्यकतॆ
I
469
संयोगाद्विश्वसृष्टि प्रकृतिपुरुषयोस्तादृश्यस्तद्वि शेपैः
ब्रह्मादिस्तनिष्ठा जगति विषमता यभेदादयज्ञ । अक्षाणामर्थयोगाद्विविधमतिरबादन्वयादच्चु रादि शुद्धाशुद्दादियोगाग्नियतमपि फलन्न्यायतु घोषः॥
- 416-
[विभाग निराकरणॆ
संयुक्त द्रव्ययु सति समुपनतो यस्तु संयोगनाशक सङ्ग्रां विभागव्यवहृतिविषयस्कोपि तद्धतुतात् !
संयोगद आवश्यकतॆयन्नु प्रतिपादिसुत्तारॆ-प्रकृति पुरुषयो संयोगात् विश्व - प्रकृति मत्तु पुरुषर संयोगदिन्दले जगत्तिन सृष्टियागुत्तदॆ. तादृशैः तद्वि शेपैः जगति ब्रह्मादिस्तष्ट पर्यना विषमता, यन्मभेवादयश्च - प्रकृतिपुरुषर अन्तह विलक्षण संयोगगळिन्दले चतुर्मुखनिन्द, जॊण्डुवरॆगिन वैलक्षण्यगळू आनॆयन्नु हिडियुव ‘आलान’यविशेषगळू आगुत्तवॆ.
“यावत् सञ्जायते किञ्चित् सत्यं स्थावर जङ्गमं 1 क्षेत्र क्षेत्र ज्ञसंयोगात् तद्विद्धि भरतर्षभ’ ऎम्ब गीतॆयल्लि ई अंशगळु स्पष्ट. आलान यन्त्र ऎम्बुदु मरगळ जोडनॆयिन्दले आगुवुदु. इदू सह संयोगद परिणामवे. हीगॆ दैवसृष्टि, मत्तु मानवसृष्टि ऎरडरल्ल संयोगद प्रभाव अपारवागिदॆ.
अक्षाणां अर्थयोगात् विविधमतिः-इन्द्रिय मत्तु पदार्थ गळ संयोगदिन्दले प्रत्यक्षादि ज्ञान बरुत्तदॆ. अनुमित्यादिगळिगू इन्द्रियवे मूलतः कारण, अबादन्वयात् अङ्कुरादि बीज गळिगॆ नीरु मत्तु मण्णिन संयोगदिन्दले अङ्कुरादिगळु हुट्टुत्तवॆ.
-
शुद्धाशुद्धादियोगात् फलमपि नियतं-शुद्धवाद गो मुन्ताद प्राणिगळ संयोगदिन्द शुचित्व, मत्तु अशुद्धवाद मानवा गळ संयोगदिन्द अशुचित्व मुन्ताद फलगळू व्यवस्थितवागिवॆ. न्याय तत्व अस्य घोष–श्रीमन्ना थमुनिगळ न्यायतत्व ग्रन्थदल्लि इवन्नॆल्ल घण्टाघोषवागि हेळिदॆ. आद्दरिन्द संयोगवॆम्ब गुण आवश्यक ॥ ५५ ।
विभाग ऎम्ब गुणवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ-द्रव्ययु संयुक्त सति, [पश्चात्] समानतः यस्तु संयोगनाशः, अयमपि विभागव्यवहृतिविषयः सङ्ग्राह्यः … ऎरडु द्रव्यगळु मॊदलु
470
[80156
इन्निर्दिष्ट विभागे गतवति च सतोः स्याद्विभक्तप्रतीतिः भूयस्सयोगसिद्ध कथमिति तु यथा त्वद्विभागाय्तराद् ।
संयुक्तवागिद्दु, अनन्तर चलनादिगळिन्द बेरॆयादाग आगुव हिन्दिन संयोगनाशवे ‘विभाग’ ऎम्ब व्यवहारदल्लि विषयवागुत्तदॆ. आद्दरिन्द
संयोगनाशवे विभाग, अतिरिक्तवल्ल.
-
-
संयोगद नाशक्कॆ कारणवागिरुवुदे ‘विभाग’. अदु संयोग नाशरूपवागलु हेगॆ साध्य? ऎन्दरॆ, - सोपि तद्देतुतः स्यात् आ संयोगनाशवू, विभागक्कॆ कारणवॆन्दु ऒप्पिरुव क्रियॆयिन्दले आगु इदॆ. ऒन्दु चलन हुट्टिदरॆ क्रियॆ, इदरिन्द विभाग, इदरिन्द पूर्व संयोगनाश, उत्तरसंयोगद उत्पत्ति - ई क्रमदल्लि कार्यद परं परॆयागुत्तदॆ. ऐदनॆय क्षणदल्लि आ क्रियॆ नाशवागुत्तदॆ ऎन्दु वैशेषि करु हेळुत्तारॆ. ‘तद्देतोरेव तद्देतु’ ऎम्ब न्यायदिन्द, विभागक्कॆ कारणवाद क्रियॆयिन्दले, पूर्व संयोगनाश बरुवुदादरॆ, मध्यदल्लि “विभाग’ ऎम्ब हॆच्चिन गुण व्यर्थ.
e
संयोगनाशवे विभाग” ऎन्दरॆ, ध्वंस नित्यवाद्दरिन्द संयोग नाश नित्यवागबेकागुत्तदॆ. इदरिन्द मत्तॆ अल्लि संयोग बन्दरू, विभागवू इरबेकागुत्तदॆ. विभाग अतिरिक्तगुणवॆम्ब पक्षदल्लि, अदक्कॆ नाश उण्टाद्दरिन्द मत्तॆ विभागद प्रतीति बरलु साध्यविल्ल. आद्दरिन्द विभाग अतिरिक्तगुणवे, ऎन्दरॆ, - त्वन्निर्दिष्टे विभागे च गतवति, सतो भूयः संयोग सिद्ध विभक्तप्रतीतिः स्यात् नीनु हेळुव विभागनाशवादाग, आ विभागनाश नित्यवागबेकागुत्तदॆ. आवाग अनन्तर आ ऎरडु द्रव्यगळिगॆ मत्तॆ संयोग बन्द मेलू विभागद प्रतीतियू निम्म मतदल्लि बेकागुत्तदॆ
कथमिति तु, त्वद्विभागाय्तराद् - संयोग बन्दाग विभागद प्रतीति हेगॆ बरलु साध्य? ऎन्दरॆ आ संयोग बन्दमेलॆ, मत्तॆ विभाग बन्दाग विभागप्रतीति बरबेकु; आदरॆ हिन्दिन विभागद नाश आ समयदल्लू इरुवुदरिन्द विभागनाशद प्रतीतिये बरबेकागुत्तदॆ. विभागव्यक्तिगळु ऒन्दे आगदॆ बेरॆ बेरॆयादुदरिन्द विभागप्रतीति बरुवुदरल्लि तडॆयिल्लवॆन्दरॆ, सुयोगनाशव्यक्तिगळु ऒन्देयागदॆ बेरॆ बेरॆयागुवुदरिन्द ई समाधान सुयोगनाशद विषयदल्लू समान. आद्दरिन्द विभाग अतिरिक्तगुणवागदिद्दरू हानि यावुदू इल्ल ॥ ५६०
श्लोक 57
- 417-
अद्रव्य सर
[संयोगनारद स्वरूप
471
कोस् संयोगनाशस्तव मत इति चेयमन्यत्र योगः तस्य प्राच्या विरोधात्म तु मिवति तालोचितद्विनाशः । अज्ञातप्राच्ययोगः परमभिमनुते सैन रूपेण चैनं सर्वोs वं ह्यभावः स्पुटमिह न पुनः कश्चिदनs स्त्री दृष्ट
निम्म सिद्धान्तदल्लि संयोगनाश विभागवागलु हेगॆ साध्य? ऎम्ब संशयवन्नु परिहरिसुत्तारॆ तव अस् संयोगनाशः कः मतः? अभाव अतिरिक्त पदार्थवल्ल ऎन्नुव निनगॆ ई संयोगनाशवादरू यावुदु ऎन्दु सम्मत? इति चेत्, सोs यं अन्यत्र योगः
हीगॆन्दरॆ, आ संयोगनाशवू देशान्तर संयोगरूपवे आगुत्तदॆ.
हागादरॆ, संयोग मत्तु संयोगनाश ऎरडू ऒन्दागबेकागु इदॆ. प्रतियोगि, अभाव ऎरडू परस्पर विरुद्धवाद्दरिन्द ऒन्दागलु हेगॆ साध्य ? ऎन्दरॆ, तस्य प्राचा विरोधात्तु सः मिषति उत्तर देश संयोगवू पूर्वदेश संयोगवू परस्पर विरुद्धवाद्दरिन्द, संयोगनाश, संयोग ऎरडू परस्पर विरुद्धवे आगुत्तदॆ. आद्दरिन्द, तद्विनाशः तथा आलोचितः संयोगनाशक्कू संयोगक्कू हीगॆ विरोधवन्नु निर्णयिसलागिदॆ.
उत्तरसंयोग पूर्वसंयोगनाशरूपवे आदरॆ, अदु अभाव रूपवागि तोरदे, संयोगरूपवागि हेगॆ तोरुत्तदॆ ? ऎन्दरॆ अज्ञातप्राच्ययोगः परं, एनं सैन रूपेण अभिमनुते ‘पूर्व संयोग नाशवागि उत्तरसंयोग बन्दिदॆ’ ऎन्दु तिळिदवरिगॆ मात्र अल्लि उत्तरदेशसंयोग पूर्वदेशसंयोगद नाशरूपवॆन्दु गॊत्तागुत्तदॆ. हिन्दिन स्थिति गॊत्तागदवरिगॆ, प्रतियोगिज्ञानविल्लद कारण अल्लि अभावप्रतीति बरदॆ संयोग मात्र वेद्यवागुत्तदॆ. सर्वोsपि अभावः एवं - ऎल्ला अभाववू हीगॆये आगुत्तदॆ. कत्तलु’ ऎन्दाग अभाव तोरुवुदिल्ल. अल्ले बॆळकिल्ल’ ऎन्दाग अभाव तोरुत्तदॆ.
-
हागादरॆ, वस्तुगळॆल्लवू मत्तॊन्दु वस्तुविन अभाववे; भाव पदार्थ प्रत्येकवागि सिद्धिसुवन्तॆये इल्ल ऎन्दरॆ, इह पुनः कश्चित् दृष्टं नास्ति, स्पुट-प्रकृतदल्लि संयोगनाशक्किन्तलू विभाग बेरॆ यागि कण्डुबरुवुदे इल्ल ऎम्बुदु स्पष्ट. ई न्याय ऎल्ल कडॆयल्लू
472
-418-
[परापरु निराकरणॆ
[श्लोक् 58
कृष्णा वृत्तादिभेदात् परमपरमिति प्रत्यम् तत्तदर्थ कालाधिक्यादिमात्रान्न खलु समुधिकं शक्षुयातां विधातुं
दृष्टि र्नान्यस्य क्लप्तिर्भवति गुरुतरातिप्रसङ्गॊ न्यथा स्यात् किं न स्यातां गुणाः परतदितरते पूर्वभावादि चान्यत् । अन्वयिसुवुदिल्ल. कॆलवु भावपदार्थगळन्नादरू ऒप्पिदागले ऒन्दर अभाव मत्तॊन्दु ऎन्दु हेळलु शक्य. इल्लदिद्दरॆ अन्नोनाश्रय अनिवार्य. आद्दरिन्द ऎल्ल भावपदार्थगळू अभाव रूपवल्ल ॥ ५७ १
--
परत्वापरत्व, गुणगळन्नु विमर्शिसुत्तारॆ सृष्णावृत्तादि भेदात् कालाधिक्यादिमात्रात् तत्त्व दर्थ ‘परं’ ‘अपरं’ इति प्रत्यय समधिकं विधातुं शक्कुयातां - सूर्यचलनरूपवाद कालद आधिक्य अथवा न्यूनतॆयिन्दले आया वस्तुगळल्लि बरुव हळॆयदु’ ‘हॊसदु’, ‘अण्णनु’ ‘तम्मनु’ इत्यादि ज्ञान मत्तु व्यवहार, अतिरिक्त वाद ‘परत्व’ ‘अपरत्व’ ऎम्ब गुणवन्नु साधिसलु समर्थवागुवुदिल्ल.
e
M J
एतक्कॆन्दरॆ, अन्यस्य दृष्टिः न-सूर्यचलनरूप दिनगळ सम्बन्ध क्किन्तलू अतिरिक्तवाद परापरत्वगुण प्रत्यक्षसिद्धवल्ल. क्लप्तिः गुरु तरा भवति कल्पनॆ माडुवुदरल्लि गौरवदोष स्पष्ट, अन्यथा अति प्रसङ्गः स्यात्-कल्पनॆ माडिदरॆ, इदरन्तॆ अनेक परापरत्वगळन्नु ऒप्पबेकागुत्तदॆ. इदन्ने स्पष्टपडिसुत्तारॆ-गुणाति परतदितरते किं न स्यातां - कालकृत परापरत्वदन्तॆ, ज्ञानकृतवाद परा परत्व, अज्ञानकृत परत्वापरत्व इत्यादि अनन्तवाद परापरत्वगळन्नु ऒप्पबेकागुत्तदॆ. हीगॆये, पूर्वभावादि च अन्यत् स्यात्. मॊदलु हुट्टिद्दु, अनन्तर हुट्टिद्दु मात्रवल्लदॆ, मॊदलु इद्दिद्दु, अनन्तर इद्दिद्दु ; मॊदलु नोडिद्दु, अनन्तर नोडिद्दु इत्यादि व्यवहार गळिन्दल्लू अतिरिक्तवाद अनेक गुणगळु सिद्धिसबेकागुत्तदॆ.
परत्व मत्तु अपरत्न ऎम्ब ऎरडु गुणवू दिकृत, कालकृत ऎन्दु ऎरडुविध. अण्णनल्लि कालकृत परत्ववू, तम्मनल्लि कालकृत अपरत्ववू इरुत्तदॆ. दूरद वस्तुविनल्लि दिकृत परत्ववू, हत्तिरद वस्तुविनल्लि दिकृत अपरत्ववू इरुत्तदॆ. ‘दिक्’ अतिरिक्त पदार्थवे अल्लवॆन्दु हिन्दॆ (पुट 63) हेळिद्दरिन्द दिकृत परत्वापरत्ववू अतिरिक्तवल्ल. काल अतिरिक्त पदार्थ वादरू, कालसम्बन्धद तारतम्यदिन्दले कालिक परत्वापरत्वद व्यवहार वन्नु निर्वहिसबहुदाद्दरिन्द ई परत्वापरत्ववू अतिरिक्तवल्ल । ५८ ।
श्लोक 59]
419-
अद्रव्य सर
[विषयविषयिभाव निरूपणॆ
473
द्रव्यं प्रागुद्धि रुक्ता परमिह विषय्कॆशृङ्गनादिर्निरूपः संयोगं भाष्यकाराः प्रथममकथयनायतानुसारात् । तंयोगे समेsपि स्पुरति न निखिलं तेन योग्यत्वमन्यत् ग्राह्यं सम्बद्ध साम्य नियतविषयता दृश्यते हीयेषु!!
वैशेषिकर क्रमवन्नु अनुसरिसि ईग बुद्धिय विचारवन्नु हेळु तारॆ बुद्धिः द्रव्यं प्राक् उक्ता-बुद्दि द्रव्य ऎन्दु हिन्दिन सरदल्ले(पुट 268) हेळिदॆ. इह परं विषः सङ्गमादि निरूप्य- इल्लन्तु बुद्दिगू विषयगळिगू बरुव सम्बन्धद विचारवन्नु निरूपिस
बेकागिदॆ.
भाष्यकाराति न्यायततानुसारात् प्रथमं संयोगं अकथय-श्री भाष्यकाररु श्रीनाथमुनिगळ न्यायतत्त्व ग्रन्थ वन्नु अनुसरिसि साक्षात्संयोगवे बुद्दिगू विषयक्कू सम्बन्ध ऎन्दु
हेळिरुवरु.
तंयोगे समेsसि निखिलं न सुरति
इन्तह संयोग
बुद्दिगू ऎदुरिनल्लिरुव ऎल्ल वस्तुगळिगू समानवागिद्दरू, ऎदुरिनल्लिरुव परमाण्यादिगळु ज्ञानदल्लि तोरद कारण ऎल्लवू गृहीतवागुवुदिल्ल. तेन अन्यत् योग्यत्वं ग्राह्यं आद्दरिन्द सुयोगद जॊतॆयल्लि, अतिरिक्तवागि, ‘ज्ञानयोग्यत्व’ ऎम्बुदू वस्तुगळु तोरलु कारणवॆन्दु
तिळियबेकु.
सम्बन्धसावे इन्सियेषु नियत विषयता दृश्यते हि इन्द्रियसम्बन्ध समानवादरू आया इन्द्रियगळिगॆ विषयव्यवस्थॆ लोकदल्लि कण्डु बरुत्तदॆयष्टॆ!
त्वगिन्द्रियक्कू घटक्कू सम्बन्ध बन्दाग त्वक्संयुक्त समवाय स्पर्श मत्तु रूप ऎरडक्कू समानवादरू त्वगिन्द्रिय स्पर्शवन्नु ग्रहि सुत्तदॆ, रूपवन्नु ग्रहिसुवुदिल्ल ऎन्दु वैशेषिकादिगळू हेळुवरु. गुरुत्व अतीन्द्रिय ऎन्दु ऎल्लरू ऒप्पिरुवरु. आद्दरिन्द ज्ञानक्कू विषयगळिगू संयोग समानवे आदरू ऎल्लवू ज्ञानदल्लि गोचर वागुवुदिल्लवाद्दरिन्द आया वस्तुगळ ‘योग्यत्व’वू इदक्कॆ कारणवॆन्दु ऒप्पलेबेकु ॥ ५९ #
474
-
- 420 -
[विषयविषयभावदल्लि दोष परिहार
[श्लोक (0
नित्यं नित्यादिबुद्दिर्निखिलविषयिणि तदेव स्वभावः
शास्त्र क्षेत्रज्ञ बुद्धरपि समधिगतः कर्मभिस्तन्निरोधः! सङ्कोचोल्लासयोश्च प्रतिनियतिरिह स्यामपाधिप्रभेदात् निश्लेषोपाधिमोक्षॆ निखिलविषयतावन्नु वीत स्वभावात् ॥ .421 - [विषयविषयिभावदल्लि वैषम्य निरूपणॆ
मुक्तानां धीक्रमात्र सरति न कदाप्यन्तमेषादिगच्छत् सङ्क्षिप्तायाश्च दूरा कपरिषतने यौगपद्यं न शक्यं
ज्ञानदल्लि कण्डु बरुव तारतम्यक्कॆ कारणवन्नु प्रदर्शिसुत्तारॆ नित्यादिबुद्दि- नित्यं निखिलविषयिणी नित्यसूरिगळु, मुक्तात्मरु, परमात्मनु इवर ज्ञान सदा सर्व विषयकवे आगुत्तदॆ, इवुगळल्लि तारतम्यविल्ल. क्षेत्रज्ञ बुद्धरसि तद्वदेव स्वभावः शास्त्र समधि गतः इदरन्तॆये ऎल्ल जीवर ज्ञानवू सहजवागिये सर्ववन्नू ग्रहिस बल्लद्दॆन्दु शास्त्रगळिन्द तिळिदु बरुत्तदॆ. आदरॆ, कर्मभिः तन्निरोधः कर्मदिन्द संसारिजीवर ज्ञानद सहज शक्तिगॆ तडॆ बन्दिरुत्तदॆ.
ज्ञानक्कॆ तडॆ ऎन्दरॆ एनु ? हेगॆ ? ऎन्दरॆ इह उपाधिप्रभे दात् सङ्कोजोल्ला सयोश्च प्रतिनियतिः स्यात्-कर्मरूप उपाधिय तारतम्यदिन्द ज्ञानक्कॆ सङ्कोच मत्तु विकासद व्यवस्थॆ आगिरु तदॆ. पापदिन्द ज्ञान सङ्कोचवू, पुण्यदिन्द ज्ञान विकासवू आगुत्तदॆ.
आद्दरिन्दले, निपोपाधिमोक्षे स्वभावात् निखिलविषयतां अन्नु नीत कर्मरूपवाद उपाधि मोक्षावस्थॆयल्लि सम्पूर्णवागि तॊलगुवुदरिन्द ज्ञान सहजवागिये सर्वविषयकवागुत्तदॆ. इदन्नु * हिन्दॆयू जीवसरद कॊनॆयल्लि (पुट 155-160) हेळिदॆ ॥ ६० ।
मुक्तात्मर ज्ञानद विकासदल्लि ऒन्दु आक्षेपवन्नु परिहरिसुत्तारॆ मुक्तानां धीः क्रमात् प्रसरति चेत्,एषा कथा पि अन्नं न अधिगच्छेत्- सङ्कोच निवृत्तियागि विकासवन्नु हॊन्दुवाग, अदु क्रम वागि प्रसरिसि ऎल्ल विषयगळन्नु ग्रहिसुवुदे, ऒन्दे समयदल्ले ऎल्लवन्नु ग्रहिसुवुदॆ ? अदु क्रमवागिये प्रसरिसुत्तदॆ ऎन्दरॆ, जगत्तिगॆ कॊनॆ इल्लद्दरिन्द ऎल्लवन्नु अदु विषयीकरिसलु साध्यवे इल्ल. सङ्क्षिप्तायाः दूरान्तिकपरिपतने च यौगवद्यं न शक्यं
मॊदलु
श्लोक 62]
अव्रव्य सर
संयोगो भूतभाविष्टपि न हि घटते तद्धियस्साम्प्रतीक्या इत्यादैर्न कतिः स्यात् श्रुतिमुणविदिते योग्यता वैभवेसा
-422- [मुक्तात्मर बुद्दिय व्याप्ति निरूपणॆ
475
वेगस्याचिन्नरूपो रविशशिनय नाद्यंशुवर्गॆषु भूमा
भागानष्यनामतिपतनमतो ह्या हुरन्य मेके इत्थं सर्वॆरबाध्यां गतिमनुवदतां मुक्त बुद्धर्विकासे युज्य यौगपद्य प्रकृतय इति तु श्रद्ध दीद्धं श्रुतार्थाः॥ सङ्कुचितवागिद्द ज्ञानद प्रसरण क्रमवागिये आगबेकाद्दरिन्द ऒन्दे समयदल्ले पूर्णवागि प्रसरिसिबिडुत्तदॆ ऎम्ब ऎरडनॆय कल्पवू सरियल्ल.
साम्प्रतिक्या तद्दियः भूतभाषु संयोगोsपि न घटते मुक्तात्मर ईगिन ज्ञानक्कू भूतभविष्यत्कालद वस्तुगळिगू संयोग बरलु साध्यवू इल्ल. समानकालद वस्तुगळल्ले संयोग साध्य.
इत्याद्य, अस्याः योग्यतावैभवे श्रुतिमुखविदिते [सति], कृतिः न स्यात्-इदु मॊदलाद आक्षेपगळिन्द, ई ज्ञानक्कॆ अद्भुत शक्ति वैभव श्रुतिस्कृति सिद्धवागिरुवाग याव हानियू बरुवुदिल्ल.
`शक्तयः सर्वभावानां अचिन ज्ञानगोचराः’ ‘वस्तुगळ शक्ति स्वभावगळु बॆङ्किय सुडुव शक्तियन्तॆ प्रश्नातीतगळु’ ऎन्दु हेळिदॆ. धर्मभूत ज्ञानक्कू इन्तह विचित्र शक्ति इरुवुदरिन्द, तडॆयाद कर्म निवृत्तियाद क्षण ऒन्दे समयदल्ले ऎल्लवन्नु अदु ग्रहिसुत्तदॆ !! ६१ ३
इदन्ने मत्तष्टु विवरिसुत्तारॆ रविशशिनायनाद्यन्तुवर्गोषु वेगस्य अचिस्वरूपः भूमा-सूर्य, चन्द्र, नम्म नेत्र इवु मुन्तादवुगळ किरणवर्गदल्लि कण्डु बरुव वेगद अतिशय चिन्तिसलू शक्यविल्ल ऎन्दु नैयायिकरु हेळुवरु.
e
अजूनां भागानs पि अतः अन्नोन्यं अपतनं एके हि आहुः अणुगळॆल्लवू सावयववादरू, अद्भुतवाद वेगदिन्द अवु परस्पर दाटिकॊण्डु हारिहोगुत्तवॆ ऎन्दु जैनरु हेळुवरु,
इत्थं सर्वॆ अबाग्यां गतिं मुक्तबुद्ध विकासे अनु वदतां पद्मप्रकृतयः युज्य, इति तु श्रुतार्थाः श्रद्द धीं-हीगॆ ऎल्लरिन्दलू निराकरिसलारद क्रमवन्ने मुक्तात्मर
C
476
- 423-
[योगिगळ बुद्धिय वैशिष्ट्य
[श्लोक 63
यत्यक्षं विप्रकृष्टं व्यवहितमपि तत्त्वती योगिबुद्दि… भूयिष्टा दृष्टलबातिशय करणवृत्तानुगुणेन सिद्धा। नष्टादिष्टक्षतो धीः कधमिति यदि न प्रत्यभिज्ञादिनीतेः
चित्रास्सम्बन भेदाः करणविषययोस्ततत्राभ्युपेताः॥ ज्ञानद विकासदल्लि हेळुव नमगू ज्ञान ऒन्दे समयदल्ले ऎल्लवन्नु व्यापिसुवदू, अतीतानागत वस्तुगळन्नु ग्रहिसुवुदू सरिहॊन्दुवु दॆन्दु श्रुतियल्लि हेळिद विषयदल्लि निश्चय पडॆदु नम्बबेकु ॥ २ ॥
योगिय ज्ञानद वैशिष्ट्यवन्नु हेळुत्तारॆ-यत् सूक्ष्म, विप्रकृष्ट, व्यवहितनसि, तत् कृष्णती योगिबुद्धिः भूयिष्टा दृष्टलबातिशयकरणवृत्तानुगुणेन सिद्धा-अति सूक्ष्मवाद वस्तु गळन्नु, दूरदल्लिरुवुदन्नु, मरॆयल्लिरुवुदन्नु ग्रहिसुवन्तह योगिगळ ज्ञान, प्रबलवाद पुण्य विशेषदिन्द लब्दवाद अद्भुत शक्तिगळन्नुळ्ळ इन्द्रि यादिगळ प्रभावदिन्दले आगुवुदेनो, सरि ! योगद प्रभावदिन्द अन्तह शक्ति अवर इन्द्रियादिगळिगॆ बरुवुदरिन्द इदु आगबहुदु,
भूतभविष्यत्कालद
आदरॆ, नष्टादिष्टु अक्षतः धीः कथं ? वस्तुगळन्नु अवरु इन्द्रियदिन्द ग्रहिसलु हेगॆ साध्य ? सूक्ष्मादि वस्तु गळु वर्तमानकालदल्लि इरुवुदरिन्द अवुगळिगॆ इन्द्रिय सम्बन्ध बर बहुदु. आदरॆ, भूतभविष्यत्कालद वस्तुगळल्लि इदु साध्यविल्लद्दरिन्द अवन्नु अवरु हेगॆ ग्रहिसुत्तारॆ? इन्द्रियद अपेक्षॆ इल्लदॆ संसारद दशॆयल्लि ज्ञान प्रसरिसलु साध्यविल्ल ऎम्बुदु शङ्कॆय तात्पर्य.
इति यदि, प्रत्यभिज्ञादिनीतेः न-हीगॆन्दरॆ, प्रत्यभिज्ञा न्याय दिन्द इदु सरियल्ल. प्रत्यभिज्ञॆ प्रत्यक्षवादरू, संस्कार विशेषदिन्द गत कालद अंश अदरल्लि तोरुवन्तॆ, योगिगळ बुद्धियल्लू योगदिन्द बरुव संस्कार वितेषदिन्द गतकालद वस्तुवू गोचरवागबहुदु.
इदन्ने विवरिसुत्तारॆ करणविषयोः चित्रा सम्बन्धभेदा तत्र तत्र अभ्युपेता-इन्द्रिय मत्तु विषयगळिगॆ अल्लल्लि बेरॆ बेरॆ विचित्र सम्बन्धवन्नु ऎल्लरू ऒप्पिरुवरु. ऎल्ल प्रत्यक्षगळू इन्द्रिय जन्यवे आगिद्दरू ऎल्लक्कू ऒन्दे विध इन्द्रिय सम्बन्ध कारणवागुवुदिल्ल. संयोग, संयुक्त समवाय मुन्ताद अरुविध सन्नि कर्षगळिन्द प्रत्यक्ष
श्लोक 64)
--
424
-
अद्रव्य सर
[बुद्धि य विषयदल्लि भूषणकारमत खण्डनॆ
477
नित्याया एव बुद्धस्वयमभिदधतः केचिदद्रव्यभावं सम्बद्धं धर्मतोsस्याःकृतकमकथयन् भूषणन्यायसक्ता
स्वाभीष्ट द्रव्यलक्ष्यतिविरहकृतं नूनमेषां तदेतत् सौत्रं कल्लक्षणं तैरनुमतमिह च स्यादि कार्याश्रयत्वं बरुत्तदॆ. इदरन्तॆ योगि प्रत्यक्षदल्लि विचित्र संस्कार विशेषदिन्द भूत मत्तु भविष्यत्कालद वस्तुगळिगू सम्बन्धवन्नु हेळबहुदाद्दरिन्द याव विरोधवू इल्ल ॥ ६३ ।
बुद्दि स्वरूपद विषयदल्लि मतभेदवन्नु निराकरिसुत्तारॆ- भूषण न्यायसक्ता केचित् नित्याया विन बुद्धः अद्रव्यभावं स्वयं अभिदधतः धर्मतः अस्याः कृतकं सम्बनं अकथॆयन्-भूषण काररु’ ऎम्ब नैयायिकरिगॆ सेरिद कॆलवरु, ज्ञान नित्य, आदरॆ गुण ऎन्दु हेळुत्ता, ई ज्ञानक्कू विषयक्कू सम्बन्धमात्र अनित्यवॆन्दू, अदृष्टविशेषदिन्द बरुवुदॆन्दू हेळिरुवरु.
तदेतत्, एषां ननं स्वाभीष्ट द्रव्यलक्षस्मृतिविरहकृतं - हीगॆ अवरु हेळिद्दु, अवरु हेळिद द्रव्य लक्षणद विस्मरणॆय फलवे सरि! इदन्ने उपपादिसुत्तारॆ - सौत्र, तल्लक्षणं तैः अनु मतं-‘समवायिकारणं द्रव्यं’ ‘ऎल्ल कार्यगळिगू समवायिकारण वागिरुवुदे द्रव्य’ ऎन्दु कणादर सूत्रदल्लि हेळिरुव द्रव्यलक्षण इवरिगू सम्मत, इह च कार्याश्रयत्वं हिं स्यात्
ई ज्ञान विषयविषयिभाव सम्बन्ध रूपवाद कार्यक्कॆ समवायि कारणवे आगुत्तदॆ. आद्दरिन्द ज्ञान द्रव्यवे हॊरतु अद्रव्यवल्ल.
-
‘विषयविषयिभाव’ ऎम्ब सम्बन्ध हॊसदागि बरुवुदरिन्द अदु ‘कार्य’ आगुत्तदॆ. कार्य यावुदरल्लि हुट्टुवुदो, अदे आ कार्यक्कॆ समवायि कारणवागुत्तदॆ. तन्तुगळल्लि पट हुट्टुवुदरिन्द तन्तुगळे पटक्कॆ समवायि कारण. इदरन्तॆ विषय विषयिभाव ज्ञानदल्लि हुट्टु वुदरिन्द ज्ञानवे इदक्कॆ समवायि कारण. ‘समवायि कारणवागिरु वुदे द्रव्य’. आद्दरिन्द ज्ञान गुणवागुवन्तिल्ल । ६४ ।
विषय विषयभाव अथवा संयोगक्किन्तलू अतिरिक्तवाद ‘प्राकट्य धर्म विषयदल्लि ज्ञानदिन्द हुट्टुत्तदॆ ऎम्ब भाट्ट पक्षवन्नु निराकरिसु
478
425 -
(प्राकट्ट निराकरणॆ
[2017 65
प्राकट्यं नाम धर्मं कतिचन विषये बुद्दि सम्बद्ध जन्यं
मन्यने तन्न दृष्टं व्यवहरणविधानानुगुण्यं तु भानम् । क्यापि स्वाभाविकं स्यात् क्वचन भवति धीगोचरात्मकं तत्
भातीत्यादिप्रयोगः स्वदत इति नयात्र कर्मत्व गर्भः ॥ तारॆ कतिचन बुद्दि सम्बन्धजन्यं, विषये प्राकट्यं नाम धर्म मन्य-भाट्टरु, बुद्दिगू विषयक्कू बरुव सम्बन्धदिन्द, विषय दल्लि ‘प्राक’ ऎम्ब धर्म हॊसदागियू अतिरिक्तवागियू हुट्टुत्तदॆ ऎन्दु भाविसुवरु.
आदरॆ, तत् न दृष्टं-विषयदल्लि ‘प्राकट्ट’ ऎम्ब धर्म यारिगू अनुभवसिद्धवल्ल. ‘घटः भाति-घट तोरुत्तदॆ’ इत्यादि प्रयोगगळल्लि घटदल्लि तोरिकॆ ऎम्ब धर्म अनुभवसिद्धवागिदॆयल्ल ! ऎन्दरॆ, भानं तु व्यवहरणविद् आनुगुण्यं’तोरिकॆ’ ऎन्दरॆ, आ वस्तु व्यवहारक्कॆ गोचरवागिदॆ ऎन्दिष्टु मात्रवे आगुत्तदॆ. वस्तुगळ तोरिकॆये इल्ल दिद्दरॆ, अवुगळन्नु कुरितु व्यवहार नडॆसुवन्तिल्ल. आद्दरिन्द व्यवहारक्कॆ तक्कुदागिरुविकॆये ‘तोरिकॆ’, अतिरिक्तवल्ल.
ई तोरिकॆ’ ऎरडुविध- ऒन्दु, क्यापि स्वाभाविकं स्यात् - कॆलवॆडॆयल्लि ई तोरिकॆ स्वभावसिद्धवागुत्तदॆ. इन्तह वस्तुगळन्ने स्वयम्प्रकाश ऎन्नुत्तारॆ. कैचन तत धीगोचरात्मकं भवति- कॆलवॆडॆयल्लि अदु ‘ज्ञानदल्लि विषयवागिरुविकॆये आगुत्तदॆ. घटादिगळ ‘तोरिकॆ’ ई ऎरडनॆय वर्गक्कॆ सेरुत्तदॆ.
`गच्छति’ ऎन्दाग धान्वर्थवाद गमनक्रियॆगॆ विशेष्यवागि पुरुषने आगुत्तानॆ. इदरन्तॆ ‘भाति’ ऎन्दाग विशेष्यवाद घटादिगळल्लि धात्वर्थ वाद ‘भान’ ऎम्ब धर्मवन्नु ऒप्पबेकु. अदे ‘पाक’ ऎन्दरॆ, *भाति’ इत्यादिप्रयोगः ‘स्वदते’ इति नयात्, तत्र कर्म गर्भ-भाति’ ऎम्ब प्रयोग ‘स्वदते’ ऎम्ब प्रयोगदन्तॆ कर्मत्व दल्लि पर्यवसानवागुत्तदॆ, कर्तत्वदल्लल्ल. ‘मधु स्वदते’ ऎन्दाग जेनु तुप्प आस्वादनॆगॆ विषय ऎन्दर्थवे हॊरतु, आस्वादनॆगॆ आश्रयवागु वुदिल्ल. आस्वादनॆगॆ आश्रय पुरुषनागुत्तानॆ. इदरन्तॆ ‘भाति’ ऎन्दरॆ तोरिकॆगॆ विषय ऎन्दे अर्थ. आद्दरिन्द ‘पाकु अतिरिक्तधर्मवल्ल॥ ६५ ।श्लोक 65)
426
अद्रव्य सर
[प्राकट्यदल्लि अनुपप प्रदर्शन
479
इष्ट ष्ट प्रणष्टादिष्टु आ परग- कथ्यतेऽ द्विशिष्ट०
ज्ञातक्तावसीं व्यवहृतिनियनास्ताववोषपाति प्राकट्s न्नु णादिष्टपि कथमधिकं भूतभन्वेषु च स्यात् कर्मत्वं तु क्रियार्थि सति फल इति च प्रायिकं व्याप्ति हाने!!
इदन्ने मत्तष्टु पुष्टिकरिसुत्तारॆ इष्टष्ट प्रणष्टादिषु च पर गतैः विशिष्टं अन्यत् कथ्यते- इष्ट’ ‘द्विष्ट’ ‘नष्ट’ इत्यादि पद गळल्लि प्रकृत्यर्थवाद इच्छॆ, द्वेष, नाश ऎम्ब धर्मगळु बेरॆ कडॆयल्लि इरुवुदादरू इष्टादि पदगळिन्द ‘तद्विशिष्ट वस्तुगळन्नु हेळुवुदु प्रसिद्ध. ज्ञातक्तावसि इत्थं - ‘ज्ञातो घटः’ ऎन्दागलू हीगे तिळियबेकु. व्यवहृतिनियमाः तावन उपपा इष्टरिं दले ऎल्ल व्यवहारवु व्यवस्थितवागुत्तवॆ, याव दोषवू बरुवुदिल्ल.
इच्छॆ मत्तु द्वेष पुरुषनल्लिरुत्तदॆ. नाश ऎम्ब ध्वंस कार्यद समवायिकारणदल्लि इरुत्तदॆ. इवुगळल्लि विषयवागुवुदरिन्दले इष्टादि पदगळु प्रयुक्तवागुत्तवॆ. *ज्ञातः ’ ऎन्दागलू * ज्ञानविषय ’ ऎन्दर्थवे हॊरतु. ‘ज्ञातत्वाश्रयः’ ऎन्दर्थवल्ल. आद्दरिन्द ‘ज्ञातता’ ऎम्ब ‘प्राकट्ट’ अतिरिक्त धर्मवल्ल.
प्राकट्ट अतिरिक्त धर्मवादरॆ, अस्मिन् प्राकव्य, गुणादिष्टपि, भूतभवेषु च अधिकं कथं स्यात् ? प्राकट्यदल्लि, गुणक्रियादि गळल्ल, भूतभविष्यत्कालिक वस्तुगळल्लू आ ‘पाकट्ट’ हेगॆ इरलु साध्य?
प्राकट्यदल्लि प्राकट्यवन्नु ऒप्पिदरॆ अनवस्थॆ, गुणादिगळल्लि मत्तॊन्दु गुण इरुवुदिल्ल. प्राकट्यवू गुणवे हॊरतु. द्रव्यवल्ल. भूतभविष्य त्कालिक वस्तुगळ विषयवागि ज्ञान बन्दाग, आ पदार्थगळे इल्लदिरुवुद रिन्द ‘प्राकट्ट’ ऎल्लि इरुवुदु!
‘क्रियाजन्यफलशालित्वं कर्मत्वं’ ऎन्दु कर्मत्वद लक्षणवन्नु हेळुवरु. ‘ग्रामं गच्छति’-‘ग्रामक्कॆ होगुत्तानॆ’ ऎन्दाग ‘गमन क्रियॆयिन्द आगुव ‘उत्तरदेशसंयोग’ ऎम्ब फलक्कॆ ग्राम आश्रय वागुत्तवॆ. इदरन्तॆ ‘घटं जानाति’-‘घटवन्नु अरियुत्तानॆ’ ऎन्दाग धात्वर्थवाद ज्ञानदिन्द आगुव फल घटदल्लि इरबेकु. अदे ‘ज्ञाततॆ’ अथवा ‘प्राकट्ट’. आद्दरिन्द प्राकट्ट आवश्यकवॆन्दरॆ, - ‘क्रियार्थ
- फले सति च कर्मत्वं’ इति व्याप्तिहानेः प्रायिकं
480
[201 67
-427-
(प्राकम्यानुमान निरास
आधत्ते धीः क्रियात्वा मपि गगनवत्कर्मणी युक्तं
दत्तानेकोत्तरत्वान्न च फलमधिकं भाति हानादिमात्रात् । हेतुर्धात्वर्थता चेदतिचरणमथ स्पद्धता स्यादसिद्धि :
रीस्वारस्यात स्यादनुमतमगिक कैश्चि दस्मय- ॥ क्रियॆयिन्द आगुव फल इद्दरेने कर्मत्व बरुत्तदॆ ऎम्बुदू सरियल्ल. ई नियमक्कॆ कॆलवु कडॆभङ्गबरुवुदरिन्द इदु सार्वत्रिकवल्ल, कॆलवुकडॆगॆ
मात्रवे सम्बन्धिसिद्धु.
- ग्रामं गच्छति ’ ऎन्दाग
उत्तरदेशसंयोगरूपवाद फल तोरिदरू, “ग्रामं प्राप्पोति’ ऎन्दाग इदु तोरुवुदिल्ल. इल्लि धार्थवाद ‘प्राप्ति संयोगरूप, इदु फलवल्ल, धात्वर्थ. इल्लि कर्मत्वदिन्द आश्रयमात्र बोधितवागुवुदे हॊरतु ‘फलाश्रयत्न बॊधितवागुवुदिल्ल. इदॆल्लक्किन्तलू, ज्ञानदिन्द विषयदल्लि आगुव विषय त्ववन्नु अतिरिक्त पदार्थ ऎन्दु हेळुवुदक्कॆ याव प्रमाणवू इल्ल. आद्दरिन्द ‘प्राकट्ट’ अतिरिक्तवल्ल । ६६ 1
इदरिन्द प्राकट्ट साधकानुमानवू निरवॆन्दु तोरिसुत्तारॆ धीः क्रियात्याक्, गमनवत्, कर्मणि किमपि आध-ज्ञानवू क्रियारूपवाद्दरिन्द, गमनादि क्रियॆयन्तॆ, कर्मदल्लि एनादरॊन्दु विशेषवन्नु उण्टुमाडुत्तदॆ. गमनादि क्रियॆयिन्द ग्रामादिगळल्लि संयोगवॆम्ब विशेष हुट्टुत्तदॆ. ज्ञानदिन्दलू विषयदल्लि प्राकट्ट ऎम्ब विशेष धर्म हुट्टुत्तवॆ. ‘ज्ञान, स्वविषये किञ्चिदतिशयजनक क्रियात्पात्, गमनादि क्रियावत्’ ऎम्बुदु अनुमानद आकार,
इत्यपि, दत्तानेकोत्तराश् अयुक्त ऎम्बुदू, अनेक रीतियल्लि उत्तरवन्नु हेळियागिरुवुदरिन्द सरियल्ल. इदल्लदॆ, हानाडि मात्रात् अधिकं फलं न च भाति-ज्ञानदिन्द पदार्थदल्लि, त्यजिसु वुदु, अथवा स्वीकरिसुवुदु ऎम्बुदक्किन्तलू बेरॆयाद याव फलवू कण्डु बरुवुदे इल्ल. आद्दरिन्द आ अनुमान बाधितवागुत्तदॆ.
इदल्लदॆ, धात्वर्थता चेत्, अतिचरणं ‘क्रियात्पात्’ ऎम्ब हेतु धात्वर्थरूप मात्रवादरॆ, हिन्दिन श्लोकद कॊनॆयल्लि हेळिद अतिप्रसङ्ग बरुत्तदॆ. अथ स्पस्टता, असिद्धिः स्यात्_चलनादि क्रिया
श्लोक 68]
अद्रव्य सर
.428- [इच्छादिगळु ज्ञानद अवस्थाविशेषगळु]
481
इच्छाद्वेष प्रयत्नाः सुखमितरदपि ज्ञानतो नातिरिक्ता
या दीस्ततुरिष्टा न तदधिकतय कल्पने कोsपि लाभः । पर्यायत्वं विशेष न तु भवति यथा प्रत्यभिज्ञादिभेदे नो चेदीर्षाभ्यसूयाभयकृतिकरुणाददच्च कल्प रूपत्व हेतुवादरॆ, ज्ञान अन्तह क्रियारूपवल्लद्दरिन्द स्वरूपासिद्धि दोष बरुत्तदॆ. आद्दरिन्द आ अनुमानदिन्द प्राकट्ट सिद्धिसुवुदिल्ल. ई प्राकट्टवन्नु हिन्दॆय (पुट 264) निराकरिसलागिदॆ.
$3
अस्मत्सथैः कैश्चित् स्वारस्यानशंस्यात् अधिकं अनु मतं नम्मल्ले कॆलवरु, ‘ज्ञातो घटः’ इत्याद्यनुभवगळल्लि तोरुव ‘ज्ञातत्व’ धर्मवन्नु कैबिडुवुदु युक्तवल्लवॆन्दु भाविसि ‘प्राकट्ट अतिरिक्त धर्म ऎन्दु ऒप्पिरुवरु. इदु आचार्यरिगॆ सम्मतवल्ल ॥ ६७ ।
इच्चाद्वेषादि गुणगळन्नु विमर्शिसुत्तारॆ-इच्चाद्वेषप्रयत्ना, सुखं, इतरदसि ज्ञानतः नातिरिका-इच्छॆ, द्वेष, प्रयत्न, सुख, दुःख, प्रयत्न ई गुणगळु धर्मभूत ज्ञानद अवस्थाविशेषगळे हॊरतु, अतिरिक्तवल्ल.
या धीः तद्धतुः इष्टा, तदधिकतया कल्पने कोsपि लाभः न - याव ज्ञान इत्यादिगळिगॆ कारणवागुवुदॊ, आ ज्ञानवे ‘तद्ध रेव तद्देतुत्व’ इत्यादि न्यायदिन्द सुखादि रूपवागुत्तदॆ. इदक्किं
तलू अतिरिक्तवाद गुणगळन्नु कल्पिसुवुदरल्लि याव लाभवू इल्ल.
हागादरॆ, ई पदगळु पर्यायवागबेकागुत्तदॆ ऎन्दरॆ विशेष, प्रत्याभिज्ञादिभेदे यथा पर्यायत्वं नतु भवति इच्चादिगळु ज्ञानविशेषरूपवागुवुदरिन्द, प्रत्यभिज्ञादि पदगळन्तॆ इवु पर्याय वागुवुदिल्ल. प्रत्यभिज्ञॆय प्रत्यक्षवे, सविकल्पवू प्रत्यक्षवे आदरू अवु पर्यायवागुवुदिल्ल.
नो चेत्, ईर्ष्याभ्यसूयाभयद्धतिकरुणादि अन्यवन्य कल्प
अवस्थाभेदमात्रदिन्दले इवु बेरॆ बेरॆ गुणवॆन्दरॆ, ईर्पै, असूयॆ, भय, धैर्य, दयॆ मॊदलादवु, इदरन्तॆ इन्नु अनेक गुणगळु अतिरिक्त ऎन्दु ऒप्पबेकात्तदॆ. अवुगळॆल्ल ज्ञानद अवस्था भेदवादरॆ इच्चादिगळिगू अदे न्याय अन्वयिसुत्तदॆ ॥ ६८
31
482
429-
[राग द्वेषादि मिथ्यात्व निराकरणॆ
[ 0 = 69
चेतसोतस्सुतीनां चिदवधिकतया चैत्र सङ्केतभाजां रागद्वेषादिकानामभिददु कथम्भावममभावाः । एतेषां हेतुसाध्य क्रमनियतिवतां सर्वचित्साक्षि काणां कतातथ्यभावे कथमिव कथकद्वन्द्वयुद्धावतारः ॥
[रागद्वेषगळ स्वरूप
-430-
तव द्विधोक्ता विषयनियमतो रागविद्वेषनामा पूर्वस्तीव्रस्तु कामः पर इह भजते तादृशःक्रोधसञ्ज्ञां
इच्छादि विषयदल्लि बौद्धर मतवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ अष्टेमाः भावाः, चिदवधिकतया चैत सङ्केतभाजां चेतस्तोत *ुतीनां कथम्भावं कथं अभिदधतु!-क्षणिकवादिगळाद बौद्धरु, ‘चित्त’ मत्तु ‘चैत्त’ ऎन्दु अन्तर पदार्थवन्नु ऎरडागि विङ्गडिसि, चित्तद विकारगळे चैत्रशब्द वाच्यवाद मनस्सिन भावतरङ्गगळागि प्रवाह रूपवागि हरियुत्तवॆ. चित्र, विज्ञान ऎरडू ऒन्दे, इदर विकारगळे रागद्वेषादिगळु ऎन्दु हेळुवरु. आदरॆ क्षणिकवाददल्लि वस्तुगळु प्रति क्षणवू बेरॆ बेरॆयागुवुदरिन्द, ‘चित्र ऒन्दे इष्टु रूपगळन्नु ताळु तदॆ’ ऎम्बुदन्नु अवरु हेगॆ समर्थिसलु साध्य ?
इवुगळॆल्लवू केवल कल्पनॆये, व्यासविकवल्ल ऎन्दरॆ, हेतुसाध्य क्रमनियतिमतां सर्वचित्साकाणां एतेषां अतथ्यभावे, कथकद्वन्द्वयुद्धावतारः कथमिव कथॆत व्यवस्थितवाद कार्य कारणभावक्रमदल्लिरुव, सर्वानुभवसाक्षिकवाद इवुगळॆल्लवू मिथ्यऎन्दरॆ, अन्तहवर जॊतॆयल्लि वाद माडुवुदन्नु इवरु हेगॆ समर्थिसुवरु !
e
सुळ्ळाद वस्तुगळिगॆ कारण इरुवुदिल्ल. ई सुखदुःखादिगळॆल्लवू कारणजन्यवॆम्बुदु सर्वानुभवसिद्ध. अनुभवगळन्ने ऒप्पदे होदरॆ शून्यवादवे प्राप्तवागि, अन्तहवरिगॆ वादमाडुव अधिकारवे इल्ल
ऎन्दु अनेकसल हेळियागिदॆ ॥ ६९ ॥
इच्छादिगळिगॆ वैलक्षणवन्नु प्रदर्शिसुत्तारॆ तत्र विषयनियमतः रागविद्वेषनाम्मा इजैव द्विधा उक्ता अदरल्लि विषयद व्यवस्थॆयिन्द ‘राग’ ‘द्वेष’ ऎम्ब हॆसरिनिन्द इच्छॆये ऎरडागिदॆ. ‘बेकु’ ऎम्ब इच्छॆये ‘राग’, ‘बेड’ ऎम्ब इच्छॆये ‘देष’, अतिरिक्त गुणवल्ल.
श्लोक 11]
अद्रव्य सर
483
एकैवेच्छा सिस्सा भगवत उदिता सञ्जिहीर्षति चा तल्लॊके न किं स्यादधिकमिह तु चेत्कल्प तेsतिप्रसक्तिः ॥
[इच्छॆगिन्तलू प्रयत्न अतिरिक्त
431
इच्छातः कार्यसिद्ध किमिह यतनवित्यनरा कल्पतेsन्यत्
तन्नॊघतोपलबेरिति यदि यतने कल्पितेऽ तदेवं!
00
8
तीव्रः पूर्वस्तु कामः-मॊदलनॆयदाद राग तीव्रवादाग ‘काम’ ऎन्दॆनिसिकॊळ्ळुत्तदॆ. तादृशः परः इह क्रोधसञ्ज्ञां भजते ….तीव्रवाद द्वेषवे ‘क्रोध’ ऎम्ब हॆसरन्नु पडॆयुत्तदॆ. इवुगळॆल्ल अतिरिक्तगुणगळल्ल.
00
ऒन्दक्कॆ अनेक हॆसरिरुवुदरल्लि इतरर निदर्शनवन्नु तोरिसुत्तारॆ भगवतः इच्छा एकैन ‘सिस्टक्षा’ ‘सञ्जिहीर्षा’ इति च अन्य उदिता- भगवन्तन ऒन्दे इच्छॆ सृष्टिमाडुवाग ’ सिक्षॆ’ ऎन्दू, संहार माडुवाग ‘सञ्जिहीर्षॆ’ ऎन्दू हेळल्पडुत्तदॆ ऎन्दु न्याय शास्त्रदवरू ऒप्पिद्दारॆ.
लोके तद्वत् किं न स्यात् ?
हीगॆये स्वल्प भेददिन्द ऒन्दक्कॆ अनेक
लोकदल्लि जनर गुणगळल्लि
हॆसरुगळु एतक्किरबारदु ?
इह अधिकं कल्पते चेत्, अतिप्रसक्तिः ई गुणगळल्लि ऒन्दॊन्दन्नू प्रत्येकवागि कल्पिसिदरॆ, हीगॆये अनेक अतिरिक्त गुणगळन्नु कल्पिसबेकागु इदॆ. इदन्नु हिन्दॆयू (पुट 481) हेळिदॆ ॥ ७० ।
इच्छॆगू प्रयत्नक्कू वैषम्यवन्नु हेळुत्तारॆ इच्छातः कार्य सिख्, इह अन्तरा ‘यतनं’ इति अन्यत् किं कल्पते-इच्छॆ यिन्दले कार्यसिद्धिसुवाग, इच्छॆगळ कार्यक्कू मध्यदल्लि ‘यत्न’ ऎम्बुदन्नु एतक्कॆ ऒप्पबेकु? इच्छॆपडुत्तानॆ कॆलसमाडुत्तानॆ. कॆलस माडुवुदे प्रयत्न, मत्तॊन्दु अतिरिक्त गुणवन्नु एतक्कॆ ऒप्पबेकु?
तन्नॊघपलब्दः, इति यदि, यतने कल्पितेsपि एतत् एनं-इच्छॆ कॆलवु समय कार्यरूप ताळदे व्यर्थवागि होगि बिडु वुदरिन्द इच्छॆगू कार्यक्कू मध्यदल्लि प्रयत्न आवश्यक ऎन्दरॆ, प्रयत्नवन्नु ऒप्पिदरू, प्रयत्न पट्टरू कॆलसवागलिल्ल’ ऎम्ब व्यवहारविरुवुदरिन्द, मत्तॊन्दु अतिरिक्त गुणवन्नु ऒप्पबेकागुत्तदॆ. आद्दरिन्द इच्छॆ ऒन्दे साकु, उळिद ऎल्लवू इदर बॆळवणिगॆये.
484
[22: 72
मैवं व्यावर्तमानादनुगतमधिकं वर्णते मानविद्दि वापि ह्यया वयमिह पवनस्सननेनू दयाद्
[जीवनयोनियत्न निरास
432
M
प्राणस्सस्सु षुप्तिप्रकृतियु घटते तातादृष्ट मात्रात् यं यत्न निदानं वदसि भवति तल्ला घवात् प्राणवृत धीवृत्तिव यत्नः स्थित इति स कथं काष्ठ कि सुषुप्त नो चेप्पा ह्यानलादेर्जलनमसि ततः कल्पतां नत्व दृष्टात् मैवं-इदु सिरियल्ल. व्यावर्तमानात् अनुगतं अधिक मान
3 वर्णते-विशेषक्किन्तलू सामान्य अतिरिक ऎन्दु प्रामाणिकरु ऒप्पिरुवरु. प्रकृतदल्लि, इह वयं नानs पि पवनस्सन्नने न्यूदयाद् अयत्ना - नावु इच्छिसिदरू, गाळि बीसुवुदु, चन्द्रोदय मुन्तादवुगळल्लि प्रयत्न शून्यरागिरुत्तेवष्टॆ!
शकॆयादाग, गाळि बीसबेकॆन्दु इच्छिसुत्तेवॆ. कत्तलल्लि चन्द्रोदय वागबेकॆन्दु इच्छिसुत्तेवॆ. आदरॆ अवु तानागि बन्दरॆ उण्टु, नावन्तु प्रयत्न पडुवुदिल्ल. इच्छॆ सामान्यरूपवादद्दु, प्रयत्न विशेषरूप वादद्दु. सामान्य मत्तु विशेष ऎरडू ऒन्दागुवुदिल्ल. पृथिवीत्ववू घटत्ववू ऒन्दागुवुदिल्ल. आद्दरिन्द इच्छॆगिन्तलू प्रयत्न ऎम्बुदु धर्म भूत ज्ञानद अतिरिक्तअवस्थाविशेषवे ॥ ७१ ।
प्रवृत्ति, निवृत्ति, जीवनयोनि ऎन्दु प्रयत्न मूरु विधवॆन्दु वैशेषिकरु हेळुवरु. जीवनयोनि प्रयत्नवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ सुषुप्ति प्रकृतिष्टु प्राणस्सन्नः तादृशादृष्ट मात्रात् घटते निद्रॆयल्लि उसिराटक्कॆ कारणवागि, नम्म इच्छॆ इल्लदिद्दरू आगुव प्रयत्नवे ‘जीवनयोनि’. आदरॆ अन्तह अदृष्टविशेषदिन्दले उसिराट नडॆयबहुदाद्दरिन्द ‘जीवनयोनि’ ऎम्ब अतिरिक्त प्रयत्न अनावश्यक.
-
त्वं यत् यत्न निदानं वदसि, तत् प्राणवृत्[निदानं] लाघवात् अस्तु - नीनु आ जीवनयोनियत्नक्कॆ कारणवॆन्दु हेळुव अदृष्टविशेष आ उसिराटक्कॆ कारणवागि आगलि! हीगॆ हेळुवुदरिन्द तद्धतोरेव तण्णीतुत्तॆ’ ऎम्ब न्यायदिन्द लाघव इरुत्तदॆ.
इदल्लदॆ, यत्नः धीवृत्तिव स्थितः, इति काष्ठ क सुषुप्त सः कथं? ई प्रयत्न ऎम्बुदु धर्मभूत ज्ञानद अवस्थाविशेषवे
गोक 13]
433
अद्रव्य सर
[सुख दुःख उदासीन स्थितिगळु
स्याद्दुःखाभावमात्रं सुखमभिदधतो
485
वैपरीत्य प्रसक्ति व्यापादौ दुःखसिद्धिर्न यदि सुखमपि हत्र नैवास्ति ताक् ।
शीतोष्णातीतनीतेद्वितयसमधिकाsवतिर्दु जातः
तन्न प्रयोगेष्टनियतिरुचितैस्सङ्घटेतोपचारै। ७३ ऎन्दु निश्चितवागिरुवाग, निद्रावस्थॆयल्लि जीवनु कट्टिगॆयन्तॆ ज्ञानशून्य नागिरुवाग, ज्ञानद अवस्थाविशेषवाद प्रयत्न इरलु हेगॆ साध्य?
नो चेत्, बाह्यानलादेः ज्वलनमसि ततः कल्पतां, नतु अदृष्टात्-हीगॆ ऒप्पदिद्दरॆ, स्थूलजगत्तिनल्लिरुव बॆङ्किय ऊर्ध्व ज्वलनादिगळू प्रयत्न विशेषदिन्दले आगलि! अल्लि अदृष्टवे कारणवादरॆ, उसिराटवू अदृष्टदिन्दले आगलि! जीवनयोनियत्न अनावश्यक # ७२ ।
-
‘सुख’ अतिरिक्त ऎन्दु प्रदर्शिसुत्तारॆ-दुःखाभावमात्रं सुखं अभिदधतः वैपरीत्य प्रसक्तिः स्यात् - दुःखद अभाववे ‘सुख’, अति रिक्तवल्ल ऎन्दरॆ, सुखद अभाववे ‘दुःख’ ऎन्दु एतक्कॆ आगबारदु ? स्टापादौ दुःखसिद्धिर्न, यदि; तादृक् सुखमपि हैत्र नैव अस्ति
निद्रावस्थॆयल्लि सुखद आभाव इद्दरू दुःखद व्यवहार इल्लद्दरिन्द सुखाभाव दुःखवागुवुदिल्ल ऎन्दरॆ, निद्रॆयल्लि दुःखाभावविद्दरू सुखद व्यवहार इल्लद्दरिन्द दुःखाभाववू सुखवल्ल.
अतः शीतोष्णातीतनीतेः द्वितयसमधिका अवस्थितिः दुजा - आद्दरिन्द, शीतस्पर्श मत्तु उष्णस्पर्शक्किन्तलू अनुष्ठाशीतस्पर्श (पुट 442) अतिरिक्तवागुवन्तॆ सुख मत्तु दुःख ऎरडू इल्लद अवस्थॆये `सुषुप्ति’ ऎन्दु ऒप्पबेकु. आद्दरिन्द सुखदुःखगळु अतिरिक अवस्था विशेषगळु, परस्पर अभावरूपवल्ल.
भारवन्नु इळिसिदाग सुखद अनुभव आगुवुदरिन्द दुःखाभाववे सुख ऎन्दरॆ, तुच्छ प्रयोगेषु अनियतिः उचितैः उपचारै सङ्घटेत सुखदुःखपद प्रयोगगळल्लि कण्डु बरुव एरुपेरुगळन्नु विषयक्कॆ तक्कन्तॆ उपचारादिगळिन्द सरिहॊन्दिसिकॊळ्ळबेकु.
अल्लि सुखव्यवहार बरुवन्तॆ, सुख इल्लद मात्रक्कॆ दुःखद व्यव हारवू बरबहुदु. लुब्बनिगॆ सुखदल्लू दुःखव्यवहार बरबहुदु. इवुगळिन्द वस्तुनिर्णयवागुवुदिल्ल. मेलॆ हेळिद युक्तियिन्द ऎरडू बेरॆ ऎन्दादमेलॆ व्यवहारगळन्नु औपचारिकवॆन्दु भाविसबेकु ॥ ७३ ०
486
434
[आनन्द स्वरूप निरूपणॆ
[2074
भेदधा मतीनां ह्यु पधिनियमिरानुकूल्यादिधर्मैः
तसैवात्य हागेर्निरुपधिकसुखस्तादृशो धीविकासः । निमब्रह्मतत्वानुभवभवमहाह्वाददुग्गार्णवेs स्मिन् निश्वेष्टॆश्वर्यजीवानुभवरसभरो बिद्दु भावोपलभ्यः ॥
[सांसारिक सुखद स्वरूप
435
संसारे नास्ति किञ्चित् सुखमिति कतिचित्तप्प देतोपचारात् नो चेद् व्युत्पत्तिहीनं सुखपदमधिकं तत्सुखं नाभिदध्यात् । मुक्तिकालद आनन्दावस्थॆयन्नु विमर्शिसुत्तारॆ उपनिधियमितै आनुकूल्यादिभे धा हि मतीनां भेदः उपाधिगळिन्द व्यवस्थॆगॊळिसल्पट्ट आनुकूल्य, प्रातिकूल्य, औदासीन्म ऎन्दु मूरु विध वाद बुद्धिगळु इरुत्तवॆयष्टॆ ! तन्य अत्यन्तहानेरेव तादृशः री विकासः निरुपधिकसुखः आ उपाधिगळु सम्पूर्णवागि तॊलगुवुद रिन्द, अन्तह अद्भुतवाद ज्ञानद विकास सहजवू ऎल्लॆ इल्लदू आद सुख रूपवागुत्तदॆ. इदे मोक्ष (पुट 155).
निमब्रह्मतत्वानुभवभववाददुग्गार्णवे अस्मिन् निश्वेपैश्वर्यजीवानुभवरसभरः बिद्दु भावोपलभ्य ऎल्लॆ इल्लद ब्रह्मानुभवदिन्द आगुव महानन्द महासागर रूपवाद मुक्तानन्द दल्लि पूर्ण ऐश्वर्य विशिष्ट जीवस्वरूपानुभवरूपवाद कैवल्यानन्द ऒन्दु चिक्क बिन्दुवन्तॆ तोरुवुदागिदॆ. जीवात्मनल्लि अडगिरुव अनेक अणिमादि शक्तिगळे इवन परमैश्वर्य.
सुखदुःखादिगळु धर्मभूत ज्ञानद अवस्थाविशेषगळे ऎन्दु हेळिदरु. अनुकूलत्व ज्ञानवे सुख, प्रतिकूलत्वज्ञानवे दुःख, ऎरडू इल्लदिद्दरॆ औदासीन्य, वस्तुगळु यावुदू स्वतः सुखदुःख हेतु गळल्ल, मनुष्यन अपेक्षॆगॆ तक्कन्तॆ इवु आगुत्तवॆ. ई अपेक्षॆगळिगॆ मनुष्यन विचित्र कर्मगळे कारण. इवुगळॆल्लवू सम्पूर्णवागि तॊलगुवुदरिन्द मुक्तियल्लि जीवात्मन धर्मभूतज्ञान सम्पूर्णवागि विकासवन्नु हॊन्दि ऎल्लॆ इल्लद आनन्दरूपवन्नु ताळुत्तदॆ. इदन्ने ब्रह्मानन्द ऎन्नुत्तारॆ. इदक्किन्तलू कैवल्यद अनुभव अत्यन्त अल्प ऎन्दु तात्पर्य ॥ ७४ ।
‘ई प्रपञ्चदल्लि सुख ऎम्बुदे इल्ल’ ऎन्नुव वादवन्नु निराकरिसु तारॆ-संसारे सुखं किञ्चित् नास्ति’ इति केचित्ई जगत्तिनल्लि
श्लोक 76)
अद्रव्य सर
487
तस्मात् दुःखोत्तरत्व प्रकृतिभिरिह तद्दुःखमित्युक्त मा
लोपश्लेषदुष्टे मधुनि विषमिति व्याहृतिः किं न दृष्टा
[धर्माधर्मगळ स्वरूप)
436
8
धर्मोsधर्मश्चतत्पलकरणतया शास्त्रसिद्धं क्रियादि
द्वारं तैतस्य कालान्तरनियतफले स्यादिहादृष्टमन्यत् । ऎळ्ळष्टू सुखविल्ल’ ऎन्दु कॆलवरु हेळुवरु. तत् उपचारात् घटेत-आ मातु दुःख हॆच्चागि सुख कडिमॆयाद्दरिन्द औपाचारिकवागि
सरिहॊन्दबहुदु.
नो चेत्, व्युत्पत्तिहीनं सुखपदं अधिकं तत् सुखं न अभिदध्यात् ई जगत्तिनल्लि सुख इल्लवे इल्ल ऎन्दरॆ, आ पदक्कॆ शक्ति ग्रहणवे साध्यविल्लद्दरिन्द इदक्किन्तलू बेरॆयाद लोकातीतवाद सुख वन्नु शब्द बोधिसलु साध्यविल्ल.
तस्मात् इह दुःखोत्तरप्रभतिभिः तत् दुःखमिति आः उक्तं आद्दरिन्द ई प्रपञ्चद सुख दुःखमिश्रवागियॊ, दुःखसम्पाद्यवॊ, दुःख फलकवॊ आगुवुदरिन्द अदन्नु दुःख” ऎन्दु कॆल आप्तरु हेळुवरु.
2
लोपश्लेषदुष्टे मधुनि ‘विष’मिति व्यवहृतिः न दृष्टा किं-विषदिन्द कूडिद जेनुतुप्पवन्नु ‘विष’ ऎन्दु हेळुवुदन्नु कण्डिल्ल वेनु ? ई व्यवहार औपाचारिकवॆम्बुदु सर्वसम्मत. इदरन्तॆये लौकिक सुखदल्लि ‘दुःख’ व्यवहार औपचारिक ॥ ७५ ।
धर्माधर्मगळन्नु विमर्शिसुत्तारॆ तत्पलकरणतया शास्त्र सिद्धं क्रियादि धर्म, अधर्मश्च आया फलक्कॆ कारणवागि शास्त्र दिन्द विहितवाद क्रियादिगळे धर्म मत्तु अधर्म ऎनिसुत्तवॆ. एतस्य कालान्तरनियतफले इह अदृष्टं अन्यत्, ई क्रियादिगळिन्द कालान्तरदल्लि बरुव स्वर्गादि फलगळिगॆ माध्यमवागिरुव अदृष्ट धर्मा धर्मगळिगिन्तलू बेरॆयागुत्तदॆ.
यागादि क्रियॆगळु नश्वर. अदर फल ऎन्दो बरुत्तदॆ. कारणक्कू कार्यक्कू याव सम्बन्धवू काणुवुदिल्ल. इदक्कागि यागादिगळिन्द मध्यवर्तियागि ऒन्दु हुट्टुत्तदॆ. दण्ड चक्रवन्नु तिरुगिसुवुदरिन्द घटक्कॆ कारणवागुवन्तॆ इवरिन्द स्वर्गादिगळु बरुत्तदॆ.
488
[2017 77
आहुस्तत् केचिदःकरणपरिणतिं वासनां चेतसोऽ न्य पुन्धर्मं केचिदेके विभु किमपि परे पुलांस्तथ्या!!
437 [धर्माधर्मगळु शास्त्र गम्यगळु
तु सेवादिहेत् फलभिदुरतया साध्यते चेददृष्ट हेतोस्ट स्तु भेदो न खलु समुचिता धर्मिणोस्य क्लप्ति
तत् अन्तःकरणपरिणतिं केचित् आहुः - ई मध्यवर्ति यावुदॆन्दरॆ, बुद्दि ऎम्ब अन्तःकरणद परिणामविशेषवे ऎन्दु साङ्ख्यरु हेळुवरु. चेतसः वासनां अन्नो मनस्सिन वासनॆये “अदृष्ट’ ऎन्दु बौद्धरु हेळुवरु. पुन्धर्मं केचित् ऊचुः आत्मन गुण अदु ऎन्दु नैयायिकरु हेळुवरु. विभु किमपि परे विभुवाद ऒन्दु द्रव्य ऎन्दु जैनैकदेशिगळु हेळुवरु. तत्सथ्या पुष्प लान् जैनैकदेशिगळे कॆलवरु अदु पुलरूपवॆन्दु हेळुवरु. ई सिद्धान्तवन्नु हिन्दॆये (पुट 106) हेळिदॆ ॥ ७६ h
“अदृष्ट’ अनुमानसिद्ध, शास्त्रसिद्धवल्ल ऎम्ब नैयायिकर मतवन्नु खण्डिसुत्तारॆ - सेवादिहेत् तुलै, फलभिदुरतया अदृष्टं साध्यते चेत्, हेतोः सूक्ष्मभेदः अस्तु-गुरुसेवॆ, अध्ययन मुन्तादवु समानवे आगिद्दरू, ज्ञानद गळिकॆयल्लि तारतम्यविरुवुदरिन्द इदक्कॆ कारणवागि ‘अदृष्ट’वन्नु अनुमानदिन्द साधिसबेकॆन्दरॆ, कारण गळल्लि सूक्ष्म व्यत्यासदिन्दले फलद तारतम्यवन्नु समर्थिसबहुदाद्द रिन्द, अनुमान अन्यथासिद्धवे आगुत्तदॆ. अन्यस्य धर्मिणः कः न खलु समुचिता अतिरिक्तवाद अदृष्टवॆम्ब ऒन्दु वस्तुवन्ने कल्पिसुवुदु युक्तवल्ल.
सिद्धवागिरुव वस्तुविनल्ले ऒन्दु विशेषवन्नु कल्पिसुवुदरिन्दले प्रकृत कार्य निर्वाहवागुवुदादरॆ, आ विशेष, अदक्कॆ आश्रयवाद द्रव्य ऎरडन्नू कल्पिसिदरॆ गौरवदोष अनिवार्य. हिन्दॆ (पुट - 65) दिक् पदार्थदल्लू इदे न्यायवन्नु हेळिरुवरु. इदन्ने `धर्मिकल्प नातो वरं धर्मकल्पना’ न्याय ऎन्नुवरु. ‘हॊसदाद ऒन्दु पदार्थवन्नु कल्पिसुवुदक्किन्तलू, इरुव वस्तुगळल्ले ऒन्दु धर्मवन्नु कल्पिसुवुदु लेसु’ ऎम्बुदु अदर अर्थ. इदरन्तॆ प्रकृतदल्लि अनुमानदिन्द अतिरिक्तवाद ‘अदृष्ट’ सिद्धिसलु साध्यविल्ल.श्लोक 78
अद्रव्य सर
489
व्याख्यातं यत्तु बाह्यर्विषयसमफलप्रापकत्वङ्क्रियाणां ततिप्रसक्तिं तदिह न निगमादतॆ दृष्टसिद्धि !! ७७ ॥
शास्त्रीय हिंसा विमर्शॆ]
438
निस्सङ्कोचान्निषेधात् कचन फलतया दितांहस्तु हिंसा रुन्ने सामान्यमङ्गे विधिरनुमितिरष्यत्र बाधादिदुःस्था 1 यत्तु, विषयसमफलप्रापकत्वं क्रियाणां बाहै व्याख्यातं, तदतिप्रसक्तिं सूते ‘क्रियॆगॆ तक्क फल’वॆन्दु बौद्धरु हेळिदू सह अतिप्रसङ्गक्कॆ कारणवागुत्तदॆ. कॆलवु समय दुःखमय वाद क्रियॆयिन्द सुखवू, सुखमयवाद क्रियॆयिन्द दुःखवू दॊरॆ युवुदु लोकानुभव सिद्धवाद्दरिन्द आ नियम अतिप्रसक्तवागुत्तदॆ.
तदिह निगमात् अन्यतः अदृष्टसिद्धिः न आद्दरिन्द शास्त्रवन्नु बिट्टु बेरॆ प्रमाणदिन्द अदृष्टवन्नु समर्थिसलु साध्यविल्ल ॥ ७७ ।
अंहः –
धर्माधर्म प्रसङ्गदल्लि हिंसा’ स्वरूपवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ. निस्सङ्कोचात् निषेधात् कैचन फलतया अनोदिता तु हिंसा निषेधक्कॆ सङ्कोच बरलु साध्यविल्लदुदरिन्द नादि याग दल्लि फलवागि अनुवाद माडल्पट्ट हिंसॆ पापवे आगुत्तदॆ. अङ्गे विधिः सामान्यं रुन्द यागद अङ्गवागि पशुहिंसॆयन्नु हेळुव विधि सामान्यरूपवाद निषेधवन्नु बाधिसुत्तदॆ. आद्दरिन्दले, अनुमितिरसि बाधादिदुःस्सा ई विषयदल्लि यागीय हिंसा अधर्मः, हिंसात्वात्’ ऎम्ब अनुमानवू शास्त्रबाधितवागुत्तदॆ.
अत्र
प्रश्नॆ – ‘न हिंस्मात् सर्वा भूतानि’ ‘याव प्राणियन्नू हिंसिस बारदु’ ऎन्दु हेळिदॆ. इदरिन्द प्राणिहिंसॆ पापवॆन्दु हेळबेकु. आदरॆ “अग्निमीयं पशुमालभेत’ ऎन्दु अग्निष्टोमिय यागदल्लि पशुहिंसॆ विहितवागिदॆ. पापवन्नु शास्त्र विधानमाडिद्दु हेगॆ ? ऎम्बुदु मूलप्रश्नॆ, शास्त्रदल्लि हेळिद्दरिन्द अदु पापवल्ल ऎन्दु हेळिदरॆ, ‘सैने नाभिचरन् यजेत’ ऎन्दु शत्रुवन्नु कॊल्लुवुदक्कागि विहितवाद शैन यागवू पापवल्ल ऎन्दु हेळबेकागुत्तदॆ. आद्दरिन्द पाप पुण्य निर्णय हेगॆ साध्य ?
उत्तर-शास्त्र नयागवन्नु विधानमाडुत्तदॆये हॊरतु, शत्रु वधवन्नु शास्त्र विधिसुवुदिल्ल. शत्रुवधवन्नु बयसुववनिगॆ उपायवन्नु
490
8
[82 178
다
स्वलो दोषो निम्मष्टे सुपरिहर इह कत्वनुग्राहके स्यात् इत्युक्तं साङ्ख्यस पशुहितवचनाति शारीरकोक्तं ॥ मात्र शास्त्र हेळुत्तदॆ. आ इच्छॆयिन्द प्राप्तवाद कारण शास्त्र अदन्नु विधिसुवन्तिल्ल. लोकदिन्द प्राप्तवागद विषयवन्ने शास्त्र विधिसुत्तदॆ. अन्दरॆ नयागदल्लि हिंसा फलवागुत्तदॆ. फलवन्नु शास्त्र विधिसुवन्तिल्ल. उपायवन्ने विधिसलु साध्य. ‘अग्निष्टोमियं पशुमालभेत’ ऎम्ब कडॆयल्लि पशुहिंसॆ फलरूपवल्ल. साधनवाद यागक्कॆ अङ्गकोटियल्लि सेरुत्तदॆ. इदरिन्द, ‘न हिंस्मात्’ ऎम्ब निषेध रागदिन्द प्राप्तवाद, फल रूपवाद शैनद हिंसॆयन्नु विषयिकरिसुवुदे हॊरतु, यागद अङ्ग वाद पशुहिंसॆयल्लि प्रवृत्तिसुवुदे इल्ल. आद्दरिन्द शैनहिंसा पाप, अग्निष्टोमीय हिंसा पापवल्ल ऎम्ब व्यवस्थॆ सिद्धवागुत्तदॆ. आद्दरिन्दले “हिंसॆयाद कारण यागीय हिंसॆय पापवे’ ऎम्ब अनुमान शास्त्र बाधितवागुत्तदॆ. आद्दरिन्द पुण्यपाप व्यवस्थॆयल्लि याव गॊन्दलवू इल्ल. इदु कॆलवर समाधान.
इदरल्लि साङ्ख्यर प्रतिक्रियॆयन्नु हेळुत्तारॆ ‘क्रनुग्राहके स्वल्प दोषः, निम्मष्टे सुपरिहरः’ इति साङ्ख्यसति उक्तं यज्ञद अङ्गवाद हिंसॆयल्लि पाप यज्ञद फलवाद स्वर्गक्किन्तलू कडमॆ यागिरुत्तदॆ. विमर्शन माडिदाग प्रायश्चित्तादिगळिन्द सुलभवागि परिहरिसिकॊळ्ळलु साध्य. आद्दरिन्द यज्ञगळल्लि, पशुहिंसॆयिन्द पापवू उण्टु, स्वर्गवू उण्टु. पापक्किन्तलू स्वर्गसुख दॊड्डदाद्दरिन्द मानवनु अदन्नु माडुत्तानॆ ऎन्दु साङ्ख्य
मतभक्तरु हेळुत्तारॆ.
तन्न सिद्धान्तवन्नु हेळुत्तारॆ ‘पशुहितवचनात् न’ इति शारी रकोक्तं अग्निषोमीय पशुहिंसॆ, पशुविगॆ हितवागि परिणमिसु वुदरिन्द, अदु वास्तविकवागि हिंसॆये अल्ल ऎन्दु ‘अशुद्ध मितिचेन्न शब्दात्’ ऎम्ब व्याससूत्रदल्लि हेळिदॆ.
“पशुहिंसॆ पापवे ऎन्दरॆ, शास्त्रदिन्द अदु पापवल्ल ऎन्दु निश्चित वागुत्तदॆ’ ऎम्बुदु आ सूत्रद अर्थ, मनुष्यर हितक्कागि शस्त्र चिकित्सॆ माडुवन्तॆ यागदल्लि उपयुक्तवाद पशुविगॆ सद्धतियन्नु शास्त्र हेळु वुदरिन्द अदु हिंसॆये अल्लवाद्दरिन्द ‘न हिंस्मात्’ ऎम्ब निषेधक्कॆ सङ्कोच प्रसक्तिये इल्ल ऎम्बुदु सिद्धान्त # ७८ १
।
श्लोक 79]
-
-439-
अद्रव्य सर
[अदृष्ट साधकानुमान विमर्शॆ]
491
सिद्धिद्या विश्ववृरनितरफलतास्सापनारदृष्टं
तप्पित्ताज्ञप्ति मात्रादुतनियतानु तिर्नॆन सिद्धत् । तस्माचर्याविशेषे श्रुतिरिह शरणं स्वर्गमोक्षादिहेत्
सैनादृष्ट स्वरूपं प्रथयतु बहुधा तत्तदुस्तानिं धर्माधर्मगळु शास्त्रदिन्दले सिद्ध ऎन्दु हेळिद्दन्ने (पुट 488) मत्तष्टु समर्थिसुत्तारॆ विश्ववृत्तेः अनियतफलतास्टापना अदृष्टं सिद्धा धर्माधर्मगळॆम्ब अदृष्ट, इल्लदिद्दरॆ ईग जगत्तिनल्लि नडॆयुत्तिरुव प्रामाणिक जनर धार्मिक प्रवृत्तिगळिगॆ वैयर्थ बरुत्तदॆ. आद्दरिन्द अदृष्ट आवश्यक ऎन्दु न्यायकुसुमाञ्जलि यल्लि हेळिरुव युक्तिगळिन्द अदु सिद्धिसबहुदु.
आदरॆ, तन्नत्ताप्ति मात्रात् तदुचितनियानुष्यतिः नैव सिद्वत् -इदरिन्द सामान्य रूपदल्लि अदृष्ट इरबेकॆन्दु निश्चय वादरू, ई अदृप्पद तारतम्य, अदर साधनगळ तारतम्य, साधन स्वरूप मत्तु क्रम इवुगळन्नु अनुमानदिन्द साधिसलु शक्यवे इल्ल. इदक्कागि शास्त्रवन्नु आश्रयिसुवुदु अनिवार्यवादाग, अदृष्टवन्नू
अदरिन्दले तिळियबहुदु.
तस्मात् इह स्वर्गमोक्षादिहेत् चर्याविशेषे श्रुतिः शरणं आद्दरिन्द स्वर्ग मत्तु मोक्षक्कॆ साधनवाद कर्तव्यगळ विचारदल्लि वेदवन्नु बिट्टरे बेरॆ प्रमाणवे सिक्कुवुदिल्ल. इदक्कागि श्रुतियन्नु मॊरॆ हॊक्कुवुदु अनिवार्यवाद मेलॆ, सैव तत्तदुक्कात् विविक्तं अदृष्ट स्वरूपं बहुधा प्रथयतु आ शास्त्रवे आया वादिगळु हेळि रुवुदक्किन्तलू (पुट 488) बेरॆयाद अनेक प्रकारवाद अदृष्टवन्नु तिळिस! इदक्कागि अनुमानवन्नु शरण होगबेकाद निर्बन्ध इल्ल.
विविध विचित्र मनुष्यर अनेक विधवाद कामनॆगळन्नु पूरैसबल्ल सामर्थ्य वेदवॆम्ब शास्त्रवन्नु बिट्टु बेरॆ यावुदक्कू इल्ल. आदुद रिन्दले बौद्धादिगळु परलोक वादिगळादरू वेदवन्नु ऒप्पद कारण `आस्तिकर परिगणनॆयल्लि बरलिल्ल. पूर्वमीमांसकादिगळु ईश्वरनन्नु ऒप्पदिद्दरू आस्तिकरॆनिसिकॊण्डरु. अलौकिक विषयदल्लि वेदक्कॆ समानवाद मत्तॊन्दु प्रमाणविल्ल ॥ ७९ ।
492
440
[अदृष्ट पदार्थ विमर्शॆ]
[ 80 80
शक्तिर्यागादिकस्य स्वफलवितरणॆ सम्भवे वा फलस्य स्थाप्या मध्यॆ तरित्य बहुमतिपदं सत्तु तौतातिती वाक् । शक्ताभावे हि शक्तिर्न भवति शमितो धर्मधर्मक्य जल्प तद् द्वारे शक्तिशब्ध यदि भवतु परं कृप्ति मस्यॆ क्षिपामः॥
[देवता प्रीतियॆ अदृष्ट
441
द्वारं तत्तलाः श्रुतिभिरवधृत् देवताप्रीतिप्
व्याच देवपूजा यजनमिति न तन्न श्रुतं वाक्यविद्दि…! अदृष्ट विषयदल्लि कुमारिलर मतवन्नु निराकरिसुत्तारॆ- यागादि कस्य स्वफलवितरणॆ, फलस्य सम्भवे वा तयोः मध्यॆ शक्ति स्थाप्या नश्वरवाद क्रियारूपवाद यागादिगळु कालान्तरदल्लि तन्न फलवाद स्वर्गादिगळन्नु कॊडुवुदक्कागि ई ऎरडक्कू माध्यमवागि यागदल्ले ऒन्दु शक्तियन्नु अङ्गीकरिसबेकु.
इति तौतातिती वाक् सत्तु अबहुमतिपदं ऎम्ब कुमारिलर मातु विद्वांसरिन्द अङ्गीकरिसतक्कद्दल्ल. एतक्कॆन्दरॆ, शक्ताभावे शक्तिः न हि भवति - शक्तिगॆ आश्रयवाद याग अथवा स्वर्ग ऎरडू मध्य कालदल्लि इल्लदिरुवाग शक्ति निराधारवागि इरलु साध्यविल्ल.
शक्ति, अदक्कॆ अश्रय ऎन्दु ऎरडु पदार्थ इल्लवे इल्लवाद्दरिन्द आधाराधेय प्रश्नॆये एळुवुदिल्लवॆन्दरॆ, धर्मधर्मक्यजल्पति शमितः धर्मधर्मिगळिगॆ ऐक्य गळपॆल्लवन्नु निराकरिसियागिदॆ.
तद्दारे शक्ति शब्दः यदि, भवतु; परं अस्य क्लं क्षिपामः - यागादि साधनॆगळिगू स्वर्गादि फलगळिगू मध्यवर्तियाद पदार्थवे “शक्ति’, अतिरिक्त पदार्थवल्लवॆन्दरॆ, नमगॆ इदरल्लि विरोधविल्ल. आदरे अदन्नु अनुमानदिन्द साधिसलु शक्यविल्ल ऎम्बुदे नम्म निलुवु ॥ ८० ।
आ मध्यवर्तियाद पदार्थ यावुदु ? ऎन्दरॆ, देवताप्रीति कोप् तलाः द्वारं श्रुतिभिः अवधृत्-आया कर्मगळ आचरणॆयिन्द सन्तुष्टराद देवतॆगळ अनुग्रहवे मध्यवर्तियाद धर्म; देवतॆगळ कोपवे अधर्म ऎन्दु ‘स एव एनं भूतिं गमयति_आ देवने इवन अभीष्टवन्नु कॊडुत्तानॆ’ इत्यादि श्रुतिगळिन्द निश्चितवागिदॆ. देवपूजा यजनं इति व्याच - ‘यज देवपूजायां’ ऎन्दु
श्लोक 82]
अद्रव्य सर
493
आम्मातेs पेक्षिते र्थ न च नयनिपुरश्रुतं कल्पनीयं नो चेत्राद्द तोयालिरिह भवतां रात्रि सादिनीतिः!
442
[मन्त्रार्थवादगळ प्रामाण्य
विधीनां
आराध्यादिप्रकाशः स्पुटमुपकुरुते मन्मसाथ्
प्राशादिप्रतीतिर्न च भवति मृषावर्णनैरर्थवादैः । देवतॆय पूजये यज्ञ ऎन्दु व्याकरणदल्लि हेळिदॆ. तत् वाक्य विद्वि… न श्रुतं!ई अंश (पुट 247 ) पूर्वमीमांसकरिगॆ गॊत्तागलिल्लवॆ !
‘स एवैनं भूतिं गमयति’ ऎम्बुदु अर्थवाद वाक्य. इवुगळिगॆ तोरुव अर्थवन्नु अङ्गीकरिसबारदॆन्दु पूर्वमीमांसॆयल्लि हेळिदॆ मल्ल ! ऎन्दरॆ, अपेक्षिते अर्थ अम्माते नयनिपुणैः अश्रुतं न च कल्पनियं-बेकाद अंशवन्नु वेदवे हेळिरुवाग, न्याय तिळिदवरु हॊसदन्नु अनुमानादिगळिन्द कल्पिसुवुदिल्ल. नश्वरवाद याग कालान्तर दल्लि फलवन्नु हेगॆ कॊडलु साध्य ? ऎम्ब प्रश्नॆगॆ उत्तरवागि, ‘आया देवतॆये अदन्नु कॊडुत्तदॆ’ ऎन्दु वेदवे हेळुत्तिरुवाग अदन्नु कैबिट्टु अपूर्वादिगळन्नु कल्पिसुवुदु युक्तवल्ल.
नो चेत्, इह रात्रिसादिनीतिः भवतां भतोया इलिः स्यात् अर्थवाददल्लि हेळिद्दन्नु ऒप्पलु साध्यविल्ल ऎन्दरॆ, पूर्वमीमांसॆयल्ले हेळिरुव ‘रात्रि सत्रन्याय’क्कॆ नीवु ‘ऎळ्ळु नीरु बिडबेकागुत्तदॆ.
रात्रि सत्र ऎम्ब यागक्कॆ अदर अर्थवाद वाक्यदल्लि बरुव प्रतिप्पा’ ऎम्बुदन्ने फलवॆन्दु समर्थिसुव न्यायक्कॆ ‘रात्रिसत्र न्याय’ ऎन्नुवरु. “ऎळ्ळु नीरु’ बिडबेकॆन्दु हास्यद मातु ॥ ८१ ।
-
मन्त्र मत्तु अर्थवादगळ स्थानवन्नु प्रदर्शिसुत्तारॆ म साध्यः आराध्यादिप्रकाशः निधीनां स्पुट उपकुरुते मन्त्र दिन्द आगुव पूज्यराद देवतॆगळ परिचय आया कर्मविधिगॆ स्पष्टवागि सहकरिसुत्तदॆ. मृफावर्णनैः अर्थवादैः प्राशादिप्रतीतिः न च भवति.. अर्थवाददल्लि बरुव देवतावर्णनादिगळॆल्लवू सुळ्ळु कथॆ यादरॆ, अदरिन्द आ कर्मगळिगॆ प्राशस्त्रद ज्ञान बरलु साध्यवे इल्ल.
“अग्नये त्वा जुष्टं निर्वपामि’-‘हे अग्निये! निनगॆ हविस्सिन भाग वन्नु कल्पिसुवॆनु’ इत्यादि मन्त्र यागवन्नु माडुवन कर्तव्यवन्नु
494
[82 83 सत्यप्याकाङ्क्षितेर्थ तदुभयगमितॆ वाक्यभेदादि न स्यात् लोकेवं हि दृष्टं तदनुगतिमुचां सर्वशास्त्र प्रकोपः॥
[शब्दगळे देवतॆगळल्ल]
-443-
बुद्दिर्मनार्थवाः भवति दृढतरा देवतातद्दु णाद् बाधा तीन्द्रियेट्रैर्न हि भवति धियाम्मानता च स्वतो नः
दुःखा सम्भिन्न देशादिकमिन फलदा देवता तत्र तत्र प्राप्याच शूयतेतः कथय कथमियं शब्द मात्रादिरूपा॥ सूचिसुत्तदॆ. अर्थवादगळु यागद प्रशंसॆयन्नु माडुत्तवॆ. इवु गळिन्द देवतॆय तिळुवळिकॆयन्नु ऒप्पिदरॆ ‘वाक्यभेद’ ऎम्ब दोष बरु वुदरिन्द इदु साध्यविल्ल ऎन्दरॆ, तदुभयगमिते अर्थ आकाङ्क्षिते वाक्य भेपाद्यपि न स्यात् मन्त्र मत्तु अर्थवादगळिन्द बोधित वागुव विषय प्रकृतियागक्कॆ अत्यन्त आवश्यकवागि इरुवुदरिन्द वाक्य भेदादिदोषगळू बरुवुदिल्ल. प्रकृतक्कॆ उपयोविल्लद, बेरॆ प्रमाण गळिन्द तिळियलु साध्यवाद अर्थगळन्नु हेळिदागले आ दोष बरुवुदु.
लोकेsपि एवं हि दृष्टं-लोकदल्लू ऒन्दु वस्तुवन्नु कॊण्डुकॊळ्ळुवाग आ वस्तुवन्नु प्रशंसॆ माडुवुदु कण्डु बरुवुदष्टॆ ! तदनुगतिमुचां सर्वशास्त्रप्रकोपः ई लोक न्यायवन्नु कैबिट्टु अर्थवादादिगळिन्द तोरुव देवतादिगळन्नु अल्लगळॆदरॆ सर्व शास्त्रगळ विरोध ऒदगुत्तदॆ. आद्दरिन्द अर्थवादादिगळिन्द तिळिदु बरुव देवतानुग्रहादिगळन्ने आया फलगळिगॆ माध्यमवागि तिळियबेकु ॥ ८२ ।
शब्द स्वरूपवे देवतॆगळु, चेतनरल्ल ऎम्ब पूर्वमीमांसक मत वन्नु खण्डिसुत्तारॆ मार्थवादैः देवता तद्दु णा दृढतरा बुद्दिः भवति मन्त्र मत्तु अर्थवादगळिन्द, देवतॆगळु, अवर शक्ति सामर्थ्यादिगळल्लि दृढवाद ज्ञान ऒरुत्तदॆ. अतीये अ ”ध
—
ध न हि भवति - इन्द्रियागोचरवाद विषयगळल्लि प्रत्यक्षदिन्द बाध बरलु प्रसक्तियू इल्लवष्टॆ! धीयां मानता च नः स्वतः ज्ञानगळिगॆ प्रामाण्य स्वतः इरुवुदॆन्दु नम्म सिद्धान्त(पुट 381).
दुःखासम्भिन्न
देशादिकमिव, फलदा, प्राप्या च देवता तत्र तत्र शूयते-आद्दरिन्द ‘दुःखद सम्पर्कविल्लद्दु स्वर्ग’ ऎन्दु अर्थ वादवाक्यदिन्द तिळियुवन्तॆये, आया कर्मगळिन्द आराधितराद देवतॆ गळे फलवन्नु कॊडुववरागियू, कॊनॆयल्लि प्राप्यरागियू आगुत्तारॆ ऎन्दु अल्लल्लि श्रुतियिन्दले सिद्धवागुत्तदॆ.
श्लोक 84]
1
444 -
अद्रव्य सर
[देवतॆगळु अनित्यरादरू कर्मगळ साफल्य)
495
प्राचीनेनाद्यपाये दिशतु कृतफलं को नु कल्पास्तराद् अन्नो तत्पदस्था न तदुपजनका प्रागनाराधितत्वात् ! मैवं यस्य श्रुति स्मृतिरपि नियतादेशरूपे स एकः
सर्वाराधान्तरात्मान हि गळितपदो नापि सुप्तस्तदा पि॥ अतः इयं शब्द मात्रात्मिका कथं ? कथय ! आद्दरिन्द केवल शब्द स्वरूपवे देवतॆ, चेतनरल्ल ऎम्बुदु हेगॆ ? हेळु !
S
`यन्न दुःखेन सम्भिन्नं न च ग्रस्तमनन्तरं ! अभिलाषोपनीतं यत् तत्सु खं स्वःपदास्पदं’-‘दुःखद गन्धविल्लद नम्म इच्छॆगॆ अनुगुण वाद शाश्वत सुखवे स्वर्ग’ ऎम्ब अर्थवाददिन्द स्वर्गद परिचयवन्नु ऒप्पुवरु, देवतापरिचयवन्नु मात्र तळ्ळिहाकुवुदु सरियल्ल. आद्द रिन्द ‘वार्यु क्षेपिष्ठा देवता’ ‘वायु बहळ त्वरॆयुळ्ळ देवतॆ’ इत्यादि अर्थवादगळिन्द शब्दातिरिक्तराद चेतन विशेषरे देवतॆगळु ऎम्बुदु सिद्धवागुत्तदॆ ॥ ८३ ।
-
देवतावाददल्लि ऒन्दु संशयवन्नु परिहरिसुत्तारॆ कल्पान राद् प्राचीनेनाज्यपाये कृतफलं को नु दिशतु! सृष्टिय आदियल्लि हिन्दॆ इद्द देवतॆगळू नशिसि होगिरुवुदरिन्द यागादि कर्म गळिगॆ फलवन्नु कॊडुववरु यारु ! बेरॆ देवतॆगळ सृष्टियू आगिरु वुदरिन्द इवरे फलकॊडुत्तारॆ ऎन्दरॆ तत्तत्पदस्थाः अन्य प्रागना राधितत्वात् न तदुपजनका-आया इन्द्रादिपदविगॆ हॊसदागि बन्द अवरन्नु कुरितु हिन्दिन कल्पदल्लि यागवन्नु माडिल्लवाद्दरिन्द, इवरु आ फलवन्नु कॊडलु साध्यविल्ल. आद्दरिन्द नित्यवाद शब्दवे देवतॆ. इदु
यावागलू इरुवुदरिन्द फल बरुवुदरल्लि तॊन्दरॆयिरुवुदिल्ल.
मैवं-इदु सरियल्ल. एतक्कॆन्दरॆ, श्रुतिः स्मृतिश्च यस्य नियताशरूपे, सर्वाराध्याप्तरात्मा सः एकः न हि गळितपदः, तदाsपि नापि सुप्तः श्रुति स्मृतिगळॆल्लवू यावन व्यवस्थितवाद आज्ञा रूपवॊ, आया कर्मगळिन्द प्रीतरागुव आया देवतॆगळिगॆ अन्तरात्म नाद आ ऒब्ब परवरात्मनु स्थानभ्रष्टनल्लवष्टॆ ! अथवा आवाग निद्रॆ होगियू अल्लवष्टॆ ! आ परमात्मनिन्दले ऎल्ल व्यवस्थॆयू सरिहोगु वुदरिन्द याव तॊन्दरॆयू इल्ल # ८४ १
श्लोक 85]
-445-
[देवताराधनॆगळॆल्लवू भगवन्तन आराधनॆ
496
अवं कर्मवर्गॆ स्वयमिह फलदो हव्य ककभोक्ता
तन्निफ्ट् 8 किमर्गडुरिति च न सोक्ति बाधप्रसक्तः। कर्माराध्यत्व मेषां दिशति फलमस् पूर्वमाराधित श्रद्धॆयाःश्राद्ध
भोजनदत इमे निर्जरास्तस्य देहाः॥
परमात्मने सर्व कर्म फलप्रदवादरॆ, उळिद देवतॆगळ आवश्यकतॆ एनु ? ऎन्दु शङ्किसि परिहरिसुत्तारॆ एवं इह कर्मवर्गॆ हव्य कव्यकभोक्ता स्वयं फलदः अस्तु ! हीगॆ ऎल्ल कर्मगळल्लू पव्यकव्यगळन्नु परमात्मने स्वीकरिसुववनागियू, सर्वफलप्रदनागियू इरलि ! अर्गडुभिः तन्निकि तैः किं ई मध्यदल्लि आ परमात्म निगे अधीनरागिरुव देवतॆगळिन्द एनागबेकु ! इवरु बेडवे बेड.
इति च स्पोक्तिबाधप्रसः न ऎम्बुदू तन्न वचनक्कॆ विरुद्ध वागुवुदरिन्द सरियल्ल. देवतॆगळिगॆ कॊडुवुदन्नु ‘हव्य’ ऎन्दू, पितृ गळिगॆ कॊडुवुदन्नु ‘कव्य’ ऎन्दू हेळुत्तारॆ. इवरन्नु ऒप्पदिद्दरॆ आ शब्द गळन्नु प्रयोगिसिद्धे तप्पागुत्तदॆ.
वस्तुस्थिति एनु ? ऎन्दरॆ पूर्व० तैः आराधितः असौ एषां कर्माराध्यत्वं फलं दिशति-ऎल्लर कर्मगळिगू फलवन्नु कॊडु वनु परमात्मनु. हिन्दिन कल्पगळल्लि आ चेतनरु तावु यज्ञादिगळल्लि पूजितरागबेकॆन्दु तपस्सन्नु माडिरुत्तारॆ. अदरॆ फलवागि ई कल्पदल्लि आया कर्मगळिन्द आराध्यरागुव देवता पदविगळन्नु परमात्मने अवरिगॆ कॊडुत्तानॆ. आद्दरिन्द याव अव्यवस्थॆयू इल्ल.
हिन्दिन कल्पदल्लि पूजितनागिद्दवनु बेरॆ इन्द्रनु. ईगिरुवनु बेरॆ यवनु. इवनु अदर फलवन्नु हेगॆ कॊट्टानु ? ऎन्दरॆ, अतः इमे निर्जराः, श्राद्धभोक्त द्विजवत्, तस्य देहाः श्रद्धॆया तपस्सिनिन्द आ स्थानवन्नु गळिसिरुवुदरिन्द, ई देवतॆगळु श्राद्धदल्लि पितृगळ मध्यवर्तियागि भोजनवन्नु माडुव ब्राह्मणरन्तॆ परमात्मन देहभूतरागि कर्मदिन्द आराधितरागुत्तारॆ. हीगॆ इवर मूलक पर मात्मने पूज्यनागियू फलवन्नु कॊडुववनागियू आगुवुदरिन्द, इन्द्रादि पदविगळु अनित्यवादरू याव कर्मवू विफलवागुवुदिल्ल. ई विषयगळन्नु श्रद्धॆ मात्रदिन्दले तिळियलु साध्य । ८ ।
श्लोक 85]
-
अद्रव्य सर
497
- 446 - [संस्कारकर्मगळिगू देवता प्रीतिये उद्देश]
विश्वेता कूतभेदव्यवहितफलदे वैधघना पथेsस्मिन्
संस्काराणां गतार्था सरणिरसि तथा मणप्रोक्षणा! राजेचॊ पात्त भोग्यप्रकृतिनियनवत्तत्र कार्यान्तरादि सत्यादीनां गुणानां विपरिणतिभिदां तत्लं केचिदचुः!!
प्रधान कर्मगळाद यागादिगळिन्द आया देवता प्रीति बन्दरू, अङ्गगळागि विहितवाद वीहिय प्रोक्षणादि कर्मगळिन्द याव देवतॆय प्रीति बरलु साध्य ? ऎम्बुदक्कॆ उत्तरवन्नु हेळुत्तारॆ विश्वेता कूत भेदव्यवहितफलदे अस्मिन् वैधघा पथे, तथा मणप्रोक्ष ठादैः संस्काराणां सरणिरसि गतार्था - परमात्मन अनुग्रह विशेष मूलकवागिये कर्मगळु फलवन्नु कॊडुत्तवॆ ऎम्ब शास्त्रविहित ऎ द ई राजमार्गदल्लि, शास्त्रविहितवाद्दरिन्दले मन्त्रिसुवुदु प्रोक्षिसु इदु मुन्ताद क्रियॆगळिन्द आगुव संस्कार विशेषगळ रीतियू अदे न्यायक्कॆ ऒळपट्टिरुत्तदॆ. ई रीतियल्लि इदन्नु माडिदागले देवता प्रीति बरुत्तदॆ’ ऎम्ब नियम इरुवुदरिन्द प्रोक्षणादि कर्मगळू देवताप्रीतिगॆ कारणवागुत्तवॆ.
प्रोक्षणॆयिन्दले देवतॆगॆ प्रीति बरुवुदादरॆ, प्रोक्षितवाद स्नेहि गळिन्दले यागमाडबेकु, बेरॆयिन्द माडबारदु ऎम्ब व्यवस्थॆगॆ कारणवेनॆन्दरॆ – राजेचॊ पात्त भोग्य प्रधृतिनियमवत् तत्र कार्यान्तरादि राजन आज्ञॆयिन्द अवन भ्रत्यरिगॆ मनॆ मुन्ताद भोगसामग्रिगळन्नु व्यवस्थॆगॊळिसुवाग, अवरवरु आ व्यवस्थॆयन्नु अनुसरिसिये भोगवन्नु अनुभविसुत्तारॆ. व्यवस्थॆ भङ्गमाडिदरॆ राजनिगॆ कोप बरुवुदू, शिक्षॆगॆ गुरियागुवुदू लोकानुभवसिद्ध. श्रुति स्मृति गळू भगवन्तन आज्ञॆये. अवुगळल्लि हेळिरुव क्रमदल्लि कर्मगळन्नु माडिदागले देवताप्रीति बरुवुदाद्दरिन्द स्टेच्छॆगॆ अवकाशविल्ल.
के चित् सत्यादीनां विपरिणतिभिदां तत्सलं ऊचुः-बेरॆ कॆलवरु, प्रोक्षणादिगळिन्द स्नेहिगळल्लि सत्यादिगुणगळ परिणाम विशेष बरुवुदरिन्द अवुगळिन्दले यागवन्नु माडबेकु, बेरॆयिन्दल्ल ऎन्दु समर्थिसुत्तारॆ. सत्यादि गुणगळु अतीन्द्रियगळु. ई कल्पनॆगिन्तलू मेलॆ हेळिद क्रमवे समञ्जस ऎम्बुदु आचार्यर अभिप्राय ३ ८६
32
498
447 -
[कर्मगळु स्वतः फलप्रदवल्ल]
[187
कृष्णाद् मर्दनादानसि च न हि परप्रीतिमूला फला
तद्वत्साच्छास्त्र सिद्धति न सदफलं ह्यत्र दृष्टान मात्रं । दृष्ट चाज्ञानुवृत्ति प्रकृतिषु फलद् शासितुः प्रीतिकोप् शिष्टू चातस्समिची तदुपगतिरिह त्यक्तिरिष्टे पि वा०शे ॥
[वाच्या पूर्व पक्ष निरास
- 448
प्रध्वस्तं कर्म कालान्तरभवितृफलासाधकं तल्लजादे वाच्यार्थ 8 स्थायि कार्यं न यदि कथमिवातु कामी नियोज्यः !
यागादिगळिगू स्वर्गादिगळिगू मध्यवर्ति यावुदू बेकागिल्ल ऎन्दु शङ्किसि, परिहार हेळुत्तारॆ कृष्णाद्, मर्दनादावसि च परप्रीतिमूला फलाः न हि - बेसाय, शरीरमर्दन मुन्ताद क्रियॆगळिन्द ऒदगुव धान्य प्राप्ति, शरीरसौख्य मुन्ताद फलगळु यारॊब्बर प्रीतियिन्दलू बरुवुदिल्लवष्टॆ ! तद्वत् शास्त्रसिद्धष्टपि
इदरन्तॆये शास्रोक्तवाद यागादि क्रियॆगळू तावागिये फल कॊडबहुदु, मध्यदल्लि देवताप्रीतिय आवश्यकतॆ एनु ?
इति न सत्- ऎम्बुदु युक्तवल्ल. अत्र दृष्टानमात्रं अफलं 80 ई विषयदल्लि दृष्टान्त प्रदर्शन मात्र व्यर्थवे ! दृष्टान्त दिन्दले वस्तु सिद्धिसुवुदादरॆ, शासितु- आज्ञानुवृत्ति प्रकृतिष्टु प्रीतिकोप् च फलदौ दृष्य-राजन आज्ञॆय पालनॆयिन्द राजन अनुग्रह मूलक इष्टप्राप्तियू, आलङ्घनदिन्द राजन कोप मूलक अनिष्टप्राप्तिय प्रत्यक्षसिद्ध ऎन्दु प्रकृतदल्लू दृष्टान्त इदॆ.
हागादरॆ निर्धार हेगॆन्दरॆ, शिष्टा च, अतः इह तदुपगतिः समिची देवतानुग्रहदिन्द फलप्राप्ति शास्त्रविहितवू आगुत्तदॆ. आद्दरिन्द प्रकृतदल्लि राजदृष्टान्तवन्नु अङ्गीकरिसुवुदे युक्त केवल युक्तिवादवन्ने अवलम्बिसिदरॆ, इष्टे अंशेs पि त्यक्तिर्वा-निमगॆ सम्मतवाद यज्ञादि क्रियॆगळन्नू शास्त्रमात्र बोध्यवागुवुदरिन्द कैबिड बेकागुत्तदॆ. अदन्नु ऒप्पिद मेलॆ उळिद विषयगळल्लू शास्त्र हेळुव क्रमवन्नु अनुसरिसुवुदे उत्तम ॥ ८७ H
भाट्टर ‘कल्पापूर्व’वादवन्नु (पुट 492) निरसिसि, अपूर्व ‘लिच् वाच्य ऎन्नुव प्रभाकर पक्षवन्नु निराकरिसुत्तारॆ - प्रस्तं कर्म कालान्तरभवितृफलासाधकं नशिसि होद यागादि क्रियॆगळु
-श्लोक 88]
अद्रव्य सर
तज्ञापूर्व० प्रधानं फलजनकमपि स्यान्नियोज प्रसिद्ध
नित्य नैष्णल्य मत्यभिदधुरपरे तेsपि निर्धूतकल्पाः ॥ [अपूर्व प्राधान्य खण्डनॆ
-449-
499
कृत्युदेशं सुखादि स्वत इह न परं स्यादनन्यार्थवेद्यं
कृप्तिश्चानस्य हेतोरसि च परिष्कृतं तत्परत्वं श्रुतीनां । कालान्तरदल्लि बरुव स्वर्गादिफलक्कॆ साधनवागुवन्तिल्ल. तत् स्वा
स्थायि “कार्यं’ लिजादे वाच्यः अर्थ
आद्दरिन्द स्थिरवाद ‘कार्य’ लिज् प्रत्ययादिगळिगॆ वाच्यवाद अर्थवागुत्तदॆ. न यदि, नियोज कामि कथमिव अन्नोतु? हीगिल्लदिद्दरॆ प्रेर्यनाद स्वर्ग कामनॆ यन्नुळ्ळ पुरुषनिगॆ ई वाक्यदल्लि हेगॆ अन्वय बरुवुदु?
लिच्, लोट्, तम्म प्रत्ययगळन्नु केळिद तत्क्षण कर्तव्यवाद ऒन्दर्थ तोरुत्तदॆ. इदन्ने ‘कार्य’ ऎन्दु हेळुत्तारॆ. इदु स्थिरवाद ऒन्दु विलक्षण पदार्थ. इदे स्वर्गक्कॆ साधन. इदन्नु साधिसुवुद क्कागिये स्वर्गकामनाद पुरुषनु प्रेरितनागुत्तानॆ. आद्दरिन्द लिच् प्रत्ययक्कॆ ‘कार्य’ अर्थवागिद्दरॆ आ वाक्यदल्लि ‘स्वर्गकामः’ ऎम्ब पदक्कॆ ऎल्लि अन्वय हेळबेकु? पुरुषनु प्रेरणॆगॆ ऒळपडुवनाद्दरिन्द अवनन्नु ‘नियोज’ ऎन्नुत्तारॆ.
तज्ञ अपूर्वं प्रधानं- आ ‘कार्य’ आ वाक्यदल्लि अपूर्ववाद अर्थ. आद्दरिन्द अदे आ वाक्यदल्लि प्रधान. उळिदॆल्लवू इदरल्लि अन्वित वागुत्तवॆ. नियोज प्रसिद्ध फलजनकमसि स्यात् _ई कार्यवे नियोजनाद पुरुषनन्नु उळिसिकॊळ्ळुवुदक्कागि, राजनु तन्न नृत्यन नृत्यत्ववन्नु उळिसिकॊळ्ळलु सम्बळ कॊडुवन्तॆ, फलवन्नु कॊडुत्तदॆ.
-
नित्य कर्मगळिगॆ फलविल्लद्दरिन्द अल्लि लिज् प्रत्ययक्कॆ ‘कार्य’ हेगॆ अर्थवागुत्तदॆ ? ऎन्दरॆ नित्ये अस्य वैफल्यं-नित्य कर्मद विधिगळल्लि इदक्कॆ फलविरुवुदिल्ल, कर्तव्यत्व मात्र बोधितवागुत्तदॆ. इति अवरे अभिदधुः ऎन्दु प्राभाकररु हेळिरुवरु.
तेs पि निर्धूत कल्पा–इवरू देवताप्रीतियिन्दले फलवन्नु समर्थिसिद्धरिन्द निरस्तरादरु. आद्दरिन्द ‘कार्य’ फलसाधनवल्ल । ८८
ईग अपूर्ववाद ‘कार्य’वे प्रधान ऎम्बुदन्नु खण्डिसुत्तारॆ इह सुखादि स्वतः कृत्युद्देशं ई लोकदल्ले सुख अथवा दुःख
500
[श्लोक
86
नित्य चापूर्वतोs न्यत्लमनघगिरस्सस्मरुर्दुजं तत् नो चेत् स्वस्मिन्नियोगायुतमपि निपुणा नैव शक्तं निक्तुं
(लिजादिगळिगॆ अपूर्व अर्थवल्ल]
450 -
व्युत्पत्तिल्लि जादेः स्वयमवगमिते स्यान्मथस्संश्रयादि नारानुभूतिः स्मृतिरसि न च वस्त्रद्धयान् विमर्श8। निवृत्ति ई ऎरडे मनुष्यर सकलप्रयत्नक्कू परमोद्देशवागिरुत्तदॆ. ‘कृत्युद्देश’ प्रधान ऎन्दु नीवु हेळुवुदरिन्द इदे प्रधान, परं अनन्यार्थवेद्यं न स्यात् ‘कार्य’ ई ऎरडु रूपवू आगुवुदिल्ल वाद्दरिन्द स्वयं पुरुषार्थवागदे, प्ररुषार्थसाधनदे, अस्य अन्यस्य हेतोः क्लप्ति ई ‘कार्य’ यागद कारणत्व संरक्षणॆगागि इरुवुदे हॊरतु, स्वतः इदक्कॆ याव स्थानवू इल्ल. अपि च श्रुतीनां तत्परत्वं परिहृतं इदल्लदॆ, श्रुतिगळिगॆ ‘कार्यपरत्ववन्नु हिन्दॆये (पुट 345)
M
निरासमाडिदॆ.
8
नित्ये च अपूर्वतः अन्यत् फलं अनघगिरः सस्मरुः नित्य कर्मगळल्लि अपूर्ववाद ‘कार्य’वे फल, बेरॆयल्ल ऎन्दु हेळिद्द सरियल्ल. इदक्किन्तलू अतिरिक्तवाद पापपरिहारादिगळु अदक्कॆ फल वॆन्दु `नित्यनैमित्तिकैरेव कुर्वाणो दुरितक्षयं’- ‘नित्यनैमित्तिक कर्म गळिन्द पापक्षयवागुवुदु’ इत्यादिगळल्लि सत्यवचनराद ऋषिगळु हेळिरु वरु. तत् दुजं ऋषिगळ वचनवन्नु कैबिडुवन्तिल्ल.
नो चेत्, नियोगायुतनु पि निपुणान् स्वस्मिन् नियोकुं नैव शक्तं नित्य कर्मिगळिगॆ याव विधवाद फलवू इल्लवॆन्दरॆ, हत्तु साविर नियोगगळु सेरिदरू, बुद्दिवन्तराद मनुष्य रन्नु तन्न विषयदल्लि प्रेरेपिसलु साध्यवे इल्ल. अद्दरिन्द नित्यकर्म गळिगू फलविरुत्तदॆ. इदन्नु हिन्दॆये (पुट 128-129) हेळिदॆ ॥ ८९ ॥
लिखादिगळिगॆ ‘कार्य’वाचकत्ववन्नु खण्डिसुत्तारॆ
व्युत्पत्तिः स्वयमवगमिते चेत्, मिथस्संश्रयादिः स्यात्-लिबादि गळिगॆ अपूर्ववाद ‘कार्य’ दल्लि शक्तिग्रहण हेगॆ बरुत्तदॆ ? मॊदलु तिळियदे इरुवुदरल्लि बरुवुदॆ, तिळिदिद्दरल्लि बरुवुदॆ ? तिळियदरल्लि शक्ति ग्रहण बरुवन्तिल्ल. तिळिदिद्दरॆ, याव प्रमाणदिन्द ? ई लिन् प्रत्यय दिन्दले ऎन्दरॆ, इदक्कॆ वाच्यवाद ‘कार्य’ इदरिन्दले मॊदलु तिळिदि तॆन्दरॆ अन्नोन्याश्रय स्पष्ट,
Sa 91]
अद्रव्य सर
501
O il
अर्थापत्रा मिते चेन्न गुरुमतमिदं मन्यसे तत्तथा चेत् कत द्वारमात्रं तदिति न खलु तद्वाच्यभावादिकल्प । [देवता प्रीतिये अपूर्व]
– 451
देवप्रीत्यादिकं ना विदितमिह विधिप्रत्ययत्यास्तु वाच्यं
नात्रानोन्याश्रयो न श्रुतपरिहरणं नापि कृप्तिर्गरिष्ठा । प्राधान्यं स्याच्च किञ्चिन्नपभजननयाद्द मेतच्च शास्त्रि ० तर्थाविरोधेsप्यतिगरिमभयाष्यते शब्द शक्तिः ॥ अन्य न-बेरॆ प्रमाणगळिन्दलू इदर ज्ञान साध्यविल्ल. बेरॆ प्रमाणवाद, न अनुभूतिः, न स्मृतिरसि, तद्धयान्यः विमर्श न अनुभव यारिगू इल्ल ; आद्दरिन्दले स्मतियू इल्ल ; ऎरडक्किन्तलू भिन्नवॆन्दु नीवु हेळुव विमर्शात्मक ज्ञानवू इदरल्लि कण्डु बरुवुदिल्ल. अर्थापत्रा मिते चेत्, इदं न गुरुमतं अर्थापत्ति यिन्द तिळिदिदॆ ऎन्दरॆ, इदु भाट्ट मत, गुरुमतवल्ल. भाट्यरु कल्पा 6 पूर्व वादिगळु, गुरुगळु वाच्यापूर्ववादिगळु.
तत् तथा मन्यसे चेत् ; तत् द्वारमात्रं कल्पित इति तप्पाच्यभावादि न खलु कल्प-अर्थापत्तिकल्पितवे ऎन्दु भाविसिदरॆ, अदु यागक्कू स्वर्गक्कू मध्यवर्तियागि मात्र इरलु साध्य. अद क्किन्तलू हॆच्चागि अदु लिजाच्य ऎम्बुदु अर्थापत्तियिन्द सिद्धिसलु शक्यविल्ल. आद्दरिन्द वाच्यापूर्ववाद युक्तवल्ल ॥ ९० ॥
सिद्धान्तदल्लि स्वर्गादिसाधनवाद देवतानुग्रहवे विधिप्रत्ययक्कॆ अर्थवागलि ! ऎन्दु शङ्किसि समाधान हेळुत्तारॆ इह विदितं देवता प्रीत्यादिकं ना विधिप्रत्ययस्य वाच्यं अस्तु ! ई सिद्धान्तदल्लि स्थापितवाद देवतानुग्रहादिगळे लिजादिगळिगॆ वाच्यवागलि ! अत्र अन्यून्याश्रयः न ई पक्षदल्लि, बेरॆ वचनगळिन्द सिद्धवाद्दन्ने लिचा दिगळ अर्थवागि हेळुवुदरिन्द हिन्दिन श्लोकदल्लि हेळिद अन्नोन्याश्रय दोष बरुवुदिल्ल. श्रुतपरिहरणं न शाक्रोक्तवाद अर्थवन्नु कैबिट्टन्तॆयू इल्ल. गरिष्ठा कृप्तिरसि न कल्पनागौरववू इल्ल.
3
राज
नृपभजननयात् किञ्चित् प्राधान्यं च स्यात् सेवॆयिन्द राजनिगॆ प्रीतियादरॆ, ऎल्लवू दॊरॆतन्तॆ आगुवुदरिन्द, राजन प्रीति परमोद्देशवागुवन्तॆ देवताप्रीतिगू ऒन्दु रीतिय प्राधान्यवू बरुत्तदॆ. एतत् शास्त्रः सिद्धं च-इदु शास्त्रसम्मतवू आगुत्तदॆ.
502
- 452 -
[शब्द भावना लिणर्थवागलारदु
[श्लोक 62
स्वव्यापारं विशेष स्वयमभिदधते नैव शब्दाः कदाचित् श्रुत्वा अव्याकृतिं वा कुत इह यतनं स्पोपयोगाद्य बोधॆ!
इत्थं तु, अर्थाविरोधेs पि अतिगरिमभयात् शब्द शक्तिः नेष्यते हीगॆ हेळिदरॆ विषयक्कॆ विरोधविल्लदिद्दरू शब्दद मेलॆ भार हॆच्चागुवुदरिन्द, लिजादिप्रत्ययगळिगॆ देवतानुग्रहादिगळल्लि ‘शक्ति’ यन्नु ऒप्पुवुदिल्ल.
लोकदल्लि ‘बा’ ‘होगु’ ‘कॊडु’ ‘तॆगॆदुकॊ’ इत्यादि नाना विधवाद विधिपदगळन्नु प्रयोगिसुवाग ‘प्रीति’ इवुगळ अर्थ ऎन्दु ऒन्दे रीतियल्लि हेळुवुदु कष्ट. आद्दरिन्द ‘कृतिसाध्यत्व’ मात्रवे लिजादिगळ अर्थ ऎम्बुदे युक्त । ९१ ।
भाट्ट मतवन्नु निराकरिसुत्तारॆ. शब्दाः कदाचित् विशेष्य स्वव्यापारं स्वयं नैव अभिदधते-याव शब्दवू ऎन्दू तन्नल्लि रुव बोधन शक्तियन्नु ताने हेळिकॊळ्ळुवुदिल्ल.
लिज् प्रत्ययवन्नु केळिद तत्क्षण, ‘आ शब्द प्रयोग माडिदवनु प्रेरिसुत्तानॆ’ ऎम्ब ज्ञान ऎल्लरिगू बरुत्तदॆ. इल्लि शब्द प्रयोग माडिदवनल्लि ‘प्रेरणॆ’ ऎम्ब व्यापारवू, शब्दवन्नु केळिदवनल्लि ‘प्रवृत्ति’ ऎम्ब व्यापारवू इरुत्तदॆ. इवॆरडू लिज् प्रत्ययदल्लि अडगिरुत्तदॆ. केळिदवनल्लि हुट्टुव प्रवृत्तिये ‘आर्थिभावनॆ’. शब्दवन्नु प्रयोगिसिदव नल्लि प्रेरणॆय अभिप्राय इरुत्तदॆ. वेददल्लि बरुव लिज् प्रत्ययदल्लि प्रेरणॆ पुरुषाभिप्रायवागलु साध्यविल्ल. आद्दरिन्द अल्लि शब्ददल्ले प्रेरणॆ इदॆ. इदन्ने ‘शाबी भावना’ ऎन्नुत्तारॆ. ई ऎरडु विधवाद भावनॆयू लिजर्थवे. आख्यातस्वरूपदिन्द आर्थिभावनॆयू, लिजेत्वरूपदिन्द शाबी भावनॆयू लिजर्थवागुत्तदॆ. इदु भाट्टर अभिप्राय.
e
आदरॆ, शब्द अर्थवन्नु हेळुवुदे हॊरतु, तन्नन्नु ताने हेळि कॊळ्ळुवुदिल्ल. ‘आ शब्द इम्पागिदॆ’ ऎन्दाग, मत्तॊन्दु शब्ददल्लिरुव इम्पन्नु अदु हेळुवुदे हॊरतु, तन्नल्लिरुव इम्पन्नु तानु हेळु वुदिल्ल. प्रकृतदल्लि लिजप्रत्यय मत्तॊब्बनल्लिरुव प्रेरणॆयन्नु हेळ बल्लद्दे हॊरतु, तन्नल्लिरुव शब्दद व्यापारवन्ने तानु हेळलारदु. आद्दरिन्द आर्थिभावनॆ मात्र लिजर्थवे हॊरतु शाबी भावनॆयल्ल.
93]
अद्रव्य सर
503
तस्मादात्माकतत्त्व तनकृदभिधा स्वस्य वाच्या लिजादे इत्युं बह्ववद्याममनिषत बुधाष्ट्रस्तरीमात्र रूपां ॥
453- [इष्ट साधन मात्र अर्थवल्ल]
न स्यात् पुंसः प्रवृ विदितमपि गिरा स्पष्ट हेतुत्वमात्रं दुस्साधादावगादथ सहकुरुते साध्यतैकार्थयोगः । इत्थं शर्क्तिये स्याद्धरिमहतमिदं किञ्चिदत्रार्थतश्चित् इष्टॊपायत्ववर्थादुचितमिद ततः खण्डिता मण्णनोक्ति
इदरन्तॆयॆ, लि व्यापतिं श्रुत्वा ना, स्पोपयोगाद्य बोधे इह यतनं कुतः?-लिजश्रवणदिन्द प्रेरणॆ अर्थवाद मात्रक्कॆ, ‘तनगॆ अदु बेकागिदॆ’ ऎम्ब इष्ट साधनत्व ज्ञानविल्लदिद्दरॆ प्रवृत्ति ऎल्लि हुट्टुत्तदॆ ? साध्यविल्ल.
तस्मात्, “लिजादे
आस्माकतत्तदतनकृत् अभिधा स्वस्य वाच्या’ इति बह्ववां उक्तिं बुधाः तस्तरीमात्र रूपां अमनिषत आद्दरिन्द नम्म प्रयत्नक्कॆ कारणवाद लिप्रत्ययद ‘अभिधॆ’ तन्नन्ने हेळिकॊळ्ळुत्तदॆ’ ऎम्ब अनेक दोषपूरित मातन्नु विद्वांसरु केवल हास्यरूपवागि भाविसुत्तारॆ. आद्दरिन्द ‘भावना’ लिजर्थवल्ल॥ ९२ ॥
e
‘इष्टसाधनत्व’ अर्थ ऎम्ब मण्डनमिश्रर मतवन्नु निराकरिसु तारॆ गिरा विदितमसि स्वष्ट हेतुत्वमात्रं दुस्साधादाव गात् पुंसः प्रवृत्तै न स्यात्-लिजिशब्ददिन्द इष्टसाधन मात्र तोरिदरू, प्रयत्न साध्यवल्लद्दरल्लि प्रवृत्ति बरुवुदिल्लवाद्दरिन्द अदु मनुष्यरिगॆ प्रवृत्तियन्नु हुट्टुसुवुदिल्ल.
अथ साध्यतैकार्थयोगः सहकुरुते, इत्थं शक्ति द्वये स्यात् - कृतिसाध्यत्वज्ञानदॊन्दिगॆ इष्टसाधनत्व ज्ञानवू सेरिदाग प्रवृत्ति बरुवुदरिन्द, कृतिसाध्यत्वज्ञान सहकारियागुत्तदॆ ऎन्दरॆ, ऒन्दु प्रत्ययक्कॆ ऎरडर्थदल्लि शक्ति इरबेकागुत्तदॆ. इदं गरिमहतं_इदु गौरवदोषग्रस्तवागुत्तदॆ.
अत्र किञ्चित् अर्थतश्चित्, इस्रोपायत्वं अर्थात् उचितं-इदरल्लि ऒन्दरल्लि मात्र शक्ति, मत्तॊन्दु आर्थिकवागुवुदरिन्द गौरव इल्ल ऎन्दरॆ लिगॆ कृतिसाध्यत्वदल्ले शक्ति, इष्ट साधनत्व आर्थिक ऎम्बुदे युक्त. इष्टसाधनत्व ज्ञानविद्दरू कृतिसाध्यत्व ज्ञानविल्लदॆ
504
-
- 454-
[कृतिसाध्यत्ववे लिर्थ]
[श्लोक 94
सर्वॆ लकारा
धात्वर्थसैव रूपं किमपि हि कथॆय
कर्तृव्यापारसाध्यं त्वभिदधति विधिप्रत्ययाजाद्याः । वैघट्यं द्वारिसिद्धिः प्रशमयति तथा सन्ति लोकोक्तिभेदाः
सिद्धं शब्दानुशिष्टा दमुचितमिति स्थापितं भाष्यकारैः॥ प्रवृत्ति बरुवुदे इल्ल. निस्वार्थ कार्यगळल्लि इष्ट साधनत्वज्ञानविल्ल दिद्दरू कृतिसाध्यत्वज्ञानदिन्दले प्रवृत्ति अनुभवसिद्ध. आद्दरिन्द कृति साध्यत्वदल्ले शक्ति, इष्ट साधनत्वज्ञान सहकारि ऎन्नुवुदे न्याययुक्त.
ततः मण्डक्कि खण्डिता आद्दरिन्द ‘इष्ट साधनत्व लिजर्थ’ ऎम्ब मण्डनमिश्रर हेळिकॆ निरस्तवायितु । ९३ ।
e
स्वसिद्धान्तवन्नु प्रतिपादिसुत्तारॆ-सर्वॆ लकाराः धार्थन किमपि रूपं हि कथय ऎल्ल लकारगळू धात्वर्थदल्लि इरुव वर्त मानत्वादिरूपवाद ऒन्दु धर्मवन्ने हेळुत्तवॆयष्टॆ ! तत् लिजाद्या विधिप्रत्ययाः कर्त व्यापारसाध्यं तु अभिदधति आद्दरिन्द लिच् मॊदलाद विध्यर्थवन्नु हेळुव प्रत्ययगळू धात्वर्थदल्लि इरुव ‘कृतिसाध्यत्व’ ऎम्ब धर्मवन्ने हेळुत्तवॆ. यागादि करणगळल्ल इरुव ‘इष्टसाधनत्व’ ऎम्ब अंश अर्थात् सिद्धवागुत्तदॆ.
e
इष्ट साधनत्व लिजर्थवागदिद्दरॆ, यागक्कॆ स्वर्गसाधनत्व तोरुवं तिल्ल. इदु तोरदिद्दरॆ यागक्कू स्वर्गक्कू सम्बन्धवे इल्लवॆन्दागुवुदु ऎन्दरॆ, द्वारसिद्धि : वै घट्यं प्रशमयति- इष्ट साधनत्व आर्थिकवागि तोरुवुदरिन्दलू, कालान्तरदल्लि बरुव स्वर्गक्कू नश्वरवाद यागक्कू मध्यदल्लि देवतानुग्रहवे माध्यमवागि सिद्धिसुवुदरिन्दलू ई आक्षेप शान्तवागुत्तदॆ. लोकोक्तिभेदाः तथा स - धनवन्नु अपेक्षिसु वनु राजन सेवॆ माडबेकु’ इत्यादि लोकव्यवहारगळल्लि हीगॆये कृतिसाध्यत्व, इष्टसाधनत्वाकारगळु तोरुवुदू मत्तु ‘राजन अनुग्रह माध्यमवागि तोरुवुदू सर्वानुभवसिद्ध.
3
शब्दानुशिष्टा तु सिद्धं इदं उचितमिति स्थापितं भाष्य कारै-लिष् प्रत्ययक्कॆ विधि अर्थ ऎन्दु हेळुव व्याकरणशास्त्रदिन्दलू इदे सिद्धवागुत्तदॆ ऎन्दु श्रीभाष्यकाररु कृतिसाध्यत्ववे लिबर्थ ऎन्दु
समर्थिसिरुवरु ॥९४ 1
श्लोक 95]
- 455-
अद्रव्य सर
[इष्ट साधनत्व अर्थवागदिद्दरू दोषविल्ल]
505
इष्टस्वर्गादिकस्य तरदपि यदा साध्यमुक्तं तदर्थात्
सिद्धं तत्साधनत्वं सुगममिह तदानर्थकृतं निषेधे । नित्यतेनोदिष्टेष्ट करणमसि तत्तुल्य मेवार्थलब्दं
सामान्यात् प्राप्तमेर्तलनियतिरपि व्यज्यते तत्तदुक्ता
कृतिसाध्यत्व मात्र लिजर्थवादरॆ, यागक्कू स्वर्गक्कू साध्यसाधन भाव शास्त्रलभ्यवागदे होगुत्तदॆ ऎम्ब शङ्कॆयन्नु परिहरिसि, स्वसिद्धान्त दल्लि स्वारस्यवन्नु प्रदर्शिसुत्तारॆ-इष्ट स्वर्गादिकस्यतु यदा इतर साध्यं उक्तं, तदा अर्थात् तत्पाधनत्वं सिद्धं-‘स्वर्गवन्नु अपेक्षिसुवनु यागवन्नु माडबेकु’ ऎन्दु यावाग श्रुति हेळि, आवागले स्वर्गक्कॆ याग साधनवॆम्बुदु तानागिये सिद्धवागुत्तदॆ. “आरोग्यवन्नु अपेक्षिसुवनु ई रसायनवन्नु उपयोगिसबेकु’ ऎन्दाग ‘रसायन आरोग्यसाधन’ ऎम्बुदु तानागि सिद्धवागुत्तदॆ. इदन्नु `श्रुतार्थापत्ति’ ऎन्नुवरु. इदु श्रुतितु ऎम्बुदे वैदिकर मतवाद्द रिन्द यागादिगळ स्वर्गसाधनत्व शास्त्रबोध्यवे आगुत्तदॆ.
तदा इह निषेधे असर्भकृत सुगमं-कृतिसाध्यत्व मात्र शब्द वाच्यवागि, इष्टसाधनत्व अर्थसिद्धवादागले, वेददल्लि निषेधस्थळ गळल्लि कर्तव्यताभावरूपवाद कृतिसाध्यताभाव लिंर्थवागियू, अनिष्ट साधनत्व अर्थात्तागियू सिद्धिसुवुदु सुलभवागुत्तदॆ. इष्ट साधनत्व लिजर्थवादरॆ, इष्ट साधनाभाव निषेधदिन्द तोरुवुदे हॊरतु, अनिष्ट साधनत्व तोरदे होगुत्तदॆ. आद्दरिन्द कृतिसाध्यत्व रूप कर्तव्यत्व मात्रवे लिजर्थ ऎम्बुदे युक्त.
हीगॆये, नित्यन उपदिष्टेषु अकरणमसि तत्तुल्यं अर्थ लब्द- नित्यकर्मगळन्नु माडदिद्दाग अनर्थहेळुत्व निषेधस्थलदल्लन्तॆ अर्थात् लब्दवागुत्तदॆ.
ऎल्लवू अर्थलब्दवादरॆ, शास्त्रक्कॆ एनु स्थान ? ऎन्दरॆ, एतत् सामान्यात् प्राप्तं, फलनियतिरसि तत्तदुक्ता व्यज्यते… इष्ट साधनत्व’ ऎम्ब सामान्याकार मात्र अर्थसिद्धवागुत्तदॆ. ‘याव इष्टक्कॆ यावुदु साधन’ ऎम्ब प्रश्नॆ बन्दाग, ‘स्वर्गक्कॆ अग्निहोत्र साधन, पशु प्राप्तिगॆ चित्रायाग साधन’ ऎम्ब विशेष व्यवस्थॆ श्रुतियिन्दले लभ्य. आद्दरिन्द ई सिद्धान्तदल्लि ऎल्ला विधदल्लि स्वारस्य बरुत्तदॆ ॥ ९५ ।
506
-456
[ऊर्थदल्लि एकदेशिगळ मत
[श्लोक 96
सन्नि ह्य लिजर्थाः कथयितृपुरुषाकूतभेदास्तथात्रा- प्याप्तस्याहुर्नियोगं हितमभिलषि तं के पि भाष्याशयस्थं शास्त्राज्ञाचोदनां श्रुतिष्टु विधिपदैरतत्वं नपि स्वादेशे चावधूते भवति समुचितः प्रत्यवायः स्वतात् ॥
[षाडु ण्य निरूपणॆ
- 457 -
माडुव कुक्ष गुणगण इतरः श्रीसखव विश्वं
षट्टने ज्ञानशर्निततय इति च व्यक्तमुक्तं हि तः।
-
एकदेशिगळ मतवन्नु प्रदर्शिसुत्तारॆ कथयितृपुरुषा कूत भेदाः अर्थाः अन्य स-हेळुव पुरुषन विधिनिमणाम णादिरूप अभिप्रायभेदरूपवाद बेरॆ बेरॆ लिजर्थगळू इवॆ. विधि- आज्ञॆ, निमणं – श्राद्धादिगळल्लि नियमिसुवुदु, आमन्त्रणं - इष्ट बन्दन्तॆ माडु ऎम्बुदु.
-
तथा अत्रापि हितं अभिलषतः आप्तस्य नियोगं भाष्या शयस्थं • केs पि आहुः अदरन्तॆ इल्ल हिताकाङ्क्षि आप्तन प्रेरणॆयाद नियोगवे लिजर्थ ऎम्बुदु श्रीभाष्य सम्मतवॆन्दु कॆलवरु हेळुत्तारॆ.
शास्त्राज्ञा चोदनाय्क, [अतः] श्रुतिषु विधिपदैः अन्नितत्व श्रुतिगळल्लि कण्डुबरुव विधिगळु परमात्मन आज्ञारूपवॆन्दू, आद्दरिन्दले निषेध स्थळदल्लि नगॆ विधिपददॊन्दिगॆ अन्वयदिन्द पर मात्मन विरुद्धच्छॆये अर्थवागुवुदू सरिहॊन्दुत्तदॆ.
महि
स्वादेश अवधूते, स्वतात् समुचितः प्रत्यवायश्च भवति निषिद्धवन्नु माडिदाग, तन्न आज्ञॆयन्नु मीरुव प्रयुक्त परमात्मनिन्द तक्क दण्डनॆरूपवाद निग्रहवू बरुत्तदॆ. आद्दरिन्द “आप्ताभिप्रायवे लिजर्थ’ ऎम्बुदरल्लि याव विरोधविल्ल. आदरू धात्वर्थदल्लि इरुव धर्मवन्ने लकारगळु बोधिसुवुदु (पुट 504)
युक्तवॆम्बुदे आचार्यर मत । ९६ ।
धर्माधर्मगळु ईश्वरसङ्कल्प रूपवॆन्दु हेळि, ईश्वरन उळिद गुणगळन्नु हेळुत्तारॆ - श्रीसखस्य कुक्स् विश्वमिव, षाद्दुण्यस्य कुक्षावेव इतरः गुणगणः, षट्टु ज्ञानशः विततयः अन्य इति च व्यक्तं उक्तं- परमात्मन उदरदल्लि जगत्तु अन्तर्गवागिरुवन्तॆ
श्लोक 98)
अद्रव्य सर
निमानन्न भावस्थिरचरचिदचिच्छासनप्रेरणादा ऐशानज्ञानधर्माः कतिचन नियताः केचिदागनव ॥ ९७ ॥ [शक्ति अतिरिक्त पदार्थ)
--
458-
507
हेतोः कार्योपयुक्तं यदिह भवति तच्छक्ति शब्दा भिलष्यं तच्चामुष्य स्वधर्मस्तदितरदसि ना पेक्षिताविशेषात् । विश्वं तद्विष्णुशक्तिर्मुनिरवदधे तत्र ततोपयोगात्
अन्या सर्वाद्भुतैकोदधिरगणि न सा तरूपादिमात्रं॥ ज्ञान, शक्ति, बल, ऐश्वर्य, वीर्य, तेजस्सु ऎम्ब आरु गुणगळल्ले उळिद ऎल्ल गुणगळू अन्तर्गतवॆन्दु ‘तवानगुणस्यापि षडेव प्रथमे गुणाः’ “नीनु अनन्त गुणसम्पन्ननादरू आरु गुणगळे मुख्य’ ऎन्दु स्पष्टवागि हेळिदॆ. हागॆये आरु गुणगळल्लू उळिद नाल्कु गुणगळु ज्ञान मत्तु शक्ति ऎम्ब ऎरडु गुणगळ विस्तारवे ऎम्बुदू स्पष्ट.
इन्नू स्पष्टवागि हेळुवुदादरॆ, निस्सिमानन भावस्थिरचरचिद चिच्छासनप्रेरणाद्याः ऐशानज्ञानधर्मा- ऎल्लॆयिल्लद आनन्दभाव, स्थावर जङ्गमरूपवाद चेतनाचेतनरन्नु आज्ञापिसुवुदु, तन्न इष्ट दन्तॆ नडॆसुवुदु मुन्तादवू परमात्मन ज्ञानद अवस्थाविशेषगळे. इवुगळल्लि, कतिचन नियता, केचित् आगन्नवर – कॆलवु ऎन्दू इरुववु, कॆलवु बन्दु होगुववु. नित्यानन्दादि परिणामगळु नित्य. आगाग क्रीडारसदिन्द आगुव आनन्दादिगळु अनित्य ॥ ९७ ।
शक्ति पदार्थवन्नु निरूपिसुत्तारॆ-यत् हेतोः कार्योप युक्तं, तत् इह शक्तिशब्दाभिलष्यं भवति
कार्य आगुवुदक्कॆ उपयुक्तवागि कारणदल्लि इरुव धर्मविशेषवन्नु इल्लि ‘शक्ति’ पददिन्द हेळुत्तारॆ.
तज्ञ अमुख्य स्वधर्मः-आ शक्ति पदार्थ परमात्मन स्वरूपदल्ले इरुव धर्मवू आगबहुदु. अपेक्षितत्याविशेषात् तदितरदपि ना कार्य आगुवदक्कॆ आवश्यकवागुव प्रयुक्त धर्मक्किन्तलू बेरॆयागि द्रव्यरूपवू आगबहुदु.
आद्दरिन्दले, तत् विश्वं तत्र तत्र उपयोगात् विष्णुशक्तिः मुनिभिः अभिददे प्रपञ्चवॆल्लवू, आया कार्यक्कॆ उपयुक्तवागुव कारण विष्णुविन शक्तिरूपवॆन्दु महर्षिगळु हेळिरुवरु. अन्या सर्वा
508
459
(प्रतिबन्धकाभाव मात्र शक्ति पदार्थवल्ल]
[2099
यशान्मन्त्ररुदॊ न दहति दहनश्यक्तिरेषाsस्तु सोsयं हेतुर्मनाद भावस्स च गत इति तद्धत्वभावाददाहः ।
गुतैकोदधिः अगणि-मत्तॊन्दाद परमात्मन दिव्य सहजशक्ति ऎल्ल आश्चर्य सृष्टिगळिगू आधारवॆन्दु हेळिदॆ. सा न तत्ररूपादि मात्रं-आ शक्ति केवल परमात्मन स्वरूपमात्र अल्ल, केवल कल्पितवू अल्ल. स्वरूपातिरिक्त मत्तु सत्य.
‘विष्णु शक्तिः परा प्रोक्ता क्षेत्रज्ञाख्या तथा परा । अविद्या कर्म सञ्ज्ञा न्या तृतीया शक्तिरिष्यते’ ऎन्दु विष्णुविनल्लि अवन सहजशक्ति, जीवात्मरूपवाद चिच्छक्ति, जडशक्ति ऎन्दु मूरु शक्ति इरुवुदॆन्दु हेळिदॆ. ई मूरू जगतृष्टिगॆ उपयुक्तवागुव कारण ‘शक्ति’पदवाच्य वादरू मॊदलनॆयदु मात्र अद्रव्य, उळिद ऎरडू द्रव्य # ९८ ।
अतिरिक्त शक्ति पर्दार्थवन्नु दूषिसिरुव नैयायिकर मतवन्नु अनुवाद माडि खण्डिसुत्तारॆ मरुद्धः दहनः यक्षंशात् न दहति, एषा शकि 8 अस्तु- मणिमादिगळिन्द तडॆयल्पट्ट अग्नि यावुदर अभावदिन्द सुडुवुदिल्लवॊ, अदे अग्निय शक्तियागि आगलि ! अदु यावुदॆन्दरॆ, सोsयं माद्यभावः हेतुः तडॆयागिद्द आ मणिमन्त्रद अभाववे सुडुवुदक्कॆ कारण. स च गत इति तद्धत्व भावात् अदाहः मणिमन्त्रगळिद्दाग ई मणिमन्त्राभाव ऎम्ब कारणविल्लद्दरिन्दले बॆङ्कि सुडुवुदिल्ल. आद्दरिन्द प्रतिबन्धकाभाववे ‘शक्ति’, अतिरिक्त पदार्थवल्ल.
मणिमन्त्रादिगळ सम्बन्धविद्दाग बॆङ्कि सुडुवुदिल्ल, मन्त्रादिगळु इल्लदिद्दाग सुडुत्तदॆ ऎम्बुदु अनुभवसिद्ध. बॆङ्कि ऒन्दे रीतियल्लिद्दरू मन्त्रादिगळिन्द बॆङ्किय सुडुव शक्ति तडॆयागिद्दुद्दे इदक्कॆ कारण, आद्दरिन्द ऎल्ल वस्तुगळल्लू आया कार्यक्कॆ तक्कन्तॆ ‘शक्ति’ ऒन्दन्नु ऒप्प बेकॆन्दु वेदान्तिगळु हेळुत्तारॆ.
e
आदरॆ नैयायिकरु, मणिमन्त्रादिगळु प्रतिबन्धकवाद्दरिन्द प्रति बन्धकद अभाव कार्य सामान्यक्कॆ कारणवॆम्बुदू लोकानुभवसिद्धवागि रुवुदरिन्द, मणिमन्त्रादिगळ समयदल्लि ‘प्रतिबन्धकाभाव’ ऎम्ब कारण विल्लद्दरिन्दले सुडुवुदिल्ल. ई प्रतिबन्धक निवृत्तियादरॆ सुडुत्तदॆ.3ng & 100]
अद्रव्य सर
शर्नाशे किमस्या पुनरिह जनक वृत्तिरोदु युक्तः नक्केरित्यादिघोषो विरमति विदिते शब्द तश्यक्ति तत्त्व !! (अद्रव्यगळॆल्ल शक्ति सद्भाव]
460
509
शबादिष्ट स्ति शक्तिर्यदि कथॆमिव न द्रव्यषां गुणि सा चेन्नावु कार्यं किमपि कथमितः स्यादितिं स युक्तं । इष्टरिन्द ऎल्लवू समञ्जसवागुवुदरिन्द शक्ति ऎन्दु आतीन्द्रियवाद अतिरिक्त पदार्थ ऒन्दु इल्ल ऎन्दु हेळुवरु.
बॆङ्कियल्लि शक्तियन्नु ऒप्पिदरॆ, शः नाशे इह अस्याः पुनः जनकं किं मणिमन्त्रादिगळिन्द शक्तिनाशवागित्तु ऎन्दरॆ, अवु अगलि दाग बॆङ्कियल्लि मत्तॆ शक्ति हुट्टुवुदक्कॆ कारणवेनु ? हॊसदाद कारण यावुदू कण्डु बरुवुदिल्ल.
शक्तिनाशवागुवुदिल्ल, अदर कार्य तडॆयागुत्तदॆ ऎन्दरॆ, वृत्ति रोधस्तु वन्ने युक्तः- प्रतिबन्धकदिन्द अतिरिक्तवाद शक्ति तडॆदित्तु ऎन्दु हेळुवुदक्किन्तलू बॆङ्किये तन्न कार्यवन्नु माडुवुदिल्ल ऎन्दरू साकागिदॆ. इल्लदिद्दरॆ आतिरिक्त कल्पनॆयिन्द गौरव सिद्ध.
e
इत्यादि घोषः, शक्ति तत्त्व शब्द तः विदिते विरमति-इदु मुन्ताद कूगु, शक्ति ऎम्ब तत्त्व ‘परास्य शक्तिः विविधैव’-‘परमात्मनिगॆ अद्भुतवाद विविध शक्ति इदॆ’ इत्यादि श्रुतिगळिन्द सिद्धवागुवुदरिन्द शान्तवागुत्तदॆ. श्रुतिसिद्धवाद अर्थदल्लि युक्तिवाद सल्लुवुदिल्ल ऎन्दु तात्पर्य । ९९ ॥
शक्तिपदार्थदल्लि मत्तॊन्दु आक्षेपक्कॆ समाधानवन्नु हेळुत्तारॆ- शब्दादिषु शक्तिः अस्ति यदि, एषां गुणि द्रव्यता कथमिन न शब्दादि गुणगळिन्दलू कार्यगळु आगुत्तिरुवुदरिन्द, अवुगळल्लि शक्ति इरुवुदादरॆ, शक्ति ऎम्ब गुणवन्नु उळ्ळदाद कारण शब्दादिगळु द्रव्य वागदे इरलु कारणवेनु ? गुणवन्नुळ्ळद्दे द्रव्य. इदरिन्द द्रव्या द्रव्य विभागवे होगिबिडुत्तदॆ.
सा एषु नास्ति चेत्, इतः किमपि कार्यं कथं ? शब्दादि गळल्लि शक्ति इरुवुदिल्लवॆन्दरॆ, इवुगळिन्द यावुदादरॊन्दु कार्य हेगॆ आगुत्तदॆ ? शक्ति इल्लदिद्दरू अवुगळिन्द कार्य आगुवुदादरॆ, द्रव्य गळिन्दलू शक्ति इल्लदॆये कार्यवागलि, शक्ति अनावश्यक.
510
[20100101
शक्तिश्यक्ता न वेति स्वयमवन्न शतः स्पोक्तदोषप्रसङ्गे निस्तारत् स्वभावात् फणिमरणमिह प्रस्तुते किं प्रवृत्तं
461
र
[संस्कार निरूपणॆ
बाह्याकादेरत् चिरविदितमपि स्मर्यते येन सोsयं
संस्कारस्तुल्यदृष्टि प्रकृतिसहकृततसस्साह्य कारि ।
इति इदं न युक्तं ऎम्ब ई वाद सरियल्ल. एतक्कॆन्दरॆ, शक्तिः शक्ता, न वा ? इति स्वयं अवशतः स्पोक्तदोषप्रसङ्गे ; स्वभावात् निस्तारक्षेत्, प्रस्तुते फणिमरणमिह किं प्रवृं शक्तियल्लि मत्तॊन्दु शक्ति इरुवुदॆ, इल्लवॆ ? इद्दरॆ, शक्तियू द्रव्यवाग बेकागुत्तदॆ, अनवस्थॆयू बरुत्तदॆ. इल्लदिद्दरॆ, शक्तियिन्द कार्यवाग लारदु ऎन्दु स्वयं विमर्शॆमाडिदाग अदे दोष प्रसक्तवागुवुदु. वस्तुगळ स्वभाव विशेषदिन्द शक्तियल्लि बेरॆ शक्ति इल्लदिद्दरू कार्य वागबहुदु, मत्तु गुण द्रव्यवागुवुदिल्ल ऎन्दरॆ, प्रकृतदल्लू सह आ समाधानवन्नु, हावन्नु निर्दाक्षिण्यवागि हॊडॆयुवन्तॆ, निराकरिसुवुदु युक्तवल्ल.
शक्ति अतिरिक्त पदार्थवल्ल ऎन्दु नैयायिकरु हेळिदरू, ‘शक्ति’ ऎम्ब ऒन्दु पदवे इल्ल, अदक्कॆ अर्थवू इल्ल ऎन्दु हेळुवन्तिल्लवाद्द रिन्द ई दूषणवन्नु हेळिद्दारॆ. घटादि प्रत्यक्षक्कॆ रूप कारणवादरॆ, रूपद प्रत्यक्षक्कॆ रूपदल्लि मत्तॊन्दु रूपवन्नु ऒप्पदे निर्वहिसु वुदन्नु दृष्टान्तवागि हेळबहुदु, इदल्लदॆ, शक्तियन्नु अतिरिक्त ऎन्दु ऒप्पुवरु ‘गुणव द्रव्यलक्षण’ ऎन्दु ऒप्पुवुदिल्ल. अथवा शक्ति अतिरिक्त पदार्थवे हॊरतु गुणवल्ल इत्यादि अनेक समाधानगळिरुवुद रिन्द याव दोषवू इल्ल. आद्दरिन्द शक्ति अतिरिक्त पदार्थ ॥ १०० ।
‘संस्कार’ ऎम्ब गुणदल्लि ‘भावना’ ऎम्बुदन्नु निरूपिसुत्तारॆ. चिरविदितमसि, बाह्याक्षादेववृत, येन स्मर्यते, सोsयं संस्कारः-हिन्दॆ तिळिदिद्दन्नु, कालान्तरदल्लि बन्द्रियगळ व्यापार इल्लदिद्दरू यावुदरिन्द स्मरिसिकॊळ्ळुवरो, अदे संस्कार, हिन्दॆ नोडिद्दन्नु कालन्तरदल्लि स्मरिसिकॊळ्ळुवुदक्कॆ कारणवागिरुवुदे संस्कार. तुल्य दृष्टि प्रकृतिसहकृतः चेतसस्साह कारि- इदु मनस्सिनिन्द स्मृति बरुवुदक्कॆ सदृशवस्तु दर्शनादिगळिन्द उद्भुद्धवागि कारणवागुत्तदॆ,
श्लोक 102]
अद्रव्य सर
511
नासौ पूर्वानुभूतिः कथमुपकुरुतां सा पुरैव प्रणा तुल्यादेर्नापि दृष्टि कथमनवगते सा स्मृतिं नैव कुर्यात् ।
[संस्कारद अवश्यकतॆ
-462
यज्ञ न्यां संस्कृयां यम नियमतो बोधयिष्यदृष्ट तत्त्वद्यावलमिस्मृतिमुपजनयेत्सन्तं च योग्य । न हन्यत् दृश्यतेत्र कृचन तदधिके कल्पिते गौरवं स्यात् इत्युक्षान युक्ता न हि परजनिते क्यासि तत्संयोक्तिः ॥
असौ पूर्वानुभूतिः न हिन्दिन अनुभववे ई स्मृतिगॆ कारण वागलारदु. एतक्कॆन्दरॆ, पुरैव प्रणष्टा सा कथं उपकुरुतां
हिन्दॆये नशिसिहोद आ अनुभव ईग हेगॆ स्व तिगॆ कारणवागलु साध्य?
सदृशवस्तुदर्शनवे स्मृतिगॆ कारणवागलि ! ऎन्दरॆ तुल्यादे दृष्टि रपि न सदृश वस्तुदर्शनादिगळू कारणवल्ल. आवाग, अनवगते सा स्मृतिं कथं नैव कुर्यात् हिन्दॆ नोडदेने इद्द वस्तुवि नल्लि केवल सदृशवस्तुदर्शन ऎन्दू कएतक्कॆ स्मृतियन्नु हुट्टिसुवुदिल्ल, ऎन्दादरू हुट्टिसबेकागित्तु. आद्दरिन्द पूर्वाभवजन्य संस्कारवे स्मृतिगॆ कारण । १०१ ।
मत्तॆ शङ्किसि समाधान हेळुत्तारॆ-यज्ञ न्यां संस्कृयां, यत् किमपि अदृष्टं नियम बोधयति, तत् ता
वल स्मृतिं उपजनयेत्-याव अनुभवदिन्द हुट्टिद संस्कार वन्नु सदृशदर्शन अथवा कॊनॆय पक्षवागि अदृष्ट उद्योधन माडि स्मरण हुट्टुत्तदॆयो, आ अनुभववे तन्नल्लि तोरिद विषयदल्लि स्मृति यन्नु सदृसदर्शनादिगळिन्द हुट्टिसलि ! तत् द्वयोश्च सम्मतं इष्टंश इब्बरिगू सम्मतवागिदॆ. ‘तद्देतोरेद तद्देतु’ ऎम्ब न्यायदिन्द संस्कारक्कॆ कारणवाद अनुभववे अदृष्टादि सहकारदिन्द स्मृतिगॆ कारणवागलि! मध्यदल्लि संस्कार अनावश्यक.
ऎल्लवन्नु अदृष्टदिन्दले निर्वहिसुवुदादरॆ, ऎष्टो पदार्थगळु अनावश्यकवागुत्तवॆ, ऎन्दरॆ, अत्र अन्यत् कैचन न हि दृश्यते-प्रकृत दल्लि अतिरिक्तवाद संस्कार ऎल्ल अनुभवसिद्धवल्लवष्टॆ ! संस्कार अतीन्द्रि यवॆन्दु सर्वसम्मत. तदधिके कल्पिते गौरवं अनुभवसिद्धवल्ल दाद अदक्किन्तलू हॆच्चिनदन्नु कल्पिसुवुदु गौरव दोषग्रस्तवागुत्तदॆ.
512
[ 103
-463- [संस्कार धर्मभूत ज्ञानद अवस्थाविशेषवे बुद्धरर्णेषु पूर्व प्रसरण जनितस्तेषु भूयोsवगाहे
संस्कारः कारणं तन्मतिगत उचितत्र दीद्रव्य पक्षे । आत्माधारस्य तद्धिप्रसरजनकताक्स् रौचित्य हीना
निनैव तेन ह्युचितमविकृतेरात्मनः कुण्णतादिः ॥१०३॥
इत्युप्रेक्षा न युक्ता ई रीति ऊहिसुवुदु सरियल्ल. परजनिते कापि तत्संयोक्ति न हि - सदृशदर्शनादिगळु ई अनुभवदिन्द हुट्टदिरुवाग, अवु अनुभवजन्य संस्कार पददिन्द वाच्य वागुवुदिल्लवष्टॆ! तन्निन्द हुट्टिद्दे तनगॆ माध्यमवागलु साध्य. आद्द रिन्द संस्कार अतिरिक्त गुणवागदिद्दरू, अनुभवक्कू स्मृतिगू मध्यदल्लि संस्कारपदवाच्यवागि ऒन्दु पदार्थवन्नु ऒप्पलेबेकु ॥ १०२ ।
C
संस्कारवू धर्मभूतज्ञानद अवस्थाविशेषवॆम्बुदन्नु प्रदर्शिसु तारॆ-अर्थषु बुद्धः पूर्व प्रसरणजनितः तेषु भूयोsव गाहे कारणं संस्कारः- ऒन्दु पदार्थ विषयकवागि हिन्दॆ प्रसरिसिद बुद्दिगॆ, कालान्तरदल्लि अदन्ने मत्तॆ विषयीकरिसुवुदक्कॆ कारणवागिरुवुदे संस्कार, तत् अत्र धीद्रव्य पक्षे सः मतिगतः उचितः आद्दरिन्द, ‘बुद्धि द्रव्यविशेष, गुणवल्ल. इदक्कॆ अवस्था विशेषगळुण्टु’ ऎन्दु हेळुव ई सिद्धान्तदल्लि बुद्धिय अतिरिक्त अवस्थाविशेषवे संस्कार ऎम्बुदे युक्त.
आत्माधारस्य तद्विप्रसरजनकताक्षः औचित्य हीना-हिगल्लदॆ, संस्कार आत्मन गुणवादरॆ, आत्मन उन्नतिगॆ अदु सहकरिसबहुदे हॊरतु, आत्मन धर्मवाद ज्ञानद प्रसरणक्कॆ अदु कारणवागुत्तदॆ ऎन्दु हेळु वुदु युक्तवागुवुदिल्ल.
आत्मनल्लि संस्कारविल्लदिद्दरॆ, आत्मनल्लि कुण्ठितत्व अथवा अकुण्ठितत्व व्यवहार हेगॆ ? ऎन्दरॆ, अविकृतेः आत्मनः कुण्ण तादि धीनिन तेनैन हि उचितं निर्विकारनाद आत्मनिगॆ स्वतः कुण्ठितत्वादिगळु बरु वन्तॆये इल्ल. आत्मन धर्मवाद ज्ञानदल्लि बरुव संस्कारदिन्द अकुण्ठि तत्ववू, संस्कार शून्यतॆयिन्द कुण्ठितत्ववू बरुवुदे उचितवष्टॆ ! इल्ल दिद्दरॆ आत्मनु सविकारवागि अनिष्ठनागबेकागुवुदु. आद्दरिन्द संस्कार ज्ञानद अवस्थाविशेषवे ॥ १०३ ।
श्लोक 104)
464
अद्रव्य सर
[अतिरिक्त वेग निराकरणॆ
513
शीघ्र० यातीति कर्मातिशयसमधिको दृश्यते कुत्र वेग तर्वगभेदं कथॆयसि च समव्रमक्रमादि। तत्कर्मत्याद्विगीते प्रथमवदुचिता तद्दु त्पन्नता चेत्
बाधो नास्मि पक्षे गुणपरिषदि ना कर्म सतस्मात्॥
‘वेग’ ऎम्ब संस्कारवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ-‘शीघ्रं याति’ इति कर्मातिशयसमधिक वेग कुत्र दृश्यते ?-वेगवागि होगु तानॆ’ इत्यादि व्यवहारदिन्द ‘वेग’ ऎम्बुदु क्रियॆय ऒन्दु अतिशयवे हॊरतु, इदक्किन्तलू अतिरिक्तवागि वेग ऎम्बुदु ऎल्लि कण्डुबरुत्तदॆ ?
तदॆ
तः वेगभेदं च कथयसि क्रियॆयल्लि इरुव तारतम्य दिन्दले वेगदल्लि तारतम्यवन्नु नीनू हेळुत्तिय ! इदरन्तॆये, तीव्रमन क्रमादिः समः तीव्रत्व मन्दत्वादिगळु वेगदल्लन्तॆ क्रियॆ यल्लू समान. आद्दरिन्द क्रियॆय तीव्रतॆये ‘वेग’, अतिरिक्तवल्ल.
वेगसाधक अनुमानवन्नु निराकरिसुत्तारॆ-विगीते तत्कर्मत्वात् प्रथमवत् तद्दु होत्पन्नता उचिता ‘शरगतं द्वितीयादिकर्म, शरगुणोत्पन्न, तत्कर्मत्वात्, शरगतप्रथमकर्मवत्’ ऎम्ब अनु मानदिन्द वेग सिद्धिसुत्तदॆ.
बाणादिगळल्लि मॊदलनॆय कर्म हस्तसंयोगादिगळिन्द हुट्टुत्तदॆ. बिल्लिनिन्द बाण हॊरट मेलॆ हस्तसंयोग निवृत्तियागिबिडुवुदरिन्द मुन्दिन कर्म हेगॆ हुट्टलु साध्य ? इदक्कागि बाणदल्ले वेग ऎम्ब गुण हुट्टि, अदरिन्द मुन्दिन क्रियॆ हुट्टुत्तदॆ ऎन्दु ऒप्पबेकु. आद्दरिन्द ‘वेग’ ऎम्बुदु आवश्यक.
चेत्, अस्मिन् विपक्षे बाधः न हीगॆन्दरॆ, ई अनुमानदल्लि, शब्ददिन्द शब्द हुट्टुवन्तॆ मुन्दिन कर्मगळु, हिन्दिन कर्मदिन्दले हुट्टबहुदाद्दरिन्द ‘वेग अनावश्यक’ ऎन्दु आपादिसिदाग, इदक्कॆ प्रति याद तर्कवन्नु हेळलु शक्यविल्लद्दरिन्द ई अनुमान अप्रयोजक.
गुणदिन्दले गुण मत्तु क्रियॆ हुट्टुवुदु, क्रियॆयिन्द क्रियॆ हुट्टुवुदिल्लवॆन्दरॆ, तत्त्वतः कर्म गुणपरिषदि वासत् स्यात्-द्रव्य दल्ले इरुवुदरिन्द कर्मवू वास्तविकवागि गुणवर्गदल्ले सेरबहुदु हीगॆ, कर्मदिन्द कर्म हुट्टबहुदादकारण ‘वेग’ अनावश्यक॥ १०४ ।
33
514
- 465 –
-
[अतिरिक्त स्थितस्थापक निराकरणॆ
[2015 105
शाखाकोदण्ण चर्म प्रकृतिवु सति चाकर्षणाद् कुतश्चित् भूयःस्वस्थानयानं भवति स तु गुणः स्यात् स्थितस्थापकश्चित् । मैवं संस्थानभेदस्स भवतु नियतो यद्विशिष्टे तवास् तेन दौत्यं निलवि निरतिरसि परावर्तने जाघति ॥ १०५ ॥
[स्थितस्थापक जलादिगळल्लू इरुत्तदॆ]
-466-
प्राग्दशप्रापकोsस् किमिति नियमितो मेदिनेमात्रनिष्ट तोयाग्यादावदृरिति यदि न पृथिव्यकशेs प्रदृष्टिः ।
“स्थितस्थापक’ ऎम्ब संस्कारवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ शाखाकोदण्ण चर्मप्रकृतिष्टु आकर्षणाज् सति च, कुतश्चित् भूयः स्वस्थान यानं भवति मरदकॊम्बॆ, बिल्लु, चर्मद सुरळि मुन्तादुवुगळन्नु बिच्चिदरू, एनो ऒन्दु कारणदिन्द अवु मत्तॆ तम्म पूर्वस्थितियन्ने हॊन्दुत्तवॆ. सतु ‘स्थितस्थापकः’ गुणः स्यात्-इदक्कॆ कारणवागि वुदे `स्थितस्थापक’ ऎम्ब संस्कार विशेषरूपवाद गुण.
-
चेत् मैनं-हीगॆन्दरॆ, अदु सरियल्ल. तव यद्विशिष्टे असौ, नियतः संस्थानभेदः, सः भवतु – निनगॆ, याव रीतिय अवयव सन्निवेश विशिष्ट वस्तुविनल्लि ई स्थितस्थापक संस्कार इरुवुदो, अतंह अवयव सन्निवेश विशेषवे स्थितस्थापकद स्थानदल्लि इरलि! अतिरिक्त एतक्कॆ ?
परावर्तने दौत्यं, विळम्बः, विरतिरसि तेन जाघटीति मत्तॆ हिन्दिन स्थितियन्नु हॊन्दुवुदु, शीघ्रतॆ, विळम्ब, निन्तुहोगु वुदु इवॆल्लवू आ अवयवसन्निवेशदिन्दले आगबहुदाद्दरिन्द इदक्कागि अतिरिक्तवाद ‘स्थितस्थापक’ ऎम्ब संस्कार अनावश्यक ॥ १०५ ।
“स्थितस्थापक’ संस्कार पृथिवियल्लि मात्र इरुवुदॆम्ब वैशेषिकर वादवन्नु खण्डिसुत्तारॆ. प्राग्लशप्रापकः असौ किमिति मेदिनीमात्र निष्ठः नियमित वस्तुगळ हिन्दिन स्थितिगॆ कारणवाद ई स्थितस्थापक गुण पृथिवि मात्रदल्ले इरुवुदॆन्दु एकॆ सीमितगॊळिसबेकु ?
तोयागाद् अदृष्टेः इति यदि, पृथिव्यकशेपि अदृष्टः न-जल, मत्तु अग्नियल्लि अदु कण्डु बरुवुदिल्लवॆन्दरॆ, पृथिवियल्लू ऎल्ल कडॆयल्लि अदु कण्डु बरुवुदिल्लवाद्दरिन्द अदु सरियल्ल.
e
श्लोक 107]
अद्रव्य सर
515
भूम्यंशे दृश्यते तत्सलमिति यदि नाबादिभेदेsपि साम्या भूपष्टवादिभेदादिदमिति च विपर्यासकष्यपायात् ॥
-467-
3
8
[कर्मपदार्थ निरूपणॆ]
00
केचिद्देशान्यरार्जनिमभिदधते कर्म या कर्मजेष्टा
नेत्येकेन्न ः प्रवाहस्थिरवपुषि रुष तत्पतीतेरभावात् । खाद् सोतः प्रदेशान्तरयुतिरुदके खादिदेशान्तराप्ति तुल्या तल्यदृष्टि पयसि तदधिकं कर्म नालन्नते चेत् ॥ भूम्यंशे तत्सलं दृश्यते इति यदि, अबादि भेदेs पि सामात् न मरद कॊम्बु मुन्ताद कॆलवु कडॆयल्लादरू अदु कण्डु बरुत्तदॆ ऎन्दरॆ, जल मत्तु अग्नि विशेषदल्लू नीरन्नु मेलक्कॆ ऎरचिदाग, बॆङ्कियन्नु कॆळगॆ ऊदिदाग कण्डु बरुवुदरिन्द अदु सरियल्ल.
भूपष्टवादि भेदात् इदमिति च, विपर्यासकपि अपायत् न पृथिविभागद सम्बन्धदिन्दले अवुगळल्लि आ कार्य कण्डु बरुत्तदॆ ऎम्बुदू उळिदवुगळ सम्बन्धदिन्दले पृथिवियल्लि आ कार्य नडॆयुत्तदॆ ऎन्दू हेळबहुदाद्दरिन्द सरियल्ल ॥ १०६ १
गुण निरूपणवन्नु मुगिसि, कर्म पदार्थवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ केचित्, देशानराः जनिं कर्म अभिदध, या कर्मजा इष्टा-कॆलवरु, कर्मदिन्द हुट्टुवुदॆन्दु हेळुव देशान्तर संयोगद उत्पत्तिये कर्म, अतिरिक्तवल्ल ऎन्दु हेळुत्तारॆ.
एके अमृतप्रवाहस्थिरवपुषि रुषे तत्पतीतेरभावात् नेति अभिदधते बेरॆयवरु, नीरिन प्रवाहदल्लि चलिसदे इरुव मीनिनल्लि नीरु चलिसुवुदरिन्द, हॊस हॊसदागि नीरिन संयोग बरुत्तिरुत्तदॆ. संयोगद उत्पत्ति मात्र कर्मवादरॆ, अल्लि कर्मद व्यवहार बर बेकागुत्तदॆ.
इदल्लदॆ, खाद् स्तोतः प्रदेशारयुतिः, उदके खादि देशान्तराप्तिः तुल्या नदियल्लि नीरु हरियुवाग नीरिन मेलिरुव आकाशद प्रदेशगळिगॆ प्रवाहद सम्बन्धवू, प्रवाहक्कॆ आकाशद सम्बन्धवू समानवागिये इरुत्तदॆ. आदरॆ, तबौल्यदृष्टिः पयसि–चलनद अनु भव नीरिनल्लि मात्र इरुत्तदॆ. संयोगद उत्पत्तिमात्रवे कर्मवादरॆ आकाशदल्लि चलन काणबेकागुत्तदॆ. तत् न आलम्बते चेत्, अधिकं कर्म-आद्दरिन्द चलनप्रतीतियल्लि संयोगमात्रवे विषयवागला रद कारण कर्म अतिरिक्त पदार्थ ॥ १०७
516
- 468 -
[कर्म नित्यानु मेयवल्ल
[108
कर्मत्वानाक्षयोग्यं विमतमिति यदि व्याप्तिशून्यं तदेतत् योग्यतोsपि हृदृष्टि सहकृदपगमादर्यमादिक्रियाणां नो चेतर्मैव नस्यात् फलमसि हि भवेर्नगोस्त्रदिक्षात् द्विष्णत्याद्वा फलस्य द्वितयमसि भवेत्कर्मवत्सर्वडा वः ॥
[असमवायि कारण निरास
- 469-
केचित्क र्मादिरूपं जगदुरसमवायाह्वयं हेतुभेदं किं तैरेवं निमित्ताश्रयमिह जनकं नानिमित्तं विभक्तं ।
कर्म प्रत्यक्षसिद्ध ऎन्दु निरूपिसुत्तारॆ-विमतं न अक्षयोग्यं, कर्मत्वात्’ इति यदि, तदेतत् व्याप्ति शून्यं विवादक्कॆ ऒळगाद कर्म आ कर्मवाद्दरिन्द सूर्यन चलनादिगळन्तॆ अतीन्द्रिय’ ऎन्दरॆ ऎल्ल कर्मगळू अतीन्द्रियवाद मेलॆ व्याप्तियन्नु हेगॆ ग्रहिसुवुदु ? आद्दरिन्द ई हेतुविगॆ व्याप्ति बरुवुदिल्ल. अर्यमादि क्रियाणां योग्यतोsपि हि सहकृदपगमात् अदृष्टि-सूर्यन चलनादिगळु प्रत्यक्ष योग्यवादरू, समीपदल्लि इल्लद प्रयुक्त इन्द्रियवागलिल्ल.
नो चेत्, कर्मॆन न स्यातकर्म प्रत्यक्षयोग्यवे अल्ल वॆन्दरॆ, अदरल्लि प्रमाणविल्लद्दरिन्द कर्मवे अप्रामाणिकवागुत्तदॆ.
देशान्तरद सम्बन्धदिन्द अदन्नु अनुमान माडुत्तेवॆ ऎन्दरॆ, फलमसिहित्व द्विष्णत्वात् कर्महेतोः भवेत् - देशान्तर संयोगवू, कर्मक्कॆ कारणवाद वस्तुगळिन्दले सिप्पिसबहुदु.
इदल्लदॆ, फलस्य द्विष्णत्वात्, द्वितयनसि वः सर्वदा कर्म वत् भवेत्-संयोग ऎरडु वस्तुगळल्लि इरुव पदार्थवाद्दरिन्द, अदक्कॆ कारणवाद पदार्थ ऎल्ल निमगॆ कर्मवन्नु उळ्ळदागबेकागुत्तदॆ, पर्वतपक्षि संयोगदल्लि पर्वतदल्लू कर्म इरबेकागुत्तदॆ. इदु प्रत्यक्ष विरुद्धवॆन्दरॆ कर्म प्रत्यक्षसिद्धवे आगुत्तदॆ, नित्यानुयदल्ल ॥ १०८ ।
कर्म, कार्यवर्गक्कॆ असमवायकारण ऎम्बुदन्नु निराकरिसु तारॆ केचित् असमवाया हयं हेतुभेदं कर्यारूपं जगदुः-वैशेषिकरु, समवायिकारणदल्लिरुव असमवायुकारण ऎम्ब कारणभेद कर्मसंयोगादि रूपवागिरुत्तदॆ ऎन्नुत्तारॆ.
एवं तैः इह निमित्ताश्रयं जनकं अनिमित्तं किं न विभक्तिं समवायिकारणदल्लिरुवुदु असमवायिकारणवादरॆ, ऒगॆय निमित्त कारणदल्लिरुवुदन्नु ‘अनिमित्त कारण’ ऎन्दु एतक्कॆ अदरु विङ्गडिसुारदु.
श्लोक 110)
अद्रव्य सर
तत्पत्यासक्ति मात्रं व्यभिचरति यदि स्वावकृपि तुल्यं युक्ता नैयत्यमत्यपि सममथवा स्वस्ति वः स्वरवाग
[कर्मद अवान्तर विभाग विमर्शॆ]
470 -
517
कर्मॊत् क्षेपादिभेदात् कतिचिदकथयन् पञ्चधा तच्च मन्नं दिग्ददास्य भेद दशविधमसि तत्कल्पन साम्प्रतं स्यात् । यञ्चिद्देदकाक्षेवनवधिकभिदा कर्महेतुर्धुवाजेत् अव्याप्तिर्बुद्दितश्चिदियमितरसमा सङ्करस्कृत सह्यः ॥ तळ्ळत्तासक्ति मात्रं व्यभिचरति यदि, स्वावऽपि तुल्यं निमित्त कारणदल्लि इरुवुदॆल्ल कारणवागुवुदिल्ल ऎन्दरॆ, इदु नीवु ऒप्पुव असमवायि कारणक्कू समान.
युक्ता अत्र नैयत्यं, इत्यपि सम-समवायिकारणवाद अवयवगळ संयोग इल्लदिद्दरॆ कार्य बरुवुदिल्लवाद्दरिन्द युक्तियिन्द कारणद व्यवस्थॆयन्नु माडुवुदू, निमित्त कारणद सम्बन्धवू कार्यद उत्पत्तिगॆ अत्यावश्यवाद्दरिन्द इल्लि समान.
अथवा स्वरवागृति वः सस्ति अस्तु ! अथवा स्टेच्छॆयागि व्यवहरिसुव निमगॆ क्षेमवागलि ! इदु हास्यद वचन.
कर्मद विभागवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ कतिचित् उत् क्षेपादिभेदात् कर्म पञ्चधा अकथयन् -वैशेषिकरु उत्क्षेपण-मेलक्कॆ ऎसॆयु वुदु, अपक्षेपण कॆळगॆ तळ्ळुवुदु, आकुञ्चन मडिसुवुदु, प्रसारण- चाचुवुदु, गमन-ऒडाडुवुदु ऎन्दु कर्म ऐदु विधवॆन्दु हेळुवरु.
दिग्ददात् तस्य भेदे, तत्
नाल्कु दिक्किन कडॆय चलन ऐदायितु ऎन्दरॆ, दिक्कुगळु
तच्च मन्दं-अदू सरियल्ल. दशविधं इति कल्पनं साम्प्रतं स्यात् दृष्टियिन्द नाल्कू, गमन ऒन्दू सेरि हत्ताद्दरिन्द नाल्कक्कॆ बदलागि कर्म हत्तु विध ऎम्बुदे युक्तवागुत्तदॆ.
यञ्चिदकाक्षेत्, अनवधिकभिदा- दिग्दद कारणवल्ल. बेरॆ यावुदो ऒन्दु कारणदिन्द कर्म ऐदागुत्तदॆ ऎन्दरॆ, कारणद व्यवस्थॆ इल्लदिद्दरॆ, आवागलू ‘कर्म ऐदु’ ऎम्ब व्यवस्थॆयू साध्यविल्लद्द रिन्द अनेक प्रकारवागबेकागुत्तवॆ.
ध्रुवात् कर्महेतोक्षेत्, अव्याप्ति
व्यवस्थितवाद प्रयत्न विशेषगळिन्दले कर्मभेदवॆन्दरॆ, ऒन्दे प्रयत्नदिन्द अनेक
518
- 471 -
[नैयायिकर जातिसाङ्कर्य निरास]
e
[श्लोक 111
मृतृर्णादिप्रसूते भवति हि घटधीर्नान्य दन्यद तत्वं नैकं बाध्यं समादिह परिहृतिः कुत्रचित् क्यापि योगः । पारापर्यं विरोधः परिहरणसमावेशनं चाप्युपाद् तुं चातिप्रसङ्गादिकमिति न यथादृष्टभङ्गः क्वचित्सात् ॥ कर्मगळु बरुवुदरिन्दलू, अनेकर प्रयत्नदिन्द ऒन्दु कर्म बरुवुद रिन्दलू व्यवस्थॆ सरिहॊन्दुवुदिल्ल.
बुद्दि तश्चत्, इयं इतरसमा बुद्धिगळु विलक्षणगळागिरुवु दरिन्द कर्मभेदवादरॆ, प्रेरणादि कर्मगळल्लि बुद्दि भेदविरुवुदरिन्द ऐदु विधवॆन्दु हेळिद्दु तप्पागुत्तदॆ. इदल्लदॆ, अत्र सङ्करस्तु सह्य- इल्लिन्द ‘हॊरटनु’ ऎन्दरॆ, अल्लिरुवरु ‘बन्दनु’ ऎन्नुवदु सर्वविदित. आद्दरिन्द गमनादि क्रियॆगळल्लि, मत्तॊब्बन दृष्टियिन्द ‘आगमन’ ऎम्ब व्यवहार मत्तु बुद्धि भेद इरुवुदरिन्द कर्मगळ साङ्कर्यवू अनि वार्य. आद्दरिन्द कर्म ऐदु विध ऎन्दु हेळिद्दु सरियल्ल । ११० ।
‘कर्म’द अनन्तर, ‘सामान्य’ वन्नु विमर्शिसुत्ता तार्किकरु हेळुव जातिसाङ्कर्यदोषवन्नु निराकरिसुत्तारॆ मत्सुवर्णादिप्रसूते घटधी भवति हि-मण्णु मत्तु चिन्नदिन्द आद ऎरडु घटगळल्लू ‘घट ऎम्ब बुद्दि बरुत्तदॆयष्टॆ ! अल्लि पृथिवीत्वविल्लद चिन्नद घटदल्लि घटत्व इरुत्तदॆ. घटत्वविल्लद पटादिगळल्लि पृथिवीत्व इरुत्तदॆ. मण्णिन घटदल्लि पृथिवीत्व घटत्व ऎरडू इरुत्तदॆ. आद्दरिन्द साङ्कर्य दोषवल्ल.
चिन्नद घटदल्लि इरुव घटत्ववू, मण्णिन घटदल्लि घटत्ववू ऒन्दे जातियल्लवाद्दरिन्द साङ्कर्यविल्लवॆन्दरॆ, घटत्व, अदन्यत् न-घट ऎम्ब व्यवहार समानवागिरुवुदरिन्द ई ऎरडु घटत्ववू बेरॆ बेरॆ यागुवुदिल्ल. समत्वात् एकं बाध्यं न ऎरडरल्लू अनुभवादिगळु समानवागिरुवुदरिन्द यावुदादरॊन्दन्नु तळ्ळि हाकलु साध्यविल्ल. तत् इह कुत्रचित् परिहृतिः, क्वापि योगः- आद्दरिन्द घटत्व पटत्वादि कॆल जातिगळु ऒट्टु सेरुवुदिल्ल. भूतत्व मूर्तत्वादिगळल्लि परस्पर मेळनवू इरुत्तदॆ.
आद्दरिन्द, पारापर्यं, विरोधः, परिहरणसमावेशनं पृथिवीत्व घटत्वगळिगॆ व्याप्यव्यापकभाव, घटत्व पटत्वगळिगॆ विरोध,श्लोक 112]
अद्रव्य सर
- 472 - [जाति मत्तु गुणगळ वैषम्य विमर्शॆ
519
जातिः प्राणप्रदात्रि गुण इह तवनुप्राणिते भेदकः स्यात् इत्याहुः केsपि नेतं नियरभयथाप्यर्थ दृष्टिर्निशाद्! तेनानेष्टव्यभेदप्रतिनियमता केनचिन्नित्यरूप्यं
प्राप्त यादृच्छिकीषु प्रमितियु चयथादर्शनं तत्ववा॥ भूतत्वमूर्तत्वादिगळिगॆ साङ्कर्य, ऎल्लवन्नु ऒप्पबेकु. उपादौ अस्ति इवॆल्लवू, उपाधिगळल्लू इरुत्तवॆ. भूतत्व व्यापक, इन्द्रियत्न व्याप्य ; इन्द्रियु शरीरत्व परस्परविरुद्द ; भूतत्व मूर्तत्वगळल्लि साङ्कर्य. उपाधिगळल्लि इवॆल्ल इरुवुदादरॆ, जातिगळल्लू इरलि!
च
हीगॆल्ल हेळिदरॆ अतिप्रसङ्ग दोषबरुवुदॆन्दरॆ, अतिप्रसादिक मसि तुल्यं-ई अतिप्रसङ्गादि दोषगळु उपाधिगळिगू सम. हागा दरॆ, गोत्व अश्वत्ववू ऒन्दॆडॆयल्लि इरलि ! ऎन्दरॆ, इति यथादृष्ट भङ्गः क्वचिन्न स्यात् -हीगॆन्दमात्रक्कॆ, अनुभवसिद्धवाद विषयगळल्लि व्यवस्थाभङ्ग ऎल्ल बरुवुदिल्ल. अनुभववे ऎल्लक्कू प्रमाण । १११ H
जाति मत्तॆ गुणक्कॆ वैषम्यवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ–जातिः प्राण प्रधात्री वस्तुविन स्वरूपवन्नु तोरिसिकॊडुवुदु ‘जाति’, इद तदनुप्राणिते गुणः भेदकः स्यात् आदरिन्द वस्तुस्वरूप निष्कर्षॆ याद मेलॆ, उळिद वस्तुगळिन्द वैलक्षण्यवन्नु तोरिसुवुदु ‘गुण’, इति केsसि आहुः ऎन्दु कॆलवरु हेळुवरु.
निशा उभयथा पि अर्थदृष्टे इत्त नियतिः न बॆळकिन कॊरतॆ मुन्ताद कारणगळिन्द, कॆलवु समय मॊदलु जाति गॊत्तागि, अनन्तर गुण गॊत्तागुवुदरिन्दलू, कॆलवु समय गुण मॊदलुगॊत्तागि अनन्तर जाति गॊत्तागुवुदरिन्दलू हिन्दॆ हेळिद व्यवस्थॆय निर्बन्धविल्ल.
तेन, अन्वेष्ट व्यभेदप्रतिनियमता केन चित् नित्यरूप्यं [जातिः] आद्दरिन्द, तिळियबेकाद पृथिव्यादि वस्तुविशेषदल्लि व्यवस्थित वागिरुव गन्ध मुन्तादवुगळिन्द निरूपितवागुवुदे जाति, गन्धदिन्दले पृथिवीत्वजातियन्नु तिळियुत्तेवॆ.
यादृच्छिकीषु प्रमितियु तु, यथादर्शनं व्यवस्था अभिप्रायविल्लदे बरुव कॆलवु ज्ञानगळल्लन्तु अनुभवक्कॆ तक्कन्तॆ, मॊदलु जाति निर्णय, अनन्तर
प्रास्ता - जाति मत्तु गुण ऎरडरल्ल
520
- 473 -
[वैशेषिकर जाति स्वरूप
[श्लोक 113
भिन्नेष्टेकावमर्श न तु निरुपधिकषु चैक्यं विरुद्धं ज्ञानाकारो s पि बास्को न हि भवति न चासिद्धमारोपणीयं। तस्माद्दोत्वादिबुद्धि व्यवहृतिविषयः कोsपि सतोsनुवृत्त तस्य त्यागेsनुवादेः कृतिरिति कणभुक्तभक्ता गृण ॥
- 474 -
मध्यॆ यद्य
[बौद्धर जाति दूषण निरास
जातिर्मतिविहतमथो
नास्ति भिन्ना भवेत्सा तस्मादन्यत्र वृत्तिर्न च सकलमतिः क्यापि कृतांशवृः! गुणनिर्णय अथवा मॊदले गुणनिर्णय, अनन्तर जातिनिर्णय ऎन्दु व्यवस्थॆगॊळिसबेकु. आद्दरिन्द हिन्दॆ हेळिद नियम युक्तवल्ल ॥ ११२ ।
वैशेषिक सम्मत जातिनिरूपणॆयन्नु प्रदर्शिसुत्तारॆ-भिन्नेषु एकावमर्श8 निरुपधिकः न तु बेरॆ बेरॆयाद घटव्यक्तिगळ विषय दल्लि ‘इवॆल्ल ऒन्दे’ ऎम्ब अनुभव कारणविल्लदे बरुवुदिल्ल. तेषु च ऐक्यं विरुद्धं-अवुगळु बेरॆ बेरॆयागिरुवुदु प्रत्यक्षसिद्धवागिरुवाग अवुगळल्लि व्यक्यवन्तु विरुद्धवे आगुत्तदॆ.
ज्ञानाकारोsसि बाह्यः न हि भवति ज्ञानद आकारदल्लि अभेद इरुत्तदॆ ऎन्दरॆ, ज्ञान बाह्यवस्तुवागलारदष्टॆ! जाति बाह्यवागि तोरुत्तदॆ. जाति केवल कल्पितवॆन्दरॆ, असिद्धं न च आरोपणीयं -ऎल्लू इल्लद्दु आरोपदिन्द तोरलू साध्यविल्ल.
-
तस्मात्, गोत्यादिबुद्दिव्यवहृतिविषयः सत्यः, अनुवृत्त कोsपि आद्दरिन्द ‘गोत्व’ मुन्ताद अनुभव मत्तु व्यवहारगळल्लि विषयवागुव वास्तविकवाद, ऎल्ल गोव्यक्तिगळल्लि अनुगतवागुव ऒन्दन्नु ऒप्पलेबेकु. अदे ‘जाति’,
तस्य त्यागे अनुमादेः कृतिः
अदन्नु ऒप्पदिद्दरॆ अनुमान मत्तु शब्द प्रमाणगळन्नु निरूपिसलु साध्यवे इल्ल. ई प्रमाणगळु जाति मूलकवे प्रवृत्तिसुत्तवॆ ऎन्दु हिन्दॆये हेळिदॆ. आद्दरिन्द जाति पदार्थ अत्यावश्यक. इति कणभुक्तभक्ताः सृण ऎन्दु कणाद सिद्धान्तानुयायिगळु हेळुवरु ॥ ११३ ।
मध्यॆ
―
जातियन्नु दूषिसुव बौद्धर वादवन्नु मण्डिसि खण्डिसुत्तारॆ ई जातिः अस्ति यदि, मतिविहतं-ऎरडु घटगळ मध्यप्रदेश
श्लोक 114]
अद्रव्य सर
521
धर्मिध्वंसे तु धर्मस्थितिरसि न भवेन्मात गत्यादि च स्यात् इत्याद्यर्बाह्य जरनितरगतिका संविदकोभणीया ॥
[अपोषवाद खण्डनॆ]
– 475 –
अन्यापोहस्तु गोत्व प्रकृतिरिति तु नेदन्तया तत्पतीतेः
अन्नोन्यापोहबुद्धा नियतिरिति मिथस्संश्रयस्तततीत्! दल्लू घटत्व जाति इद्दरॆ, इदु अत्यन्त अनुभव विरुद्ध. अथो नास्ति, सा भिन्ना भवेत् मध्यदल्लि इल्लदिद्दरॆ, ऎरडु घटदल्लि बेरॆ बेरॆ घटत्ववे इरबेकागुत्तदॆ.
कृतांशवृत्त, तस्मादन्यत्र वृत्तिः, सकलमतिश्च क्यापि न [स्यात्] घट ऒन्दु घटदल्ले पूर्णवागि इरुवुदॆ, ऒन्दॊन्दरल्ल स्वल्प स्वल्प इरुवुदॆ ? मॊदलनॆय कल्पदल्लि, ऒन्दु घटदल्ले घटत्व पूर्णवागिद्दुबिडुवुदरिन्द उळिद घटगळल्लि घटत्व इल्लदॆ होगबेकागु तदॆ. ऎरडनॆय कल्पदल्लि जाति सांश पदार्थवू आगबेकागुत्तदॆ.
धर्मध्वंसे तु धर्मस्थितिरसि न भवेत्-घटनाशवाद मेलॆ घटत्व अल्लि इरलु साध्यविल्ल. अत्र गत्यादि च न स्यात्-जातिगॆ गमन विल्लद्दरिन्द अदु अल्लिन्द बेरॆ घटक्कॆ होगि सेरिकॊळ्ळलू साध्यविल्ल.
$3
00
इत्या बाह्य रिकि अनितरगतिका संवित् अशोभणीया -इत्यादि बौद्धर गळपुगळिन्द, बेरॆ रीतियल्लि निर्वहिसलु साध्यविल्लद हिन्दिन श्लोकदल्लि हेळिद अनुभवगळन्नु यारू अल्लगळॆयलु साध्यविल्ल. अनुभववे ऎल्लक्कू प्रमाणवाद्दरिन्द, अदक्कॆ तक्कन्तॆ समाधानवन्नु हेळिकॊळ्ळबेकॆन्दु तात्पर्य ॥ ११४ ।
अपोहवादवन्नु खण्डिसुत्तारॆ गोत्व प्रकृतिस्तु अन्यापोहः गोत्व मुन्तादुवुगळु गवेतरापोहरूपवे हॊरतु अतिरिक्तवल्ल. आश्वादिगळिगिन्तलू गोविनल्लिरुव वैलक्षण्यवे `गोत्व’. इदन्नु इतर व्यावृत्ति’, ‘अन्यापोह’ ‘आपोह’ पदगळिन्द हेळुवरु.
इति तु, इदन्तया तत्त्वतीतेः न ऎम्बुदु, भावरूपवागिये गोत्यादिगळु तोरुवुदरिन्द सरियल्ल. गॊत्पादिगळु भावरूपवल्ल ऎन्दरॆ, अन्नोन्यापोहबुध्या नियतिरिति तत्पतीत मिथस्संश्रयः
- गोत्व अश्वादिव्यावृत्ति रूपवू, अश्वत्व गवादिव्यावृत्तिरूपवू आगुवुदरिन्द अवुगळ प्रतीतियल्लि अन्याश्रयदोष अनिवार्य.
522
[श्लोक 115
विध्या केपक्षमाद्विषमसमतया बुद्दिनैयत्यसिद्धे
शब्दार्थत्वादपोहो विमतिपदमिति व्याप्तिभ स्थादिदुःस्थं॥
सिद्धान्तदल्लि जाति स्वरूप
– 476 –
युतोपाधितदनुगतधिषणा तत्र नेष्टानकप्ति तस्मात्सङ्घातवर्गष्टवयवरचनाभेदतोs नन्न सिद्धत् ।
‘हसु हसुवे, बेरॆयल्ल’ ऎम्ब अभिप्रायदल्लि ‘गौरेव गौ’ ऎम्ब व्यवहार इरुवुदरिन्द, ‘गौ’ ऎम्ब ज्ञानदल्लि अन्यापोह तोरुत्तदॆ. इदरिन्द, विवादक्कॆ विषयवाद गोत्व, शब्द वाच्यवागिरुवुदरिन्द, अपोह रूपवे ऎम्ब अनुमानदिन्द अपोहवन्नु साधिसुत्तेवॆ ऎन्दरॆ, विध्या क्षेपक्षमात् विषमसमतया बुद्दि नैयत्य सिद्ध, ‘विमति पदं अपोह, शब्दार्थत्वात्’ इति व्याप्ति भज्ञादिदुःस्थं ‘गौरेव गौ’ ऎन्नुवुदरिन्द गोत्वविरु दृवाद आत्यादिगळ उपस्थिति बन्दरू भावरूपवाद अश्वत्वक्कॆ उपस्थिति बरुत्तदॆ. इदरल्लि ‘गौ ऎन्नुवुदरिन्द भावरूपवाद गो धर्मक्कू, ‘एव’ ऎन्नुवुदरिन्द भावरूपवाद अश्वत्वक्कू उपस्थिति बरुत्तदॆ. भावत्व अश्वत्वगोत्वादि गळ सामान्यधर्म, गोत्व भावत्वक्किन्त व्याप्यधर्म हेगादरू आ पद गळिन्द भावरूपवाद धर्मगळे तोरुवुदॆ हॊरतु, अपोहरूप वाद धर्म तोरुवुदिल्ल. इदरिन्द, हिन्दॆ हेळिद अनुमानदल्लि व्याप्तिगॆ भङ्ग बरुवुदरिन्द अदु अपोहसाधकवल्ल.
“अघट’ मुन्ताद शब्दगळु अपोषवाचकगळादरू, पटाद भाव वाचकशब्दगळू इरुवुदरिन्द शब्दार्थवादद्दॆल्ल अपोह ऎम्ब व्याप्तियू बरुवुदिल्ल. अघटादि पदगळू सिद्धान्तदल्लि भावान्तर वाचकगळे. आद्द रिन्द गोत्वादिगळु अपोह रूपगळल्ल, भाव पदार्थगळे ॥११५ ।
सिद्धान्तदल्लि जातिस्वरूपवन्नु विवरिसुत्तारॆ अनुगतधिषणा उपाधितः युख्यत चेत्, तत्र अन्यः न इप्पा ‘भूत’ मुन्ताद पदगळिन्द अनुगतवाद व्यवहार भूतत्वादि उपाधिगळिन्दले नडॆयुवुदादरॆ, अल्लि अतिरिक्तवाद जातिकल्पनॆ यारिगू सम्मतवल्ल. तस्मात् सङ्घातवर्गषु अवयवरचनातः अन्यत् न सिद्धॆत् -आद्दरिन्द आवयवगळ समुदाय रूपवाद अवयविगळल्लि अवयव सन्निवेशविशेषक्किन्तलू अतिरिक्तवाद जाति सिद्धिसुवुदिल्ल.
श्लोक 116]
अद्रव्य सर
523
सौसादृश्यात्तु जातिव्यवहतिनियमतन नातिप्रसक्तिः नो चेर्तत्ववुदभिमतिनयाज्यतां जातिरन्या॥ (आकृतिगळ सादृश्य विमर्शॆ]
-477-
जातेर्य कं ते तदसि यदि मतं जातितस्सङ्गृहीतं
सापि व्यङ्ग्यान्यतस्यात्तदुपरि च भवेज्ञातिसंस्थानमाला ।
‘पञ्चभूतगळु’ ऎन्नुवाग भूतत्व ऐदर अनुगत धर्म. इदु अतिरिक्तवल्ल. बहिरिन्द्रियग्राह्य विशेषगुणरूप ऎन्दु वैशेषिकरु हेळुत्तारॆ. इदरन्तॆ अवयवसन्निवेशगळ साम्य ऎम्ब उपाधिरूपवे गोत्यादिगळु ऎन्दु हेळिदरू अनुगत व्यवहार नडॆयबहुदाद्दरिन्द `गोत्व’ अतिरिक्त जातियल्ल.
आया व्यक्तिगळल्लि अवयवगळु बेरॆ बेरॆ इरुवुदरिन्द अवु अनुगत व्यवहारक्कॆ हेगॆ कारणवागुववु ? ऎन्दरॆ, सौसादृश्यात्तु जातिव्यव कृतिनियमः-सम्पूर्ण सादृश्य आ अवयवगळिगॆ इरुवुदरिन्द अनुगत व्यवहारव्यवस्थॆ सिद्धवागुत्तदॆ. तेन अतिप्रसक्तिः न सामान्य सादृश्य वल्लदे, पूर्णसादृश्यरूप ‘सौसादृश्य’वे आ व्यवहारक्कॆ कारणवागुवु दरिन्द अतिप्रसङ्गादिगळू बरुवुदिल्ल.
नो चेत्, त्वदभिमतिनया मूर्तत्वमुख्यः अन्या जातिः व्यज्यतां हीगल्लदिद्दरॆ, निम्म नियमदन्तॆ मूर्तत्व भूतत्वा दिगळू अतिरिक्त जातियागलि ! अवु उपाधियादरॆ उळिदवू हागॆये आगलि ! आद्दरिन्द संस्थानविशेषक्किन्तलू जाति अतिरिक्तवल्ल ॥ ११६ ।
अतिरिक्त जातिवाददल्लि दोषवन्नु प्रदर्शिसुत्तारॆ ते जातेः यत् व्यकं, तदपि जातितः सङ्गृहीतं यदि, सापि अन्यतः व्यङ्ग्या स्यात् आकृतिये जातिगॆ अभिव्यञ्जक ऎन्दु वैशेषिकरु हेळु त्तारॆ. जगत्तिनल्लि आकृतिगळु घटपटादिगळल्लि अनेकविध इरुत्तवॆ. ऎल्लदरल्लू ‘आकृति’ ऎम्ब व्यवहार अनुगतवागि नडॆयुत्तदॆ. आद्दरिन्द ऎल्ल आकृतिगळल्लि अनुगतवाद जातियन्नु ऒप्पिदरॆ, आ जातियू
आकृति यिन्दले अभिव्यक्तवागबेकागुवुदरिन्द आकृतिगळॆल्लक्कू सेरि मत्तॊन्दु आकृतियन्नु ऒप्पबेकागुत्तदॆ. तदुपरि जातिसंस्थानवाला च भवेत्-हीगॆये जाति मत्तु अदक्कॆ व्यञ्जकवाद आकारगळ परम्पर कल्पनॆयिन्द ‘अनवस्थॆ’ ऎम्ब दोष बरुत्तदॆ.
524
(श्लोक 118 सैनैव व्यं कस्याप्यनुगतिरिति चेत्तर्हि जातिः किमर्था
व्यावृतानां स्वभावाद्यदि तदनुगतव्यं कत्वं जितं ॥ - 478- [सिद्धान्तदल्लि जाति दूषण परिहार व्यावृर्व्यक्ति नन्न व्यवहृतिनियमस्साध्यता नानुवृत्
तद्धर्मस्यानुवृत्त मदभिमतविह स्वीक्रियेतेति चेन्न । केचित्संस्थानभेदाः क्वचन खलु मिथ् भान्नि सादृश्यरूपाः तस्यादनन्य जै कस्कृतिसषयतया तदेका वमर्शः ॥
व्यं कस्यापि सैनैव अनुगतिः इति चेत्, तर्हि जाति किमर्था ? जातिगॆ व्यञ्जकवाद आकृतिगळल्लि मत्तॊन्दु अनुगत धर्म ऎल्लदिद्दरू, अवु तम्मन्नु तावे अभिव्यक्ति माडिकॊळ्ळुत्तवॆ ऎन्दरॆ, उळिद कडॆयल्लू हीगॆये आगबहुदाद्दरिन्द अतिरिक्त जाति एतक्कॆ ?
व्यावृत्तानां अनुगतव्य कत्वं स्वभावात् यदि, तत् त्वं जितः बेरॆ बेरॆयाद आकृतिगळिगॆ अनुगतवाद मत्तॊन्दु धर्म विल्लदिद्दरू अवु तम्म स्वभावदिन्दले अनुगतवाद जातिगॆ व्यञ्जकगळागु इवॆ ऎन्दरॆ, हागिद्दरॆ अवु अनुगतवाद व्यवहारक्कॆ कारणवागबहुदाद्द रिन्द अतिरिक जाति अनावश्यकवागि नीनु पराजितनागुत्तिदॆ! ॥ ११७ ।
अवयवसुस्थानमात्रदिन्दले अनुगत व्यवहार साध्यविल्ल ऎन्दु शङ्किसि समाधान हेळुत्तारॆ. गवादि व्यक्तिगळल्लि अनुगत व्यवहार ऎल्ल गोव्यक्तिगळिगू सेरद व्यावृतवाद वस्तुविनिन्द आगुवुदॆ, अनुवृत्त वाद वस्तुविनिन्द आगुवुदॆ ? व्यावृत्य, व्यक्तिवत्, न व्यवहृति नियम-व्यावृत्तवाद आकार-आया व्यक्तियन्तॆ अनुवृत्त व्यवहारक्कॆ कारणवागलु साध्यविल्ल. अनुकृत् न साध्यता-अनुवृत्तवाद वस्तु गळिन्द आदरॆ, आदे जातियागुवुदरिन्द जाति सिद्ध.
तद्धर्मस्य अनुवृत्त, इह मदभिमतं क्रियॆत-धर्म गळू व्यावृत्तवे आदरू अवुगळ धर्म अनुवृत्तवागुत्तदॆ ऎन्दरॆ, कॊनॆय हन्तदल्लि नमगॆ सम्मतवाद्दन्ने ऒप्पिदन्तॆ आगुत्तदॆ. अदन्नु मॊदलु हन्तदल्लि स्वीकरिसुवुदे लेसु.
इति चेत् न-हीगॆम्बुदु सरियल्ल. केचित् संस्थानभेदा कचन मिथः सादृश्यरूपा भा खलु अवयवसंस्थानगळल्लि कॆलवु परस्पर अत्यन्त सदृशवागि काणुववष्टॆ ! तस्मात् अन्नोन्य तैकस्मृतिनिषयतया तदेकावमर्श-आ सादृश्यदिन्दले अन्तह
8 119]
अद्रव्य सर
(आतिरिक्त सादृश्य पदार्थ निरास
सादृश्यस्यानुवृत् भवति परमता जातिरेखान्यथा चेत्
तन्मूला नानुवृत्तव्यवहृतिरुचि तेतदव्यासारं । एकैकस्लं तु तैसैर्निरुपधिनियन्न प्रतिद्वन्द्वकं स्यात् धर्माभावप्रतीतिप्रकृतिनियननद्दु जेयं व्यवस्था
525
अनेक व्यक्तिगळन्नु नोडिदाग परस्पर सादृश्यस्मरणॆ ऒन्दागि हुट्टि, ऎल्ल वन्नु क्रोडीकरिसि ऒन्दे आकारवुळ्ळवु इवु' ऎम्ब अनुभववन्नु हुट्टिसु इवॆ. ऎल्लदरल्लू ऒन्दे जाति इदॆ’ ऎम्ब अनुभव बरुवुदक्कू आकारगळ साम्यस्मरणॆये कारण ऎन्दे हेळबेकु. हागादरॆ आकारगळ सादृश्यवे अनुगतव्यवहारक्कॆ कारणवागलि, अतिरिक्तजाति अनावश्यक # ११८ ।
ఆ
सदृशवाद आकारगळल्लि ऐक्यस्मृति बरुत्तदॆ ऎन्दरॆ, आ स्मृतियल्लि विषयवागुवुदे जाति ऎम्ब आक्षेपवन्नु परिहरिसुत्तारॆ-सादृश्यस्य आनुवृत् परमता जातिरेव भवति अनेक आकृतिगळल्लि ऒन्दे सादृश्य अनुवृत्तवागिदॆ ऎन्दरॆ, अदे बेरॆयवरु हेळुव जातिगॆ मत्तॊन्दु हॆसरागुत्तदॆ.
अन्यथा चेत्, तन्मूला अनुवृत्तव्यवहृतिः उचिता आ सादृश्य ऎल्लदरल्लू अनुवृत्तयागुवुदिल्लवॆन्दरॆ, अदर मूलकवागि अनुगतव्यवहार नडॆयलु साध्यविल्ल.
इत्येतदपि आत सारं ऎम्ब ई आक्षेपवू दुर्बल, हेगॆन्दरॆ एकैकस्थं तु, निरुपधिनियः तैः सप्रतिद्वन्द्व कं स्यात् सादृश्य प्रत्येक प्रत्येकवागिये इरुत्तदॆ, सादृश्य सप्रतियोगि पदार्थ. अन्दरॆ ‘सादृश्य’ ऎन्द कूडले ‘यावुदॊन्दिगॆ ?’ ऎम्ब प्रश्नॆ ऎद्दे एळुवुदु. परस्पर होलिकॆ इरुव ऎरडु पदार्थगळ स्मरणॆ इल्लदे `सादृश्य’ प्रतीति बरुवन्तॆये इल्ल. हीगॆ सदृशवाद ऎल्ला व्यक्तिगळू परस्पर बुद्धियल्लि तोरुवुदरिन्द अवुगळन्नु ‘ऒन्दु’ ऎन्नुत्तेवॆ. बुद्दि विशेषवे इल्लि अनुवृत्तिय तोरिकॆगॆ मूलवागुत्तदॆ, अतिरिक्त जातियल्ल.
आय व्यवस्था धर्माभावप्रतीतप्रकृतिनियमव दुस्तजाइन्तह व्यवस्थॆ, अनुगत धर्मप्रतीतियल्लन्तॆ धर्मद अभाव प्रतीतियल्लि अभाववे अनुगतवागुवुदन्नु ऒप्पलेबेकागुत्तदॆ, उष्ण स्पर्श अग्निगॆ अनुगतधर्मवादरॆ, उळिद वस्तुगळिगॆ उष्ण स्पर्शाभाववे अनुगत धर्मवागुत्तदॆ. ‘इदु अग्नियल्ल’ ऎम्ब प्रतीति उळिद वस्तु
526
- 480 -
[अतिरिक्त सादृश्य पदार्थ निरास]
[श्लोक 120
M
सादृश्यं शक्ति सङ्ख्याप्रकृति च कतिचिद्वि न्नमूचुर्गुणादे
स्यादातिप्रसक्तिः प्रतिगुण मगुणीकारलिङ्गोपलक्ष्मीः । साधर्मात सङ्ग्रहश्चत् सममिदनुभयोर्यन केनापि यद्वा किं दनादनि कृत्वा फलमिह बलिभुग्गन चिनानरेsस्मिन्॥
[गुणादिगळल्लि जाति व्यवहार निरूपणॆ
- 481
-
गनादौ सन्निवेशो न हि भवति न च द्रव्यभेदे निरंशे
तस्माज्ञात्यानुवृत्त व्यवहृतिरिति चेदु तुक्कोत्तरं तत् । गळल्लि बरुवुदक्कॆ ई धर्माभाववे अनुगतवाद कारणवागुवुदरिन्द जातियिन्दले अनुगतव्यवहार आगुत्तदॆम्बुदु समर्थनीयवल्ल ॥ ११९ ।
जातिय स्थानदल्लि सादृश्य ऒन्दु अतिरिक्त पदार्थवादरॆ, एनु लाभ? ऎम्ब संशयवन्नु परिहरिसुत्तारॆ-कतिचित् सादृश्यं शक्ति सङ्ख्याप्रकृति च गुणादेः भिन्नं ऊचुः - कॆलवरु सादृश्य, शक्ति, सङ्ख्यादिगळु गुणदल्लि इरुवुदरिन्द अतिरिक्त पदार्थगळे ऎन्नुत्तारॆ.
प्रतिगुणं अगुणीकारलिङ्गोपलब्धः अत्र अतिप्रसक्तिः स्यात् -हीगादरॆ, ऎल्ल गुणदल्ल, ‘अदु गुणवल्ल’ ऎन्दु हेळुवुदक्कॆ इन्तह हेतुगळु सिक्कबहुदाद्दरिन्द, गुण यावुदू इल्ल ऎन्दागुत्तदॆ.
साधर्मात् सङ्ग्रहश्चत्, इदं उभयोः समं-‘इदु गुण’ ऎन्दु हेळुवुदक्कॆ बेकाद अन्याश्रितत्वादि अनुगतधर्म इरुवुद रिन्द रूपादिगळु गुणवादरॆ, नमगू इदु सम्मतवाद्दरिन्द एनाद रॊन्दु आकारदिन्द सादृश्यादिगळु गुणवे आगुत्तवॆ.
यद्वा, बलिभुद्धन चिनानरेsस्मिन् दनादनि कृत्वा इह किं फलं -अथवा, कागॆय दन्मद विचारदन्तॆ इरुव ई विचारदल्लि कच्चाडि इल्लि एनु प्रयोजन ! ‘चिन्नासाफल्यमानात्’ इत्यादि न्यायवन्नु
हिन्दॆये (पुट 19) हेळिदॆ । १२० ।
-
सिद्धान्तदल्लि ऒन्दु अनुपपत्तियन्नु परिहरिसुत्तारॆ गद्दाद् सन्नि वेश; न हि भवति अवयवगळ सन्निवेशविशेषरूपवाद आकृतिये जातियादरॆ, गन्ध मॊदलाद गुणगळिगॆ ई अवयव सन्निवेश इल्ल. निरंशे द्रव्यभेदे च न निरवयववाद आत्मादिगळल्लू इरुवुदिल्ल. तस्मात् जात्या अनुवृत्तव्यवहृतिः- आद्दरिन्द इवुगळल्लि जाति
यिन्दले अनुगतव्यवहार साध्य. आदकारण जाति आवश्यक.
श्लोक 122]
अद्रव्य सर
527
तद्वस्तुस्वभावात् घटत इह मिथस्स प्रतिद्वन्द्व कं
तज्ञात्याधारतादेरसि तव नियतिस्तत्र न ह्यन्यतः स्यात् ॥
[सत्ता जाति विमर्शॆ ।
482
सत्तासामान्यमेके त्रिपु परिजगृहुः केपि जातावसीदं प्रख्यादीनां समत्वात्कथय न किमिदं सर्वनिष्ठं गृहीतङ्ग किञ्च प्रामाणिकत्व प्रकृतिसमधिकं सत्यमनन्न दृष्टं तप्प त्याश्रितं र्धवनपलपितं तत्तु तैर्धम्रतोs॥
इति चेत्, उक्तु लोत्तरं तत्.-हीगॆन्दरॆ, हिन्दॆ हेळि दन्तॆये इदक्कू उत्तर. अदेनॆन्दरॆ, मिथः सप्रति कत्वं तत्त प्रस्तुस्वभावात् इह घटते परस्पर सादृश्य आया वस्तुगळ स्वभावदिन्दले गुधादि गुणदल्लि सम्भविसुत्तदॆ. अवयवसन्नि वेशवे `आकृति’ ऎन्दु हेळिद्दु सावयव द्रव्यदृष्टियिन्दले. वास्तविकवागि सन्नि वेशवे आकृति. इवुगळ सौसादृश्यवे जाति. इदु गुणादिगळल्लि समान.
तव तज्ञात्याधारतादेरसि नियतिः तत्र अन्यतः न हि स्यात् निन्न मतदल्लि आकृतिये जातिगॆ अभिव्यञ्जक, गुणादिगळिगॆ आकृतियन्नु नीवू ऒप्पुवुदिल्ल. हागादरॆ, गन्धत्वादि जातिगळिगॆ गन्धवे आधार, रूपवल्ल ऎम्ब व्यवस्थॆयू वस्तुस्वभाववन्नु बिट्टु बेरॆ कारणदिन्द साध्यविल्लवष्टॆ ! इदु नमगू समान ॥ १२१ ।
“सत्ता’ जातियन्नु विमर्शिसुत्तारॆ एके त्रिफु सत्तासामान्यं परिजगृहुः वैशेषिकरु द्रव्य, गुण, कर्मदल्लि ‘सत्ता’ ऎम्ब जाति यन्नु ऒप्पिरुवरु. केs पि जातावसि इदं परिजगृहु प्राचीन मीमांसकरु जातियल्लू इदन्नु ऒप्पिरुवरु.
-
मत्तॆ
प्रत्यादीनां समत्वात् इदं सर्वनिष्ठं कथं न गृहीतं, कथय !-‘अस्ति’ ‘इदॆ’ ऎम्ब व्यवहार ऎल्ल वस्तुगळल्लि समानवागि इरुवुदरिन्द ‘सत्ता’ ऎल्लदरल्लू इदे ऎन्दु एतक्कॆ ऒप्पिल्ल ? हेळि !
किञ्च प्रामाणि कत्व प्रकृतिसमधिकं अन्यत् सत्यं न दृष्टं इदल्लदॆ, प्रामाणिकत्वादिगळिगिन्तलू बेरॆयाद ‘सत्य’ अप्रामाणिक.
तत् ब्रह्म इति दैः आश्रितं, तैः धर्मः तत्तु ध्रुवं अपलपितं सये ब्रह्म’ ऎन्दु हेळुव अतिगळु, ‘सत्तॆ’ धर्म वॆन्दू, ब्रह्म निर्विशेषवॆन्दू ऒप्पिरुवुदरिन्द ब्रह्मदल्लि सत्तॆयन्ने निराकरिसिद कारण अवरु ब्रह्मवन्ने वास्तविकवागि निराकरिसिद्धागुत्तदॆ ! आद्दरिन्द ‘सत्ता’ ऎम्बुदु ऎल्ल वस्तुगळल्लू इरुव धर्म – १२२ ॥
528
- 483 -
( विशेष पदार्थ निरास
(श्लोक 123
यज्ञातीयं यदा यद्य दवधिगुणकं यत्र न हन्य दीद्रक् दृष्ट रित्थं विशेष्टॆ र्जगति विषमतां वक्ति वैशेषिकोपि । नित्येष्टत्यनतुष्टपि नियतदाभेदयोगोsस्ति शास्त्रात् प्राच्यपाध्यादयो वा विदुरतिभिदुरायोगिवर्यादस्तान् ( विशेष पदार्थ अनावश्यक
-484-
मुक्ता कप्ता न हि निगमदृशां ताताग्वादयो ना येषामन्य भेदी गजतुरगनयल्प तेsनो विशेषः!
‘विशेष’ पदार्थवन्नु विमर्शिसुत्तारॆ ‘यत् यज्ञातीयं यदा, यदवधिकगुणं, यत्र, ताक् अत् न हि दृष्टं’ - ई जातिय वस्तु ई कालदल्लि, इष्टु गुणगळिन्द कूडि, ऎल्लि नोडल्पट्टितॊ, अन्तह मत्तॊन्दन्नु यारू ऎल्लू नोडिल्ल. इत्थं विशेपैः जगति विषमां वैशेषिकोs पि वक्ति- हीगॆ जाति, काल, गुण, देश मुन्ताद विशेषगळिन्द जगत्तिनल्लि पदार्थगळ वैषम्यवन्नु वैशेषिकरू हेळुत्तारॆ. इदरिन्द विशिष्ट रीतियल्लि तोरुव देश, काल, गुण, जातिगळे ‘विशेष’, अतिरिक्त पदार्थवल्ल.
अत्यन्त तुलेषु नित्येष्टपि शास्त्रात् नियतदशाभेदयोगः अस्ति - अत्यन्त सदृशराद नित्यसूरिगळल्लू, शास्त्रदिन्द व्यवस्थितवाद स्थितिविशेषादिगळु निरूपितवागिरुत्तवॆ. इन्तह स्थितिविशेषवे ‘विशेष’. प्राच्यपाध्यादयो वा
हिन्दिन कालदल्लिद्द कर्मसम्बन्धरूप विशेषगळादरू कॊनॆयपक्ष मुक्तात्मरल्लि विशेष रूपवागि आगबहुदु.
-
इवुगळन्नु तिळिदवरु यारु ? ऎन्दरॆ, योगिवर्यदयः अतिभिदुरान् तान् निदुः योगि मुन्तादवरु इन्तह विशेष गळन्नु तिळियबल्लरु. भेदव्यवहारक्कॆ कारणवागि प्रतियॊन्दु वस्तु विनल्लू, एनादरॊन्दु वैशिष्ट्य इद्दे इरुत्तदॆ. इदक्किन्त बेरॆयाद ‘विशेष’ पदार्थ प्रामाणिकवल्ल ॥ १२३ ।
‘विशेष’ पदार्थ अनावश्यकवॆन्दु प्रतिपादिसुत्तारॆ येषां अन्नोन्य भेदी, गजतुरगनयात्, अन्यः विशेषः कल्पते, तत्ककृस्ताः मुक्ताः, तादृशाण्यादयो वा निगमविदां न हियाव पदार्थगळिगॆ ; आनॆ कुदुरॆगळन्तॆ, वैलक्षण्य सिद्धिसुवुदक्कागिशोक 125
अद्रव्य सर
529
जातैक्याः पृथरिह न यदि फलं स्याद्वि शेणैः कथं तत् तेषामष्यस्तुपाधिस्सम इति न भिदात्र संरम्भमात्रात्
(विशेष पदार्थ निरर्थक
485-
नात्मदश्या विशेषाः प्रणिहितमनसां तद्दियां कॊपियॊगः तद्वस्तु प्रकाशस्सु लभ्य इह पुनर्भिन्न धीरस्तु मा ना । अतिरिक्तवाद ‘विशेष’ पदार्थवन्नु कल्पिसुविरो, आ पदार्थगळाद निमगॆ सम्मतवाद ज्ञानादि गुणरहितराद मुकात्मरु मत्तु परमाण्यादिगळु वेदान्तिगळिगॆ सम्मतविल्लवष्टॆ ! आद्दरिन्द विशेषपदार्थद आवश्यकतॆ इल्ल.
इदल्लदॆ, जात्यॆक्यात् वः पृथः इह फलं न यदि, विशेपैः तत् कथं स्यात् - पृथक्ष्य’गुणदिन्दले परस्पर भेद सिद्धिस बहुदाद्दरिन्द विशेष’ एतक्कॆ? पृथक्त गुणवाद्दरिन्द अदरल्लि अनुगत वाद पृथक्तित्वजाति इरुवुदरिन्द अदरिन्द भेदव्यवहार साध्यविल्ल ऎन्दरॆ, वस्तुगळिगॆ पृथक्तवे सिद्धिसद मेलॆ ‘विशेष’दिन्दलादरू फलवेनु ? एतक्कॆन्दरॆ तेषामपि उपाधिः समः अस्ति इति, अत्त संरम्भमात्रात् न भिदा अस्ति- आ विशेषगळल्लि जाति इल्लदिद्दरू, “विशेषत्व’ ऎम्ब अनुगतवाद उपाधि इरुवुदरिन्द, पृथक्कॆ हेळिद न्यायवे बरुव कारण, ‘विशेष’ पदार्थवन्नु ऒप्पिदरू, अदरिन्द भेद सिद्धिसद मेलॆ आर्भटवन्नु बिट्टु बेरॆ याव विशेषवू इल्ल. इदु हास्यद मातु. वस्तुगळ स्वरूपदिन्दले वैलक्षण्यवन्नु निरूपिस बहुदाद्दरिन्द ‘विशेष’ अनावश्यक ऎन्दु तात्पर्य ॥ १२४ ॥
-
अवरु ऒप्पिरुव विशेषदिन्द याव प्रयोजनवु इल्ल ऎन्नुत्तारॆ विशेषाः न अह्मद्दश्या
‘विशेष’ पदार्थ अतीन्द्रियवाद्दरिन्द नमगॆ अवु काणिसुवन्तिल्ल. प्रणिहितमनसां तद्धियां कै उप योगः ? – योगिगळ ज्ञानक्कॆ अदरिन्द एनु प्रयोजन? एतक्कॆन्दरॆ तद्वस्तु प्रकाशः सुलभः . अवरिगॆ ऎल्ल वस्तुगळू सुलभवागि तोरुत्तवॆ. इह पुनः भिन्नधीः अस्तु मा ना योगिगळु ऎल्लवन्नु अरितरू परस्पर भेदज्ञा अवरिगॆ इल्लवॆन्दरॆ, ई भेदज्ञान अवरिगॆ इद्दरॆ एनु? इल्लदिद्दरॆ एनु नष्ट ! तम्म भूमिगॆ सेरिद अवरिगॆ इदर चिन्तॆ एतक्कॆ ? अथवा सर्वज्ञराद अवरु ऎल्लवन्नु तिळियबल्लराद्दरिन्द ई
विचार नमगॆ एकॆ ?
34
530
[126
विश्व सृष्टु र्निशिष्ट प्रतिनिह न ते कुर्वते नित्य सिद्धां तस्माद्धसिन फलवनुसुय नाग
दोत्र तादृक् ॥
-486-
[समवाय निरास
बन्नं नाध्यक्षयामस्समथिकमपृथकृष्ण स्त
रूपात्
कि तस्यातिरेके तदुवरि च तथेत्य प्रकानवा । ताभ्यामेष स्वभावाद्घटित इति कृता भक्तिरत
नो चेत् ज्ञानादिकानां विषयविषयिताद्यापदस्य देतत् ॥
विश्व सृष्टु नित्यसिद्धां विशिष्ट प्रमितिं ते न चुर्वते परमात्मन ज्ञान नित्यवागि सर्ववैशिष्य विषयकवागियू स्वतः इरुवुद रिन्द, विशेषदिन्द अदु हुट्टुवन्तॆये इल्ल.
प्रत्यक्षसिद्धवल्लवादरू, अनुमानदिन्द साधिसुत्तेवॆ ऎन्दरॆ- तस्मात् अनुमय तप्पिद्द सिद्यो न फलं यारिगू विशेषद आवश्यकतॆ इल्लद्दरिन्द अनुमानदिन्द अदु सिद्धिसिदरू, सिद्धिसदिद्दरू एनू प्रयो जनविल्ल. ऎरडू ऒन्दे.
अत्र ताक् आगमोs पि नई विशेष पदार्थदल्लि अन्तह शब्द प्रमाणवू कण्डु बरुवुदिल्ल. हीगॆ मूरु प्रमाणवू इल्लद्दरिन्द विशेष पदार्थ अप्रामाणिक ॥ १२५ ।
रूपात्
“समवाय’वन्नु निराकरिसुत्तारॆ अप्पद्दयोः त समधिकं बन्धं न अध्यक्षयामः -अविनाभूतगळाद गुण गुण्यादि वस्तुगळ स्वरूपक्किन्तलू अतिरिक्तवाद ‘समवाय’ ऎम्ब ऒन्दु सम्बन्ध वन्नु नावु नोडुत्तिल्ल. तस्य अतिरेके किल्पि, तदुपरि च तथा इति, अनवस्था अप्रकवा वस्तुस्वरूपक्किन्तलू आ समवाय सम्बन्ध अतिरिक्तवादरॆ, आ सम्बन्धक्कॆ मत्तॊन्दु सम्बन्धवन्नु ऒप्पबेकु ऎम्ब क्रमदल्लि अनवस्थॆ दोष अपरिहार्य
- -
एषः स्वभावात् ताभ्यां घटते इति, भक्ति कृता, [स] ई एतयोः अस्तु - समवायक्कॆ मत्तॊन्दु सम्बन्ध इल्लदिद्दरू, तन्न स्वभावदिन्दले अदु गुणगुण्यादिगळल्लि इरुवुदु ऎन्दु नम्बिदरॆ, ई नम्बिकॆयन्नु आ वस्तु स्वरूपदल्ले नीवु इट्टुकॊळ्ळि! अतिरिक्तसमवाय बेड. ई अविनाभूतवाद वस्तु स्वरूपवन्ने ‘अप्पथक्किद्दि’ ऎन्नुवरु.
नो चेत्, एवं ज्ञानादिकानां विषयविषयितादि त्-इल्लदिद्दरॆ, हीगॆये ज्ञानादि वस्तुगळल्लू विषय
श्लोक 127]
- 437 -
e
अद्रव्य सर
समवाय समर्थनीयवल्ल]
531
सम्बन्ने सर्वतु प्रसजति गुणजात्यादिसङ्कीर्णभावः
तद्वन्द्व स्वभावादनियतिशमने निष्पला न्यस्य कृप्तिः । त्यक्के तत्तद्विशेष स्वयमुभयसमे चात्र सम्बस्थरूपे
नानासम्बद्ध पक्षॆयनधिकरणाधेयभेदः कथं स्यात् ॥
[प्राभाकरर समवाय निरास
-488-
धर्मो धर्मि द्वयं वा कृतकमभिमतं यत्र सम्बन्धमत्र प्राहुः कार्य० स्वभावातदुभयघटितं केsपि दरं तत्!
विषयिभावादिगळू अतिरिक्त सम्बन्धगळागबेकागुत्तवॆ. आद्दरिन्द ‘अपृथ
” ऎम्ब स्वरूपसम्बन्धक्किन्तलू अतिरिक्त सम्बन्ध अनावश्यक । १२६ ।
समवायवन्नु ऒप्पिदरू उपयोगविल्ल ऎन्दु प्रदर्शिसुत्तारॆ सम्बन्ने सर्वतु, गुणजात्यादिसङ्कीर्णभावः प्रसजति समवाय ऒन्दु ऎन्दु ऒप्पिरुवुदरिन्द, इदु गुण जात्यादिगळॆल्लक्कू ऒन्दे सम्बन्धवागुव कारण जातिगुणादिगळिगॆ साङ्कर्य ऒदगुत्तदॆ.
तस्वभावात् अनियतिशमने, अन्यस्य क्लप्ति निष्पला - ‘गुण-गुणि’, ‘जाति-व्यक्ति’ इत्यादि जॊतॆयाद वस्तुगळ स्वभावविशेषदिन्दले साङ्कर्यवन्नु परिहरिसिदरॆ, मॊदल हन्तदल्ले इदन्नु हेळबहुदाद्दरिन्द अतिरिक्त सम्बन्धकल्पनॆ व्यर्थवे आगुत्तदॆ.
तद्धिशेषे त्य, अत्र सम्बस्थरूपे स्वयं उभयसमे च, नानासम्बद्ध पक्षेs पि अयं अधिकरणादेयभेदः कथं स्यात्
या वस्तुगळिगॆ स्वभावविशेषवन्नॊप्पदिद्दरॆ, ई समवाय गुण गुणि ऎरडरल्लू समानवागिरुवुदरिन्द, समवाय ऒन्दे आदरू, अथवा अदु अनेकवादरू, गुण गुणि ऎरडरल्लि, गुणि आधार, गुण आधेय ऎम्ब व्यवस्थॆ हेगॆ साध्य ? वस्तुस्वभाव विशेषदिन्दले इदन्नु व्यवस्थॆगॊळिसबेकाद्दरिन्द, इदरिन्दले ‘गुण गुणि’भाव सिद्धिसुवुदरिन्द “समवाय’ अनावश्यक ॥ १२७ ॥
प्राभाकर सम्मतवाद समवायवन्नु खण्डिसुत्तारॆ-केsपि यत्र धर्मः, धर्मि, स्वयं वा कृतकं अभिमतं, अत्र स्वभावात् तनुभयघटितं कार्यं सम्बन्धं प्राहुः-प्राभाकररु, धर्म
532
[श्लोक 129
सिद्धसिद्ध समं वा तदुदय इति तु प्रेक्ष पक्षत्रयेपि प्रागुतिरिक्तान् प्रणिहितमनसः पश्यत प्रत्यवायान्!! [अभाव पदार्थ विचार
489-
सोsभावो यः स्वभावं नियमति दशादेशकालादिभेदः नैवं सर्वाश्रितानां त्य जनमनितरसाप्यधीप्रापितात् । अधवा धर्मि अथवा ऎरडू अनित्यवाद्दरिन्द, अवॆरडक्कू वस्तुस्वभाव दिन्दले सिद्धवाद ‘समवाय’ सम्बन्ध अनित्य ऎन्नुत्तारॆ.
तत् दक्कोस्कर हिन्दॆ हेळिद उत्तरवे इल्लिगू अन्वयिसुत्तदॆ. इदल्लदॆ, सिद्ध, असिद्ध, समं ना तमदयः ? इति तु प्रेक्ष पक्षत्रयेsपि, प्रागुत्तेभ्यः अतिरिक्तान् प्रत्यवायान् प्रणिहित मनसः पश्यत-धर्म मत्तु धर्मि ऎरडू सिद्धवाद मेलॆ समवाय सम्बन्ध बरुवुदॆ, ऎरडू असिद्धवादाग बरुवुदॆ, समानकालदल्लि बरु वुदॆ ? सिद्धवाद मेलॆ सम्बन्ध अनावश्यकवागुत्तदॆ. असिद्धवादरॆ सम्बन्ध बरुवन्तॆ इल्ल. सम्बन्ध, सम्बन्धि ऎरडू ऒन्दे समयदल्लि बरलु साध्यविल्ल. समवाय अनित्य ऎन्दु हेळिद्दरिन्द हीगॆ मूरु कल्पदल्लू हिन्दॆ वैशेषिकर मतदल्लि हेळिद्दक्किन्तलू हॆच्चाद दोषगळन्नु सावधान चित्तरागि नोडबहुदु ॥ १२८ ।
-
क्रमप्राप्तवाद अभाववन्नु विमर्शिसुत्तारॆ दशादेशकालादि भेदः यः स्वभावं नियमयति, सः अभावः
अवस्थॆ, देश मत्तु कालविशेष रूपवागि, वस्तुगळ स्वभाववन्नु व्यवस्थॆ माडि तोरि सुवुदे ‘अभाव’. इदु आया देशकालादि रूपवे हॊरतु अतिरिक्तवल्ल.
‘ईग इल्लि घट इल्ल’ ऎन्दाग बेरॆ काल, बेरॆ देश, बेरॆ अवस्था विशेषगळ व्यावृत्ति तानागिये तोरुत्तदॆ. ‘ईग’ ऎन्नुवुदु उळिद कालद अभाव. ‘इल्लि’ ऎन्नुवुदु उळिद देशगळ अभाव, ‘घट’ ऎन्नुवुदु मण्णिगॆ पिण्डत्वाद्यवस्थॆगळ अभाव, अभावगळु मत्तॊन्दु भावात्मकवागि वस्तुगळ स्वभाववन्नु व्यवस्थॆ माडिकॊडुत्तवॆ. आद्दरिन्द अवु अतिरिक्तवल्ल.
अनितरस्थाप्यधीप्रापितत्वात् एवं सर्वाश्रितानां त्यजनं नहीगादरू, ‘नीलः घटः’-‘नीलि घट’ ऎन्दागलू पीतादि रूपविल्ल ऎन्दे बोध बरुवुदरिन्द नीलादि बण्ण बेरॆ बण्णगळ अभावव ऎन्दु हेळुवुदक्कागुवुदिल्ल. एतक्कॆन्दरॆ, ‘नील’ ऎम्ब प्रतीतियल्लि
श्लोक 130]
अद्रव्य सर
533
तत्त इत्यर्थभावस्सु रणसहकृतो
-
न प्रयोगक्षमोस्
नाभावानामभावं त्वमसि कलयसे भावभेदादितों ॥
.490-
(ध्वंस प्रागभाव विमर्शॆ]
प्रध्वंसप्रागभावो द्वितनुरभिमतः प्रागभावात्यय
प्रार्ध्वानाद्यन प्रतिनियतद शासन्ततिः सा था नु
असाधारणवाद बण्ण तोरुत्तिरुवुदु सर्वविदित. ‘घट इल्ल’ ऎन्दाग ई तरह ऒन्दु अतिरिक्त विषय यारिगू तोरुत्तिल्ल, घटद अभाव मात्र तोरुत्तदॆ. आद्दरिन्द ऎरडक्कू समान न्याय बरुवुदिल्ल.
अभाववू भावरूपवे आदरॆ, भावतोरिदागलॆल्ल न शब्ददिन्द अभाव व्यवहारवू बरबेकागुत्तदॆ ऎन्दरॆ, तत्यर्थिभावस्पुरण सहकृतः अस् न प्रयोक्षमः तन्न रूपदिन्द तोरुवाग ‘न? प्रयोग बरुवुदिल्ल. अदक्कॆ विरुद्धवाद आकार तोरिदाग मात्र. अदन्नु निषेधिसुवुदक्कागि ‘नञ’ प्रयोगदिन्द अदन्नु हेळुत्तारॆ. ‘घट इदॆ ऎन्दाग पूर्वावस्थॆ स्मरणॆ बन्दाग मात्र पिण्डविल्ल’ ऎन्दु हेळुत्तारॆ. आद्दरिन्द यावागलू न प्रयोग बरुवुदिल्ल.
नञ प्रयोग माडिद मात्रक्कॆ अल्लि अतिरिक्त पदार्थ तोर बेकॆम्ब नियम इल्ल ऎन्दु तोरिसुत्तारॆ अभावानां अभावं भावभेदादितः अन्यं त्वमसि न कलसे घटाभावः नास्ति’.. “घटाभाव इल्ल’ ऎन्दाग नीनू सह आ घटाभावाभाव घटरूप भावविशेषवे हॊरतु अतिरिक्तवल्ल ऎन्दु ऒप्पिरुवियॆ ! आद्दरिन्द अभाव अतिरिक्त पदार्थवल्ल, मत्तॊन्दु भावरूपवे. इदु अत्यन्ताभावद विषय. अन्नोन्याभाववन्नु हिन्दॆये (पुट 425)निरूपिसिदॆ ॥ १२९ ।
प्रागभावप्रध्वंसाभावगळ स्वरूपवन्नु प्रदर्शिसुत्तारॆ-प्रध्वंस प्रागभावः, प्रागभावात्ययश्च द्वितनु- अभिमत– प्रध्वंसा भावद प्रागभाव, प्रागभावद प्रध्वंस इवॆरडक्कू ऎरडु रूपवन्नु नीवू हेळुत्तीरि ! घटप्रध्वंसाभावद प्रागभाव प्रागभावरूपवू आगुत्तदॆ, घटरूपवू आगुत्तदॆ. घटप्रागभावद प्रध्वंस प्रध्वंसा भावरूपवू आगुत्तदॆ, घटरूपवू आगुत्तदॆ ऎम्बुदु अनुभवसिद्ध.
तथा नः, प्रागूर्ध्वानाद्यनन्न प्रतिनियत शासतिः स्यात् इदर दा- नमगॆ ऎल्ला कडॆयल्ल, ‘घटप्रागभाव’ ऎन्दरॆ,
534
[श्लोक 131
कsन्यस्मिन्नभावे परमपि च पुराभावपारम्परीतः
सम्पता नवस्था स्वत उपरमणं दृष्ट एवास्त्रभीष्टे ॥ - 491- [भावान्तराभाववाददल्लि दोषवरिहार
द्रव्यव ह्यवस्था क्रमत उपनता जन्मभाधिरूपा
नावस्थानामवस्थान्वय इति न भवेत् कार्यतादीति चेन्न ता एवानोन्य वैरतिभिदुरतया न्यून्यनाशादिरूपा
चिन्नो जन्मादिषट्कव्यवहृतिविषयस्तत्तदर्थ यथार्हं ॥ ई घटत्वावस्थॆगॆ पूर्व कालदल्लि अनादिकालदिन्द बरुत्तिरुव पिण्डत्वादि पूर्वावस्थॆगळ परम्परॆये आगुत्तदॆ. ‘घटध्वंस’ ऎन्दरॆ, घटावस्थॆगॆ अनन्तर बरबहुदाद लोष्टत्वा (बकरॆ)द्यवस्थॆगळ परम्परॆये आगुत्तदॆ; द्रव्य स्वरूपतः नित्यवाद्दरिन्द ‘प्रागभाव अनादि’ ‘प्रध्वंसाभाव’ अनन्त ऎम्ब व्यवहार सरिहॊन्दुत्तदॆ.
अन्यस्मिन् अभावे कृ परमपि, पुरा च अभावपारं परीतः, अनवस्ला सम्पद्योत हीगल्लदॆ घटप्रागभाव मत्तु घट प्रध्वंसाभाव अतिरिक्तवॆन्दरॆ, ध्वंस स्थलदल्लि अनन्तर कालद अनन्त अभावपरम्परॆगळन्नू, प्रागभाव स्थळदल्लि पूर्वकालद अनन्त अभाव परम्परॆगळन्नू ऒप्पबेकागुवुदरिन्द अनवस्थॆ ऒदगुत्तदॆ.
-
अभीष्टे दृष्ट एव स्वतः उपरमणं अस्तु आद्दरिन्द, सर्वसम्मतवू, अनुभवसिद्धवू आद हन्तदल्ले स्वयवागिये विश्रान्ति इरलि ! भावगळु सर्वसम्मत मत्तु अनुभवसिद्ध. इदक्किन्त अतिरिक्त वाद केवल अभाव अनावश्यक । १३० ।
—
अभाव अतिरिक्त ऎन्दु ऒप्पलेबेकु ऎन्दु मत्तॆ शङ्किसि समाधान हेळुत्तारॆ -जन्मभङ्खादिरूपा अवस्था द्रव हि क्रमतः उपनता उत्पत्तिनाशादिरूपवाद परिणाम द्रव्यगळल्लि मात्रवे क्रमवागि बरुत्तदॆ. अवस्था नां अवस्थान्वयः न इति कार्यतादि न भवेत् अवस्थॆगळिगॆ अवस्थॆगळन्नु ऒप्पिदरॆ अनवस्थॆ बरुवुदरिन्द अवस्थॆ गळिगॆ अवस्थॆ बरलु साध्यविल्ल. इदरिन्द अवस्थॆगळिगॆ उत्पत्तिनाशादिगळन्नु निरूपिसलु भावदिन्द साध्यविल्ल. आद्दरिन्द अभाव आवश्यक.
इति चेत्, न-हीगॆन्दरॆ अदु सरियल्ल ता एव अन्नोन्यवैरव्यति भिदुरतया अन्नोन्यनाशादिरूपा-अवस्थॆगळिगू परस्पर विरोध
3.0 13.]
- 492
अद्रव्य सर
[अभाव तुच्छवल्ल)
535
नाभाव कारणानां कथमसि विषयो निःस्वभाव यु
नाशो s स्यानपेक्षः स्वयमसत इति प्रागभावादि नित्यं । स्वाभावग्रस्तमेतन्निखिलवु जगःस्वभावं ततः स्यात्
मैवं भावा राष्ट्रस्यधिकवपुषि ना तत्त्वभाव दृष्टः ॥ इरुवुदरिन्द, द्रव्य अवस्थान्तरवन्नु हॊन्दिदाग नाशव्यवहार बरु वागले अवस्थॆगळिगू उत्पत्ति, नाशादि व्यवहारगळु बरुत्तवॆ. अवस्थॆगळु तनगॆ आश्रयवाद द्रव्यदल्ल, तम्मल्लि ‘स्वपर निर्वाहक’ न्यायदिन्द उत्पत्तिन शादि व्यवहारगळिगॆ कारणगळागुत्तवॆ.
तत्तदर्थ जन्मादिपट्ट व्यवहृतिविषयः यथार्हं चित्र इदे क्रमदल्ले अस्ति, चायते, वर्धते, परिणमते, अपक्षीयते, नश्यति-इरुविकॆ, हुट्टु, बॆळवणॆगॆ, पक्वतॆ, क्षयिसुवुदु, नाश’ ऎम्ब आरु भावविकारगळु तमगॆ आश्रयवाद द्रव्य मत्तु तम्मल्लि उत्पादि व्यवहारगळिगॆ कारणवागुत्तवॆ ऎन्दु तिळियबेकु. आद्दरिन्द ऎल्ल अभाव अतिरिक्तवल्ल, भावरूपवे ॥ १३१ ॥
अभाव भावरूप ऎम्बुदक्कॆ प्रतियागि, भाववे अभावरूप ऎन्नुव शून्यवादिगळ मतवन्नु निराकरिसुत्तारॆ-निभावत्वयुक्त अभावः कारणानां कथन न विषय–अभाव निभाव पदार्थ वाद्दरिन्द कारणगळिन्द अदन्नु हुट्टिसलु साध्यविल्ल. स्वयं असतः अस्य नाशोs पि अनपेक्ष स्वतः तुच्छरूपवाद कारण अभावक्कॆ नाशवू बरुवन्तिल्ल. उत्पत्तिनाशादिगळु भावपदार्थगळिगे बरुवुदु. इति प्राग भावादि नित्यं आद्दरिन्द प्रागभाव मुन्तादवॆल्लवू शाश्वतवादवु.
ततः एतत् निखिलं जगदपि स्वाभावग्रस्तं, निस्सभावं स्यात् आद्दरिन्द ई प्रपञ्चवॆल्लवू तन्न अभावदल्ले कॊनॆगाणुवुदरिन्द स्वभाव शून्यवागुत्तदॆ.
वस्तुगळु परतन्त्र स्वभाव, परिनिष्पन्न स्वभाव, परिकल्पित स्वभाव ऎन्दु दार्शनिकरल्लि मूरु वाद इदॆ. मॊदलनॆयदु परिणामवाद. ऎरडनॆयदु आरम्भवाद. विवर्तवाद मूरनॆयदु. ई मूरु स्वभाववू वास्तविकवागि इल्ल ऎम्ब निस्सभाववादवे शून्यवाद. अभाव शाश्वतवाद ऒन्दु तत्त्व, भावगळु बन्दु होगुववु ; अन्दरॆ
536
- 493-
तमुक्ता कलास
(सदार्थ विभाग ससिनॆ
[133
एतावरः पदार्थ न तु पर इति तप्पिद्द सिद्योरयुक्तं मैवं योष सिद्धान्न पर इति वष दोषो न तु स्यात् ।
सत्येव स्यातवासि हैधिकमनकं वेति शङ्कावकाश
नैवं चेन्नैव शङ्का न च परिहरणं भित्तिलाभे हि चित्रं ॥
अभावदल्ले कॊनॆगाणुववु. आद्दरिन्द आ वद भावगळु ऎन्दु
अव माध्यमिकरु हेळुवरु.
इदन्नु निराकरिसुत्तारॆ-भावान्तरात्मनि, अधिकवपुषि वा तप्प भावत्वदृष्टः मैनं अभाव भावान्तर रूपवादरू, अतिरिक्त पदार्थवादरू अदक्कू ऒन्दु स्वभाव प्रत्यक्षदिन्द सिद्धवागुवुदरिन्द ई निस्सभाववाद सरियल्ल,
“भाव’ मत्तु ‘अभाव’ ऎरडू परस्पर अवलनिये ऎन्दू इरु वुदु. ‘भाव’ इल्लदॆ ‘अभाव इल्ल. ‘अभाव इल्लदॆ भाव’ इल्ल. बुद्दि सविषयक वस्तु, विषयविल्लदे याद ज्ञानवू इल्ल. ज्ञानविल्लदॆ याव व्यवहारवू इल्ल, खण्डन मन्दनादिगळू इल्ल. आद्दरिन्द ‘ऒन्दु इल्ल’ ऎन्दरॆ, अल्लि अदन्नु तुम्बलु मत्तॊन्दु बन्दे बरबेकु. आद्दरिन्द भाव अभावस्वरूपद्दल्ल. ‘अभाव’ भावास्तररूप ऎम्ब ई सिद्धान्तक्कू इदे तात्पर्य । १३२ ।
कॊनॆयल्लि, पदार्थगळन्नु इष्टे’ ऎन्दु हेळुवदक्कॆ साध्यविल्लदाग ई विचारवू अपूर्णवे आगुत्तदॆन्दु शङ्किसि परिहरिसुत्तारॆ- ‘एतावन्तः पदार्थाति, न तु परः’ इति तप्पिद्धसिदॆ अयुक्तं पदार्थगळु, हॆच्चिल्ल’ ऎन्दु हेळुवुदु सरियल्ल. हॆच्चिन पदार्थ इद्दरॆ आ मातु तप्पागुत्तदॆ. हॆच्चिन पदार्थ इल्लदिद्दरॆ आ मातिगॆ अर्थविल्ल.
इष्टे
ऎन्दरॆ, मैवं-इदु सरियल्ल. ‘यः अस्ति, एषः सिद्धात् न पर’ इति वचसि तु एषः दोषः न स्यात् प्रमाण सिद्धवाद्दु यावुदू, इदरल्ले अडगुत्तदॆ’ ऎम्ब अर्थदल्लि ‘पदार्थगळु इष्टे’ ऎम्ब मातिनल्लि याव तप्प इरुवुदिल्ल.
हीगॆ ऒप्पदिद्दरॆ, आ आक्षेपवू एळुवन्तिल्ल ऎन्दु प्रदर्शिसुत्तार तवापि हि सत्यव ‘अधिकं, अनधिकं वा ? इति शङ्कावकाश- निनगू वस्तु सिद्धवाद मेलॆये इदु अतिरिक्त पदार्थदे, इल्लवॆ ?’ ऎम्ब शङ्कॆयन्नु माडलु साध्य. नैवं चेत्, नैव शङ्का, न च परि
श्लोक 134]
-
494-
अद्रव्य सर
[ई ग्रन्थद वैशिष्ट्य
537
इत्थं श्रीवेङ्कटेशः श्रुतममत जगन्मूलकन्नं मुकुं विस्तारो यस्य विश्वं मुनिभिरभिदद्दे विस्तरो वायं च । यन्मास्मिन् क्यापि नैतममिह कुहकैरिन्द्रजालं न तैसो एकं तत्सर्वसिद्ध ति कलयत हृदये तत्त्व मुक्ताकलापं ॥
हरणं वस्तुवे सिद्धविल्लदिद्दाग, आ शङ्कॆयू एळुवुदिल्ल, परिहारवू अनावश्यक. एकॆन्दरॆ, भित्तिलाभे हि चित्रं-गोडॆ इद्दरॆ तानॆ चित्र बरॆयलु साध्य ? आद्दरिन्द, ‘इष्टे पदार्थ, हॆच्चिल्ल’ ऎन्दु हेळु वुदरल्लि याव तप्प इल्ल । १३३ ।
ग्रन्थवन्नु उपसंहार माडुत्ता, अदर वैशिष्ट्यवन्नु हेळुत्तारॆ इत्थं श्रीवेटेशः, श्रुतं जगन्मूलकन्नं मुकुन्नं अमत_ ई रीतियागि ई ग्रन्थदल्लि ‘श्रीवेदान्तदेशिक’ ऎम्ब ‘श्रीवेङ्कटनाथनु? गुरुमूलक तानु केळिद जगन्मूलकारणनाद भगवन्तनन्नु मनन माडिदनु. विश्वं यस्य विस्तारः, वाह्मयं च विस्तरः मुनिभिः अभिदधे ई पदार्थप्रपञ्च मत्तु शब्द प्रपञ्चवॆल्लवू बीजरूपनाद आ भगवन्तन विस्तारवे ऎन्दु महर्षिगळु हेळिरुवरु. पदार्थगळ विपुलतॆगॆ ‘विस्तार’ पदवू, शब्दद विपुलतॆगॆ ‘विस्तर’ पदवू संस्कृतदल्लि इरुव रूढि.
“प्रोतव्यः मस्तव्य निदिध्यासितव्यः’ ऎन्दु श्रवण, मनन, ध्यान गळन्नु श्रुति विधान माडुत्तदॆ. गुरुमुखदिन्द तत्त्वद उपदेशवन्नु पडॆयुवुदु श्रवण'. अवन्नु युक्तिगळिन्द पुष्टिकरिसि मॆलुकु हाकुवुदु मनन’, अनन्तर ध्यान. इदर फल दर्शन, परमात्मन मननदल्लि अवन सकलविभूतिगळू अडकवागुत्तवॆ. आद्दरिन्द इल्लि माडिरुवुदॆल्लवू चेतना चेतन शरीरकनाद परमात्मन चिन्तनॆये, केवल कालहरणवल्ल (पुट 85).
यत् अस्मिन् न, एतत् क्यापि न ई ग्रन्थदल्लि इल्लद विषय, बेरॆल्लू इरुवुदिल्ल. ऎल्लवू इदरल्लि अडगिदॆ, परमात्मनल्लि विश्ववे अडगिरुवन्तॆ. इह तै इन्सजालैः कुहकं न क्षमं-इदरल्लि याव कुवादिगळू याव इन्द्रजालवन्नू माडलु साध्यविल्ल. तत् सर्वसिद्ध स्थिति
एकं तत्त्व मुक्ताकलापं हृदये कलयत-आद्दरिन्द ऎल्ल विषयवन्नु तिळियलु - सर्वार्थसिद्धिगागि ई `तत्त्वमुक्ताकलाप ऒन्दन्नु हृदयदल्लि धरिसिकॊळ्ळिरि! इदरिन्द ऎल्लवू सिद्धवागुवुदु ॥ १३४ ।
538
-495-
तॆमुक्ता कलाप
ग्रन्थद क्रम विवरणॆ
[ श्लोक 136
निषां वस्तु वृत्तिं निघणदिह मया नृता क्यापि कोणे यदासि द्विधा पा समगणि गहने सम्मतॆ सतीनां । निष्कष्टु, कदन्यः प्रभुरिह भगवल्लणाचार्यमुद्रां अक्षुद्राचार्यशिकाशतगुणितमतीरप्रमत्तान मत्तः ॥ १० ॥
ई दर्शनद वैशिष्ट्य-
- 496
दृष्टिsपन्नु त्यभावादनुमितिये ला वानरोधात्
शावावसेये विहविर नास्तिकत्व प्रपाणात् । नाथोपज्ञं प्रवृत्तं बहुभिरुवतं यामुनेयप्रब
तातं सत्यग्य तीन्स्रिदमलमःकर्रनं दर्शनं नः ॥ `यास्मिन्, क्यापि नैतत्’ ऎम्बुदन्नु दिवरिसुत्तारॆ निषां वस्तु वृत्तिं इह क्वापि घोणे नीवु नैता या ; मत्त उदासि, सन्मतिनाट सम्मते गहने द्विधा वा समगणि, इह भगव अणाचार्यमुद्रां निं, ा ार्यरिक्षारत गुणितमतेः अप्रमत्ताट् मत्तः अन्यः कश्चित् न प्रभुः समस्त प्रमाण मत्तु प्रमेयगळ वस्तुस्थितियन्नु ई ग्रन्थद ऎल्लादरॊन्दु मूलॆयल्लि बहळ ऎच्चरिकॆयिन्द, प्रतिपादिसिरुव नानु, यावुदादरॊन्दु विषयदल्लि उदासीनवागिद्दरॆ, अथवा मुमेधाविगळिगू गहनवॆन्दु सिद्धवागिरुव विषयदल्लि विकल्पवन्नु तोरिसिद्धरॆ, अन्तह विषयगळल्लि ऒन्दु निर्धारवन्नु कैगॊण्डु इदे श्रीभगवद्रामानुजर सिद्धान्त’ ऎन्दु मुद्रॆ ऒत्तुवुदक्कॆ, नानामुखवाद आचार्य शिक्षणदिन्द नूरु मडि सुशिक्षित बुद्धियन्नुळ्ळ ननगिन्तलू बेरॆ यारू समर्थरागुवुदिल्ल. अन्तह विषयगळल्लि निम्म निम्म बुद्दियिन्द याव निर्णयवन्नु माडबेडि !’ ऎन्दु अहङ्कारिगळिगॆ ऎच्चरिकॆयन्नु कॊडुत्तारॆ ॥ १३5, 1
ई सिद्धान्तद वैशिष्ट्यवन्नु हेळुत्तारॆ दृष्टि अदु भावात्, अनुतिविषये लाघवस्य अनुरोधात्, पति रहिते पा हैव अवसेये नास्तिकत्व प्रहाणात्, नाथोपज्ञं प्रवृत्त, बहुभिः यामुनॆयप्रबः उपचितं, यती- सस्यक् तातु इदं नः दर्शनं अखिलतमः कर्शनं……ई सिद्धान्तदल्लि प्रत्यक्ष वन्नु नावु कडॆगाणसलिल्ल. युक्तियिन्द साधिसबेकाद विषयदल्लि लाघव मार्गवन्ने अवलम्बिसिद्धेवॆ. परस्पर विरोधविल्लदिद्दु, शास्त्रदिन्दलेश्लोक 137]
497-
अद्रव्य सर
[गुरुपरम्परॆय वन्दनॆ
539
हृद्या हृत्पद्मसिंहासनरसिकहयग्रीवहेषोर्मिघोष
क्षिप्त प्रत्यर्थि दृप्ति र्जयति बहुगुणा पङ्क्तिरन्मद्दु रूणां । दिक्स्धाबद्ध चैत्रध्वजपटपवनातिनिर्धोततत्त-
ज्ञानस्तोमवॊलस्तबकविगवनव्यक्त सद्वर्तनीका ॥ १३७ ॥
(कुतार्किकर निन्दनॆ
498-
अध्यक्षं यच्चुतं वा लघु भवति तदित्यादिमो वादिमोहः तत्पदर्का न तर्कास्तदिह जगति किं मेधया साधयामः! अरियबेकाद विषयदल्लि सम्पूर्ण श्रद्धॆयन्नु वहिसलागिदॆ. हीगॆ सर्व प्रमाणगळ सामरस्य इदरल्लिदॆ.
सम्प्रदाय दृष्टियिन्द हेळुवुदादरॆ, इदन्नु महायोगिगळाद श्रीमन्नाथमुनिगळु मूलतः स्थापिसिदरु. श्रीमद्यामुनमुनिगळु सिद्धत्रयादि अनेक ग्रन्थगळिन्द पोषिसिदरु. श्रीमद्रामानुज मुनि गळु सम्पूर्णवागि संरक्षिसिदरु. इन्तह ई नम्म दर्शनवे ऎल्लर ऎल्ल विधवाद अज्ञानवन्नू निर्मूलन माडबल्लद्दु ॥ १३६ ।
ई सिद्धान्तद दैविकवाद हिन्नॆलॆयन्नु हेळुत्तारॆ हृद्मसिंहा सन रसिक हयग्रीव हेसोर्मि घोष क्षिप्त प्रत्यर्थि दृप्तिः बहु गुणा, हृद्या दिधाबद्ध जैत्रध्वजपटपवनातिनिर्धूत दा नस्तोमतूलस्तबकविगवनव्यक्त सद्वर्तनीका अह्मद्गुरूणां पङ्क्तिः जयति
- हृदय कमलद सिंहासनदल्लि आनन्ददिन्द नॆलॆसि रुव श्रीहयग्रीवन हेषा शब्दद तरङ्गदिन्द निरस्तवाद प्रतिपक्षगळ दर्पवन्नुळ्ळ, अनेक सद्गुणगळिन्द कूडिद, हृदयङ्गमवाद नम्म गुरुगळ परम्परॆ सर्वश्रेष्ठवागि बॆळगुत्तिदॆ.
-
ई गुरुपरम्परॆ दिगन्त सौधगळल्लि कट्टिरुव जयध्वजद बट्टॆय गाळिय वेगदिन्दले तूलराशियोपादियल्लिरुव आया परमतगळ राशि यन्नु दूर सरिसि सन्मार्गवन्नु जगत्तिगॆ तोरिसुवुदागिदॆ. ई गुरु
परम्परॆय कीर्ति दिगन्तगळल्लि बॆळगुत्तिदॆ ऎन्दु तात्पर्य ॥ १३७ ।
इष्टु प्रामाणिक सिद्धान्त इद्दरू, व्यामोह मत्तु अभिमान गळिन्द विद्वांसरु इदन्नु सरियागि तिळियुवुदिल्ल ऎन्दु आचार्यरु पश्चात्तापपडुत्तारॆ - अध्यक्षं श्रुतं वा यत्, तत् लघु भवति इति आदिन; वादिवॆहः
प्रत्यक्ष मत्तु आगम
540
[20 139
तिष्यतैतल्लघिष्ठाः कतिचन दधतो मानसे मानसेतुं
हंहो सानसभ्यस्थ पुटमुखपुटा दुर्जना निर्जय ॥
[ई ग्रन्थाध्ययनद फल
499 -
स्यादित्थं शिक्षितार्थि य इह यतिपतिच्छात्र हस्ताग्रनृत्य.
नाराचन्यासरेखासहचरितमतिस्सर्वत स्वतन्यः । शुष्कपन्यासशिक्षापनॆमकटुरटरिविद्वत्करोटी
कुट्टाकक्रीडापदकटकम
वामपादे बिभर्तु ॥
तर्कक्किन्तलू तुम्बा कॆळगिनदु ऎम्बुदु वादिगळिगॆ मॊदलनॆय मोह. तर्काः न तदर्काः वास्तविकवागि तर्कदिन्द याव तत्त्व निर्णयवू आगुवुदिल्ल. इह जगति मेधया किं साधयामः ! ई जगत्तिनल्लि केवल मेधॆयिन्द एनु तानॆ साधिसुवॆवु !
एतत् तिष्ठतु ई निर्वद इरलि! इदक्किन्तलू मत्तॊन्दु भयङ्कर उण्टु. अदेनॆन्दरॆ, मानसेतुं मानसे दधतः असभ्यस्थ पुटमुखपुटाः लघिष्ठाः कचन दुर्जनाः सभ्यान् निर्जय! हंहो !! तुट्टतुदिय अहङ्कारवन्नु धरिसिकॊण्डु, असभ्यवाद मातन्ने सदा आडुव, अल्प स्वभावद कॆल दुर्जनरु सभ्यरन्नु तम्म असभ्यतन मुन्तादवुगळिन्दले सोलिसुत्तारल्ल ! एनु कष्ट !! सोलिसु वुदु ऎन्दरॆ निष्क्रियरन्नागि माडुवुदॆन्दर्थ । १३८
@
ई ग्रन्थाध्ययनद फलवन्नु हेळुत्तारॆ- यः यतिपतिच्छात्र हस्ताकृनृत्यनाराचन्यासरेखासहचरितमतिः [सः] इत्थङ्क्षार्थ सर्वत स्वतस्त्रः स्यात् भगवद्रामानुजर शिष्यन हस्तद तुदियल्लि नर्तिसुव बाणद दारियन्नु - ई ग्रन्थद क्रमवन्नु हिम्बालिसुववनु- ई रीतियल्लि प्रमाण प्रमेयगळल्लि शिक्षणवन्नु पडॆदु बुद्धि वैशद्यवन्नु पडॆदवनागि सर्वतन्न स्वतन्यनागि आगुवनु.
अस् शुद्योपन्यासशिक्षापटॆमकटुरटरिविद्वत्करोटी कुट्टाकक्रीडं अष्टापदकटकं नामपादे भर्तु-इन्तहवनु अर्थहीन शब्दाडम्बरवन्नु कलितु बायिगॆ बन्दन्तॆ हेळुव प्रतिवादि गळन्नु सोलिसि, अदर गुरुतागि स्वर्णाभरणवन्नु तन्न ऎड कालिनल्लि धरिसु वनागलि ! ई ग्रन्थद अध्ययन माडिदवनु सर्वदर्शनगळल्लि पारङ्गत नागि प्रतिवादिगळन्नु सुलभवागि जयिसुवनॆन्दु तात्पर्य । १३९ ।
श्लोक 140]
अद्रव्य सर
।
541
500 [परमगुरु स्मरणॆ मत्तु ग्रन्थोपसंहार गाथा ताभागतानां गलति गमनिका कापिली क्यापि लीना क्षीणा काणादनाणि द्रुहिणहरगिररभं नारभ क्षामा कौमारिलोक्तिर्जगति गुरुमतं गौरवाद्दूरवां का श स्का शङ्करादेर्भजति यतिपत् भद्रवेदीं त्रिवेदीं ॥ इति कवितार्किकसिंहस्य सर्वतस्वतस्त्रस्य अमटनाथस्य वेदानाचार्यस्य कृतिषु तत्त्व मुक्ता कलापः सम्पूर्ण
कवितार्किकसिंहाय कल्याणगुणशालिने ।
श्रीमते वेङ्कटेशाय वेदा गुरवे नमः ॥
ग्रन्थद कॊनॆयल्लि तन्न परमगुरुवन्नु स्मरिसिकॊळ्ळुत्तारॆ यति पत् भद्रवेदीं श्रीवें भजति, ताथागतानां गाथा गळति भगवद्रामानुजरु वेदमार्ग प्रतिष्ठापकरागि बॆळगुत्तिरुवुदरिन्द नास्तिक राद बौद्धर वाद करगिहोयितु. कापिली गमनिका क्यापि लीना साङ्ख्यर सरणि ऎल्लो मूलॆगॆ सरियितु. काणादवाणी क्षीणा वैशेषिकर मातु इळिदु होयितु. द्रुहिणहरगिरः सौरभं न आरभयोग मत्तु पाशुपतर मत प्रसरिसदॆ होयितु. कौमा रिलोक्तिः क्षामा कौमारिलर मातु कृशवायितु. गुरुमतं गौरवात् दूरवां
प्राभाकरमत भारदिन्द दूरहोयितु. भारवाद वस्तुवन्नु ऎसॆदरॆ दूर होगुत्तदॆ.
-
हीगिरुवाग, शारादे का शत्का-परमात्मन गुण, विभूति, विग्रहादिगळन्नु अल्लगळॆयुव निर्विशेषवादिगळ
हेळबेकु ! ॥ १४० ।
इल्लिगॆ अद्रव्यसर मुगियितु
विषयदल्लि एनु
इल्लिगॆ कवितार्किकसिंह सर्वतन्त्रस्वतन्त्र मत्तु वेदान्ताचार्यराद श्रीमद्वेङ्कटनाथर कृतियाद तत्त्वमुक्ताकलापद सुबोधिनि मुगियितु
इत्थं व्यत् नव्यश्रीरामानुज यतिवर समादेशात् । नवमङ्गल वरदार्यः तत्त्वमुक्ता कलापकृतिरत्नं ॥