॥ श्रीः ॥
॥ श्रीमते निगमान्तमहादेशिकाय नमः ॥
॥ श्रीमद्रहस्यत्रयसारे तत्त्वत्रयचिन्तनाधिकारः ॥ ५ ॥
प्रकृत्यात्मभ्रान्तिर्गळति चिदचिल्लक्षणधिया
तथा जीवेशैक्यप्रभृतिकलहस्तद्विभजनात् ।
अतो भोक्ता भोग्यं तदुभयनियन्तेति निगमैः
विभक्तं नस्तत्त्वत्रयमुपदिशन्त्यक्षतधियः ॥ १४ ॥सम्बन्धमुम् अर्थपञ्चकमुङ्गूड आऱु अर्थमऱियवेण्डियिरुक्क इवऱ्ऱिल् एकदेशमाऩ तत्त्वत्रयत्तै मुमुक्षुवुक्कु विशेषित्तऱिय वेणुमॆऩ्ऱु आचार्यर्गळ् उपदेशित्तुप्पोरुगैक्कडियॆऩ्ऩॆऩ्ऩिल्; अदुक्कडि प्रकृत्यात्मभ्रममुम् स्वतन्त्रात्मभ्रममुम् इदुक्कु निदानमाऩ अनीश्वरवादरुचियुमागिऱ महाविरोधिकळैमुऱ्पडक्कऴिक्क प्राप्तमागै। इत्तै निऩैत्तु भोक्तृभोग्यनियन्तृरूपत्ताले शास्त्रङ्गळिले तत्त्वविवेकम् पण्णुगिऱदु। इवऱ्ऱिल् वैत्तुक्कॊण्डु “अचेतना परार्था च नित्या सततविक्रिया । त्रिगुणा कर्मिणां क्षेत्रं प्रकृते रूपमुच्यते ॥” (परमसंहिता), “अनादिर्भगवान् कालो नान्तोऽस्य द्विज विद्यते” (वि-पु। १-२-२६), “कलामुहूर्तादिमयश्च कालो न यद्विभूतेः परिणामहेतुः” (वि-पु। ४-१-८४), “ज्ञानानन्दमया लोकाः” (पाञ्जरात्रम्), “कालं स पचते तत्र न कालस्तत्र वै प्रभुः” (पार-शान्दि। १९६-९) इत्यादिगळिले त्रिगुणकालशुद्धसत्त्वरूपङ्गळाऩ त्रिविधाचेतनङ्गळुडैय स्वभावञ् जॊल्लिऱ्ऱु। “पुमान्न देवो न नरः” (वि-पु। २-१३-९८।), “नायं देवो न मर्त्यो वा” (), “क्षरस्सर्वाणि भूतानि कुटस्थोऽक्षर उच्यते” (गीता १५-१६), “यद्वै पश्यन्ति सूरयः” (वि-पु। १-६-३९) इत्यादिगळाले त्रिविधजीवर्गळुडैय प्रकारम् विवेकिक्कप्पट्टदु। “सर्वज्ञस्सर्वदृक्सर्वशक्तिज्ञानबलर्द्धिमान्”, “क्लमतन्द्रीभयक्रोधकामादिभिरसंयुतः” (वि-पु। ५-१-४६) इत्यादिगळाले ईश्वरस्वभावम् उपदिष्टमायिऱ्ऱु। इव्वीशेशितव्यरूपमाऩ तत्त्वत्रयम् निऱ्कुम् निलैयै “स्वाधीनत्रिविधचेतनाचेतनस्वरूपस्थितिप्रवृत्तिभेदम्” ऎऩ्ऱु सुरुङ्ग अरुळिच्चॆय्दार्। त्रिविधचेतनरॆऩ्ऱदु बद्धरैयुम् मुक्तरैयुम् नित्यरैयुम्। त्रिविधाचेतनमॆऩ्ऱदु त्रिगुणद्रव्यत्तैयुम् कालत्तैयुम् शुद्धसत्त्वमाऩ द्रव्यत्तैयुम्। स्वरूपमॆऩ्ऱदु स्वासाधारणधर्मत्ताले निरूपितमाऩ धर्मियै। स्थितियावदु इदिऩुडैयकालान्तरानुवृत्ति। इदुदाऩ् नित्यवस्तुक्कळुक्कु नित्यैयायिरुक्कुम्। अनित्यवस्तुक्कळुक्कु ईश्वरसङ्कल्पत्तुक्कीडाग एऱियुञ् जुरुङ्गियुमिरुक्कुम्। इङ्गु प्रवृत्तियावदु प्रवृत्तिनिवृत्तिरूपमाऩ व्यापारम्। इवैयॆल्लाम् वस्तुक्कळ् तोऱुम् प्रमाणप्रतिनियतमायिरुक्कुम्। इप्प्रमाणङ्गळ् वस्तुक्कळैक् काट्टुम् पोदु अव्वो वस्तुक्कळिऩ् स्वरूपत्तैयुम्, स्वरूपनिरूपकधर्मङ्गळैयुम्, निरूपितस्वरूपविशेषणङ्गळैयुम्, व्यापारङ्गळैयुङ् गाट्टुम्। अदिल् स्वरूपत्तै स्वरूपनिरूपकधर्मङ्गळाले विशिष्टमागवे काट्टुम्। अन्द स्वरूपत्तैच् चॊल्लुम्बोदु अव्वो धर्मङ्गळैयिट्टल्लदु सॊल्लवॊण्णादु। अवऱ्ऱैक् कऴित्तुप्पार्क्किल् शशविषाणतुल्यमाम्। आगैयाल् जीवस्वरूपत्तै ज्ञानत्वमानन्दत्वममलत्वमणुत्वमित्यादिगळाऩ निरूपकधर्मङ्गळैयिट्टु निरूपित्तु ज्ञानमानन्दममलमणु ऎऩ्ऱु इम्मुखङ्गळाले सॊल्लक्कडवदु। इज्जीवतत्त्वम् सर्वेश्वरऩुक्कु शेषमाये इरुक्कुमॆऩ्ऱुम्, अवऩुक्के निरुपाधिकशेषमॆऩ्ऱुम्, अयोगान्ययोगव्यवच्छेदङ्गळाले प्रथमपदत्तिल् तोऱ्ऱिऩ शेषत्वम् सम्बन्धरूपमागैयाले सम्बन्धिस्वरूपम् निरूपितमाऩालल्लदऱिय वॊण्णामैयाले जीवऩुक्कु इदु निरूपितस्वरूपविशेषणमॆऩ्ऩलाम्। अणुत्वे सति चेतनत्वम् पोले स्वतश्शेषत्वे सति चेतनत्वमुम् जीवलक्षणमागवऱ्ऱागैयाले इश्शेषत्वम् जीवऩुक्कुस्वरूपनिरूपकमॆऩ्ऩवुमाम्। इप्पडि विभुत्वे सति चेतनत्वमुम् अनन्याधीनत्वनिरुपाधिकशेषित्वादिगळुम् ईश्वरलक्षणङ्गळ्। जीवेश्वररूपमाऩ आत्मवर्गत्तुक्कॆल्लाम् पॊदुवाऩ लक्षणम् चेतनत्वमुम् प्रत्यक्त्वमुम्। चेतनत्वमावदु ज्ञानाश्रयमागै; प्रत्यक्त्वमावदु तऩक्कुत्ताऩ् तोऱ्ऱुगै। अप्पोदु धर्मभूतज्ञाननिरपेक्षमाग नाऩॆऩ्ऱु तोऱ्ऱुम्। इप्पडि चेतनत्वादिगळ् ईश्वरऩुक्कुम् जीवऩुक्कुम् पॊदुवागैयाले अवऩिऱ्काट्टिल् व्यावृत्ति तोऱ्ऱुगैक्काग जीवलक्षणत्तिल् स्वतश्शेषत्वादिगळ् सॊल्लुगिऱदु। प्रथमाक्षरत्तिल् चतुर्थियिल् तोऱ्ऱिऩ तादर्थ्यत्तुक्कु उपाधियिल्लामैयाले सर्वरक्षकऩाऩश्रियः पतिक्कु जीवात्मा निरुपाधिकशेषमायेयिरुक्कुमॆऩ्ऱिप्पडि यावत्स्वरूपम् सम्बन्धञ्जॊल्लुगै अयोगव्यवच्छेदम्। मध्यमाक्षरत्तिल् अवधारणसामर्थ्यत्ताले अवऩुक्के निरुपाधिकशेषम् वेऱोरुत्तरुक्कु निरुपाधिकशेषमऩ्ऱॆऩ्गै अन्ययोगव्यवच्छेदम्। इश्शेषत्वम् भागवतशेषत्वपर्यन्तमाग वळरुम्बडि मेले सॊल्लक्कडवोम्। इप्पडियिरुक्किऱ चेतनरुक्कुप्प्रवृत्तियावदु पराधीनमुमाय् परार्थमुमाऩ कर्तृत्वमुम् भोक्तृत्वमुम्। ईश्वरऩ् तऩ् भोक्तृत्वार्थमाग इवर्गळुक्कु कर्तृत्वभोक्तृत्वङ्गळै उण्डाक्कुगैयालिवै परार्थङ्गळ्। बद्धचेतनरुक्कु नीक्कियुळ्ळारिल् भेदम् अविद्याकर्मवासनारुचिप्रकृतिसम्बन्धयुक्तरायिरुक्कै। इवर्गळुक्कु अन्योन्यम् वरुम् ज्ञानसुखादिभेदत्तै ब्रह्मादिस्तम्बपर्यन्तङ्गळाऩ वगुप्पुक्कळिले कण्डुगॊळ्वदु। इप्बद्धचेतनर् तन्दामुक्कु कर्मानुरूपमाग ईश्वरऩडैत्त शरीरङ्गळै धर्मिस्वरूपत्तालुम्धर्मभूतज्ञानत्तालुम् धरियानिऱ्पर्गळ्। धर्मियाल् वरुगिऱ धारणम् शरीरत्तिऩुडैय सत्तैक्कुप् प्रयोजकमायिरुक्कुम्। जाग्रदाद्यवस्थैयिल् धर्मभूतज्ञानत्ताले वरुगिऱ शरीरधारणम् पुरुषार्थतदुपायानुष्ठानङ्गळुक्कुम् कृतोपायऩाऩ परमैकान्तिक्कु भगवदनुभवकैङ्कर्यङ्गळुक्कुम् उपयुक्तमायिरुक्कुम्। पापकृत्तुक्कळुक्कु इश्शरीरधारणम् विपरीतफलत्तुक्कु हेतुवायिरुक्कुम्। इज्जीवर्गळ् इश्शरीरत्तै विट्टालिदिऩ् सङ्घातङ्गुलैयुमित्तऩै। शरीरत्तुक्कु उपादानमाऩ द्रव्यङ्गळ् ईश्वरशरीरमाय्क्कॊण्डु किडक्कुम्। बद्धचेतनरुक्कु इतररिऱ् काट्टिल् स्थितिभेदम् संसारबन्धम् यावन्मोक्षमनुवर्तिक्कै। प्रवृत्तिभेदम् पुण्यपापानुभयरूपङ्गळाऩ त्रिविधप्रवृत्तिकळुम्। मुक्तरुक्कु नीक्कियुळ्ळारिल् भेदम् प्रतिबन्धकनिवृत्तियाले आविर्भूतस्वरूपमायिरुक्कै। स्थितिभेदम् पूर्वावधियुण्डाऩ आविर्भावत्तुक्कु उत्तरावधियऩ्ऱिक्केयिरुक्कै। इवर्गळुक्कु अन्योन्यम् स्थितिभेदम् आविर्भावत्तिल् मुऱ्पाडु पिऱ्पाडुगळालुण्डाऩ मुऩ्बुऱ्ऱ एऱ्ऱच् चुरुक्कम्। प्रवृत्तिभेदम् अनादिकालमिऴन्दु पॆऱ्ऱ परिपूर्णभगवदनुभवजनितप्रीतिकारितमाऩ यथाभिमतकैङ्कर्यतद्विशेषङ्गळ्। नित्यरुक्कु नीक्कियुळ्ळारिल् भेदम् अनाद्याविर्भूतस्वरूपराय् परतन्त्ररायिरुक्कै। इवर्गळुक्कु नीक्कियुळ्ळारिऱ्काट्टिल् स्थितिभेदम् अनाद्यनुवृत्तमाऩ शेषितत्त्वानुभवम्। इदु नित्यर्क्कॆल्लाम् पॊदुवाऩबडियाले इवर्गळुक्कु अन्योन्यम् स्थितियिल् वैषम्यमिल्लै। इवर्गळुक्कुप् प्रवृत्तिभेदम् अनादिप्रवाहनित्यङ्गळाऩ कैङ्कर्यविशेषङ्गळ्। अनन्तगरुडादिगळुक्कु अधिकारविशेषङ्गळुम् तदुचितकैङ्कर्यङ्गळुम् व्यवस्थितङ्गळायिरुक्क नित्यर्क्कुम् मुक्तर्क्कुम् सर्वविधकैङ्कर्यसिद्धियुण्डॆऩ्गिऱअर्थङ्गूडुमोवॆऩ्ऩिल्, स्वामियिऩुडैय अभिप्रायत्तुक्कीडागत् तऩक्कभिमतङ्गळाऩ कैङ्कर्यङ्गळिले किडैयादवैयॊऩ्ऱुमिल्लामैयालुम्, ओरॊरुत्तर्क्कु व्यस्थितङ्गळाऩ कैङ्कर्यङ्गळैत् ताङ्गळ् अनुष्ठिक्कवेणुमॆऩ्गिऱ अभिसन्धि वेऱॊरुत्तर्क्कुप् पिऱवामैयालुम्, आरेऩुमॊरुवर् अनुष्ठिक्कुम् कैङ्कर्यमुम् स्वामिक्कु प्रियमाऩबडियाले तदुचितकैङ्कर्यङ्गळुम् सर्वर्क्कुम् प्रियमाय् कैङ्कर्यफलमाऩ प्रीतियिल् वासियिल्लामैयालुम् सर्वर्क्कुम् सर्वविधकैङ्कर्यसिद्धियुण्डॆऩ्गैयिल् विरोधमिल्लै। इव्वात्माक्कळॆल्लार्क्कुम् धर्मिस्वरूपम् पोलेधर्मभूतज्ञानमुम् द्रव्यमायिरुक्क इदिऩ् स्वरूपत्तैत् तऩित्तु इङ्गु अरुळिच् चॆय्यादॊऴिन्ददु चेतनरॆऩ्ऱॆडुत्त विशिष्टत्तिले विशेषणमाय्च् चॊरुगि निऱ्कैयडियाग। इत्धर्मभूतज्ञानम् विषयप्रकाशदशैयिले स्वाश्रयत्तुक्कु स्वयम्प्रकाशमायिरुक्कुम्। इदु ईश्वरऩुक्कुम् नित्यरुक्कुम् नित्यविभुवायिरुक्कुम्। मऱ्ऱुळ्ळारुक्कु संसारावस्थैयिल् कर्मानुरूपमाग बहुविधसङ्कोचविकासवत्ताय् मुक्तावस्थैयिले नैजविकासत्ताले पिऩ्बु यावत्कालंविभुवायिरुक्कुम्। इदऱ्कुप् प्रवृत्तियावदु विषयङ्गळै प्रकाशिप्पिक्कैयुम्, प्रयत्नावस्थैयिले शरीरादिगळै प्रेरिक्कैयुम्, बद्धदशैयिल् सङ्कोचविकासङ्गळुम्, आनुकूल्यप्रातिकूल्यप्रकाशनमुखत्ताले भोगमॆऩ्गिऱ अवस्थैयैयडैगैयुम्। भोगमावदु तऩक्कनुकूलमागवादल् प्रतिकूलमागवादल् ऒऩ्ऱै अनुभविक्कै। ईश्वरविभूतियाऩ सर्ववस्तुवुक्कुम् आनुकूल्यम् स्वभावमायिप्पडि ईश्वरऩुम्नित्यरुम् मुक्तरुम् अनुभविया निऱ्क, संसारिकळुक्कु कालभेदत्तालुम् पुरुषभेदत्तालुम् देशभेदत्तालुम् अल्पानुकूलमायुम् प्रतिकूलमायुम् उदासीनमायुमिरुक्किऱ विभागङ्गळॆल्लाम् इव्वस्तुकळुक्कु स्वभावसिद्धङ्गळऩ्ऱु। इदिवर्गळुडैय कर्मङ्गळुक्कीडाग सत्यसङ्कल्पऩाऩ ईश्वरऩिवर्गळुक्कु फलप्रदानम् पण्णिऩ प्रकारम्। इक्कर्मफलम् अनुभविक्कैक्कु बद्धरुक्कु स्वरूपयोग्यतैयुंसहकारियोग्यतैयुमुण्डु। स्वरूपयोग्यतै परतन्त्रचेतनत्वम्। सहकारियोग्यतै सापराधत्वम्। नित्यरुक्कुम् मुक्तरुक्कुम् परतन्त्रचेतनतैयाले स्वरूपयोग्यतैयुण्डेयागिलुम् ईश्वरानभिमतविपरीतानुष्ठानमिल्लामैयाले सहकारियोग्यतैयिल्लै। ईश्वरऩ् सर्वप्रशासितावाय् ताऩॊरुत्तरुक्कु शासनीयऩऩ्ऱिक्के निऱ्कैयाले परतन्त्रचेतनत्वमागिऱ स्वरूपयोग्यतैयुमिल्लै। स्वतन्त्रऩागैयाले स्वतन्त्राज्ञातिलङ्घनमागिऱ सहकारियोग्यतैयुमिल्लै। जीवेश्वररूपराऩ आत्माक्कळॆल्लारुडैयवुम् स्वरूपम् स्वस्मै स्वयम्प्रकाशम्। इत्धर्मिस्वरूपप्रकाशत्तुक्कु बद्धरुक्कुमुळ्बड ऒरुकालत्तिलुम् सङ्कोचविकासङ्गळिल्लै। सर्वात्माक्कळुडैयवुम् धर्मभूतज्ञानम् विषयप्रकाशनवेळैयिले स्वाश्रयत्तुक्कु स्वयम्प्रकाशमायिरुक्कुम्। ज्ञानत्वमुम् स्वयम्प्रकाशत्वमुम् धर्मधर्मिकळुक्कु साधारणम्। धर्मभूतज्ञानत्तुक्कु विषयित्वमेऱ्ऱम्। धर्मियाऩ आत्मस्वरूपत्तुक्कु प्रत्यक्त्वमेऱ्ऱम्। ज्ञानत्वमावदु कस्यचित्प्रकाशकत्वम्। अदावदु - तऩ्ऩुडैयवागवुमाम्, वेऱॊऩ्ऱिऩुडैयवागवुमाम् एदेऩुमॊऩ्ऱिऩुडैय व्यवहारानुगुण्यत्तैप् पण्णुगै। स्वयम्प्रकाशत्वमावदु तऩ्ऩै विषयीकरिप्पदॊरु ज्ञानान्तरत्ताल् अपेक्षैयऱत् ताऩे प्रकाशिक्कै। धर्मभूतज्ञानत्तुक्कु विषयित्वमावदु तऩ्ऩैयॊऴिन्ददॊऩ्ऱैक् काट्टुगै। आत्माक्कळुक्कु प्रत्यक्त्वमावदु स्वस्मै भासमानत्वम्। अदावदु तऩ् प्रकाशत्तुक्कुत् ताऩ् फलियायिरुक्कै। एदेऩुमॊरु वस्तुविऩ् प्रकाशत्तुक्कु फलियॆऩ्गिऱ सामान्याकारत्तैत् तऩ् प्रकाशत्तुक्कुत् ताऩ् फलियॆऩ्ऱु विशेषित्तवाऱे प्रत्यक्त्वमाम्। इव्विशेषमिल्लाद वस्तुवुक्कु इस्सामान्यमुम् इत्तोडु व्याप्तमाऩ चेतनत्वमुमिल्लै। इत् धर्मधर्मिकळिरण्डुम् स्वयम्प्रकाशमायिरुन्दालुम् नित्यत्वादिधर्मविशेषविशिष्टरूपङ्गळाले ज्ञानान्तरवेद्यङ्गळुमाम्। तऩ्ऩुडैय धर्मभूतज्ञानम् तऩक्कु ज्ञानान्तरवेद्यमाम्बोदु प्रसरणभेदमात्रत्ताले ज्ञानान्तरव्यपदेशम्। त्रिविधाचेतनङ्गळुम् पररुक्के तोऩ्ऱक् कडवऩवायिरुक्कुम्। अचेतनमावदु ज्ञानाश्रयमऩ्ऱिक्के ऒऴिगै। पिऱरुक्के तोऩ्ऱुगैयावदु तऩ् प्रकाशत्तुक्कुत् ताऩ् फलियऩ्ऱिक्के ऒऴिगै। इवैयिरण्डुम् धर्मभूतज्ञानादिगळुक्कुम् तुल्यम्। त्रिविधाचेतनङ्गळॆऩ्ऱॆडुत्तवऱ्ऱिल् प्रकृतियुम् कालमुम् जडङ्गळ्। शुद्धसत्त्वमाऩ द्रव्यत्तैयुम् जडमॆऩ्ऱु सिलर् सॊल्लुवर्गळ्। जडत्वमावदु स्वयम्प्रकाशमऩ्ऱिक्केयिरुक्कै। भगवच्छास्त्रादिपरामर्शम् पण्णिऩवर्गळ् ज्ञानात्मकत्वम् शास्त्रसिद्धमागैयाले शुद्धसत्त्वद्रव्यत्तै स्वयम्प्रकाशमॆऩ्बर्गळ्। इप्पडि स्वयम्प्रकाशमागिल् संसारिकळुक्कु शास्त्रवेद्यमागवेण्डादे ताऩे तोऩ्ऱवेण्डावोवॆऩ्ऩिल्; सर्वात्माक्कळुडैयवुम् स्वरूपमुम् धर्मभूतज्ञानमुम् स्वयम्प्रकाशमायिरुक्क स्वरूपन्दऩक्के स्वयम्प्रकाशमाय् वेऱॆल्लार्क्कुम् ज्ञानान्तरवेद्यमाऩाऱ्पोलवुम्, धर्मभूतज्ञानम् स्वाश्रयत्तुक्के स्वयम्प्रकाशमाय् इतररुक्कु स्वयम्प्रकाशमल्लादाप्पोलवुमिदुवुम् नियतविषयमाग स्वयम्प्रकाशमाऩाल् विरोधमिल्लै। “यो वेत्ति युगपत्सर्वं प्रत्यक्षेण सदा स्वतः । तं प्रणम्य हरिं शास्त्रं न्यायतत्त्वं प्रचक्ष्महे ॥” (न्याय-तत्त्वम्) ऎऩ्गिऱबडिये धर्मभूतज्ञानत्ताले सर्वत्तैयुम् साक्षाङ्करित्तुक्कॊण्डिरुक्किऱ ईश्वरऩुक्कु शुद्धसत्त्वद्रव्यम् स्वयम्प्रकाशमायिरुक्किऱबडि ऎङ्ङऩेयॆऩ्ऩिल्? इवऩुडैय धर्मभूतज्ञानम् दिव्यात्मस्वरूपम् मुदलाग सर्वत्तैयुम् विषयीकरिया निऱ्क, इद्दिव्यात्मस्वरूपम् स्वयम्प्रकाशमागिऱाप्पोले इदुवुम् स्वयम्प्रकाशमायिरुक्कलाम्। इप्पडि नित्यरुक्कुम् तुल्यम्। विषयप्रकाशकालत्तिले धर्मभूतज्ञानम् स्वाश्रयत्तुक्के स्वयम्प्रकाशमाऩाऱ्पोले मुक्तरुक्कु अव्ववस्थैयिले इदुवुम् स्वयम्प्रकाशमाऩाल् विरोधमिल्लै। धर्मभूतज्ञानत्तिऩुडैय स्वात्मप्रकाशनशक्तियाऩदु विषयप्रकाशमिल्लाद कालत्तिल् कर्मविशेषङ्गळाले प्रतिबद्धैयाऩाऱ्पोले शुद्धसत्त्वत्तिऩुडैय स्वात्मप्रकाशनशक्तियुम् बद्धदशैयिल् प्रतिबद्धैयागैयाले शुद्धसत्त्वम् बद्धर्क्कुप् प्रकाशियादॊऴिगिऱदु। “धियः स्वयम्प्रकाशत्वं मुक्तौ स्वाभाविकं यथा । बद्धे कदाचित्संरुद्धं तथाऽत्राऽपि नियम्यते ॥"। इव्वळवु अवस्थान्तरापत्ति विकारिद्रव्यत्तुक्कु विरुद्धमऩ्ऱु। आगैयाले प्रमाणप्रतिपन्नार्थत्तुक्कु युक्तिविरोधञ् जॊल्ल वऴियिल्लै। इङ्ङऩऩ्ऱिक्के उपचारत्ताले निर्वहिक्कप् पार्क्किल् आत्मस्वरूपत्तिलुम् ज्ञानादिशब्दङ्गळै उपचारत्ताले अन्यपरङ्गळाक्कलाम्। स्वयम्प्रकाशत्तुक्कु रूपरसादिगुणङ्गळुम् अवैयडियाग वन्द पृथिव्यादिविभागमुम् परिणामादिगळुङ् गूडुमो ऎऩ्गिऱ चोद्यमुम् धर्मभूतज्ञानत्तुक्कुम् धर्मिज्ञानत्तुक्कुमुण्डाऩ वैषम्यङ्गळै प्रतिबन्दियागक् कॊण्डु, प्रमाणबलत्ताले परिहृतम्। इप्पडि स्वयम्प्रकाशमाऩ शुद्धसत्त्वद्रव्यत्तै ज्ञातृत्वमिल्लामैयाले त्रिविधाचेतनङ्गळॆऩ्ऱु सेरक्कोत्तदु। इव्वचेतनङ्गळ् मूऩ्ऱुक्कुम् प्रवृत्तियावदु ईश्वरसङ्कल्पानुरूपङ्गळाऩ विचित्रपरिणामादिगळ्। इवऱ्ऱिल् त्रिगुणद्रव्यत्तुक्कु स्वरूपभेदम् गुणत्रयाश्रयत्वम्। सततपरिणामशीलमाऩ इद्द्रव्यत्तुक्कु सत्त्वरजस्तमस्सुक्कळ् अन्योन्यम् सममाऩबोदु महाप्रळयम्। विषममाऩबोदु सृष्टिस्थितिकळ्। गुणवैषम्यमुळ्ळ प्रदेशत्तिले महदादिविकारङ्गळ्। इदिल् विकृतमल्लाद प्रदेशत्तैयुम् विकृतमाऩ प्रदेशत्तैयुङ्गूडप्रकृतिमहदहङ्कारतन्मात्रभूतेन्द्रियङ्गळॆऩ्ऱु इरुबत्तु नालु तत्त्वङ्गळाग शास्त्रङ्गळ् वगुत्तुच् चॊल्लुम्। सिल विवक्षाविशेषङ्गळाले ओरॊरुविडङ्गळिले तत्त्वङ्गळै एऱवुञ्जुरुङ्गवुञ् जॊल्ला निऱ्कुम्। इत्तत्त्वङ्गळिल् अवान्तरवगुप्पुगळुम् अवऱ्ऱिल् अभिमानिदेवतैकळुम्अव्वो उपासनाधिकारिकळुक्कऱियवेणुम्। आत्मावुक्कवऱ्ऱिऱ्काट्टिल् व्यावृत्तियऱिगै इङ्गु नमक्कु प्रधानम्। इवैयॆल्लाम् सर्वेश्वरऩुक्कु अस्त्रभूषणादिरूपङ्गळाय् निऱ्कुम् निलैयै
पुरुडऩ् मणिवरमागप् पॊऩ्ऱामूलप्
पिरगिरुदि मऱुवाग माऩ् ऱण्डागत्
तॆरुण्मरुळ् वाण्मऱैवाग वाङ्गारङ्गळ्
सार्ङ्गञ् जङ्गाग मऩन् दिगिरियाग
इरुडीगङ्गळीरैन्दुञ् जरङ्गळाग
विरुबूदमालै वऩमालैयाग
करुडऩुरुवा मऱैयिऩ् पॊरुळाङ् गण्णऩ्
करिगिरिमेऩिऩ्ऱऩैत्तुङ् गाक्किऩ्ऱाऩे। (१२)
ऎऩ्गिऱ कट्टळैयिले अऱिगै उचितम्। इरुबत्ति नालु तत्त्वङ्गळुक्कुम् अन्योन्यम् स्वरूपभेदम् अव्वो लक्षणङ्गळाले सिद्धम्। इवऱ्ऱिल् कार्यमाऩ इरुबत्तिमूऩ्ऱु तत्त्वङ्गळुक्कुम् अवऱ्ऱाल्आरब्धङ्गळाऩवऱ्ऱुक्कुम् स्थितियिल् वरुमेऱ्ऱच्चुरुक्कङ्गळ् पुराणङ्गळिले प्रसिद्धमाऩबडिये कण्डु कॊळ्वदु। “स्वसत्ताभासकं सत्त्वं गुणसत्वाद्विलक्षणम्” (पाञ्जरात्रम्), “तमसः परमो धाता” (रामा-युत् ११४-१५), “अप्राकृतं सुरैर्वन्द्यम्” (जितन्ता- स्तो २-२१।) इत्यादिगळाले तमस्सुक्कु मेलाऩ देशविशेषम् सिद्धिक्कैयाले “अनन्तस्य न तस्यान्तस्संख्यानं वाऽपिविद्यते । तदनन्तमसंख्यातप्रमाणञ्चापि वै यतः ॥” (वि-पु। २-७-२५,२६) इत्यादिगळ् नित्यविभूतियाल् अवच्छिन्नमल्लाद प्रदेशत्ताले मूलप्रकृतिक्कु आनन्त्यञ् जॊल्लुगिऩ्ऱऩ। त्रिगुणद्रव्यत्तुक्कु प्रवृत्तिभेदम् बद्धचेतनरुडैय भोगापवर्गङ्गळुक्कुम् ईश्वरऩुडैय लीलारसत्तुक्कुमाग सममागवुम् विषममागवुम् परिणामसन्ततियै उडैत्ताय् देहेन्द्रियादिरूपत्ताले अव्वो व्यापारङ्गळैयुम् पण्णुगै। इदु रजस्तमस्सुक्कळैयिट्टु बद्धरुक्कु तत्त्वङ्गळिऩुण्मैयै मऱैत्तु विपरीतज्ञानत्तै उण्डाक्कुगिऱदु भोगार्थमाग। इदु ताऩे अपवर्गार्थमाग सत्त्वविवृद्धियाले तत्त्वङ्गळै यथावत् प्रकाशिप्पिक्किऱदु। इवैयॆल्लाम्ईश्वरऩुक्कु लीलारसावहमायिरुक्कुम्। शुद्धसत्त्वत्तुक्कु स्वरूपभेदम् रजस्तमस्सुक्कळोडु कलसाद सत्त्वगुणाश्रयमायिरुक्कै। इदिऩ् स्थितिभेदम् नित्यमाऩ मण्टपगोपुरादिगळिलुम् ईश्वरऩुडैयवुम् नित्यरुडैयवुम् विग्रहविशेषङ्गळिलुम् नित्यमायिरुक्कुम्। नित्यरुडैयवुम् मुक्तरुडैयवुम् ईश्वरऩुडैयवुम् अनित्येच्छैयाले वन्द विग्रहादिगळिल् अनित्यमायिरुक्कुम्। इदिऩ् प्रवृत्तिभेदम् इवर्गळुडैय इच्छैक्कीडाग परिणामादिगळाले शेषिक्कु भोगोपकरणमायुम् शेषभूतऩुक्कु कैङ्कर्योपकरणमायुम् निऱ्कै। कालत्तुक्कु स्वरूपभेदम् जडमाय्विभुवायिरुक्कै। इदिऩ् स्थिति कालावच्छेदमिल्लामैयाले नित्यैयायिरुक्कुम्। प्रवृत्तिभेदम् कलाकाष्ठादिविभागत्ताले सृष्ट्यादिगळुक्कु उपकरणमायिरुक्किऱबडियिले कण्डुगॊळ्वदु। इद्द्रव्यङ्गळॆल्लाम् स्वरूपेण नित्यङ्गळायिरुक्कुम्। नामान्तरभजनार्हावस्थाविशेषविशिष्टतैयैयिट्टुच् चिलवऱ्ऱै अनित्यङ्गळॆऩ्गिऱदु। अऴिन्ददोडु सजातीयङ्गळाऩ अवस्थान्तरङ्गळ् मेलुम् मुऴुक्क वरुगैयाले प्रवाहनित्यङ्गळॆऩ्ऱु सॊल्लुगिऱदु। इप्पदार्थङ्गळॆल्लावऱ्ऱिऩुडैयवुम् स्वरूपस्थितिप्रवृत्तिभेदङ्गळ् ईश्वरऩुक्कु स्वाधीनङ्गळायिरुक्कैयावदु ईश्वरसत्तैयैयुम् ईश्वरेच्छैयैयुमॊऴिय इवऱ्ऱिऱ्कु सत्तादिगळ् कूडादॊऴिगै। आगैयाल् समस्तवस्तुक्कळुक्कुम् स्वभावसिद्धानुकूल्यम् ईश्वरेच्छायत्तम्। इत्ताले ईश्वरऩुक्कुम् नित्यरुक्कुम् मुक्तरुक्कुम् सर्वमुम् अनुकूलमायिरुक्कुम्। बद्धरुक्कु कर्मानुरूपमाग पुरुषभेदत्तालुम् कालभेदत्तालुम् इवऱ्ऱिल् प्रातिकूल्यङ्गळुम् अल्पानुकूल्यङ्गळुम् नडवा निऱ्कुम्। इप्बद्धर् तङ्गळुक्कुम् स्वात्मस्वरूपम् सर्वदानुकूलमाग ईश्वरेच्छासिद्धम्। इप्पडि अनुकूलमाऩ आत्मस्वरूपत्तोडे एकत्वभ्रमत्तालुम् कर्मवशत्तालुमिऱे हेयमाऩ शरीरम् ज्ञानहीनर्क्कु अनुकूलमाय्त् तोऱ्ऱुगिऱदु। इवऱ्ऱुक्कु कर्मोपाधिकमाऩ प्रतिकूलरूपत्ताले मुमुक्षुवैप् पऱ्ऱ त्याज्यत्वम्। स्वाभाविकमाऩ अनुकूलरूपत्ताले मुक्तऩैप्पऱ्ऱ अवै तऩक्के उपादेयत्वम्। अहङ्कारममकारयुक्तऩाय्क्कॊण्डु तऩक्कॆऩ्ऱु स्वीकरिक्कुमवैयॆल्लाम् प्रतिकूलङ्गळाम्। स्वरूपज्ञानम् पिऱन्दु स्वामिशेषमॆऩ्ऱु काणप्पुक्कालॆल्लाम् अनुकूलमाम्। इव्वर्थम् परिपूर्णब्रह्मानुभवञ् जॊल्लुमिडत्तिले परक्कच्चॊल्लक्कडवोम्।
इप्पडि स्वाधीनसत्तादिगळैयुडैयवऩायिरुक्किऱ ईश्वरऩुडैय स्वरूपम् सत्यत्वादिगळागिऱ स्वरूपनिरूपकधर्मङ्गळाले सत्यमाय् ज्ञानमाय् अनन्तमाय् आनन्दमाय् अमलमायिरुक्कुम्। इव्वर्थत्तै “नन्दाविळक्केयळत्तऱ्करियाय्” ऎऩ्ऱुम् “उणर् मुऴु नलम्” ऎऩ्ऱुम् “सूऴ्न्ददऩिऱ्पॆरिय सुडर्ञाऩविऩ्बम्” ऎऩ्ऱुम् “अमलऩ्” ऎऩ्ऱुम् इत्यादिगळाले आऴ्वार्गळ् अनुसन्धित्तार्गळ्। मऱ्ऱुळ्ळ गुणङ्गळुम् दिव्यमङ्गलविग्रहादिगळुमॆल्लाम् ईश्वरऩुक्कु निरूपितस्वरूपविशेषणङ्गळायिरुक्कुम्। इग्गुणङ्गळिल् ज्ञानबलैश्वर्यवीर्यशक्तितेजस्सुक्कळॆऩ्ऱु आऱु गुणङ्गळ् परत्वोपयुक्तङ्गळायिरुक्कुम्। सौशील्यवात्सल्यादिगळ् सौलभ्योपयुक्तङ्गळायिरुक्कुम्। इग्गुणङ्गळॆल्लाम् सर्वकालत्तिलुम् स्वरूपाश्रितङ्गळायिरुक्कुम्। परव्यूहादिविभागङ्गळिल् गुणनियमञ्जॊल्लुगिऱदॆल्लाम् अव्वो रूपङ्गळै अनुसन्धिप्पार्क्कु सर्वेश्वरऩ् आविष्करिक्कुम् गुणविशेषङ्गळ् सॊल्लुगैक्कागवत्तऩै। औपनिषदविद्याविशेषङ्गळ्दोऱुम् अनुसन्धेयगुणविशेषङ्गळ् नियतङ्गळाऩाऱ्पोले भगवच्छास्त्रोक्तमाऩ रूपविशेषानुसन्धानत्तुक्कुम् गुणविशेषङ्गळ् नियतङ्गळ्। अव्विडत्तिल् पररूपत्तिल् ज्ञानादिगुणङ्गळ्आऱुम् वेद्यङ्गळ्। व्यूहङ्गळ् नालॆऩ्ऱुम् मूऩ्ऱॆऩ्ऱुम् शास्त्रङ्गळ् सॊल्लुम्। नालु व्यूहमुण्डायिरुक्क व्यूहवासुदेवरूपत्तुक्कु पररूपत्तिऱ् काट्टिल् अनुसन्धेयगुणभेदमिल्लामैयाले त्रिव्यूहमॆऩ्गिऱदु। इप्पक्षत्तै “गुणैष्षड्भिस्त्वेतैः प्रथमतरमूर्तिस्तव बभौ ततस्तिस्रस्तेषां त्रियुग युगळैर्हि त्रिभिरभुः” (वरदराजस्तवम् - १६) ऎऩ्गिऱ श्लोकत्तिले सङ्ग्रहित्तार्गळ्। इप्परव्यूहङ्गळिल् गुणक्रियाविभागङ्गळ् “षाड्गुण्याद्वासुदेवः पर इति स भवान् मुक्तभोग्यो बलाढ्याद्बोधात्सङ्कर्षणस्त्वं हरसि वितनुषेशास्त्रमैश्वर्यवीर्यात् । प्रद्युम्नस्सर्गधर्मौ नयसि च भगवन् शक्तितेजोऽनिरुद्धो बिभ्राणः पासि तत्त्वं गमयसि च तथा व्यूह्य रङ्गाधिराज ॥” (रङ्गराजस्तवम् - उत्तरशदगम् ३९) ऎऩ्गिऱ श्लोकत्तिले सङ्ग्रहिक्कप्पट्टऩ। जाग्रदादिभेदङ्गळिलुळ्ळ विशेषङ्गळॆल्लाम् “जाग्रत्स्वप्नात्यलसतुरीयप्रायध्यातृक्रमवदुपास्यः । स्वामिंस्तत्तद्गुणपरिबर्हश्चातुर्व्यूहं वहसि चतुर्धा ॥” (रङ्गराजस्तवम् - उत्तरशदगम् ४०) ऎऩ्ऱु सङ्गृहीतङ्गळायिऱ्ऱु। केशवादिगळाऩ पऩ्ऩिरण्डु रूपङ्गळुम् व्यूहान्तरङ्गळ्। विभवङ्गळावऩ पद्मनाभादिगळाऩ मुप्पत्तुच्चिल्वाऩ रूपङ्गळ्। इवऱ्ऱिल् मत्स्यकूर्मादिगळाऩ अवतारङ्गळॊरु प्रयोजनवशत्ताले विशेषित्तुच् चॊल्लप्पट्टऩ। इव्विभवङ्गळिल् ईश्वरऩ् अव्वो कार्यविशेषङ्गळुक्कीडागत् ताऩ् वेण्डिऩगुणङ्गळै वेण्डिऩबोदु मऱैत्तुम् वेण्डिऩबोदु प्रकाशिप्पित्तुम् नडत्तुम्। इवऱ्ऱिल् अवान्तरभेदङ्गळ् “कृष्णरूपाण्यसङ्ख्यानि” (पाञ्जरात्रम्) इत्यादिगळिऱ्पडिये अनन्तङ्गळ्। इप्पडि विभवान्तरङ्गळुम् कण्डु कॊळ्वदु। सिल जीवर्गळै विग्रहविशेषत्तालुम् शक्तिविशेषत्तालुम् अधिष्ठित्तु अतिशयितकार्यङ्गळै नडत्तुगिऱदुवुम् विभवभेदम्। परव्यूहादिरूपङ्गळ्दाऩे आश्रितर्क्काग अवर्गळ् अपेक्षित्तबडिये “बिम्बाकृत्यात्मना बिम्बे समागत्यावतिष्ठते"ऎऩ्गिऱबडिये निऱ्किऱ निलै अर्चावतारम्। सर्वरुडैयवुम् हृदयङ्गळिले सूक्ष्ममायिरुप्पदॊरु रूपविशेषत्तैक्कॊण्डु निऱ्किऱ निलै अन्तर्याम्यवतारम्। इदु सर्वान्तर्यामियाऩ दिव्यात्मस्वरूपत्तै अनुसन्धिक्क इऴिवार्क्कुत् तुऱैयाग “अष्टाङ्गयोगसिद्धानां हृद्यागनिरतात्मनाम् । योगिनामधिकारस्स्यादेकस्मिन् हृदयेशये ॥” (श्री सात्त्वत-संहिता २-७-८)इत्यादिगळिले सॊल्लुगैयाले अन्तर्यामिरूपमॆऩ्ऱु सॊल्लप्पट्टदु। इप्पडि अवतरिक्किऱ रूपङ्गळिल् वगैगळॆल्लाम् शुद्धसत्त्वद्रव्यमयङ्गळाय् कर्मतत्फलङ्गळोडु तुवक्कऱ वरुगैयाले शुद्धसृष्टियॆऩ्ऱु पेर्बॆऱ्ऱिरुक्कुम्। इव् अवतारङ्गळॆल्लाम् सत्यङ्गळॆऩ्ऱुम्, इवऱ्ऱिल् ईश्वरऩुक्कु ज्ञानादिसङ्कोचमिल्लैयॆऩ्ऱुम्,इव्विग्रहङ्गळ् शुद्धसत्त्वमयङ्गळॆऩ्ऱुम्, इवऱ्ऱिऱ्कु ईश्वरेच्छामात्रमे कारणमॆऩ्ऱुम्, धर्मरक्षणम् पण्णवेण्डुम् कालमे कालमॆऩ्ऱुम्, साधुपरित्राणादिगळे प्रयोजनङ्गळॆऩ्ऱुम् इव्वर्थन्दळिन्दु अनुसन्धिप्पार्क्कु एकजन्मत्तिले स्वाधिकारानुगुणसमीहितोपायपूर्तियाले जन्मान्तरम् अनुभवियादेमुक्तरागलामॆऩ्ऱुम् “बहूनि मे व्यतीतानि” (पगवत्गीता ४-५।) ऎऩ्ऱु तुडङ्गि ऐन्दु श्लोकत्ताले गीताचार्यऩरुळिच्चॆय्दाऩ्। इदु स्वतन्त्रप्रपत्तिनिष्ठऩुक्कु शरण्यगुणविशेषज्ञानमुखत्ताले उपायानुष्ठानक्षणत्तिले महाविश्वासादिगळै स्थिरीकरित्तु उपकारकमाम्। इप्पडिये अर्चावतारमुम् मिऱुक्कऱ मोक्षत्तैत्तरुमॆऩ्ऩुमिडत्तै “सुरूपां प्रतिमां विष्णोः प्रसन्नवदनेक्षणाम् । कृत्वात्मनः प्रीतिकरीं सुवर्णरजतादिभिः ॥ तामर्चयेत्तां प्रणमेत्तां यजेत्तां विचिन्तयेत् । विशत्यपास्तदोषस्तु तामेव ब्रह्मरूपिणीम् ॥” (विष्णुधर्मः १०६-१६।) ऎऩ्ऱु श्रीशौनकभगवाऩरुळिच् चॆय्दाऩ्। आऴ्वार्गळुम् इव्ववताररहस्यत्तैयुम् अर्चावतारवैलक्षण्यत्तैयुम् प्रचुरमाग अनुसन्धित्तु इदऱ्कुप्पेरणियाग परत्वत्तैक् कण्डु पोन्दार्गळ्। इप्पडियिरुक्किऱ ईश्वरऩ् तऩ् आनन्दत्तुक्कुप् परीवाहमागप् पण्णुम् व्यापारङ्गळ्सकलजगत्सृष्टिस्थितिसंहारमोक्षप्रदत्वादिगळ्। इव्वीश्वरऩ् “नित्यैवैषा जगन्माता विष्णोः श्रीरनपायिनी” (विष्णुपुराणम् १-८-१७) इत्यादिगळिऱ्पडिये सर्वावस्थैयिलुम् सपत्नीकऩाय्क् कॊण्डे इरुक्कुमॆऩ्ऩुमिडत्तै “तत्त्वेन यः” (आळ-स्तो। ४), “माता पिता” (आळ-स्तो। ५) ऎऩ्गिऱ श्लोकङ्गळिले उपकारविशेषत्ताले सादरमाग विशेषित्तुच् चॊल्लप्पट्टपराशरपराङ्कुशप्रबन्धङ्गळिले तॆळिन्दुगॊळ्वदु। इव्विडत्तिल् दण्डधरत्वमुम् पुरुषकारत्वादिगळुम् ऎम्बॆरुमाऩुक्कुम् पिराट्टिक्कुङ्गूऱाग विभजित्त व्यापारङ्गळ्। उपदिश्यमानधर्माधारत्तिऱ्काट्टिल् अतिदिश्यमानधर्माधारत्तुक्कुविशेषम् स्वतःप्राप्तमॆऩ्ऱु उवर् अरुळिच्चॆय्ददुक्कुमिप्पडि विभागत्ताल् वन्द वैषम्यत्तिले तात्पर्यम्। इदु “युवत्वादौ तुल्येऽपि” (श्रीगुणरत्नकोशम् ३४-वदु श्लोकम्) ऎऩ्गिऱश्लोकत्तिले निर्णीतम्। “इऱै निलै युणर्वरिदु” (तिरुवाय्मॊऴि १-३-६।) ऎऩ्ऱाऴ्वाररुळिच् चॆय्द निलत्तिले एदेऩुमॊरु वृथा निर्बन्धमागादु। “कृशानर्थांस्ततः केचिदकृशांस्तत्र कुर्वते” (भारतम्-सबा-पर्व ३९-२) ऎऩ्गिऱबडिये तर्कपाण्डित्यत्ताले निऩैत्तदॆल्लांसाधिक्कलायिरुक्कच् चॆय्देयिऱे नाम् प्रमाणशरणराय्प् पोरुगिऱदु। आगैयाल् इव्वीश्वरतत्त्वत्तैयुम् ईशितव्यतत्त्वङ्गळैयुम् यथाप्रमाणन् दॆळियप् प्राप्तम्। इव्विडत्तिल् सर्वज्ञऩागवुम् वेण्डा, अत्यन्तानुपयुक्तङ्गळिऱ् पोले स्वल्पोपयुक्तङ्गळाऩवऱ्ऱिल् अभिसन्धि पण्णवुम् वेण्डा,अपरिच्छेद्यमाऩ कडलिले पडगोडुवार् वऴि मुदलाग वेण्डुवऩ तॆळियुमाप्पोले इव्वळवु विवेकिक्कै अवश्यापेक्षितम्। इदु प्रतिष्ठितमागैक्काग इवऱ्ऱिऩ् विरिवुगळॆण्णुगिऱदु। इप्पडि मूऩ्ऱु तत्त्वङ्गळाग वगुत्तु चिन्तित्ताप्पोले सर्वविशिष्टवेषत्ताले ईश्वरऩ् एकतत्त्वमाग अनुसन्धिप्पार्क्कुम् ईशेशितव्यङ्गळ् आत्मानात्माक्कळ् उपायोपेयङ्गळॆऩ्ऱाप्पोले इरण्डर्थम् ज्ञातव्यमाग वगुप्पार्क्कुम्, रक्ष्यऩ्रक्षकऩ् हेयम् उपादेयमॆऩ्ऱिप्पुडैगळिले अर्थचतुष्टयम् ज्ञातव्यमाग सङ्ग्रहिप्पार्क्कुम्, मुऩ्बु सॊऩ्ऩबडिये अर्थपञ्चकम् षडर्थङ्गळॆऩ्ऱु विवेकिप्पार्क्कुम्, रहस्यशास्त्रङ्गळिऱ्पडिये सप्तपदार्थचिन्तादिगळ् पण्णुवार्क्कुम् अव्वो ज्ञानानुष्ठानप्रतिष्ठारूपङ्गळाऩ प्रयोजनविशेषङ्गळ् कण्डु कॊळ्वदु। “शास्त्रज्ञानं बहुक्लेशं बुद्धेश्चलनकारणम् । उपदेशाद्धरिं बुद्ध्वा विरमेत्सर्वकर्मसु ॥” ऎऩ्गिऱदु उपयुक्ततममाऩ सारांशत्तैक् कडुग श्रवणम्बण्णि, कृषि पण्णादे उण्णविरगुडैयवऩ् कृषिचिन्तैयै विडुमाप्पोले विरिवुगऱ्कैक्कीडाऩ शास्त्राभ्यासादिकर्मङ्गळिल् उपरतऩाय्क् कडुग मोक्षोपायत्तिले मूळ प्राप्तमॆऩ्ऱबडि।
उपयुक्तेषु वैशद्यं त्रिवर्गनिरपेक्षता । करणत्रयसारूप्यमिति सौख्यरसायनम् ॥तेऱवियम्बिऩर् सित्तुमसित्तुमिऱैयुमॆऩ
वेऱुबडुम् वियऩ्ऱत्तुवमूऩ्ऱुम् विऩैयुडम्बिल्
कूऱुबडुङ् गॊडुमोगमुन् दाऩिऱैयाङ्गुऱिप्पुम्
माऱ निऩैन्दरुळाऩ् मऱैनूल्दन्द वादियरे। (१२)
आवापोद्वापतस्स्युः कतिकति कविधीचित्रवत्ततदर्थे-
ष्वानन्त्यादस्तिनास्त्योरनवधिकुहनायुक्तिकान्ताः कृतान्ताः ।
तत्त्वालोकस्तु लोप्तुं प्रभवति सहसा निस्समस्तान् समस्तान्
पुंस्त्वे तत्त्वेन दृष्टे पुनरपि न खलु प्राणिता (स्थाणुतादिः) स्थणुताधीः ॥ १५ ॥
इति श्रीकवितार्किकसिंहस्य सर्वतन्त्रस्वतन्त्रस्य श्रीमद्वेङ्कटनाथस्य वेदान्ताचार्यस्य कृतिषु श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
तत्त्वत्रयचिन्तनाधिकारः पञ्चमः ॥
श्रीमते निगमान्तमहादेशिकाय नमः ॥