॥ श्रीः ॥
॥ श्रीमते निगमान्तमहादेशिकाय नमः ॥
॥ श्रीमद्रहस्यत्रयसारे पुरुषार्थकाष्ठाधिकारः ॥ १६ ॥
स्वतन्त्रस्वामित्वात् स्वबहुमतिपात्रेषु नियतं
श्रियः कान्तो देवस्स खलु विनियुङ्क्ते चिदचितौ ।
यथा लोकाम्नायं यतिपतिमुखैराहितधियां
ततो नः कैङ्कर्यं तदभिमतपर्यन्तमभवत् ॥ ३६ ॥
इङ्गु भगवत्कैङ्कर्यत्तै भागवतकैङ्कर्यपर्यन्तमागच्चॊल्लुगैक्कडियॆन् ऎन्निल्, “परगतातिशयाधानेच्छयोपादेयत्वमेव यस्य स्वरूपं सशेषः परश्शेषी”(वेदार्थ सङ्ग्रहम्.) ऎऩ्ऱु
वेदार्थसंग्रहत्तिले यरुळिच्चॆय्दप्पडिये सर्वेश्वरनैप्पऱ्ऱ शेषभूतनान विवन् अतिशयाधानम् पण्णप्राप्तन्. अव्वतिशयन्दान् वस्तुशक्तियै अनुरोधित्तु वरवेणुम्. आनाल् जीवनुक्कु परनैप्पऱ्ऱ शक्यमान अतिशयमेदॆऩ्ऱु पार्त्तविडत्तिल् शरीरत्वादिमुखत्ताले अतिशयाधानम् पण्णुगै यिवनुक्कुमचित्तुक्कुम् पॊदुवायिरुन्ददु. इवन् शेषिक्कु विशेषित्तुप्पण्णुमतिशयम् चैतन्यमुखत्तालेयायिरुक्कुम्.
अदिलिवन् शास्त्रविरुद्धमाग वर्तिक्कुम्-पोदु शासितावाय् दण्डधरनान ईश्वरनुक्कु लीलारसमात्रत्तैयुण्डाक्कि अम्मुगत्ताले यतिशयाधायकनाम्. शास्त्रानुगुणमाग वर्तिक्कुम्-पोदु “शुभेत्वसौ तुष्यति दुष्कृते तु न तुष्यतेऽसौ परमश्शरीरी”(भारतम् शान्तिपर्व 199-25.) ऎन्गिऱप्पडिये यीश्वरनुक्कु सन्तोषत्तै युण्डाक्कि यवनुडैय औदार्यादिगुणङ्गळ् कुमरिरादप्पडि यम्मुखत्ताले “उदारास्सर्व एवैते”(गीता 7-18) ऎऩ्ऱवन्दाने कॊण्डाडुम्बडि यतिशयाधायकनाम्. अप्पडिये नित्यरुम् मुक्तरुमीश्वराभिप्रायत्तै साक्षाकरित्तुप्पण्णुगिऱ कैङ्कर्यङ्गळाले “प्रहर्षयिष्यामि सनाथजीवितः”(आळवन्दार् स्तोत्रम् 46) ऎन्गिऱप्पडिये भोगविशेषत्तै उत्पादित्तम् मुगत् ताले यतिशयाधायकरावर्गळ्. इप्प्रकारम् शास्त्रमुखत्ताले ईश्वराभिप्रायत्तै यऱिन्दु कैङ्कर्यम् पण्णुगिऱ कृतकृत्यनुक्कुम् समानम्. इवऱ्ऱिल् शास्त्रविरुद्धङ्गळाले ईश्वरनुक्कु लीलारसमात्रत्तै उण्डाक्कुम्-पोदु तनक्कनर्थ-
पर्यवसितमायिरुक्कुम्. बद्धदशैयिल् शास्त्रत्तालुम्, मुक्तदशैयिल् प्रत्यक्षत्तालुमी श्वराभिप्रायत्तैक् कण्डु तदनुरूपमाग वर्तिक्कुम्-पोदु ईश्वरनुडैय लीलादिपुरुषार्थत्तुडने यानुषङ्गिकमागत् तनक्कुम् स्वाभिमतपुरुषार्थमुण्डाम्. आन पिन्बु चेतनान इवन् बुद्धिपूर्वकमागवॊरु प्रवृत्तिपण्णुम्-पोदु तन् पुरुषार्थमुमानुषङ्गिकमागवागिलुम् पुगिरवेण्डियदालदु वरुम् पोदु ईश्वराभिप्रायविशेषमडियाग वरवेण्डुगैयाल् अदुक्काग ईश्वराभिप्रायत्तै याराय्न्दविडत्तिल् भागवतकैङ्कर्यमवनुक्कु सर्वत्तिलुमभिमतमायिरुन्ददु. इव्वर्थत्तिल् “आराधनानां सर्वेषां विष्णोराराधनं परं । तस्मात्परतरं प्रोक्तं तदीयाराधनं परं ॥”(पाद्मोत्तरम् 29-81.)
“मम मद्भक्तभक्तेषु प्रीतिरभ्यधिका भवेत् । तस्मान्मद्भक्तभक्ताश्च पूजनीया विशेषतः ॥”(भारतम् आश्वमेधिकपर्व 116-23) “मद्भक्त जनवात्सल्यं पूजायाञ्चानुमोदनं । मत्कथाश्रवणे भक्तिः स्वरनेत्राङ्गविक्रिया ॥ स्वयमाराधने यत्नो ममार्थेडंभवर्जनं । ममानुस्मरणं नित्यं यच्च मां नोपजीवति ॥ भक्तिरष्टविधा ह्येषा यस्मिन् म्लेच्छेऽपि वर्तते । स विप्रेन्द्रो मुनिश्श्रीमान् स यतिस्स च पण्डितः ॥ तस्मै देयं ततो ग्राह्यं स च पूज्यो यथा ह्यहं”(गारुडपुराणम्219-6-9)
“अनन्य देवताभक्ता ये मद्भक्तजनप्रियाः । मामेव शरणं प्राप्तास्ते मद्भक्ताः प्रकीर्तिताः”(भारतम् आश्वमेधिकपर्व 104-91.) “तस्य यज्ञवराहस्य विष्णोरमिततेजसः । प्रणामं येऽपि कुर्वन्ति तेषामपि नमो नमः”(भारतम् शान्तिपर्व 46-130.) “तदाश्रयस्याश्रयणात्तस्य तस्य च तस्य च । संसेवनान्नरा लोके पूयन्ते सर्वपातकै”(गारुडपुराणम्.) रित्यादिप्रमाणङ्गळै याराय्न्दाल् राजावुक्कु राजकुमारोपलालनम् पोले भागवतकैङ्कर्यम् भगवानुक्कभिमतमायिरुक्कैयाल् शेषभूतनान इवन् सॆय्युम् किञ्चित्कारङ्गळिल् भागवतकैङ्कर्यम् प्रधानमायिऱ्ऱु. इव्विडत्तिल् तत्त्ववित्तुक्कु प्रमाणसरणियैप् पार्त्ताल् “ये यजन्ति पितॄन् देवा”(भारतम् शान्तिपर्व 355-4. (दक्ष-स्मृति)) नित्यादि कळिऱ्पडिये यीश्वरन् भागवतशरीरनाय्क्कॊण्डुमाराध्यनाम्.
“स च मम प्रियः”(गीता 7-17.) ऎन्गिऱप्पडिये परमैकान्तिविषयत्तिल् प्रीतिपरतन्त्रनान प्रकारियिनु टैय निनैवैप्पार्त्ताल् “ज्ञानी त्वात्मैव मेमतं”(गीता 7-18.) ऎन्गिऱप्पडिये भागवत कैङ्कर्यत्तै भगवान् तन्नन्तर्यामिपक्कलिले पण्णिनदागवुगक्कुम्.
इप्पडि शेषिक्कभिमतमॆन्गिऱवळवेयऩ्ऱु, शेषत्वमागिऱ सम्बन्धन्दान् सद्वारकमागवुमुण्डागैयाल् कैङ्कर्यमुम् सद्वारकमागवुम् प्राप्तम्. अदॆङ्ङने यॆन्निल्; नित्यं श्रिया समेतस्य भक्तैरात्मवतस्सदा । सह सद्वारकञ्च स्याच्छेषित्वं
परमात्मनः ॥ स्वतन्त्रनाय् स्वच्छन्दलीलनान राजा तान् पूण्डवाभरणत्तैयु मिट्ट मालैयैयु मडियार्गळुडैयवु मानैगुदिरैगळुडैयवुङ् गऴुत्तिलेयिडुमाप्पोले ‘अडियार्क्कॆन्नैयाट्पडुत्त विमल’(अमलनादिबिरान् 1.) नॆऩ्ऱुम्, “नारदोऽहमनुप्राप्तस्त्वद्दर्शनकुतूहलात् । प्रभवो भगवद्भक्ता मादृशां सततं द्विज ॥”(इतिहाससमुच्चयः 31-54.) ऎऩ्ऱुम्, ‘मऱ्ऱुमोर् तॆय्वमुळदॆऩ्ऱिरुप्पारोडुऱ्ऱिलेनुऱ्ऱदु मुन्नडियार्क्कडिमै’(पॆरियदिरुमॊऴि 8-10-3.) यॆऩ्ऱुञ्चॊल्लुगिऱप्पडिये अत्यन्तपारतन्त्र्यादि कळडियाग भगवदिष्टविनियोगार्हतैयाले भगवच्छेषत्वम् तान् यावदात्मभावियान कट्टळैयिले भागवतशेषत्वपर्यन्तमायिऱ्ऱु. इङ्गु भागवतत्वमडियाग स्वरूप-
प्रयुक्तमागवुम् “गुणैर्दास्यमुपागतः”(रामायणम् किष्किन्धाकाण्डम् 4-12) ऎन्गिऱ न्यायत्ताले गुणज्ञानमडियाग स्वेच्छैयालुम् वन्द भागवतशेषत्वम् “भगवद्भक्ताः, मादृशां” ऎन्गिऱ विरण्डु पदत्तालुम् सूचितम्. इब् भागवतशेषत्वम् क्रयञ्जॆल्लुम्बडियै ‘पेसु वारडियार्गळॆन्दम्मै विऱ्कवुम् पॆऱुवार्गळे’(पॆरियाऴ्वार् तिरुमॊऴि 4-4-10) यॆऩ्ऱु कल्पसूत्र-व्याख्याताक्कळान पॆरियाऴ्वाररुळिच्चॆय्दार्. इदु मध्यमपदत्तुक्कुत्
तात्पर्यार्थम्. इव्वर्थत्तै अनुसन्धित्ताल् इश् शेषत्वम् सद्वारकमागवुमद्वारक मागवुम् निऩ्ऱ निलैयिले शेषवृत्तियान कैङ्कर्यमुम् निऱ्कुम्. आगैयाल् तन् शक्तिक्कनुरूपमाग भगवत्कैङ्कर्यत्तिनुडैय साध्याकारविवृद्धियान पुरुषार्थत्तिलॆल्लै निलत्तैत् तरिसु तूऱु विडादॊऴिय प्राप्तम्
इदु “भर्तुर्भृत्यगणस्य च”(पॆळष्कर संहिता) “आप्तो विष्णोरनाप्तश्च द्विधा परिकरस्स्मृतः । नित्यो वन्द्यो न चानित्यः कर्मवश्यो मुमुक्षुभिः”(पॆळष्कर संहिता) ऎऩ्ऱु श्रीपौष्करादिगळिऱ्चॊन्न न्यायत्ताले पतिव्रताधर्मम्पोलेयिरुक्किऱ परमैकान्तित्वत्तुक्कु मिगवुमुसितमान पतिचित्तानुवर्तनम्. आगैयाल् हेत्वन्तरत्तालऩ्ऱिक्के अनन्यार्हशेषत्वज्ञानमडियाग वरुगैयालेय् इव्वन्यशेषत्वम् विरुद्धमऩ्ऱु.
इब् भागवतशेषत्वम् स्वाभाविकमो औपाधिकमोवॆन्निल्; कर्माद्युपाधिगळऱ “नित्याभिवाञ्छितपरस्परनीचभावैः”(वैकुण्ठ-स्तवः 77) ऎन्गिऱप्पडिये यावदात्मभावियाय्क् कॊण्डु मुक्तदशैयिलुम् अनुवर्तिप्पदॊऩ्ऱागैयाले स्वाभाविकमॆन्नवुमाम्, भगवत्सम्बन्धज्ञानविशेष निबन्धनमागैयाले औपाधिकमॆन्नवुमाम्. इप्पडियागिल् इरुवरुक्कुम् भागवतत्वमुण्डानालॊरुवरैप्पऱ्ऱ
वॊरुवर्क्कु शेषत्वमुम् शेषित्वमुम् वरुगै विरुद्धमऩ्ऱोवॆन्निल्; परस्परोपकार्योपकारकभावादिगळिऱ्पोलेयिङ्गुम् विरोधमिल्लै. अधिकार्यवस्थैयिले क्रियैक्कु शेषियानवन् ताने कर्तृत्वावस्थैयिलेय् इदुक्कु शेषमाय् निल्ला निऩ्ऱान्. अप्पडिये अन्योन्यम् पण्णुम् अतिशयङ्गळै उपजीवियादे यॊरुत्तरुक्कॊरुत्तरतिशयाधानम् पण्णिनाल् अतिशयाधायकत्ववेषत्ताले इवरुक्कुम् शेषत्वमुण्डाय्, अतिशयत्तुक्काश्रय मान वेषत्ताले इवरुक्कुम् शेषित्वमुण्डागाक्कुऱैयिल्लै. इप्पडि ईश्वरेच्छैयालेय् इरुवरुम् परस्परमतिशयाधायकराग विनियुक्तरागैयालेयिरुवरुक्कुम्
भागवतशेषत्वसम्बन्धम् प्रामाणिकम्. गुणवशीकृतनान तन् निनैवाले भगवद्विषयत्तिलुम् भागवतविषयत्तिलुम् वरुम् दासत्वम् भोगवर्द्धकमाय्क्कॊण्डु तन्नेऱ्ऱमायिरुक्कुम्. इव्विडत्तिल् ईश्वरन् स्वातन्त्र्य सहकृतैयान तन्निच्छैयाले भागवतर्क्कॆल्लाम् शेषित्वत्तैयुण्डाक्कुम्. इवर्गळिच्छैयैयुङ् गूट्टिक्कॊण्डिवर्गळुक्कु भागवतशेषत्वत्तै उण्डाक्कुम्. इप्पडि स्वामिक्किष्टविनियोगार्हराय्क्कॊण्डु शेषिगळाय् निऱ्कै
तन्नालेय् इरुवरुम् स्वरूपम् पॆऱ्ऱार्गळ्. स्वाभीष्टमान भागवतशेषत्वमुमदिन् फलमान भागवतकैङ्कर्यमुम् सिद्धिक्कैयालिरुवरुम् पुरुषार्थकाष्ठै पॆऱ्ऱार्गळ्. इरुवरैयुमिप्पडि परस्परशेषशेषिगळाग नियमित्तु रसिक्कैयाले ईश्वरन् तन्नीश्वरत्वमुम् भोक्तृत्वमुम् पॆऱ्ऱान्. इप्प्रकारत्ताले तङ्गळुक्कुवन्द शेषत्वशेषित्वादिगळॆल्लामीश्वरनुडैय भोक्तृत्वत्तुक्कु शेषम् ऎऩ्ऱु तॆळिगैयाले इरुवर्क्कुङ्गोदऱ्ऱ पुरुषार्थकाष्ठैयुण्डागिऱदु. इप्पडि निश्चितार्थराय् सारवित्तुक्कळान कृतकृत्यरुक्कु अपराधरुचियुम्,
अतिशङ्कैयुम् अन्यदेवतास्पर्शमुम्, आत्माधीनभोगमुम् आत्मार्थभोगमुमागिऱ पऴुदिल्लाद परमैकान्तिगळुडैय प्रसादमे ऎप्पोदुम् स्वयंप्रयोजनमाग अपेक्षणीयम्.
वेदमऱिन्द पगवर् वियक्क विळङ्गिय सीर्
नादन् वगुत्त वगै पॆऱुनामवनल्लडियार्क्-
कादरमिक्क वडिमै यिसैन्दऴियामऱैनूल्
नीदि निऱुत्त निलैगुलैया वगै निऩ्ऱनमे. (23 )
नाथे नस्तृणमन्यदन्यदपि वा तन्नाभिनाळीकिनी
नाळीकस्पृहणीयसौरभमुचा वाचा न याचामहे ।
शुद्धानान्तु लभेमहि स्थिरधियां शुद्धान्तसिद्धान्तिनां
मुक्तैश्वर्यदिनप्रभातसमयासत्तिं प्रसक्तिं मुहुः ॥ ३७ ॥
इति श्रीकवितार्किकसिंहस्य सर्वतन्त्रस्वतन्त्रस्य
श्रीमद्वेङ्कटनाथस्य वेदान्ताचार्यस्य कृतिषु
श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
पुरुषार्थकाष्ठाधिकारः षोडशः ॥
श्रीमते निगमान्तमहादेशिकाय नमः ॥