॥ श्रीमद्रहस्यत्रयसारे प्रधानप्रतितन्त्राधिकारः ॥ ३ ॥
३।१ आधेयत्व-प्रभृति-नियमैरादिकर्तुश्शरीरं
सत्ता-स्थेम-प्रयतन-फलेष्वेतदायत्तमेतत् ।
विश्वं पश्यन्निति भगवति व्यापकादर्शदृष्टे
गंभीराणामकृतकगिरां गाहते चित्तवृत्तिम् ॥ १० ॥
३।२ प्रतितन्त्रमावदु मऱ्ऱुळ्ळ सिद्धान्तिकळॊरुवरुमिसैयादे तऩ्ऩुडैय सिद्धान्तत्तिऱ्के असाधारणमाऩ अर्थम्। इङ्गु वेदान्तिकळाऩ नम्मुडैय दर्शनत्तिऱ्के असाधारणमाय् प्रधानमुमाऩ अर्थम् ऎदॆऩ्ऩिल् चेतनाचेतनङ्गळुक्कुम् ईश्वरऩुक्कुमुण्डाऩ शरीरात्मभावसम्बन्धादिगळ्। अदिल् ईश्वरऩुक्कु शरीरित्वमावदु चेतनाचेतनद्रव्यङ्गळैप्पऱ्ऱ नियमेन धारकऩुमाय् नियन्तावुमाय्, शेषियुमायिरुक्कै। चेतनाचेतनङ्गळुक्कु शरीरत्वमावदु, नियमेन ईश्वरऩैप्पऱ्ऱ धार्यमुमाय्, नियाम्यमुमाय्, शेषमुमाऩ द्रव्यमायिरुक्कै।
३।३ चेतनाचेतनङ्गळैप्पऱ्ऱ धारकऩुमाय् नियन्तावुमागैयावदु, तऩ् स्वरूपत्तालुम् सङ्कल्पत्तालुम् यथार्हं सत्ता-स्थिति-प्रवृत्तिकळुक्कु प्रयोजकऩायिरुक्कै। अदॆङ्ङऩेयॆऩ्ऩिल्, ईश्वरऩ् तऩ् स्वरूपनिरूपकधर्मङ्गळुक्कुम् निरूपितस्वरूपविशेषणङ्गळाऩ कुणङ्गळुक्कुम् पोले स्वव्यतिरिक्तसमस्तद्रव्यङ्गळुक्कुम् अव्यवहितमाग स्वरूपेण आधारमायिरुक्कुम्।
३।४ अव्वो द्रव्यङ्गळै आश्रयित्तिरुक्कुम् गुणादिगळुक्कु अव्वो द्रव्यद्वारा आधारमागयिरुक्कुम्। जीवर्गळाले धरिक्कप्पडुगिऱ शरीरङ्गळुक्कु जीवद्वारा आधारमाग इरुक्कुमॆऩ्ऱु सिलर् सॊल्लुवार्गळ्। जीवऩै द्वारमागक् कॊण्डुम् स्वरूपत्तालुम् आधारमाग इरुक्कुमॆऩ्ऱु सिल आचार्यर्गळ् सॊल्लुवार्गळ्। इप्पडि सर्वमुम् ईश्वर स्वरूपत्तैप्पऱ्ऱ अपृथक्सिद्धविशेषणमागैयाले इवऱ्ऱिऩ् सत्तादिगळाश्रयसत्ताधीनङ्गळ्।
३।५ सर्ववस्तुक्कळुडैयवुम् सत्तै संकल्पाधीनैयागैयावदु, अनित्यङ्गळ् अनित्येच्छैयाले उत्पन्नङ्गळायुम्, नित्यङ्गळ् नित्येच्छासिद्धङ्गळायुमिरुक्कै। इव्वर्थत्तै ‘‘इच्छात एव तव विश्वपदार्थसत्ता’’ ऎऩ्गिऱ श्लोकत्ताले अभियुक्तर् विवेगित्तार्गळ्। इत्ताले सर्वत्तिऩुडैयवुम् सत्तानुवृत्तिरूपैयाऩ स्थितियुम् ईश्वरेच्छाधीनैयाऩबडियाले सर्वमुम् ईश्वरसंकल्पाश्रितमॆऩ्ऱु सॊल्लुगिऱदु। गुरुद्रव्यङ्गळ् संकल्पत्ताले धृतङ्गळॆऩ्ऱु शास्त्रङ्गळिल्
३।६ सॊल्लुवदु – ‘‘द्यौस्सचन्द्रार्कनक्षत्रं खं दिशोभूर्महोदधिः । वासुदेवस्य वीर्येण विधृतानि महात्मनः ॥’’ ऎऩ्गिऱबडिये ओरोरु देशविशेषङ्गळिले विऴादबडि निऱुत्तुगैयैप्पऱ्ऱ।
इप्पडि इच्छाधीन सत्तास्थितिप्रवृत्तिकळाऩ वस्तुक्कळुक्कु परमात्म स्वरूपम् ऎऩ् सॆय्गिऱदॆऩ्ऩिल्। परमात्माविऩुडैय इच्छै इव्वस्तुक्कळै परमात्माविऩ् स्वरूपाश्रितङ्गळाग वगुत्तुवैक्कुम्। इप्पडि सर्ववस्तुवुम्
३।७ ईश्वरस्वरूपाधीनमुमाय् ईश्वरेच्छाधीनमुमायिरुक्कुम्। लोकत्तिलुम् शरीरं शरीरियिऩुडैय स्वरूपाश्रितमुमाय् संकल्पाश्रितमुमाय् इरुक्कक्काणा निऩ्ऱोम्। जीवऩिरुन्दगालमिरुन्दु इवऩ् विट्टबोदऴिगैयाले स्वरूपाश्रितम् । इव्वर्थं संकल्पमिल्लाद सुषुप्त्याद्यवस्थैकळिले तॆळिवदु। जागरादि दशैकळिल् संकल्पत्ताले विऴादबडि ताङ्गुम्बोदु संक्लपाश्रितम् ऎऩ्ऩक्कडवदु। इदिल् स्वरूपाश्रितमायिरुक्किऱबडियै आधेयत्वमॆऩ्ऱुम्, संकल्पाधीनमायिरुक्किऱबडियै नियाम्यत्वमॆऩ्ऱुम् सॊल्लुगिऱदु।
३।८ ईश्वरऩ् सर्वशेषियागैयावदु ‘‘उपादत्ते सत्ता-स्थिति-नियमनाद्यैश्चिदचितौ स्वमुद्दिश्य श्रीमानिति वदति वागौपनिषदी । उपायोपेयत्वे तदिह तव तत्त्वं न तु गुणौ अतस्त्वां श्रीरङ्गेशय शरणमव्याजमभजम् ॥’’ ऎऩ्गिऱबडिये तऩ् प्रयोजनत्तुक्कागवे पारार्थ्यैक स्वभावङ्गळाऩ विवऱ्ऱै उपादानम्बण्णि अवऱ्ऱाले अतिश-यवाऩागै।
३।९ इन्द आधाराधेयभावादिगळालिच् चेतनऩुक्कु फलिप्पदॆऩ्ऩॆऩ्ऩिल्:- आधाराधेयभावत्ताले यवऩुडैय ज्ञानशक्त्यादिगळुक्कुप् पोले अपृथक्सिद्धस्वरूपलाभमुम्, शेषशेषिभावत्ताले आत्माभिमानानुगुणपुरुषार्थव्यवस्थैयिऩ् पडिये स्वरूपानुरूपमाऩ पुरुषार्थरुचियुम्, शेषशेषिभावत्तालुम् नियन्तृनियाम्यभावत्तालुम् स्वरूपानुरूपमाऩ पुरुषार्थत्तुक्कनुरूपमुमाय् निरपेक्षमुमायिरुन्दुळ्ळ उपायविशेषत्तै अऱिगैयुम् फलिक्कुम्। आग इवऱ्ऱाल् इच्चेतनऩ् अनन्याधारऩ्, अनन्यप्रयोजनऩ्, अनन्यशरणऩ् ऎऩ्ऱदायिऱ्ऱु।
इव्वर्थम् प्रथमरहस्यत्तिल् किडैक्किऱबडि ऎङ्ङऩेयॆऩ्ऩिल्:- नारायणशब्दत्तिल् तत्पुरुष बहुव्रीहि समासद्वयत्तालुमुण्डाऩ धारकत्व व्यापकत्वादिगळाले अनन्याधारत्वादि विशिष्ट स्वरूपलाभमुम्, पारार्थ्य पारतन्त्र्यगर्भमाऩ
३।१० कीऴिल् पदद्वयत्ताले अनन्यप्रयोजनत्वमुम् अनन्यशरणत्वमुम् फलिक्कुम्। प्रपत्त्यनुष्ठानप्रकाशकमाऩ मन्त्ररत्नत्तिल् पूर्वखण्डत्ताले अनन्यशरणत्वमुम्, उत्तरखण्डत्ताले अनन्यप्रयोजनत्वमुम् उभयभागत्तालुम् अनन्याधारत्वमुम् प्रकाशिक्किऱदु। इप्पडि शाब्दमागवुम् आर्थमागवुम् चरमश्लोकत्तिलुम् इव्वगुप्पुक् कण्डुगॊळ्वदु।
३।११ इप्पडि चरमश्लोकत्तिले सिद्धोपाय वशीकरणार्थमाग विहितमाऩ साध्योपाय विशेषत्तै द्वयत्ताले अनुष्ठिक्कुम् पोदैक्कु अनुसन्धेयङ्गळाय्क्कॊण्डु अवश्यापेक्षितङ्गळाऩ अर्थङ्गळैयॆल्लाम् सिऱिय कण्णाडि पॆरिय उरुक्कळैक् काट्टुमाप्पोले सुरुङ्गत् तॆळिविक्कुम् तिरुमन्त्रम्।
३।१२ इदिल् प्रथमपदत्तिलर्थङ्गळै अर्जुनरथत्तिलुम्, ‘अग्रतः प्रययौ रामः’ ऎऩ्गिऱ श्लोकत्तिलुम् कण्डुगॊळ्वदु। द्वितीयपदत्तिल् शब्दत्तालुम् अर्थस्वभावत्तालुम् वरुम् अर्थङ्गळै श्रीभरताताऴ्वाऩुडैयवुम् श्रीशत्रुघ्नाऴ्वाऩुडैयवुम् वृत्तान्तङ्गळिले अऱिवदु। “नाऩुऩ्ऩै यऩ्ऱियिलेऩ् कण्डाय् नारणऩे नी यॆऩ्ऩै यऩ्ऱियिलै” ऎऩ्ऩुम्बडि निऱ्किऱ नारायणशब्दार्थत्तै कोसलजनपदत्तिल् जन्तुक्कळैयुम् चक्रवर्तित् तिरुमगऩैयुम् उदाहरणमाक्किक् कण्डुगॊळ्वदु। पूर्वपदद्वयत्तिल् तोऱ्ऱिऩ काष्ठाप्राप्त पारार्थ्य पारतन्त्र्यङ्गळ् पेरणियागत् तृतीयपदत्तिल् चतुर्थियिल् करुत्तिले
३।१३ प्रार्थनीयमाऩ शेषियुगन्द कैङ्कर्यत्तै इळैयबॆरुमाळुडैयवुम्, इवरुडैय अवतारविशेषमाऩ तिरुवडिनिलैयाऴ्वारुडैयवुम्, प्रवृत्तिनिवृत्तिकळिले तॆळिवदु। इदु तिरुमन्त्रार्थानुसन्धानत्तुक्कुक् कुऱिप्पाग अप्पुळ्ळाररुळिच् चॆय्द विरगु। इदिऩ्बडियिले द्वयत्तिलुम् चरमश्लोकत्तिलुमुळ्ळ अर्थङ्गळ् तॆळिन्दुगॊळ्वदु।
३।१४ इवऱ्ऱिल् ईश्वरऩुक्कु प्रकाशित्त शेषित्वं चेतनाचेतन साधारणधर्ममागैयाले चेतनैकान्तमाऩ स्वामित्वमागिऱ विशेषत्तिले पर्यवसिप्पित्तु अनुसन्धिक्कप् प्राप्तम्। इप्पडित् तऩ्ऩुडैय शेषत्वमुम् सामान्यमागैयाले दासत्वमागिऱ विशेषत्तिले विश्रमिप्पित्तु अनुसन्धिक्कवेणुम्। इवऱ्ऱिल् सामान्यमाऩ शेषशेषिभावम् प्रथमाक्षरत्तिल् चतुर्थियाले प्रकाश्यम्। इदिऩ् विशेषमाऩ दासत्व स्वामित्वङ्गळ् इरुवरुम् चेतनराय्त् तोऱ्ऱुगैयाले अर्थसिद्धम्। इप्पडि नारायणशब्दत्तिलुम् सामान्यमुम् विशेषमुम् कण्डुगॊळ्वदु। इदिल् सामान्य माऩ शेषत्वत्ताले चेतनऩुक्कुप् प्राप्तमाऩ किञ्चित्कारम् दासत्वमागिऱ विशेष त्ताले कैङ्कर्यरूपमाऩ पुरुषार्थमायिऱ्ऱु। इप्पडि शेषित्वत्ताले वन्द
३।१५ ईश्वरऩुडैय अतिशययोगमुम् स्वामित्वमागिऱ विशेषत्ताले अवऩुक्कु पुरुषार्थमाय् फलिक्किऱदु। चेतनरुडैय रक्षणत्तिल् ईश्वरऩ् प्राप्तऩुमाय् शक्तऩुमाय्, तदधीन-प्रवृत्तियैयॊऴिय चेतनर् अप्राप्तरुमाय् अशक्तरुमायिरुक्कैक्कु निबन्धनम्, ईश्वरऩुडैय निरुपाधिक-शेषित्वमुम्, निरुपाधिक-नियन्तृत्वमुम्; इवर्गळुडैय निरुपाधिक-शेषत्वमुम्, निरुपाधिक-नियाम्यत्वमुम्। उडैयवऩ् उडैमैयै रक्षिक्कैयुम् समर्थऩ् असमर्थऩै रक्षिक्कैयुम् प्राप्तमिऱे। रक्षिक्कुम्बोदु कर्मवश्यरै ऒरु उपायत्तिले मूट्टि रक्षिक्कै ईश्वरऩुक्कु स्वसङ्कल्पनियतम्।
३।१६ निलैदन्द तारगऩाय् नियमिक्कुम् इऱैवऩुमाय्
इलदॊऩ्ऱॆऩावगै यॆल्लान् दऩदॆऩुमॆन्दैयुमाय्त्
तुलैयॊऩ्ऱिलैयॆऩ निऩ्ऱ तुऴाय् मुडियाऩुडम्बाय्
विलैयिऩ्ऱि नामडियोमॆऩ्ऱु वेदियर्मॆय्प्पॊरुळे। (१०)
३।१७ यद्येतं यतिसार्वभौमकथितं विद्यादविद्यातमः-
प्रत्यूषं प्रतितन्त्रमन्तिमयुगे कश्चिद्विपश्चित्तमः ।
तत्रैकत्र झटित्युपैति विलयं तत्तन्मतस्थापना-
हेवाक-प्रथमान-हैतुक-कथा-कल्लोल-कोलाहलः ॥११॥
इति श्रीकवितार्किकसिंहस्य सर्वतन्त्रस्वतन्त्रस्य श्रीमद्वेङ्कटनाथस्य वेदान्ताचार्यस्य कृतिषु श्रीमद्रहस्यत्रयसारे प्रधानप्रतितन्त्राधिकारस्तृतीयः ॥