॥ श्रियै नमः ॥
॥ श्रिमते रामानुजाय नमः ॥
॥ श्रीमते निगमान्तमहादेशिकाय नमः ॥
॥ गतिचिन्तनाधिकारः ॥
(सा।दी।) एकविंशे ब्रह्मनाड्या निर्गतस्यास्य देहिनः ॥
अर्चिरादिगतौ तैस्तैस्सत्कारस्साधु वर्ण्यते ॥
(सा॥।) पूर्वाधिकार की निषद्वरदीर्घिका निपतित निजापत्यादित्सावतीर्ण पितृन्याय स्वयं पुरुषार्थ आत्मा परमपुरुषार्थप्रापणार्थमर्चिरादिमार्गमुखभूतब्रह्मनाडि
n। Comr? सर्वत्र विभु परिपूर्ण ब्रह्मवित् सिद्धिoujig मार्गगमनमपेक्षितDorm?
प्रवेशिक अनुभवरूपपरमपुरुषार्थıri
देशविशेषविशिष्टब्रह्मानुभव CLD पुरुषार्थ Lon@m@किं मार्गगमनापे क्षै गाणी ) भक्तियोगप्रकरण♚ली की अर्चिरादि मार्ग प्रपन्नविषयी Com? “ऊर्ध्वमेकस्स्थितस्तेषां यो भित्त्वा सूर्यमण्डलम् । ब्रह्मलोकमतिक्रम्य तेन याति परां गतिम् ॥
की मूर्धन्यनाडि प्रवेशिता प्रपन्न सूर्यमण्डलभेदद्वारा गमनमावश्यक Log gu सम्प्रदाय “तेषां वै क्षेममध्वानं गच्छतां द्विजसत्तम । सर्वलोकतमोहन्ता आदित्यो द्वारमुच्यते” ढाळा सूर्यमण्डलभेद द्वारकमार्गं देवयान QILD Cir♚♚♚murgi प्रपन्न जन्मान्तराव्यवधानेन अपुनरावृत्त्यनुगुणमार्गान्तर
muggjb अन्यथानुपपत्त्या अर्चिरादिमार्गमावश्यक GILD
“निष्पानि ये निरालम्बे निच्छाये निरपाश्रये । द्राघी यस्य शुभे मार्गे यमस्य चेतनं प्रति" ढाकी मार्गान्तरं
? भगवच्छास्त्रादिquip
दुःखोत्पादकLDI अनिष्ट
मार्गं निरतिशयपुरुषार्थरूप Dg स्थूलशरीर निर्याण काल ला समस्तकर्म(pio नष्ट मूलच्छचेतनं प्राकृतशरीर रहित
॥।
माऩ
॥।
प्रकृतिमण्डल♚ल मार्गसञ्चारं८०।GGLorr? प्राकृतसूक्ष्मशरीर (गगणी) अ कर्मफलभोगार्थ Dior - (सा।प्र।) एवं शरीरान्निर्गतानां परमपदं गच्छतां मार्गोऽत्र निरूप्यते - तत्र सुखानु (सा।वि।) बह्यनाडीप्रवेशानन्तरमर्चिरादिगतिप्रकारं विस्तरेणोपपादयिष्यन् सङ्क्षेपेणाह (सा।सं।) अथैवं मूर्धन्यनाड्या स्थूलशरीरान्निर्गतस्यार्चिरादिमार्गेण गतिविशेषपर -
॥।
[[२९८]]
व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
मूलं । दिवसज्योत्नापक्षोत्तरायणवत्सरान्, पवनतपनप्रालेयांशून् क्रमा
॥।
(सा।दी।) ब्रह्मनाडी प्रवेशानन्तरभाविन वातिवाहिक प्राप्तिक्रम joggiri - ज्वलनेति - ज्वलनः, अर्चिः । अचिरभिमानी पुरुषः । दिवसः, वासरः । ज्योत्स्नापक्षः, शुक्लपक्षः - उत्तरायणम् । वत्सरः । पवनः - तपनः - प्रालेयांशुश्चन्द्रः । क्रमादित्यनेन अयमेव क्रमः । - ॥।
(सा।स्वा।) Luqurr
निश्शेषकरमक्षयं
प्राकृतभोगळं प्रसङ्गिung? लोकलङ्की
या
। विरोध Con? प्राकृतशरीरमनुवर्ति♚ तटाकोत्पादकसस्योत्पादनेच्छै सस्यसिद्धि
निवृत्तैun६onggitó पानाद्यर्थं तटाकं स्थापित Lopium मूलभूतकर्मं नष्टomggi सूक्ष्मशरीरं विद्यैun गतिमात्रार्थ १००८ स्थापित LDC यावदात्मभाविक अनुवर्तिॐॐ
माग
प्रसङ्गिwn? दिव्यलोकप्राप्त्यनन्तरं स्वप्रयोजनं निवृत्त noun Qo शरीरं नशिऊञ्छ GILDगी। तदुत्तरक्षण की लाग स्वस्वरूपाविर्भावं प्रसङ्गिur? किञ्च@ अर्चिरादि प्राप्तियुगपत्? क्रमिकैwn? युगपत् श्रीं क्रमशास्त्रविरोधं प्रसङ्गिw? क्रमिकै
नानाविधक्रमं
उपनिषत् ।ऊन्नी
क्रमनैयत्यनिदान ३६ CLIT? किञ्च @अर्चिरादि गति उपासक नित्य अङ्ग चिन्तनीयै तत्क्रतुन्याय
कं नियतैor p? प्रपन्न नित्यचिन्तनीयै Quorum/ गतिचिन्तै अङ्गonsum साङ्गोपाय - सकृत्कर्तव्यत्व भङ्गं प्रसङ्गिung? आग श निरूपण कधी♚ली असङ्गतLong? इत्यादिशङ्का अधिकार परिहरि ॐ कं Csnl अधिकारार्थलं श्लोका सङ्गृहि की ज्वलनेति - ज्वलनश्च दिवसश्च ज्योत्स्नापक्षश्चोत्तरायणं च वत्सरश्चेति द्वन्द्वः तान्। “तेऽर्चिषमभिसम्भवन्ति अर्चिषोऽहः आपूणमार्यपक्षम् - आपूर्यमाणपक्षाद्यान् षडुदङ्ङेति मासांस्तान्मासेभ्यस्संवत्सरमित्युक्तान् । पवनश्च
तपनश्च-॥।
[[१]]
अह्न
(सा।प्र।) सन्धानार्थं मार्गम् सङ्गृह्य दर्शयन्ननेन मार्गेण गतानां परिपूर्णानुभवः । फलमित्याह - ज्वलनेत्यादिना
ज्योत्स्नापक्षः, ज्योत्स्नाप्रचुरः पक्षः । प्राचुर्यं च पूर्णिमा
(सा।वि।) ज्वलनेति - ज्वलनः, अर्चिरभिमानि देवता । दिवसः, दिवसाभिमानि देवता । सर्वत्रैवमेव - अत्र छान्दोग्ये “मासेभ्यस्संवत्सरं संवत्सरादादित्यम्” इति श्रुतम् - “अन्यत्र मासेभ्यो देवलोकं देवलोकादादित्यमिति । तथा परत्र ‘यथा वै पुरुषोऽस्माल्लोकात् प्रैति सवायुलोकमागच्छति - तस्मै स तत्र विजिहीत” इति तत्र देवलोक वायुशब्दयोर्वायु विषयतां स्वीकृत्यछान्दोग्यश्रुतमादित्य संवत्सरानन्तयं वायुनाव्यवहितमिति “वायुमब्दादविशेषविशेषाभ्यामिति सूत्रे निर्णीतम् - तदभिप्रेत्य तपन पवनेत्युक्तम्, तपनः, सूर्यः । पवनः, वायुः नीदददि
[[१]]
(सा।सं।) मधिकारमवसरसङ्गत्या आरभमाणः प्रतिपाद्यं सङ्गृह्णाति ज्वलनेति । ज्वलनम्, अर्चिः– दिवसः, अहः । ज्योत्स्नया सहितः पक्षः, आपूर्यमाणपक्षः । उत्तरायणमिति, उदीचीनमासषट् कमुच्यते - वत्सरः, संवत्सरः । पवनः, वायुः । तपनः, आदित्यः । प्रालेयांशुः, चन्द्रः । ॥।
गतिचिन्तनाधिकारः
॥।
[[२९९]]
मूलं । दचिरद्युतिम् । जलध (द) रपतिं देवाधीशं प्रजापतिमागतस्तरति विरजां दूरे वाचस्ततः पर - (सा।दी।) सूचितम् । अचिरद्युतिः, वैद्युतः । जलधरपतिः, वरुणः । देवाधीशः इन्द्रः । प्रजापतिश्च तान्क्रमेणागतः तैस्सत्कृता जीवा विरजानदिmui Bigb - ततः परं वाचोदूरे “यतो वाचो निवर्तन्ते" इत्युक्तम् - अद्भुतं देशविशेषं परमात्मानं च तरति, प्राप्नोति - तरतिरत्र प्राप्त्यर्थः । “नैनं सेतुमहोरात्रे तरत” इतिवत् । यद्वा ततः परम् अद्भुतं दूरे वाचो भवति - ॥।
(सा।स्वा।) प्रालेयांशुश्चेति द्वन्द्वः - तान्, अत्र पवनादिद्वन्द्वसमासरूपभिन्नपदनिर्देशेन सूत्रस्थ प्रथमपद पर्यायग्रहणात्, वायुमब्दादविशेषविशेषाभ्याम्” इति न्यायस्सूच्यते । - अचिरद्युतिम्, विद्युतम् - जलधरपतिं, वरुणम् । अत्र वरुणादिपदं विहाय जलधरपतिपदनिर्देशः विद्युता साकम्मेघोदरवर्तित्व रूपान्तरङ्गसम्बन्धद्योतनार्थ : अत्राप्यचिरद्युतिमिति सूत्रस्थप्रथमपदपर्यायग्रहणेन “तटितोऽधिवरुणस्सम्बन्धात्” इति न्यायसूचनार्थं भिन्नपदतया निर्देशः - देवाधीशं, इन्द्रम् । प्रजापतिम् । “स इन्द्रलोकं स प्रजापतिलोकम्” इति पाठतः क्रमेणोक्तौ इन्द्रप्रजापती - अत्र द्वन्द्वानिर्देशः पूर्वद्वन्द्व निर्देशस्थलवच्छ्रुतिक्रमो नास्ति, किन्तु, पाठक्रम एवेति ज्ञापनार्थः - एतान् क्रमात्प्राप्तः - अनेन क्रम नैयत्यं गम्यते - ततो विरजां तरति - अद्भुतं ततः परं, फलपर्व वाचो दूरे वाचामगोचरमित्यर्थः - ॥।
(सा।प्र।) ज्योत्स्नाया आधिक्यात् - ततः परं विरजातिक्रमणानन्तरं “यतो वाचो निवर्तन्ते” इत्युक्तरीत्या वाच अविषयभूतम् - “अनेकाद्भुतदर्शनम्” - सर्वाश्चर्यमयं देवम्”
-
- ॥।
(सा।वि।) प्रालेयांशुश्चन्द्रः - “आदित्याच्छन्द्रमसं - चन्द्रमसो विद्युतम्” इति श्रौतक्रमात्प्रालेयांशून् क्रमादचिरद्युतिमित्युक्तम् - “एतं देवयानं पन्थानमापद्याग्निलोकमागच्छति - स वायुलोकं स वरुणलोकं स इन्द्रलोकम्” इति श्रुतौ वरुणस्य वाय्वानन्तर्यश्रवणेऽपि “तटितोऽधिवरुणस्सम्बन्धात्” इति सूत्रे तत उद्धृत्य तटित्सम्बन्धाद्वैद्युतानन्तर्यं निर्णीतम् - तथा “स इन्द्र लोकं स प्रजापतिलोकं स ब्रह्मलोकम्” इति श्रुतं तदभिप्रेत्य - जलधरपतिं देवाधीशं प्रजापतिमागत इत्युक्तम् “तत्पुरुषोऽमानवस्स एनान् ब्रह्म गमयतीति वैद्युतपुरुषस्यामानव सञ्ज्ञिकत्वं ब्रह्म गमयितृत्वं च श्रुतिसिद्धम् - तस्य ब्रह्म गमयितृत्वेऽपि वरुणेन्द्र प्रजापत यस्तस्यानुग्रा हकास्सन्तः सहकारिण इति द्रष्टव्यम् - एताश्चार्चिरादि देवताः “आतिवाहिकास्तल्लिङ्गात् " इति सूत्रे मुक्तस्यातिवोढार इति निर्णीतम् । अनन्तरं विरजां तरति - ततः परमद्भुतम् “सर्वाश्चर्यमयं देवम्” इत्युक्तप्रकारेणापूर्वतया परमाश्चर्यावहदिव्यात्मानुभवजनितमाश्चर्यं तद्वैभवस्य - ॥।
(सा।सं।) अचिरद्युतिः, विद्युत् - जलधरपतिः, वरुणः । देवाधीशः, इन्द्रः । प्रजापतिः, ब्रह्मा । एतानाति वाहिकान्पुरुषान्क्रमादागतः प्राप्तः । अनन्तरं विरजा नदीं सङ्कल्पेनैव तरति - ततः, तत्तरणात् परम् ।
[[३००]]
मूलं । मद्भुतम् ॥४६ ॥
व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
(सा।दी।) वाचामगोचरमित्यर्थः ॥४६॥
(सा।स्वा।) यद्वा, ततः परं, तदनन्तरम् । अद्भुतं वाचो दूरे, वाचाभिलपितुमशक्य मित्यर्थः ॥४६ ॥
अत्र सौकर्यार्थमर्चिरादिपदसिद्धक्रमनियामकन्यायो लिख्यते - छान्दोग्ये - “तद्य इत्थं विदुर्ये चे मेऽरण्ये श्रद्धा तप इत्युपासते तेऽर्चिषमभिसम्भवन्ति अर्चिषोऽहरह्न आपूर्यमाणपक्षमापूर्यमाणपक्षाद्यान् षडुदङ्ङेति - मासांस्तान् मासेभ्यस्संवत्सरं संवत्सरादादित्यमादित्याच्चन्द्रमसं चन्द्रमसो विद्युतं तत्पुरुषोऽमानवस्स एनान् ब्रह्म गमयति - एष देवपथो ब्रह्मपथः एतेन प्रतिपद्यमाना इमं मानवमावर्तन्नावर्तन्त” इति श्रुतम् - बृहदारण्यके च पञ्चाग्निविद्याप्रकरणे “त एवमेतत् विदुर्ये चेमेऽरण्ये श्रद्धां सत्यमुपासते तेऽर्चिष मभिसम्भवन्ति” - “अर्चिषोऽहरह्न आपूर्यमाणपक्षमापूर्यमाणपक्षाद्यान् षण्मासासुदादित्य एतान् मासेभ्यो देवलोकं देवलोकादादित्यं आदित्याच्चन्द्रमसं चन्द्रमसो विद्युतम्” इत्यादि श्रुतम् - कौषीतकीनामुपनिषदि - “स एतं देवयानं पन्थानपापद्याग्निलोकमागच्छति स वायुलोकं स वरुणलोकं स आदित्यलोकं स इन्द्रलोकं स प्रजापतिलोकं स ब्रह्मलोकम्” इति श्रुतम् । बृहदारण्यके च प्रकरणान्तरे - “यदा वै पुरुषोऽस्माल्ँलोकात्प्रेति स वायुमागच्छति तस्मै स तत्र विजिहीते यथा रथ चक्रस्य खं तेन स ऊर्ध्वमाक्रमते स आदित्यमागच्छति - तस्मै स तत्र विजिहीते यथाडम्बरस्य खं तेन स ऊर्ध्वमाक्रमते स चन्द्र मसमागच्छति तस्मै स तत्र विजिहीते यथा दुन्दुभेः खम्” इति श्रुतम् - अत्रायं न्यायसिद्धः क्रमः प्रथमं तावच्छान्दोग्येऽर्चिराम्नातं कौषीतकीनामुपनिषदि अग्निलोकमागच्छतीति अर्चिः पर्यायोऽग्निराम्नातः अनन्तरमर्चिषोऽहरित्यादिना पञ्चमी श्रुत्या अहरादिकं क्रमेणाम्नातम् - कौषीतकीनामुपनिषदि तु अर्चिः पर्यायोऽग्निः - अनन्तरं वायुलोकमिति वायुः पठितः - तत्र पाठक्रमाच्छ्रौतक्रमस्य बलीयस्त्वादर्चिरनन्तरं छान्दोग्योक्तश्रौतक्रमेण अहः पूर्वपक्षोदगयनाख्यषण्मासाः ततः परं बृहदारण्यके “मासेभ्यो देवलोकं देवलोकादादित्यम्म्” इति श्रुत्या देवलोकस्योदगयनानन्तर्य मादित्यात्पूर्वभावश्च श्रुतौ तत्रैव प्रकरणान्तरे आदित्यात्पूर्वं वायुश्श्रुतः - तत्र देवलोक वाय्वोः र्भिन्नत्वादादित्यात्पूर्वं तयोर्निवेशे सिद्धे क्रमनियामकाभवाद नियम इति पूर्वपक्षे “वायुमब्दादविशेषविशेषाभ्याम्” इति सिद्धान्तः - वायुशब्दादनन्तरं नियमेनाधिगच्छेत् कुत अविशेषविशेषाभ्याम् - अविशेषस्सामान्यशब्दः - देवलोक इति यावत् - विशेषः वायुशब्दः योऽयं पवते एष वै देवानां गृहा इत
(सा।प्र।) मित्यादि भिरद्भुतत्वेनोक्तं परवासुदेवमनुभवतीत्यर्थः ॥४७ ॥
(सा।वि।) वागविषयतयाश्चर्यमित्युक्तम् - अपूर्वस्वरूपाविर्भावेणातिविस्मितस्तिष्ठतीति भावः ॥४६ ॥ (सा।सं।) वाचो दूरे, वाचामगोचरमहिमा - अद्भुतः, अत्यन्ताश्चर्यं परमपदं प्रवेशयतीति शेषः ॥४६ ॥
गतिचिन्तनाधिकारः
[[३०१]]
(सा।स्वा।) वायोर्देवग्रहत्वाद्देवलोकशब्देन वायुशब्देन च सामान्यविशेषशब्दाभ्यां वायुरेवाभिधीयते - नतु देवलोकवाय्वोर्भेदः - तत्र वायोरुदगयनानन्तरं निवेशः, उत संवत्सरानन्तरं निवेश इति विशये मासेभ्यो देवलोकमिति श्रुतेरुदगयनानन्तरमिति पूर्वपक्षे संवत्सरानन्तरमिति सिद्धान्तः - कुतः ? अधिककालानां न्यून कालानन्तर्यस्य पूर्वं दृष्टत्वात्संवत्सरस्याधिककालत्वात् “मासेभ्यस्संवत्सरम्" इति छान्दोग्य श्रुतक्रमदर्शनाच्चार्थक्रमसहितश्रौतक्रमस्य बलीयस्त्वादुदगयनानन्तरं वायोर्निवेशे “मासेभ्यस्संवत्सरम्” इति छान्दोग्य श्रौतक्रमस्य देवलोकादादित्यमिति श्रुत्यन्तर श्रौतक्रमस्य च सङ्कोचापत्तेर्मासानन्तरं संवत्सरस्य ततः वायोर्निवेशे च “मासेभ्यो देवलोकम्” इति श्रौतक्रमस्य संवत्सारादादित्यमिति श्रौतक्रमस्य सङ्कोचादु भयत्र क्रमद्वयसङ्कोचस्य समानत्वेऽपि अधिककालत्वरूपार्थक्रमस्याधिक्यादुदगयनानन्तरं संवत्सरः संवत्सरानन्तरमादित्यात्पूर्वं वायुरिति निर्णयः । वरुणेन्द्रप्रजापतीनां कुत्र निवेश इति विशये तेषां पाठार्थवत्वाय श्रौत क्रम बाधापेक्षया पाठ क्रमबाधस्यन्याय्यत्वात् “स वायुलोकं स वरुणलोकं स आदित्यलोकम्” इति कौषीतक्यामादित्यात्पूर्वं पाठदर्शनात् “देवलोकादादित्यम्” इति क्रमं बाधित्वानन्यगत्या आदित्यात्पूर्वं वरुणस्य निवेश इन्द्रप्रजापत्योरपि तत्रैव वरुणानन्तरं निवेशः - न चादित्यलोकमिन्द्रलोकं प्रजापतिलोकमिति पाठदर्शनादादिध्यानन्तरमेवेन्द्रप्रजापत्योर्निवेश इति वाच्यम् तथा सति “आदित्याच्चन्द्रमसम्” इति चन्द्रस्यादिध्यानन्तर्यरूपश्रौतक्रमस्य बाधापत्तेः - नच चन्द्रानन्तरमुभयोर्निवेशः “चन्द्रमसो विद्युतम्” इति श्रौतक्रमबाधापत्तेः न च वाय्वादित्ययोरन्तराले इन्द्रप्रजापत्योः निवेशे “देवलोकादादित्यम्” इति श्रौतक्रमबाधप्रसङ्ग इति वाच्यम् - आनर्थक्यन्यायसहायेन पाठक्रमेण वरुणस्य तत्र निवेशेन वाय्वादित्ययोश्श्रौतक्रमस्य भग्नतया इन्द्रप्रजापत्योरपि तत्रैव निवेशसम्भवात् तस्माद्वायोरनन्तरमादित्यात्पूर्वं वरुणेन्द्रप्रजापतीनां निवेश इति पूर्वपक्षे प्राप्ते उच्यते - “तटितोऽधिवरुणस्सम्बन्धात्" इति - तटितोऽधि, तटित उपर्येव । वरुणस्सम्बन्धात्, मेघोदरवर्तित्वरूपान्तरङ्गसम्बन्धात्तटिद्वरुणयोः अत्र तटिच्छब्देन तटिदभिमानिदेवतोच्यते - तद्देवताभिमानविषयतटिन्मेघोदरवर्तीति वरुणाभिमानविषयजत्नं च मेघोदरवर्ति तत्र विद्युतस्स्फुटतरं दृश्यत्वाज्जलस्य च तत्र तथा दृश्यत्वाभावाच्च जलस्य विद्युत उपरि स्थितिर्गम्यते। एवमभिमानविषययोस्सम्बन्धानुरूपमभिमानिदेवतयोरपि सम्बन्धो न्याय्य इति तटिदभिमानिन ऊर्ध्वं जलाभिमानिवरुणनिवैशः - तत उपरि इन्द्रप्रजापत्योरवशिष्टानामन्ते निवेश इति न्यायाद्वरुणानन्तरं पाठश्च । एवं च “देवलोकादादित्यमादित्याच्चन्द्रमसं चन्द्रमसो विद्युतम्” इति श्रौतक्रमस्याबाधोऽपि भवति - तथा च श्रौतक्रमाविरोध्यर्थक्रमेण मेघोदरवर्तित्वरूप सम्बन्धाख्येन तटित उपर्येव वरुणस्य निवेशः परमिन्द्रप्रजापत्योर्निवेश इति निर्णय इति दिक् । उक्तक्रम देशविशेष एव ब्रह्मप्राप्ति - ॥।
ततः
[[३०२]]
व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
इप्पडियिऴुवै मागिऱ ऎऴुत्तिल्निऩ्ऱुम् ऎदुयोगिऱ तलैवासलाले dHऩाऩ ऩ् सॊल्लक् कऱ्किऱ पूdavऩाऩ (पूवुऩाऩ) s४Kऩै ऎडुत्तुक्कॊण्डु उलवुमाप् पोले कॊण्डु पुऱप्पट्टु (स।) इऩि इवऩ् अरिवु ४४४सत्तैच् चॆल्लुम् पडियै अरुळिच्चॆय्यक्कोलि e aळिगAपुरियत्तै ऎgerमाग अवुक्किऱार् - इप्पडि ऎऩ्ऩ याल् - तलैवासल्,
वासल् - ऎऩ्ऱदिऩ् पुरा सॊऩ्ऩदाम् - ऎरि् सॊल्ल कारि जिबु, उलावुगै, पुक्कै - पुऩाऩ, पुचित्ताले पुरिगरि्क्कु मवऩाऩ -॥। (।) मागैयाले मागैयाल् सरिरिर्गूडुमॆऩ्ऱु करुत्तु।
इप्पडि ऩाऩ कळिऩ्
अरिक्काऩाऩविवऩै कियुger iage कळैप् पण्णिविक्कै मायिरुक्क पुदाऩे Aपुरिर् पण्णिविक्कै अरिङ् मऩ्ऱो? अakमाऩ y मॆऩ्ऱु पेर्बॆऱ्ऱ त्तिल् निऩ्ऱुम् इवऩै त्ताले वॆळिप्पडुत्तादे पुरियोले ताऩे वॆळिप्पडुत्त वेणुमो? पुऩाऩ वॆळिबट्टालुम् सऩि्त्ताले ताऩ् पोगलागादो? अवुमाऩ ऒरु पुरित्ताले ताऩे पोगवेणुमो? ऎऩ्ऩ वरुळिच्चॆय्गिऱार् - इप्पडि यिेले - यित्तवऩुक्कु “कऩिबुगळ् अरि पुHUSHारिमऩ्ऱिक्के वेऱु सारिमिल्लैयॆऩ्ऱु करुत्तु
[[६]]
ऎङ्गळागैयाले
[[९९]]
४०८१४” ऎऩ्ऱु ऩायिरुन्दालुम् कत्ताले कऩवुगळै पण्णिवैक्कक् कूडुमॆऩ्ऱु करुत्तु - तलैवासलाले ५
तलैवासलाले ३ - ७८- वासलाले ऎऩ्ऱबडि - अरिग मिरुन्दालुम् अदुगळ्
माग विवऩैयऴैत्तुक्कॊण्डु पोगिऱ ऎऩ् तलैवासलाले ऎरि सुप्पिक्किऱदुवे मॆऩ्ऱु करुत्तु - सऩाऩ -वॆऩ्गिऱ ४३त्तिल् पूत्ताले ऎरिगर्क्कु मवऩाऩ वॆऩ्गै - इत्तऩै नाळ् कैदप्पि सॆत्तुप् पोन्दविवऩ् कमाग तैप्पॆऱ्ऱु ऎऩ्ऩागैयाले ऎऩ् कूडुमॆऩ्ऱबडि - उलावुगै। पुक्कै-
[[३]]
।
[[१९]]
[[१]]
[[६६]]
(सा।V।) ui sकदर् इप्पडि पुसिवुऩा - रत्तिल् निऩ्ऱुम् “वु पुरिन yका” कग कॊऩ्
ऩ - तलैवासलाले,
पु॥। (सा।सि)- इप्पडि
ल् निऩ्ऱु ३७२७ सेरि नु <कर् yuक्कௗ" Aaai ye ki - तलैवासलाले, मूर्धन्यनाड्याख्यप्रधानद्वारेण । वार्ते Gana ♚की मुखवश्या राजा वागुच्चारणाभ्यासावस्थ पूसारियुनाळ् ऎञ्ज<ऩैयॆडुत्तुक्कॊण्डुलावुमाप्पोले कस ४४वैक् कॊण्डु पुऱप्पडुम् - पु
(सा।i) faऩ् - इप्पडि - उलावुगै। <!
गतिचिन्तनाधिकारः
मूलं । “Goon LTL ६० मुङ्ग्री यनां भाङ्ग
ऎऩ्ऱुम् “तेरार् निऱैगदिरोऩ् मण्डलत्तैक्कीण्डु “F६००TL_LD ६००७६०♚G”
"
“नाळलं
[[३०३]]
Gumi”
पुक्कु” ऎऩ्ऱुम्
॥।
(सा।दी।) Doog Gी इत्यादि । DIL, चिरकाल स्थायिumi - ५० मी। उष्णकिरण DIL। मण्डल कुङ्की ४। १५६०० मध्य मुङ्की - नाम श्रेष्ठम् -
ऩाऩ
रन्ध्रम् २r६, मध्यम् - Cpm इत्यादि - CC परिपूर्ण कड़ी GI LD६TL६OLD, परिपूर्ण सूर्यमण्डलम् - ५६६, भेदिलं। FLLD, उष्ण दुष्प्रापT६Or सूर्यमण्डलम् - @५७&pgio इत्यादि - व्याख्यातं उत्तरवृत्त्याधिकारे -
(सा।स्वा।) मण्डलमित्यादि -, दृढ
mor, किरण ñng
सूर्य
- चिरकालस्थायिumi, Go, क्रूर Lorror - उष्णDIT, - LDL, मण्डली। ५६१००६qr, श्रेष्ठ॥ अद्वितीय - रन्ध्रम् - २०१६), - Guru, “स आदित्यमागच्छति तस्मै स तत्र विजिहीते यथाडम्बरस्य खं श्रुत्यर्थं सूचित Qom Com इत्यादि - Cgmi, रथमुंलीं-
Dori, Bombs की, किरण
[५६०६० मध्य♚ली। अढळणा, मध्यम् - श्रेष्ठरन्ध्रमध्य♚ तेन स ऊर्ध्वमाक्रमते “ढाणकी शुां, पूर्ण। [Boop
सूर्यमण्डल - ग। “एष मे मण्डलं भित्वा” की LL। Cu भेदिनं। ४। प्रवेशि५६१०५। ६०० इति । F६ठा__LD ६TL_६०LD। चण्डः क्रूरः सूर्यः । मण्डली। मण्डलमध्य♚Googl Gururpuq। @ना इति ।
,
ना, ॥।
(सा।प्र।) द्वारेण १५ इत्यादि - सर्वेषां स्थैर्यावधितया प्रसिद्धत्वेन स्थिरतरस्योष्णकिरणस्य - स आदित्यमागच्छति - तस्मै स तत्र विजिहीते - यथा आडम्बरस्य खं तेन स ऊर्ध्वमाक्रमते” इत्युक्तरीत्या परमभोग्यतमभगवत्प्राप्तियोग्य मण्डलमध्यान्तरालान्निर्गत्येत्यर्थः - तेरार् इत्यादिरथस्थदशदिग्व्यापककिरणयुक्तस्यादित्यस्य मण्डलम् “आदित्यं भिनत्ति" इत्युक्तप्रकारेण भित्वान्तः प्रविश्येत्यर्थः - F६TL_LD ६० Gorm, चण्डकिरणमण्डलेन गत्वेति च - @harsimi इत्यादि - अन्धकारनिरासगतिगन्तव्यापककिरणयुक्तादित्यस्य मण्डलमध्यमार्गे -
(सा।वि।) Doongi ५G
Lo६ongDIL, चिरकालस्थायिनः -
॥।
Guru।
की गणना नागा Cu /, तीक्ष्णकिरणस्य - मण्डल लङ्का मण्डले । १५६०६०१६६४, समीचीनमध्यस्थितस्य - गङ्गा - भोगयस्य, अद्वितीयस्य । रन्ध्रस्य - २६। मध्ये
मण्डल कं।, रथेन -
Curri, गत्वा । gym
पूर्ण
[B]com। दशदिग्व्यापककिरणयुक्तम् - BBC LDC, सूर्यमण्डलम् । ॐा। भित्वा । कं। प्रविश्य । F६TLD ६६०
LDOT]ICL♚♚ली
६। सूर्यमण्डलेन गत्वा
की, अन्धकारनिरासक -
॥।
इरुळगऱ्ऱुमॆरिगदिरोऩ्
(सा।सं।) अस्य मार्गस्य सूर्यमण्डलभचेतनेन गमनसाधनतया देवयान मार्गत्वमिति अस्य तद्भचेतनपरप्रमाणानि प्रथममाह - LD६órggjib इत्यादिना । Log, अरुन्तुदावगाहनवत्क्रूरतरोष्णस्पर्शवत्किरणमयमण्डल मध्यस्थः -Gumi, प्रसिद्धाद्वितीय रन्धं सुसुखं त्वरया प्रविश्य निर्गत्य - Chyni इत्यादि । रथवद्विस्तृतं सत्पूर्णज्योतिर्मय निबिडकिरणवन्मण्डलं भित्वा प्रविश्य । नाक♚mळं इत्यादि । अन्धकारनिवर्तकचण्डकिरणमण्डलमध्य -
॥।
[[३०४]]
व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
मूलं । १०६००६०CD की देवयानमार्गी
पण्डी-॥
शाखासंहितादि
॥।
(सा।दी।) माळी, Gium - देवयानमार्ग “तेषां वै क्षेममध्वानं गच्छतां द्विजसत्तम । सर्वलोक तमोहन्ता आदित्यो द्वारमुच्यते” magnum सूर्यमण्डलं देवयानमार्गली - (सा।स्वा।) अन्धकारलं। अळं, नशिप कङ्कण। दाती, winGi, वेगवत् कृण। कला, किरणjog सूर्य। LD६००६०६०। मण्डलमध्यj। apmom, श ू अधिकारिo ऊर्ध्वलोक Dig ६ी। शरण्यंा सङ्कल्प की flu, सङ्कल्प mg QUITE की की कम्प ला
४। ६७, नाना एकरूपLong प्रत्यभिज्ञात Lombulg। G। “अर्चिरादिना तत्प्रथितेः” ढाळी अधिकरणार्थं LLB/। देवयानेति । “एवं देवयानं पन्थानमापद्यद्वे सृती अश्रृणवं पितॄणामहं देवनामुत मर्ध्यानाम्” इत्यादौ प्रसिद्ध LDT ६ देवयानमार्ग ५० Qurmq। मूर्धन्यनाडि प्रविष्ट प्रपन्न पुनरावृत्तिuji Dum धूमादिमार्ग♚ल गमन Domॐ पुनरावृत्तिप्रसङ्गिकं ६०sunggi अव्यवधानेन परमपुरुषार्थ प्राप्त्यनुगुणमार्गान्तर ngili उपायान्तरस्थानापन्नशरण्या उपायान्तर कार्यार्चिरादिगमनं लगी थी मं प्राप्त सम्प्रदाय Downlo म् भक्तियोगप्रकरणी देवयानमार्गमावश्यक॥। ५। Qu४ देवयानमार्गं Q&T] JnGCLDIT? Cung पूर्वाधिकार C अर्चिरादि मार्ग के मुखDoor ब्रह्मनाडि
गत्यन्तर
[[९९]]
॥ विरोधिwrgir? देवयानमार्ग अर्चिरादिमार्ग अभिन्न GILD ६१ ६णी ६० कं नियामक (poorCLn? किञ्च अर्चिरादिना “एवं वृक्षं गत्वा पर्वतं गत्वा नदीं गत्वा सग्रामो गन्तव्यः ढाकी मार्गचिह्न भूत ? अग्निलोकं वायुलोक OLD Grw भोगभूमिzon? गमयिता? आद्यCoub द्वितीय की “स एनान्ब्रह्म गमयति” QQuiz६५ËG स्वस्वसीमावधिगमयितृत्वम (pi “NoCmGuri
[[४४]]
विरोधिकं - अन्त्यपक्षी अहराद्यचेतन ११८ (५ऊं गमयितृत्वं प्रसङ्गिकं नयामि परमां गतिम्” ढाङ्ग। शरण्यकं गमयितृत्वं
“गळी सम्प्रदाय
- अहं स्मरामि मद्भक्तं
विरोधिकं
- शरण्या
प्रधान comri अर्चिरादि रूप स्वकीय देवतै ५६० GG अप्राधान्येन (@b&g
(सा।प्र।) णारोप्यपरमपदे स्थापयित्वा पुनस्संसरणहेतुभूतं “कृतात्ययेऽनुशयवान्” इत्युक्तकर्मवासनां च विनिवर्त्येत्यर्थः - “एष देवपथो ब्रह्मपथ” इत्यादिकमभिप्रेत्योक्तम् - देवयानमार्गेति
गमयित्वा -
॥।
कुण्डी,
(सा।वि।) दिगन्तव्याप्तकिरण सूर्य मण्डलेन परमपदे स्थापयित्वा पुनस्संसारहेतुभूतकर्मवासनारूप निश्रेणि कां निवर्त्यGी, मार्गं प्रापय्य -
॥।
(सा।सं।) रन्ध्रमारोप्य पुनरागतिनिवृत्तये प्रागारोहणनिश्रेणिकामपकृष्य । ॥।
गतिचिन्तनाधिकारः
[[३०५]]
[[२१]]
[[४४]]
मूलं । “wij
mumw” mugw
अर्चिस्Qmnvoormji, अहस्@mji, पूर्वपक्ष, उत्तरायण, संवत्सर, वायु, आदित्य, चन्द्र-
॥।
(सा।दी।) प्रधानम् - प्रवेशिकं, CG इत्यादि - CG, आतिवाहिकदेव - २, परमपदं, जन्मम् - श्रद्धा की अकी कङ्क अका, अतिक्रूरत CursimoQyo६०५। यद्वा, नित्यसूरि CGL उच्छ्राय pop mouni - “तेऽर्चिषमभिसंविशन्ति अर्चिषोऽहः” क्रमेण BTL Gmri - अर्चिस् mirmi अहस्Garmi इत्यादि -
पिऱवियञ्जिऱैयऱुवर्
(सा।स्वा।) गमयितृत्वं
वैद्युतकं ब्रह्मगमयितृत्वमवश्यं
॥।
अऱुवर्
m
श्रुत्यर्थ ।
। “तत्पुरुषोऽमानवस्स एनान् ब्रह्म गमयति” rml CG०५६) वरुणेन्द्रप्रजापति ५६५६८ वैद्युतानन्तरं - SADG इत्यादिना
निवेशं ठाण। विरोधिum? इत्यादि शङ्खै - ALONG, आतिवाहिकदेव
मण्डल, Ammu - A
६ -
- २m उच्छ्रितपरमपद पीथी, जन्मली। अ। अकळी। अतिक्रूर Gusi@mount, Gung - देवा मार्ग देवयान Gro अर्चिर्देवतै
(सा।प्र।) own
wopw, आतिवाहिकै
रतिवाहितस्सन्सर्वेभ्यः पदेभ्यः उच्छ्रिते प्रकृतेरुपरि भागे गत्वाऽतिक्रूरकारागारकल्पं प्रकृतिसम्बन्धं परित्यजन्तीत्यर्थः। “यदु चैवास्मिंव्यं कुर्वन्ति यदु च नार्चिषमेव सम्भवन्ति अर्चिषोऽह अह्न आपूर्यमाण पक्षमापूर्यमाणपक्षाद्यान् षडुदङ्ङेति मासांस्तान् मासेभ्य संवत्सरम्” इत्येतदभिप्रेत्योक्तं अर्चिस् Ganormal इत्यारभ्य संवत्सरळं ढग इत्यन्तम् । “मासेभ्यो देवलोकं देवलोकादादित्यं - यदा वै
। पुरुषोऽस्माल्लोकात्प्रेति वायुलोकमागच्छति तस्मै स तत्र विजिहीते । एतं देवयानं पन्थानमापद्याग्निलोकमागच्छति स वायुलोकं स वरुणलोकं स आदित्यलोकम्" इत्यादिषु मासेभ्य उपरि आदित्यादधस्ताच्च संवत्सरवाय्वोर् निर्देशात्संवत्सरस्य च कालविशेषत्वेन माससम्बन्धाद्वायोश्च देवतात्वेन आदित्यादिभिस्सम्बन्धाच्च “वायुमब्दादविशेषविशेषाभ्याम्” इति न्यायेन मासानन्तरं संवत्सरस्तदनन्तरं वायुरित्युक्तम् -" आदित्याञ्चन्द्रमसं चन्द्रमसो -
(सा।वि।) Qwi gori powjop आतिवाहिकै रतिवाहितः २_wi६, निरतिशयोच्छ्रायवति परमपदे ।
लाञ्छील, स्वजन्माख्यक्रूरकारागृहम् - छेत्तारः । - ॥
अमररोडु,
गत्वा
(सा।सं।) SADIii इति । आतिवाहिकैरर्चिरादिभिस्सह । guri, तैर्बहु मानितस्सन्नुत्तरोत्तरदेशप्राप्य क्रूरतरां संसरणश्रृङ्खलां छिन्दतीत्यर्थः - “अर्चिरहस्सितपक्षानुदगयनाब्दमरुदर्केन्द्रान् । अपि वैद्युतवरुणेन्द्र प्रजापतीनातिवाहिकानाहुः" इति वरदमिश्रोक्तक्रमेणातिवाहिकानाह - अर्चिस् Gonpormiti इत्यादिना - अर्चिरादिशब्दा अर्चिराद्यभिमानिदेवताविशेषपराः
[[३०६]]
व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
मूलं। वैद्युतmji, अमानवसङ्कल्पनं सहकारि ८६६६६६ वरुणेन्द्रप्रजापति ६mji, “अहं स्मरामि मद्भक्तं नयामि परमां गतिम् "
Gील याला
की प्रधान कुण्डी অयं न भगवच्छास्त्री
भोग
अनुभवि
-॥।
(सा।दी।) अमानवेत्यादि - अमानवसञ्ज्ञैवैद्युतळा प्रधान mi इत्यादि अवर्गळ् ३ –रॆऩ्ऩुम्बडि ऩाऩ ताऩ् Uऩाय् वऴिनडत्ति। ताऩ् ऩाग यी प्रमाणम्। अहं स्मरामीत्यादि - ), सीमान्त ॥f
(सा।स्वा।) प्राथमिकै
Qpq - अमानवेति -
अमानवòm।Liळं सञ्ज्ञै ढग
॥।
अर्चिरादिमार्ग Dog ९० मार्ग up
वैद्युत
“तत्पुरुषोऽमानव” इति निर्देशाद्वैद्युतकं
- सहकारिकाण इति - वैद्युतळा ब्रह्मप्रापि
वरुणेन्द्रप्रजापतिळंा लढा पर्यन्तं सहकारिका यान्ना ढगळी “वैद्युते
नैव ततस्तच्छ्रुतेः” इत्यधिकरणार्थं कलङ्का - यल
qum
अमानवगमयितृत्वविरोध
Quorm
का इति - अहराद्यचेतनशब्द [i] ना “अभिमानिव्यपदेशस्तु
Quini -
विशेषानुगातिभ्याम्” ढाळा wig Cu तत्तदभिमानि देवतापरा । - मार्गान्तरं क्रूर Lomक ू) तन्मार्गगमनं २G GLon? To
या इति । भगवच्छास्त्रलंली इति – “अथैनममरास्तत्र सहदिव्याप्सरोगणैः - सोपहाराः प्रहर्षेण प्रत्युद्गच्छन्त्युभागतम्
• अर्चिरादि कया गत्या तत्र तत्रार्चितस्सुरैः - अतीत्य लोकानभ्येति वैकुण्ठं वीतकल्मष” इति - ॥। (सा।प्र।) विद्युतम्” इत्येतदभिप्रेत्योक्तम् । चन्द्रवैद्युत इति । तेजस्त्वेन सम्बन्धाच्च विद्युतश्चन्द्रानन्तर्यमिति भावः । “तटितोऽधिवरुणस्सम्बन्धात्” इत्युक्तरीत्या वैद्युतेन वरुणस्य सम्बन्धात्तत्पुरुषो मानव इति प्रमाणाद्वैद्युतशब्दवाच्यादमानवादनन्तरं वरुणो निर्दिष्टः - “स इन्द्रलोकं स प्रजापतिलोकं ब्रह्मलोकं” इत्येतदभिप्रेत्योक्तं अमानव इत्यादि - “आतिवाहिका स्तल्लिङ्गात्’" इत्यभिप्रा येणोक्तम् । ब्याला इति । मार्गप्रवर्तकैः पूज्यैरातिवाहिकैः । भगवच्छास्त्र♚ली
इति । “अथैनममरास्तत्र सह दिव्याप्सरो गणैः ॥ सोपहाराः प्रहर्षेण प्रत्युद्गच्छन्त्युभागतम् । अर्चिरादिकया गत्या तत्र - ।
॥।
(सा।वि।) याला मार्गप्रवर्तकैः पूज्यैरातिवाहिकैः सह - प्रधानormi BL♚ली, प्रधानस्सन्गमयित्वा । स्वस्य प्राधान्ये प्रमाणम् - नयामि परमां गतिमिति । sir, विस्तारेणोक्तान् । प्रत्युद्गच्छन्त्युभागतम् । अर्चिरादिकया गत्या तत्र तत्रार्चितस्सुरैः । अतीत्य लोका
॥।
(सा।सं।) एते अतिवोढार इत्यातिवाहिकाः - गन्तॄणां गमयितार इत्यर्थः - विद्युदभिमानी पुरुषो वैद्युतः अस्यैवार्चिराद्यभिमानिभ्यो वैलक्षण्यादमानव इति सञ्ज्ञा “एनान् ब्रह्म गमयतीत्यमानवविषयिणीभिः श्रुतिभिः तान्, हार्दा - ॥।गतिचिन्तनाधिकारः
[[३०७]]
मूलं । “लोकं वैकुण्ठनामानं दिव्यं षाङ्गुण्यसंयुतम् । अवैष्णवानामप्राप्यं गुणत्रयविवर्जितम् ॥ नित्यसिद्धैस्समाकीर्णं तन्मयैः पाञ्चकालिकैः । सभाप्रसादसंयुक्तं नैश्चोपवनै (र्युतम्) श्शुम्भम् ॥ वापीकूपतटाकैश्च वृक्षषण्डैश्च मण्डितम् । अप्राकृतं सुरैर्वन्द्यमयुतार्कसमप्रभम् ॥ प्रकृष्टसत्वराशिं तं कदा द्रक्ष्यामि चक्षुषा ॥ ऎऩ्ऱु नॆडुङ्गालम् काण आसैप्पट्टदॊरु -
॥।
(सा।दी।) षाड्गुण्येत्यादि । षाड्गुण्यप्रकाशक GILD ६mq। तन्मयैः, विष्णुभोगपरैः ८। पाञ्चकालिकैः, पाञ्चकालिकवत्सर्वदा भगवत्कैङ्कर्यपरैः । सभा, आस्थानमण्डपः । प्रकृष्टसत्त्वम्, शुद्धसत्त्वम् -
माऩ
G
(सा।स्वा।) भगवच्छास्त्रलं - चिरवासित Lori काङ्क्षित वैषयिक भोगjmg LG “संसृज्यते यदि च दासजनस्त्वदीयस्संसार एव भगवन्नपवर्ग एषः " ढाळी भागवतसंसर्गmguji इष्टuong अपरिचितलोकान्तरगमन jogi in Com? Tri। लोकमिति - दिव्यं, देदीप्यमानं - षाड्गुण्यसंयुतं, षाड्गुण्यप्रकाशयुक्तम् - षाड्गुण्यवद्भगवतायुक्तं वा नित्यसिद्धैः, अनन्तगरुडादि नित्यसूरिभिः - तत्स्वरूपैः - पाञ्चकालिकैर्मुक्तै रित्यर्थः - मुक्ता हि पूर्वं पञ्चकालरता भूत्वा नित्यसूरिवदभवन् - पाञ्चकालिकवत्कैङ्कर्यपरै रिति वार्थः - विधिवश्यत्वाभावेन पञ्चकालकृत्याभावादिति भावःसभा, आस्थानमण्डपः - गुणत्रयविवर्जितमिति सिद्धे अप्राकृतमिति पुनः कथनात्प्रकृतिविकार दुःखादि रहितमित्यर्थः - सुरैर्वन्द्यम्, इन्द्रादिभिर्वन्द्यम् - स्तुत्यमिति वा । प्रकृष्टसत्त्वम्, शुद्धसत्त्वम्। QpGrimi इति -
अधिकारि इतरपुरुषार्थ [११५६०६ दोषदर्शन सवासन चिरपरिचयं ६०० ६०णी नित्यं प्रार्थि@surrou
munggi अनिष्टताप्रसङ्गän।
LD कधीL६ परमपुरुषार्थस्वभाव अनन्तभागवतभूयिष्ठ १० १७६msungjib विरोधिजन किन्त्विष्टतमQL६m/ &Š। - ॥।
[[१]]
(सा।प्र।) तत्रार्चितस्सुरैः । अतीत्य लोकानभ्येति वैकुण्ठं वीतकल्मष इत्यादावित्यर्थः । एवमर्चिरादि मार्गेण प्रकृत्यन्तभागं गतस्य चिरकालं द्रष्टुमभिलषितपरमपददर्शने सति प्राकृतशरीरत्यागमाह । लोकं वैकुण्ठनामानमित्यादिना । षाड्गुण्यसंयुतमित्यनेन षाड्गुण्यप्रकाशसंयुतमित्यर्थः । प्रकृति प्राकृतवर्गवद्भगवतः षाड्गुण्यतिरोधायकं न भवतीति भावः तन्मयैः पाञ्चकालिकैरिति नित्यसिद्धविशेषणम् - तच्छब्देन वैकुण्ठलोक उच्यते - ततश्चतद्विकाररूप शरीरयुक्तैरित्यर्थः । पाञ्चकालिकत्वं च यथा प्रपन्नानामभिगमनादि निरतानां भगवत्कैङ्कर्यैक निरतत्वमेवं भगवत्कैङ्कर्य निरतैरित्यर्थः - यद्वा, तन्मयैः, तत्प्रायैः । नित्यसिद्ध सदृशैरित्यर्थः - पाञ्चकालिकैः, अभिगमनोपादाने ज्यास्वाध्याययोगाङ्ग भगवच्छास्त्रोक्तो पायानुष्ठानाद्वन्धान्मुक्तैस्तैश्च समाकीर्णमित्यर्थः - सुरैर्वन्द्यं, नित्यसूरिभिरपि स्तोतुं योग्यमित्यर्थः । @pGri१८६ó इत्यादि । अतिचिरकालमारभ्य द्रष्टुमभिलषित -
॥।
(सा।वि।) नभ्येति वैकुण्ठं वीतकल्मष” इत्यादावित्यर्थः । षाड्गुण्य संयुतं, षड्गुणप्रकाशकम्; पाञ्चकालिकैः - पाञ्चकालिकवत्सर्वदा कैङ्कर्यपरैः - Grils, दीर्घकालादारभ्य -
- ॥।
[[३०८]]
मूलं । देशविशेष
व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
कर्मफलविशेषभोगार्थ १०७८६२१६ss विद्यैwmov स्थापित comi गतिमात्र कङ्काळ अनुवृत्त LDTT६०] सूक्ष्मशरीर कंशुकं union gius Curs विडुमाप्पोले पोगविडुवित्तु सुक्कक्करैप्पडुत्ति - ॥।
(सा।स्वा।)
ग
(सा।दी।) विद्यैĞ, भक्तिप्रपत्तिवशीकृतभगवत्सङ्कल्प moworm तात्पर्यम् कौषीतकी ब्राह्मण मुंली-
मार्गगमनं Con? इत्यादिwns महावतारिकै शङ्कैmui परिहरिकंळीprit। कर्मफलेति । Gums, त्यजित
लोकविशेषCD चिरकाङ्क्षितफलक। पर्यङ्कविशेष प्राप्तिपूर्वक ब्रह्मानुभवादि पुरुषार्थत्व QILDQoor लोकविशेष
पर्व[i]]romळं तच्छेष अGo परमप्राप्य
उपपादिकीpi। विरजैऊं इत्यादिun६। “स आगच्छति विरजां नदीम् ।
प्राप्ति ब्राह्मणाद्युक्तप्रक्रियै
मुदलाऩ
ताम्मनसैवात्येति” -॥।
कौषीतकी
[[९]]
(सा।प्र।) निस्समाभ्यधिके देशविशेषगते सति तादृशदेशात्यन्तासन्नप्रकृत्यन्तभागं गते सतीत्यर्थः
gopump “स आगच्छति विरजां नदीम्” इत्युक्त प्रकारेण विरजातीरं गते सति - ननु शरीरवियोगसमय एव " तस्य
पुत्रा दायमुपयन्ति सुहृदस्साधुकृत्यां द्विषन्तः पापकृत्याम् इत्यादिभिर्निश्शेषकर्मनिवृत्त्यवगमात्सूक्ष्म शरीरानुवृत्ध्यानुपपत्तेस्त्यागोक्तिर्नोपपद्यत इत्यत्र कर्मणा तदनुवृत्त्यभावेऽपि “उपपन्नस्तल्लक्षणार्थोपलब्धेर्लोकवत् - सूक्ष्मं प्रमाणतश्च तथोपलब्धेः” इत्युक्तरीत्या " तमागतं पृच्छति । कोऽसीति तं प्रतिब्रूयात्सत्यं ब्रूयात्’ इति कौषीतकीब्राह्मणवाक्याद्यवगतचन्द्रमस्संवादस्य अर्चिराद्यातिवाहिक कृ तसपर्यानुभवस्य च सूक्ष्मशरीरमन्तरेणानुपपत्तेर्विद्ययै तत्सिद्धिरित्याह । कर्मफलविशेषे त्यादिना । विद्याफलभूतातिवाहिककृतसपर्याभोगार्थं सूक्ष्मशरीरं विद्ययैव स्थाप्यतेचेत्परमपदे भगवत्कैङ्कर्यकरणार्थमपि तदेव स्थाप्येतेत्यत्र कालकृतपरिणामयुक्तस्य द्रव्यस्याकालकाल्ये शुद्धसत्वे प्रवेशानुपपत्तेरस्य तत्रानपेक्षितत्वाच्च विरजाय अधः प्रदेश एव कृतकार्यस्य तस्यत्यागं सदृष्टान्तमाह । शुकं मं इत्यादिना । अकंलjiG♚ली, “तां नदीं मनसैवात्येति” इत्युक्तप्रकारेण ।
ननु
(सा।वि।) द्रष्टुमभिलषिते देशविशेषे । Gsrmourry, गत एव-विरजाया अर्वाचि तीरे स्थिते सतीत्यर्थः । विद्यैwn स्थापित इतिशरीरवियोगकाल एव कर्मणस्सुहृत्सङ्क्रमणश्रवणादर्चिरादिगत्या सपर्याग्रहणपूर्वकं भगवन्तं नेतुं भक्तिविद्यासामर्थ्यादिव प्रपत्तिविद्या सामर्थ्यादिव सूक्ष्मशरीरं स्थापितमिति भावः । शुकं। नद्याः परतीर गमनाय upीबा, गृहीतस्य, guib, पोतस्य Curr६Gomium, परतीरं प्राप्यनिवर्तनवत् । Cu८६६, निवर्त्य - एतल्ँलोकमारभ्य विरजाया अर्वाक्तीरपर्यन्तम्, नद्यां पोतेन गत्वा पोतस्य निवर्तनवत्सूक्ष्म शरीरेण गत्वा सूक्ष्मशरीरं ततो निवर्त्येति भावः । विरजै कण्ठऊंbojiG♚ली, तां नदीम्
॥।
(सा।सं।) देशविशेषः, दिव्यजनपद सीमाख्यः वैकुण्ठसीम्नि विरजाम्” इत्यस्य दिव्यजनपदसीमा परत्वेऽप्युपपत्तेः - तावत्पर्यन्तं प्राकृतसूक्ष्ममयशरीरस्य कथं गमनमित्यत्राह - कर्मफलेत्यादिना, देशविशेष मङ्की कुं। इत्यन्वयः । ॥।
गतिचिन्तनाधिकारः
मूलं । अप्राकृतशरीर मुंg Gls, ऐरम्मदीया की सरस्नाji Cri♚gl
यै
॥।
[[३०९]]
[[९९]]
(सा।दी।) Gggi प्रक्रियै विस्तरेण अनु। ऐरम्मदीयम् इत्यादि - “शतं (सा।स्वा।) मनसा, सङ्कल्पेनैवेत्यर्थः - ढाङ्की अर्थं। ऐरम्मदीय मित्यादि - “स ब्रह्मलोकम्’ इत्युपक्रम्य तस्यारोह्रदो मुहूर्ता यष्टीहा विरजा नदी तिल्यो वृक्षस्सालज्जं संस्थानमपराजितमायतनमिन्द्रप्रजा पतीद्वारगोपौ प्रभुविमितं विचक्षणा सद्यौमितौजाः । पर्यङ्कः । पिया च मानंसि प्रतिरूपा च चाक्षुषी पुष्पाण्यापयत्तमित्थं विदागच्छति तं ब्रह्माह - अभिधावच ममयतिधाश सा विरजां नदीम् प्रापत् नवा अयं जरिष्यतीति तं पञ्चशधान्यप्सरसाम्प्रधावन्ति शतं मालाहस्ताश्शतमञ्जनहस्ताश्शतं चूर्णहस्ताश्शतं वासोहस्ताश्शतं भूषणहस्तास्तं ब्रह्मालङ्कारेणालङ्कर्वन्ति स ब्रह्मालङ्कारेणालङ्कृतो ब्रह्म विद्वान् ब्रह्मैवाभिप्रैति - स आगच्छत्यरं हृदं तं मनसात्येति तमृत्वा सम्प्रति विदोमज्जन्ति स आगच्छति मुहूर्धान्यष्टि हांसे तस्मा उपद्रुहन्ति स आगच्छति विरजां नदीं ताम्मनसात्येति - तत्सुकृतदुष्कृतेधूनुते तस्य प्रियाज्ञातयस्सुकृतमुपयन्ति अप्रिया दुष्कृतं यथा रथेन धावन्रथचक्रे पर्यवेक्षेतैवमहोरात्रे पयवेक्षते स एष विसुकृतो विदुष्कृतो ब्रह्म विद्वान् ब्रह्मैवाभिप्रैति - स आगच्छति तिल्यं वृक्षं तं ब्रह्मगन्धः प्रविशति स आगच्छति विभुप्रमितं तं ब्रह्मयशः प्रविशति स आगच्छति विचक्षणामासन्दिं सञ्ज्ञातं धिया हि पश्यति स आगच्छत्यमितौजसं पर्यङ्कम् स प्राणः तस्य भूतं च भविष्यच्च पूर्वौ पादौ श्रीश्चेरा च परौ - ब्रहद्रथं तरे नृच्यते भद्र यज्ञायज्ञीये शीर्षस्ये जश्च सा मानि च प्राचीना ततं यजूंषि तिरश्चीनानि सोमांशव उपस्तरणं उद्गीथ उपश्रीः श्रीरुप ब्रह्मणं तस्मिन्ब्रह्मास्ते तमित्थं वित्पादेनैवाग्र आरोहति तं ब्रह्माह कोऽसि” इत्याद्याम्नात कौषीतकीब्राह्मण प्रक्रियै प्रायेण ऐरम्मदीयमित्यादिना G#m Gळी - ऐरं मदीय GILD इति -
॥।
(सा।प्र।) तदसदेव सन्मनो कुरतस्यामित्यादिष्विव मनश्शब्दवाच्यसङ्कल्पेनैव तीरान्तरं प्रापय्य मालाचूर्णाञ्चनादिभिरलङ्कारार्थमप्राकृतं शरीरं प्रदायेत्युक्तम् - “तदैरम्मदीयं सरस्तदश्वत्थस्सोम सवन" इत्यारभ्य “ब्रह्मलोके ब्रह्मचर्येणानुविन्दति" इत्याद्युक्तमभिप्रेत्योक्तमैरम्मदीय -
॥।
(सा।वि।) मनसात्येति” इत्युक्तत्वान्मनश्शब्दित सङ्कल्पेन शरीरं विनैव परतीरं प्रापय्य । कौषीतकीब्राह्मणे “तदैरं मदीयं सरस्तदश्वत्थस्सोम सवनम्" इत्यारभ्य “तं पञ्चशधान्यप्सरसः प्रधावन्ति शतम् मालहस्ताश्शतं चूर्णहस्ताश्शतं मञ्ञनहस्ताश्शतं भूषणहस्तास्तं ब्रह्मालङ्कारेणालङ्कुर्वन्ति - स आगच्छति तिल्यं वृक्षं तं ब्रह्मगन्धः प्रविशति सलज्जं संस्थानं तं ब्रह्मरतः प्रविशति - स आगच्छति अपराकिजतमायतनं तं ब्रह्मतेजः प्रविशति” इत्यादिनोक्तां प्रक्रियां विस्तरेणाह - ऐरं मदीय GILD इत्यादिना - सरस् नाoji, सरः पर्यन्तं गत्वा
पुस्तक
niugu
Q५५ अधिकार आदिश्लोकव्याख्यानं pg। उदाहृत श्रुतिवाक्य) की शा मातृकै नीळं मी CumLÚULqGऊं कीलम् - श्रीभाष्यादि
विजिहीतेQgQwn विजिहीर्षतेQuorg/। एतत् अन्यच्च यथाभाष्यं
द्रष्टव्यम्। ॥।
[[३१०]]
व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
की, मालाञजनचूर्णवासो भूषण हस्तै नाग ।
अलङ्करि
मूलं। सोमसवनQID६७८ m अश्वत्थ दिव्याप्सरस्६७० कं८६०नानान्नी, ब्रह्मालङ्कार
ब्रह्मगन्धरस Arपुसुक्कुळै xafoप्पित्तु “कुडियडियारिवर् कोविन्दऩ् तऩक्कॆऩ्ऱु, मुडियुडैवाऩवर् मुऱैमुऱैयॆदिर्गॊळ्ळ, कॊडियणि नॆडुमदिळ् कोबुरम् -॥।
(सा।दी।) मालाहस्ताश्शतमञ्जनहस्ता" इत्यादिपळा अर्थं मालञ्जनेत्यादि । brm दिव्याप्सरस्rv॰कण्ठा, “तं पञ्चशधान्यप्सरसां प्रतिधावन्ति” ढाङ्गpp - अलङ्करि “तं ब्रह्मालङ्कारेणालङ्कर्वन्ति” ढगली - प्रवेशित “तं ब्रह्मगन्धः प्रविशति” इत्याद्यर्थम्
quiqui इत्यादि - Bigulquins दासभूतri। Com, लाञ्छना लाकना प्राप्ति ॐ ॐ ॐ - यद्वा पर्यायपर्याय m। तङ्गळ् तङ्गळ्
अलङ्कृत riSToon - OmGीनाला॥।
६६४L, मकुट TOL
मुकुट ११८६०।Pmpmm, mrig बा, ध्वजालना - pn
५,
अवऱ्ऱाल्
(सा।स्वा।) छान्दोग्ये अरश्चारण्यश्चार्णवौ - ब्रह्मलोके ऐरम्मदीयमिति सरस्त्रयमुक्तम् - अßलक्ष Qq - सोमसवनेति - “तदश्वत्थस्सोमसवनः” ढाङ्गळील छान्दोग्यार्थ mg q - quinquiri इत्यादिकृष्ण कृष्णकं - भागवतां, wiqui, Gulgu
कुडियडियार्, कुडियडियाग दासभूत
Truit इन्द्रादिदेवतै कक्षां नित्यसूरिना । Lomo - “सर्वेऽस्मै देवा बलिमावहन्ति” कीqGu Poppo, यौगपद्य LDCs पर्यायेण नतम्बान्ना, -, ध्वजम् - अली, अलङ्कार मऩ्ऱिक्के ऎदिर्गॊळ्ळ, कॊडियणि ध्वजालङ्कृतoruji, OmG, दीर्घम् - उन्नत - ना, प्राकार गोपुरद्वार ;-
॥।
कोबुरम्
(सा।प्र।) मित्यादि - ऐरम्मदीयाख्यं सरस्सोमसवनाख्यमश्वत्थं च प्रापय्येत्यर्थः - “तं पञ्चशधान्यप्सरसां प्रधावन्ति शतं मालाहस्ताश्शतमञ्चन हस्ताश्शतञ्चूर्ण हस्ताश्शतं वासोहस्ताश्शतं पणव (भूषण) हस्तास्तं ब्रह्मालङ्कारेणालङ्कर्वन्ति इत्येतदभिप्रेत्योक्तं मालाचूर्णेत्यादि - “स आगच्छति तिल्यं वृक्षं तं ब्रह्म गन्धः प्रविशति आगच्छति सालज्जंस्थानं तं ब्रह्मरसः प्रविशति स आगच्छति अपराजितमायतनं ब्रह्मतेजः प्रविशति” इत्येतदभिप्रेत्योक्तं ब्रह्मगन्धेत्यादि quiquini - इत्यादि - गोविन्दस्य कुलदासा इति देवराज्यादावभिषिक्ते न्द्रादि प्रत्युद्गमनपूर्वकं पताकालङ्कृताति दीर्घात्युच्च प्रकार युक्त गोपुरसमीपं - (सा।वि।) की १०ी, समीपं प्रापय्य । अप्सरस् लान, अप्सरोभिः प्रत्युद्गमय्य । अलङ्करि, अलङ्कारं कारयित्वा - quit गलकञ्छ। Qu
गाऊं ५। गोविन्दस्य । G४uiguri, कुलदासा । quot mom नाना - pqL किरीटवत्सु । Tu, नित्यसूरिषु । com poom, प्रत्येकं प्रत्येकम् । लीलनाना, प्रत्युद्गच्छत्सु । sq। ध्वजालङ्कृतम्, GOLDलीना, -
॥।
एते -
I
मुऱैमुऱै
(सा।सं।) छ४ इति । एते गोविन्दस्य वंशपरम्परया दासा इति सकिरीटाः सूरयो वारक्रमेण सङ्घशस्सङ्घशः यथाभिमुखं प्रत्युद्गता भवन्ति तथा कारयित्वा - आभरणरूपध्वजस्तम्म्भादि कदीर्ध - ॥।
गतिचिन्तनाधिकारः
[[३११]]
पुळ् गुरुगुवित्तु, - कळॆऩ्ऱु पेरुडैय कण्बुरैक्किट्टिवित्तु, “वैगुन्दम् पुगुदलुम्” ऎऩ्ऱु तुडङ्गि मेल् मूऩ्ऱु पाट्टिलुम् सॊल्लुगिऱबडिये अबिगाङ्गळाऩ ॥q=Rङ्गळैप् पण्णु वित्तु ३१–४७माऩ ४३९त्तिल् अऴगोलक्कत्तिले पुगु(रविट्टु) तविट्टु
॥।
(सा।अ।) ingkakत्तैग्गुरुगुवित्तु, किट्टिवित्तु
-कळ्
ऎङ्गळ् वुङ्गळिल्
सिाबुऩ् aki’ ऎऩ्ऱदिऱे - पेरैयुडैयवॆऩ्ऱत्ताल् पुरिवुगळल्लवॆऩ्ऱु तोऱ्ऱुम् a९र्, टीर्, वैगुन्दम्, पुगुदलुम् -पुगुदलुम्, पुगुत्तवळविलॆऩ्ऱबडि, वासल् काक्कुम् ससर्गळ् वैगुन्दऩुडैय सर्गळ् ऎङ्गळ् रिबुगळाऩ नीङ्गळ्। ऎमदिडम्, पुगुदु ऎऩ्ऱदु पुगुदुगवॆऩ्ऱबडि। पुगुन्दरुळ वेणुमॆऩ्ऱु - वियन्दऩर्, प्पट्टार्गळ् - मण्णवर् वैगुन्दम् पुगुवदाग ये पुत्तैप् पण्णुवदे - ४३१, नम्मुडैय वुळÜत्तालॆऩ्गै। विधिवगै, नम्मुडैय
ऎत्ताल् - वेदियर्,xfqaर् - fAवुगळ् - पदियिऩिल्, तङ्गळ् सङ्गळिल् पाङ्गिऩिल्, पुfरमॆऩ्ऱबडि। निदियुम्, पुरिऩ्गळैयुम् - तिरुवडि
निलैगळैयुम् ऎ । नल्ल ऒळिङ्गळैयुम् निऱैन्द कुडङ्गळैयुम् पुरिञ्ाळङ्गळैयुम् - विळक्कमुम्, ऎङ्गळैयुम् - मदिमुगमडन्दैयर्, सिगळाऩ पूरिगळ्। ऎkī, इवऩैक्किट्टि। ऎदिर्गॊण्डार्गळॆऩ्गै। एन्दिऩर्, इप्पडियिन्द स र्गळ् ऎदिर्गॊळ्ळा निऱ्क तिरुमामणिमण्डपत्तिल् अरिसियिल्लाद Hत्तोड fAa४त्तैयुडैय A करोडे कूड सणऩ् तिरुवोलक्कमाय् ऎऴुन्दरुळियिरुक्कुमिरुप्पै
मऩ।-
[[९]]
(सा।Æ।) गुरुगुवित्तु, किट्टिवित्तु - रिदमाग ऩॆऩ्ऱुम् पु ऎऩ्ऱुम् पेरुडैयगर्वैगुन्दम् पुगुदलुम् करिवु -त्तasu - ताङ्गळाऩ इति - अस्मदास्थाने प्रवेष्टव्यमिति प्रार्थन आगमनमवलोक्य विस्मयवत्व पाद्यसमर्पण आगमनविध्युपचारpळं पूर्णकुम्भसमर्पण दीपोपचारमप्सरसामभिमुखीकरणं PHOT ३९Eङ्गळॆऩ्ऱबडि - मऩ्ऱबडि -
३। माऩ - Aपु तिरुमामणि पु०५qत्तिले ऎऩ्ऱबडि - अऴगोलक्कत्तिले, A नर्गळोडेगूड
ऩ् तिरुवोलक्क मायॆऴुन्दरुळियिरुक्किऱ विडत्तिले - पुगिऱ विट्टु ७४-७२४१९रित्तालुम् -
॥।
पुगिऱ विट्टु afप्पित्तु
प्राकृत
(सा।प्र।) प्रापय्येत्यर्थः - “स आगच्छतीन्द्रप्रजापती द्वारगोपौ तावस्मादपाद्रवत” इत्येतदभिप्रेत्योक्तं करि - ाऩ्वुः - वैगुन्दम् पुगुदलुमॆऩ्ऱु तुडङ्गि, पर्
कमल् मूऩ्ऱु पाट्टिलुम् सॊल्लुगिऱबडिये
पुग अऴगोलक्कत्तिले पुगुरविट्टु, अरिरिर्asq
(सा।fa) भाग४। कोबुरम्, MYA। गुरुगुवित्तु, सबुरा पुरै
ऩा क” ऩ् haKUME। किट्टिवित्तु, ९१९ । अऴगोलक्कत्तिले। ७ AAH । पुगुऱविट्टु, ४ । -
(सा।) Sehaslycसि-
॥।
[[३१२]]
व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
मूलं । “अनयाहं वशी भूतः कालमेतन्न बुद्धवान् । उच्चमध्यमनीचान्तां तामहं कथमावसे ॥ अपेत्याहमिमांहि (भि)त्वा संश्रयिष्ये निरामयम् । अनेन साम्यं यास्यामि नानयाहमचेतना ॥ क्षमं मम सहानेन नैकत्वमनया सह । क्रीडन्तंर मया सार्धं लीलाभूमिषु केशवम् ॥
(सा।दी।) आनन्दप्रचुरLDINGr - अनयेत्यादि - मनोरथि
प्रमाणम् -
मुमुक्षु
अनुसन्धानप्रकारम् अनया प्रकृत्याहं वशीभूतः एतावन्तं कालं व्यर्थं गतम् न बुद्धवानस्मि । उच्चमध्यमनीचम्, क्वचिदुत्तमरूपेण ब्रह्मलोकादौ, क्वचिन्मध्यमरूपेण मनुष्यशरीररूपेण क्वचिन्नीचां नारकशरीरादि रूपेणान्तः प्रदेशो यस्यास्ताम् - आवसे, अध्यावसे - अधिवसामि Topig - इमां प्रकृतिं हित्वा अपेत्य, दूरं गत्वा । निरामयं देवं कथं संश्रयिष्ये, अनेन भगवता - साम्यं, समानत्वं यास्यामि । अचेत सानया प्रकृत्या साम्यं मूढत्वन्नयास्यामि । मम अनेन, भगवता सह । एकत्वं, एक स्वभावत्वं योग्यम् - अनया सहैकत्वम् । एकत्वरूपेण भ्रमQpq। नयोग्यम् । क्रीडन्तमित्यादि - लीलाभूमिषु लीलाध्यानस्थलीषु ।
(सा।स्वा।) दिव्यलोक विषय पूर्वोक्तमनोरथं अकं पुरुषार्थत्व QILD?
भगवत्प्राप्ति
[[१]]
मनोरथLmgji (Grupani, अनयाहमित्यादिना - अनया, प्रकृत्या - वशीकृतः - एवं कालम्, एतावद्व्यर्थं गतं कालं न बुद्धवान् । उच्चः ब्रह्मलोकादावुत्तमशरीररूपः - मध्यमः, मनुष्यशरीररूपः - नीचः, नरकशरीररूपश्चान्तः प्रदेशः यस्यास्सा - उच्चमध्यमनीचान्तां - तां, प्रकृतिम् कथमावसे, कथमधिवसामि pig - इमां प्रकृतिं हित्वा त्यक्त्वा अपेत्य, दूरं गत्वा निरामयं देवं संश्रयिष्ये - अनेन, भगवता - साम्यं, परमसाम्यम् - यास्यामि - अचेतसा, चेतोरहितया - अनया, प्रकृत्या साम्यं न यास्यामि मूढस्वभावत्वं न यास्यामि अनेन भगवता एकत्वमविभागेन दृष्टत्वादिति न्यायेनापृथक्सिद्धतया एकत्वानुसन्धानं क्षमम् - अनया प्रकृत्या सह एकत्वं शरीरात्मभ्रान्तिरूपं न क्षमम् - प्राकृतभोग♚ली राग का भगवत्प्राप्तिकं पुरुषार्थता न्यूनता प्रसक्ति प्राकृतभोगं LG Currs Color Goop मुक्त
@@@)&pg]] ५।लं। नीभगवदनुभवरूपप्राप्ति
क्रीडन्तमिति - लीलाभूमिषु,
॥।
- प्रत्युत
अनुसन्धानलं उत्कटमनोरथ@pri
प्रमाणं
(सा।प्र।) वशीभूतः, वशीकृतः “महान्तं भित्त्वा अव्यक्तं भिनत्ति अव्यक्तं भित्त्वाक्षरं भिनत्ति अक्षरं भित्त्वा मृत्युं भिनत्ति” इत्यादिकमभिप्रेत्योक्तम् । अपेत्याहमिमां भित्त्वा संश्रयिष्य इति - अपेत्य, अतिक्रम्य । (सा।सं।) अनया, प्रकृत्या । अचेतसा, जडया - तां, प्रकृतिम् । उच्छमध्यमनीचां, सत्त्वरजस्तमो मयीम् । आत्मनाशकरी सेति भावः । भित्त्वा शरीरमिति शेषः । निरामयं, हेयप्रत्यनीकम् । अनेन निरामयेन परेण ब्रह्मणा साम्यं स्वराट्त्व विपश्चित्वाभ्याम् । निषेध्यं प्रकृत्या साम्यमिह विपश्चित्वाभाव एव । क्षममिति । एकत्वं परमसाम्यम् । अनेन सहैकत्वयोग्यस्य मम अनया सह एकत्वं न क्षमम् ॥ ॥।
गतिचिन्तनाधिकारः
[[३१३]]
मूलं । मेघश्यामं विशालाक्षं कदा द्रक्ष्यामि चक्षुषा ॥ मेघश्यामं महाबाहुं स्थिरसत्त्वं दृढव्रतम् ॥ कदा द्रक्ष्यामहे रामं जगतश्शोकनाशनम् ॥ दृष्ट एव हि नः शोकमपनेष्यति राघवः । तमस्सर्वस्य लोकस्य समुद्यन्निव भास्करः ॥” कळिल् कट्टळैयिले इवऩ् पुरिवुत्तबडिये इऴन्द इऴवॆल्लाम् तीर निरतिशयभोग्य
पुळवुऩाऩ तऩ्ऩैत्ताऩ् काट्टि तऩ्मै पॆऱुत्तित् तऩ् ताळिणैक्कीऴ्क् कॊण्डु ला समानभोग्यत्वलक्षण Door सायुज्यानं सजातीय "
qurma-॥।
(सा।दी।) मेघश्यामं महाबाहुमित्यादि श्रीरामायणे - स्थिरस्सत्त्वगुणो यस्य तं, दृढं शरणागतरक्षणरूपं व्रतं यस्य तम् । कँए, $९।५६०६, परमपदस्थ हार्दा ढङ्ग १४। गण, स्वस्वरूपम् । अपहतपाप्मत्वादि५०वा। कुण्डी (Giri) Gळङ्ग ६। श्रीपादोपधान Lons -
ऩा
॥।
(सा।स्वा।) लीलोद्यानेषु - मेघेति - श्रीरामायणश्लोकम् - दृढस्सत्वगुणो यस्यतम् - दृढम् आश्रितरक्षणव्रतं यस्य तम् । ूळा, मुक्त, उद्बुद्ध दुःखं निवृत्त Log - ढग, हार्दा ढग - स्वभावलं। गुणाष्टकाविर्भावलं। मुंली,
लाल, २_६Öङ्गLITऊङ्की, विरजातरणमारभ्य एतावत्पर्यन्तफलविधायकवाक्य
गुणाष्टकाविर्भावप्रतिबन्धकांशनिवृत्ति
श्रीपादोपधान nॐ ॐ
पर्यङ्कारोहणानन्तर
लंॐ, स्वचरणद्वन्द्वाधस्तात्
पूर्वमनुभवि कण्ठी नित्यसूरि कञ्छ
अनादि
या
अतिशयितानन्द (DoLIT की मां पुरुषार्थन्यूनतै ? लङ्ग इति - कंल, मुक्तकं। भगवता समानभोगत्वं कृण
क
Gupt नित्यसूरिकामं (५१
तुल्यQDormula॥ आलं। कालतस्स्वरूपतश्चापरिच्छिन्न LDIT। Cg, महानन्द mor।
rquii, नित्यसूरिsa लण्डी, तैस्सहावस्थाप्य । ग्रा दासभूत कैङ्कर्य म पुरुषार्थ ? भगवदनुभवमात्रं पुरुषार्थ LOIT SONG Com? भगवदनुभवपरीवाह १०।५ कैङ्कर्य
prosum विरोधी संसारदशैu) Cur
॥।
(सा।प्र।) ढग की कृष्ण कृतानी हैं फूङ्का, स्वस्वरूपाविर्भावं प्रापय्य स्वचरणारविन्दकिङ्करं कृत्वा -
uqm१४००लङ्की, कालतस्स्वरूपतश्च अपरिच्छिन्नानन्दैर्भगवद्दासभूतैर्नित्यसूरिभिस्सहावस्थाप्य । - ॥।
(सा।वि।) अनादि unsom
। परमभोग्य कैङ्कर्यपरित्यागेन एतावन्तं कालं
वृथैवानीषम् अहं भगवन्तं कदा द्रक्ष्यामि कदा स्वच्छन्दकैर्यं करिष्यामीत्यपेक्षा यथा निवर्तेयुस्तथा । लगाऊं ४। परमपदस्थं स्वात्मानं प्रदर्श्य ।
अपहतपाप्मत्वादि स्वरूपाविर्भावम् । Gी, प्रापय्य । ढण, स्वस्य -
श्रीपादयोरधस्तात्स्वीकृत्य
कुण्डी। कृ, स्वस्वरूपम्
G
स्वचरणारविन्दसमीपभाजं कृ त्वेत्यर्थः । अन्दमिल् Guj५qwGjmqलङ्की, कालतस्स्वरूपतोऽपरिच्छिन्नानन्दैर्भगवद्दासभूतैर्नित्यसूरिभिः सहावस्थाप्य-
(सा।सं।) तम इति । सर्वलोक सम्बन्धितमो निवर्तकस्समुद्यन् भास्कर इव स्थितः । ♚ली। -
[[३१४]]
व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
[[९९]]
मूलं । समस्त प्रतिबन्धकनिवृत्ति पूर्वक, स्वस्वरूपाविर्भाव पूर्वक [D] B देशकालावस्थासङ्कोचं quo मनोरथ कण्ठ अनुरूप २६१६६७ मनोरथिलं ल कैङ्कर्यवर्ग ११५६०६१QQwvoomi यावदात्मभाविकं की “सवयस इव ये नित्यनिर्दोषगन्धाः ऎऩ्गिऱबडिये तऩक्कु अ-q-ऩ् ऒरु पुदुसिल् तोऴऩ्मारैप्पोलेयिरुक्किऱ
अन्योन्यं सगळोडुम् इऩ्ऱुवन्द इवऩोडुम् वासियऱप्पुरैयऱप्परिमाऱि ऎत्तिलुम् श्रीवैकुण्ठगद्य श्रीगळं
सखायः ये ५००
[[१]]
[[९९]]
(सा।दी।) (ऊंGीळताना(“L) कङ्कण । gा मनोरथकिं, / भगवा यावदात्मभावि, आत्मस्वरूप नान्ना ६०६०। सवयसः, समानवयस्काः अनन्तगरुडादयः नित्यं दोषगन्धरहिताः Yorum, भेदom - स्तोत्र♚लीनं मनोरथं - “कदा नु साक्षात्करवाणि चक्षुषा । कदा पुनश्शङ्करथाङ्गकल्पक’
। इत्यादि - “कदाहमैकान्तिकनित्यकिङ्करः - प्रहर्षयिष्यामि” इत्यादि । गद्य की “कदाहं भगवन्तम् (सा।स्वा।) विच्छिन्नकी संसारदशापेक्षया अविशेषं प्रसङ्गिwn? देशकालावस्थासङ्कोच Down कैङ्कर्य (PG/L६गणी) अनन्तगरुडादिक्षा ६ कैङ्कर्यं मनोरथ
णु भङ्ग@Curr? Turi - इति। कृष्ण मनोरथ अनुरूपेति - दासभूतछञ्छ स्वामि मनोरथविरुद्धDITB कैङ्कर्येच्छै । - अनन्तगरुडादि कैङ्कर्यनियतons भगवदिष्ट
अमङ्गल दोष ।
लं कैङ्कर्यjog शेषी अङ्गीकरि पुरुषार्थLD CLDIT? ढग। सवयस इति पुरैयऱ् भेद। ली। संश्लेषिकुण्ठा, शुकैङ्कर्यजनितानन्दं कर्ता QUIT ६०१
माग
मुक्तकं
(सा।प्र।) सवयस इत्यादि - “यत्र पूर्वे साध्यास्सन्ति देवा” इत्यादि प्रत्यभिज्ञापकेन “ते साध्यास्सन्ति देवा जननि गुणवपुर्वेषवृत्तस्वरूपैर्भोगैर्वानिर्विशेषास्सवयस इव ये नित्यनिर्दोषगन्धाः” इत्यनेनोक्तप्रकारेण Lupiumor, नीरन्धं संश्लिष्य । अद्य मुक्तानामप्यन्तरङ्गकैङ्कर्यं प्रदायेत्यर्थः - स्तोत्र श्रीवैकुण्ठगद्य♚ इति । “कदा पुनश्शङ्खरथाङ्गकल्पक ध्वजारविन्दाङ्कशवज्रलाञ्छनम्” इत्यारभ्य “कदाहमैकान्तिकनित्यकिङ्करः प्रहर्षयिष्यामि” इत्यन्ते उक्तमनोरथप्रकारेण “कदाहं भगवन्तम् ’ इत्यत्रोक्तमनोरथ -
[[९९]]
(सा।वि।)
९० वयस्n Cm मङ्की, एकस्मिन् वयसि वर्तमानैस्सुहृद्भिरिव स्थितैः - नित्यसूरिgar। नित्यसूरिभिस्सह ।
अद्यागच्छतानेन मुक्तेन सह । Qurflup, परस्परतारतम्यराहित्येन - अन्तरङ्गकैङ्कर्यप्रधानेनेत्यर्थः - youpur, नीरन्ध्रं संश्लिष्य । स्तोत्र♚$ळं इति - “कदा पुनश्शङ्खरथाङ्ग” इत्यारभ्य “कदाहमैकान्तिकनित्यकिङ्कर” इत्यन्तेन “कदाहं भगवन्तं नारायणं - कदाहं भगवत्पादाम्बुजद्वयं परिचरिष्यामि''
[[६]]
॥।
(सा।सं।) स्वसाम्यं प्रदाय jorum, अपक्षपातेन यावदपेक्षितं स्वसमानानन्दं प्रदाय । स्तोत्र मण्डळं इति ।
“कदा पुनः” इत्यादि “कदाहमैकान्तिकनित्यकिङ्कर” इत्यन्ताभिप्रायं “कदाहं -
गतिचिन्तनाधिकारः
मूलं । अनी rung मनोरथ श्री olg Cu ऐकान्तिकात्यन्तिकनित्यकिङ्कर
॥।
[[३१५]]
Co
लठा निरतिशयानन्दorm कं। वस्वादि पदप्राप्ति पूर्वकमोक्षसाधन Lorror मधुविद्यादिनfoji - (सा।दी।) नारायणम् - कदाहं भगवत्पादाम्बुजद्वयं - कदा मां भगवान् स्वकीययातिशीतलया दृशावलोक्य” इत्यादि “नित्यकिङ्करो भवानि” इत्यादि च - ऐकान्तिकान्त्यन्तिकनित्यकिङ्करा - ऐकान्तिकत्वं नाम प्रयोजनान्तरानन्वयेन तदेकनियतत्वम् - तत एव निध्यानुवृत्तत्त्वमात्यन्तिकत्वम् - अन्यार्थे हि तत्सिद्धौ निवर्तेत - निरतिशयत्वमात्यन्तिकत्वमिति चाहुः नी मधुविद्यादिनी महाभारतादिनी
क्रममुक्तिपक्ष की बुनान्ना गतिविशेषादिनी मंळं ५ बाबा गग @rizujapÈQQ१०५ अनपेक्षित GILD ६१। वस्वादिपद प्राप्ति इत्यादिuri - मधुविद्या -
(सा।स्वा।) ईश्वर।कंG @
६Tঠোग ू)(५\ÈQFui&pri -
ईश्वर
मुक्त इति - यद्वा मुक्त
समानभोगत्वQLDrirajoor? कैर्यजनितानन्द LonÙ
शेष्यतिशयाभावात्स्वरूपविरोध Loonpir? ढङ्गा Gumit - @sun इति - पञ्जरगतशुक क्षीरपानेन राज्ञो महानन्दं । - निषद्वरदीर्घिका निपतित निजापत्योद्धरण प्रवृत्तपितृवत्स्वयं पुरुषार्थतया शरण्यंाकं एतावत्पर्यन्तपुरुषार्थ परम्परैmulgi&pr अर्थं सूचितम् Quig अर्चिरादिमार्गमात्रनिरूपणं । ठग ६००१ । Bn। G GLoIT? महाभारतादिक परमपदगमन । मार्गान्तर iii @sur অल निरूपिकंzqr_CQ?
- वस्वादीति - वस्वादिपदप्राप्तिपूर्वकब्रह्म प्राप्ति
कामनया उपासनं ॥६Öङ्गणी गाण्ठ कं वस्वादि रूपं अधिकारित्वं -
(@bur
[[१]]
॥।
(सा।प्र।) प्रकारेण चेत्यर्थः - ननु शरीरान्निर्गतानां भागवतानां परवासुदेवप्राप्तये मार्गान्न्तराण्यपि तत्र तत्र प्रमाणेषूपदिश्यन्त इति धान्यप्यत्र वक्तव्यानीत्याशङ्कय परिहरति - वस्वादीत्यादिना - (सा।वि।) “कदाहं मां भगवान्स्वकीययातिशीतलयातिकोमलया दृशावलोक्य” इत्यादिना चोक्तमनोरथ प्रकारेणेत्यर्थः । ऐकान्तिकेति - ऐकान्तिकत्वं नाम प्रयोजनान्तरानन्वयेन तदेकनियतत्वम् - आत्यन्तिकत्वं निध्यानुवर्तमानत्वम् - निरतिशयत्वं चेत्याहुः - निरतिशयानन्दमुळं, आनन्दयतीध्यानन्दः “अज्वलि सर्वधा तुभ्य” इति वचनात्कर्तर्यच्प्रत्ययः - “रसग् ह्येवायं लब्ध्वानन्दी भवति इत्युक्तानन्दप्रापकः तिष्ठेत् । Q मूर्धन्यनाडी इत्यारभ्य एतदन्तमेकं वाक्यम् । इह तु, मधुविद्यायाम् । भारतादौ जयत्संहितादौ पाञ्चरात्राधिकरणे चोक्तेषु क्रममुक्तिपक्षेषु विद्यमानगतिविशेषाः सत्यलोके स्थित्वा मुक्तिभाजां विद्यमानगतिप्रकाराश्च तत्तदधिकारिणामेव विशिष्य ज्ञातव्या इत्यनुपयोगान्नोक्ता इत्याह - वस्वादीत्यादिना । - ॥।
(सा।सं।) भगवन्तम्” इत्याद्यभिप्रायम् । वैकुण्ठगद्य मण्डळं इति । एवं ब्रह्मप्राप्तिमात्रका - मनया विद्यानिष्ठस्य गतिविशेष उक्तः । अथ मधुविद्यानिष्ठानामपि गतिविशेषं दिङ्गात्रेण प्रदर्श्यते तत्तदधि - कारिणामेव ते ते गतयो ज्ञेया इत्याह । वस्वादीति । - ॥।
[[३१६]]
व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
/
मूलं । “सत्त्वं वहति शुद्धात्मा देवं नारायणं (प्रभुम् हरिम् । प्रभुर्विहाति शुद्धात्मा परमात्मानमात्मना ॥ ये तु दग्धेन्धना लोके पुण्यपापविवर्जिताः ।
॥।
(सा।दी।) दीत्यादिशब्दम् । सत्त्वं वहतीति - शुद्धात्मा, सत्त्वरूपो गुणः । प्रभुं नारायणं वहति, प्रापयति । प्रभुर्नारायणः, आनिरुद्धादिकार्यरूपः । परमात्मानं सर्वकारणभूतं वासुदेवं प्रापयति - ये त्विति - नारायणीयवचनम् - अस्मिन् लोके ये पुण्यपापविवर्जितत्वाद्दग्धेन्धनाः
(सा।स्वा।) सिद्धि ५ अधिकारावसानी आदित्यादि लयिऊं sun आदित्यादि घटितार्चिरादिमार्गं घटिया - सत्त्वमिति । शुद्धात्मा, सत्त्वरूपो गुणः । देवं प्रभुं नारायणं वहति । प्रापयति । प्रभुः, नारायणः । अनिरुद्धादिकार्यरूपः शुद्धात्मा परमात्मानं सर्वकारणभूतं वासुदेवम् । आत्मना, स्वयमेव प्रापयति । ये त्विति नारायणीयवचनम् । अस्मिन् लोके क्रमिकमोक्षार्थोपासनया ये पुण्यपाप विवर्जितत्त्वाद्दुग्धेन्धनाः, संसाराग्नीन्धनपुण्यपापकर्माणः
॥।
(सा।प्र।) सत्त्वं वहतीति - सत्त्वं, शुद्धसत्त्वाधिष्ठातारं व्यूहवासुदेवं नारायणं - शुद्धात्मा सङ्कर्षणः । वहति, प्रापयति । स च, व्यूहवासुदेवः - शुद्धात्मा सन्, निवृत्तनिग्रहसङ्कल्पस्सन् सर्वतः परिबृढतया प्रभुम्, परवासुदेवाख्यं नारायणं वहति, प्रापयतिप्रभुश्च परमात्मा निवृत्तनिग्रहसङ्कल्प एव प्राप्यान्तराभावादात्मान मेवात्मना प्रापयतीत्यर्थः एतच्छ्लोकप्रकरणे भक्तियोगेन देहं विहाय परमपदं गच्छतो विदुषः प्रथमं सूर्यप्राप्तिम्, अनन्तरं वायुप्राप्तिम्, अनन्तरं मनस्तत्त्वाधिष्ठातुः प्रद्युम्नस्य प्राप्तिं, तदनन्तरं तमश्शब्द वाच्यप्रकृत्यधिष्ठातुर्महदादिसर्गकर्तुरनिरुद्धस्य प्राप्तिं, तदनन्तरं प्रवृत्तिशक्तियुक्त तया रजश्शब्दनिर्दिष्ट जीवाधिष्ठातुस्सङ्कर्षणस्य च प्राप्तिमभिधाय “रजो वहति राजेन्द्र सत्त्वस्य परमां गतिम्” इति शुद्धसत्त्वाधिष्ठातुर्व्यूहवासुदेवस्य प्राप्यतयोक्तेः - अनन्तरं च “परमात्मानमासाद्य तद्भूता यतयोऽमलाः अमृतत्वाय कल्पन्ते न चावर्तन्ति चाभिभो” इति प्राप्यान्तराभावात्तमेव प्राप्यामृता भूत्वा पुनर्नावर्तन्त’ इत्युक्तेश्चेति भावः । एवं प्रकृतोपासननिष्ठस्य प्रारब्धे परिसमाप्ते र्मागविशेषमाह - ये तु दग्धेन्धना इति इत्यादिना - “तद्यथैषिकातूलमग्नौ प्रोतं प्रदूयेत एवं हास्य सर्वे पाप्मानः प्रदूयन्त” इत्युक्तप्रकारेण विनाशित प्राप्तिविरोधिकर्माणः
॥।
(सा।वि।) सत्त्वं, सत्त्वाधिष्ठातारम् । शुद्धात्मा, निवृत्तनिग्रहसङ्कल्पः सङ्कर्षणो देवं नारायणम् । व्यूहवासुदेवम् । वहति, प्रापयति । प्रर्भुर्व्यूहवासुदेवः परमात्मानं सर्वकारणभूतं परवासुदेवं प्रापयतीत्यर्थः । येत्वित्यादीनि नारायणीयवचनानि । -
(सा।सं।) मोक्षधर्मे पञ्चविंशतितमेऽध्याये - सत्त्वं वहतीत्यादि । शान्ति पर्वणि मोक्षधर्मे नारायणीये। सप्तति शततमेध्याये । येतु दग्धेन्धना इत्यादि । जयत्संहितायाम् - श्वेतद्वीपमित इति । शुद्धात्मा सत्त्वम्, शुद्धस्वरूपः सत्त्वगुणः - नारायणं, हरिम् । वहति, प्रापयति - प्रभुः, निरूद्धादि कार्यरूपो नारायणः - शुद्धात्मा, हेयप्रत्यनीकः - परमात्मानं सर्वकारणं परवासुदेवं वहति प्रापयति - पुण्यपापरूपेन्धनस्य
“तद्यथैषिकातूलमग्नौ” इत्युक्तविधया विद्या - ॥।
-गतिचिन्तनाधिकारः
[[३१७]]
मूलं । तेषां वै (क्षेममध्वानां) ष्णवमध्वानं गच्छतां द्विजसत्तम ॥ सर्वलोकतमोहन्ता आदित्यो द्वारमुच्यते । ज्वालामाली महातेजा येनेदं धार्यते जगत् ॥ आदित्यदग्ध सर्वाङ्गा अदृश्याः केनचित्क्वचित् । परमाण्वात्मभूताश्च तं देवं प्रविशन्त्युत ॥ तस्मादपि विनिर्मुक्ता अनिरुद्धतनौ स्थिताः । मनोभूतास्ततो भूयः प्रद्युम्नं प्रविशन्त्युत ॥ प्रद्युम्नाच्च
॥।
(सा।दी।) दग्धसंसाराग्नीन्धनपुण्यपापकर्माणः मूर्धन्यनाड्या निर्गताः - तेषां विष्णुलोकाध्वानं गच्छतां द्वारमादित्यः - ज्वालमालीत्यादिः आदिस्यस्य विशेषणम् । आदित्यदग्धेति - दग्धप्राकृताङ्गाः अशरीरत्वाददृश्याः परमाणुरूपात्मस्वरूपमात्रावशिष्टाः तं देवमनिरुद्धं प्रविशन्ति - तस्मादपीत्यादि अनिरुद्धतनौ स्थिताः ते तस्मादपि विनिर्गताः मनो मात्रावशिष्टाः भूयः प्रद्युम्नं प्रविशन्ति । - ॥।
(सा।स्वा।) किञ्चित्प्रारब्धमात्रावशिष्टाः - मूर्धन्यनाड्या निर्गताः - तेषां क्षेममध्वानं विष्णुलोकाध्वानं गच्छतां द्वारमादित्यः । ज्वालामालीत्यादि आदित्यस्य विशेषणम् । आदित्यदग्धप्राकृताङ्गाः अत एवाशरीरत्वाददृश्याः परमाणुरूपात्मस्वरूपाः तं देवमनिरुद्धं प्रविशन्ति । अनिरुद्धतनौ स्थितास्ते तस्माद्विनिर्गताः । मनोमात्रावशिष्टाः । ततो भूयः प्रद्युम्नं प्रविशन्ति । ततः प्रद्युम्नाच्च
॥।
(सा।प्र।) विधूतपुण्यपापा इत्यर्थः - पुण्यपापविवर्जिता इति । बुद्धिपूर्वकपुण्यपापविवर्जिताः । यद्वा, “आत्मनो वै शरीराणि बहूनि मनुजेश्वर - प्राप्य योगबलं कुर्यात्तैश्च सर्वां महीं चरेत् । भुञ्जीत विषयान् कैश्चित् कैश्चिदुग्रं तपश्चरेत् - संहरेच्च पुनस्तानि सूर्यस्तेजो गणानि” इत्युक्तप्रकारेण निस्तीर्णप्रारब्धाः पुण्यपापविवर्जिताः । विद्याविनाशितप्रारब्धव्यतिरिक्तपुण्यपापा इत्यर्थः - मनो भूता इत्यादि - ततः अनिरुद्धान्मनोभूतास्सन्तः - मनस्तत्वस्य प्रद्युम्नाधिष्ठेयत्वात्प्रद्युम्नाधिष्ठेयत्वं प्राप्य, तं प्रविशन्तीत्यर्थः - भूयः पुनः - अनन्तरमित्यर्थः - ॥।
(सा।वि।) आदित्यदग्धसर्वाङ्गाः, दग्धसर्वप्राकृताङ्गाः अतएवादृश्याः परमाणुभूताः स्वरूप मात्रावशिष्टास्सन्तः तं देवमनिरुद्धं प्रविशन्ति । मनोभूताः, मनस्तत्वस्य प्रद्युम्नाधिष्ठे यत्वात्प्रद्युम्नाधिष्ठेयत्वं प्राप्य प्रद्युम्नं प्रविशन्तीत्यर्थः - ॥।
(सा।सं।) निष्ठेन दग्धत्वाद्ये तु दग्धेन्धना इत्युक्तिः - क्षेममध्वानम् । क्षेमकरमर्चिरादिमार्गम् । येन ज्वालामालिनः आदित्येन शोषणप्रकाशना दिना जगद्धार्यते एवं विद्यानिष्ठानां सर्वमङ्गमादित्यो दहतीति दग्धेत्युक्तिः। अदृश्यत्वं तेषामशरीरत्वात् । परमाण्वात्मभूतत्वं परमाणुरूपात्मस्वरूपमात्रावशिष्टत्वम् । तं देवम्, अहङ्ङ्काराधिष्ठितारमनिरुद्धं देवं प्रविशन्ति, देवसायुज्यं प्राप्नुवन्ति । एवं कञ्चित्कालमनिरुद्धतनौ स्थितास्सन्तः । तस्मादपि, अनिरुद्धादपि । मनोभूताः, मनोमात्रावशिष्टाः । मनोऽधिष्ठातृप्रद्युम्नलोके “तत्संयुजो भवन्ति” इति प्रद्युम्नं प्रविशन्तीत्युक्तिः । ॥।
[[३१८]]
व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
मूलं । विनिर्मुक्ता जीवं सङ्कर्षणं ततः । विशन्ति विप्रप्रवरास्साङ्ख्ययोगाश्च तैस्सह ॥ ततस्त्रैगुण्यहीनास्ते परमात्मान मञ्जसा । प्रविशन्ति द्विजश्श्रेष्ठाः क्षेत्रज्ञं निर्गुणात्मकम् ॥ सर्वावासं वासुदेवं क्षेत्रज्ञं विद्धि तत्त्वतः । समाहित मनस्कास्तु नियतास्संहृतेन्द्रियाः ॥ ऐकान्त्य (एकान्त) भावोपगता वासुदेवं विशन्ति ते” इत्यादि ६६० महा भारतादि वचन १६। श्वेतद्वीपमितः प्राप्य विश्वरूपधरं हरिम् ॥
॥।
(सा।दी।) जीवं, जीवाधिष्ठातारं विप्र प्रवराः, आत्मगुणपरिपूर्णश्रेष्ठाः - साङ्ख्यनिष्ठाः - तैस्सह योगनिष्ठाश्च उभयेऽपि - निवृत्तधर्मनिष्ठानां मोक्षोपदेशात् - ततस्त्रैगुण्येति - सङ्कर्षणप्राप्त्यनन्तरमञ्जसा वासुदेवं परमात्मानं विशन्ति - सर्वावासत्वाद्वासुदेवं क्षेत्रज्ञमन्तर्यामिणं - नियताः, नियमयुक्ताः विषयान्तरेभ्यस्संहृतेन्द्रियास्सन्तः अतो वासुदेवे ऐकान्त्यभावमुपगताः विशन्ति - इत्येतत्तत्त्वतो विद्धीति - श्वेतद्वीपमिति - इतः श्वेतद्वीपं प्राप्य -
॥।
(सा।स्वा।) विनिर्मुक्ताः जीवाधिष्ठितारं सङ्कर्षणम् । विप्रप्रवराः आत्मगुणपूर्णाः साङ्ख्यनिष्ठाः - तैस्सह, योगनिष्ठैस्सह । उभयेऽपि प्रविशन्ति । ततस्सङ्कर्षण प्राप्त्यनन्तरमञ्जसा वासुदेवं परमात्मानं विशन्ति - सर्वा वासत्वात् वासुदेवम् - क्षेत्रज्ञम्, अन्तर्यामिणम् । नियताः, नियमयुक्ताः - विषयान्तरेभ्यस्संहृतेन्द्रियाः । समाहितमनस्काश्च अतः । वासुदेव एकान्तभावमुभागताः विशन्तीत्येतत्तत्त्वतो विद्धि - श्वेतद्वीपमिति । इतश्श्वेतद्वीपं प्राप्य । विश्वरूपधरं हरिम्, तत्रत्यं - ॥।
(सा।प्र।) जीवं सङ्कर्षणं, जीवाधिष्ठातारं सङ्कर्षणमित्यर्थः - एवं सङ्कर्षणं प्रविष्ठानां तत्र प्रकृतिप्राकृत वर्गत्यागपूर्वकं परवासुदेवप्राप्तिमाह - ततस्त्रैगुण्यहीना इत्यादिना-मुक्तप्राप्यस्य निर्गुणजीवत्वमाशङ्कयाह - सर्वावासमिति । “इदं शरीरं कौन्तैय क्षेत्रमित्यभिधीयते - एतद्यो वेत्ति तं प्राहुः क्षेत्रज्ञमिति तद्विदः क्षेत्रज्ञं चापि मां विद्धि सर्वक्षेत्रेषु भारत ॥” इत्युक्तेर्भगवतोऽपि क्षेत्रज्ञत्वमित्यर्थः
(सा।वि।) जीवं सङ्कर्षणं, जीवाभिमानिनं सङ्कर्षणमात्मगुणपरिपूर्णाश्श्रेष्ठाः साङ्ङ्ख्यनिष्ठाः तैस्सह योगनिष्ठाश्च वासुदेवं विशन्ति - अनन्तरं समाहितमनस्का नियताः नियमयुक्ताः विषयान्तरेभ्यस्संहृतेन्द्रियाः ततो वासुदेवे ऐकान्त्यभावोपपन्नास्त्वं क्षेत्रज्ञं, क्षेत्रज्ञशरीरकं सर्वावासं वासुदेवं परमकारणं विशन्तीति तत्त्वतो विद्धीत्यन्वयः
(सा।सं।) जीवं, जीवाधिष्ठितारम् । साङ्ख्ययोगाश्चेति च शब्दस्य सङ्कर्षणं च विशन्तीत्यन्वयः । “तल्लोके तत्संयुजो भवन्ति” इति तदर्थः । ये साङ्ङ्ख्ययोगनिष्ठतया विप्रप्रवराः । साङ्ख्यं, ज्ञानयोगः । तथा विप्रप्रवराः, आत्मगुणपूर्णाः मधुविद्यानिष्ठाः । सङ्कर्षणप्राप्त्यनन्तरम् । वासुदेवं, परवासुदेवम् । स परवासुदेव एव सर्वक्षेत्र ज्ञान्तर्यामीति तत्त्वतो विद्धीति क्षेत्रज्ञं विद्धीत्युक्तम् । एकान्तभावोपगताः । अनन्यभोगास्सन्तः । क्षेत्रज्ञं वासुदेवं विशन्तीत्येतत्तत्त्वतो विद्धीति वान्वयः । श्वेतद्वीपमिति । इतश्श्वेतद्वीपं प्राप्य अनिरुद्धमासीदन्ति ॥-
गतिचिन्तनाधिकारः
[[३१९]]
मूलं । ‘ततोऽनिरुद्धमासाद्य श्रीमत्क्षीरोदधौ हरिम् । ततः प्रद्युम्नमासाद्य देवं सर्वेश्वरेश्वरम् ॥ - ततश्चङ्कर्षणं दिव्यं भगवन्तं सनातनम् । अयमप्यपरो मार्गस्सदा ब्रह्मसुखैषिणाम् ॥ - परमैकान्तिसिद्धानां पञ्चकालरतात्मनाम्” ६६ठाmin_sf]६० जयत्संहितादि “विभवादर्चनाद्व्यूहं प्राप्य व्यूहार्चनात्परं तद्ब्रह्म वासुदेवाख्यं सूक्ष्मं प्राप्यत इति वदन्ति” श्रीपाञ्चरात्राधिकरण कुण्डीगळं मी अधिकारविशेष [६६ क्रममुक्तिपक्ष श्री सत्यलोकादिमुक्त
नाका अधिकारि ज्ञातव्य
गतिविशेषादिकी (कं वगुत्तुच् चॊल्लुगै अपेक्षित nonm/-
॥।
ujja
नाना
(सा।दी।) अनिरुद्धमासीदन्ति - ततः प्रद्युम्नं प्राप्नुवन्ति - ततस्सङ्कर्षणं - सदा ब्रह्मसुखैषिणाम्, सार्वकालिकब्रह्मानुभवसुखापेक्षिणाम् - परमैकान्तिनश्च ते सिद्धाश्च - पञ्चकालरतात्मनां मुमुक्षूणामयमपरो मोक्षमार्गः - सत्यलोकादि इत्यादि - “ब्रह्मणा सह ते” इत्यादि गण पक्षम् - Com अधिकारिz६५Ës, तत्तद्विद्याविशेषाधिकारिक -
अर्चिरादिगति wi
(सा।स्वा।) प्राप्नुवन्ति । ततः क्षीरोदधौ अनिरुद्धमासीदन्ति - ततः प्रद्युम्नं देवं सर्वेश्वरेश्वरं, ब्रह्मादीनामपीश्वरम् । आसीदन्ति - ततस्सङ्कर्षणं दिव्यं भगवन्तमासीदन्ति । सत्यलोकादि इति “ब्रह्मणा सह ते सर्वे सम्प्राप्ते प्रति सञ्चरे । परस्यान्ते कृतात्मानः प्रविशन्ति परं पदम्” गी अधिकारि५६५कं&Gorpio - क्रमेण अळाली अव्यवधानेन परमपदगन्ता ऊण्ठ (ऊं ५ अर्चिरादिमार्ग
क्कळुक्कु LoopsCz Coum मार्गGunj - अर्चिरादिगति उपासककं नित्यं मऩ्ऱिक्के चिन्तनीयैunnzura तत्क्रतुन्याय♚Gous नियतै wpm? प्रपन्न नित्यं चिन्तनीयQLD) Cung गतिचिन्तै wib उपायाङ्ग Lomown साङ्गोपाय कुम्मृ । कंल सकृत्कर्तव्यत्वभङ्गं प्रसङ्गिung? अङ्ग मार्गनिरूपण मुं
व्यर्थ LDITE -
माग
(सा।प्र।) सत्यलोकादीति - “ब्रह्मणा सह ते सर्वे सम्प्राप्ते प्रति सञ्चरे - परस्यान्ते महात्मानः प्रविशन्ति परं पदम्” इत्यादिषूक्तानामित्यर्थः - तपोलोकवासिनस्सनकादयस्सान्तानिकलोकतया निर्दिष्टकारणवैकुण्ठ वासिनोऽयोध्यास्थिताश्चादिशब्दार्थः - ननु निर्याणगतिविशेषपरिपूर्णानुभवानामनुसन्धानस्य प्रकरणाद्भक्त्यङ्गत्ववत्प्रपत्त्यङ्गत्वाभावात्प्रपन्नानां - ॥।
(सा।वि।) LG, एतत्स्थलेषु सत्यलोकादि । इत्यादि शब्देन तपोलोकवासिनस्सनकादयस्सान्तानिकतया निर्दिष्टकारणवैकुण्ठ वासिनोऽयोध्यास्थिताश्च गृहीताः - ननु निर्याणगति विशेष परिपूर्ण ब्रह्मानुभवानां भक्तेरिव प्रपत्त्यङ्गत्वा भावात्प्रपन्नानां तदनुसन्धान मनपेक्षितमिति तन्निरूपणं व्यर्थमित्याशङ्कय फलार्थित्वादधिकार सिद्ध्यर्थं निर्याणगतिप्रकारेण परिपूर्णानुभव प्रधान पर्यन्त भगवदीय फलप्रधान प्रकारस्योपायदशायां
॥।
(सा।सं।) ततः क्षीरोदधिं प्राप्य प्रद्युम्नमासीदन्ति । ततस्सङ्कर्षणं ततश्च सनातनं भगवन्तं परमासुदेव मासीदन्तीत्यर्थः । सदेति । सदाब्रह्मानुभवसुखमपेक्षमाणानाम् । विभवेति - व्यूहशब्दः - ॥।
[[३२०]]
व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
मूलं । गत्यनुसन्धानादिना स्वतन्त्रप्रपत्तिनिष्ट ६०० सद्वारकप्रपत्तिनिष्ठ
उपायाङ्गuons in Cz कर्तव्य की @ उपाय मण्डीज Cure अधिकारित्व सिद्धिकं ॥ फलार्थित्वं अपेक्षित ६० Sun Goo फलपर्वविशेषानुसन्धान Loni ४६५१६ वरप्पुगुगिऱ कण्णालत्तुक्कु नाळॆण्णियिरुगर् कुमाप्पोले पिसिऩारिविसमुगऩ स्मरणमात्रomi पुरुषार्थं Guping Cpm की प्रीत्यतिशय
स्वयं प्रयोजन कंल -
॥।
का
(सा।दी।) ज्ञातव्य Desi Gummit - @कं गत्यनुसन्धानादिक्षा इत्यादि । आदिशब्दं परमफलानुसन्धानग्राहकम् । गत्यनुसन्धानं उपायारम्भात् प्राक् तदुपयोगि
प्रयोजनरूपomi -
।
पश्चात्स्वयं
(सा।स्वा।) प्रसङ्गिum? - मङ्गत्यनुसन्धानादिक्षा इति आदिशब्देन ब्रह्मयशःप्रवेशादिसङ्ग्रहः - अधिकारित्वसिद्धिकं । चिन्तनीय mogib प्रपत्त्युत्तरकालं चिन्तनीय LOTTED प्रसङ्ग ? Gung नित्यचिन्तनीय QLD की सम्प्रदाय विरोधि ढांা(&&&pmi - इति - नाग कल्याणं स्वत एवावर्जनीय LOIT & sugaib स्वयं प्रयोजन on Going - पूर्वेति । अर्चिरादिगतेरपि पूर्वं फलतया प्रार्थित तयोत्तरकालीनगतिचिन्तै पुरुषार्थमात्रस्मरण Gopu Qua अधिकारित्वसिद्धिकं भक्त Cum पूर्वं गतिविशेषपरिज्ञानं COLD) अर्चिरादि (सा।प्र।) तदनुसन्धानमपेक्षितमिति तन्निरूपणं व्यर्थं स्यादित्यत्र अङ्गत्वाभावे ऽपि प्रपदनात्पूर्वभाव्यनुसन्धानस्य पश्चाद्भाव्यनुसन्धानस्य वा वैयर्थ्यमुच्यत इति विकल्प्योभयोरप्युपयोगमाह - Q कं गत्यनुसन्धानादिना इत्यादिना - निर्याणानुसन्धानादिरादिशब्दार्थः - ५७१, प्रविशेयुरित्यर्थः
अन्तर्गता भवेयुरिति भावः
की इत्यादि - भाव्युत्सवदिवसात्पूर्वभाविधिवस परिगणनवद्गतिविशेषाद्यनुसन्धानस्य भरन्यासात्पूर्वमधिकारि घटकत्वात्पश्चादेवं भूतं फलं लप्स्य इति तुष्टिहेतु त्वाच्चानुसन्धेयत्वसिद्धिरिति भावः - ॥।
(सा।वि।) ज्ञातव्यत्वादनन्तरं प्रीत्यतिशयोत्पादनेन स्वयं प्रयोजनतयानुसन्धेयत्वाच्च न व्यर्थमित्याह @मङ्गत्यनुसन्धानादिक्षा इति - कर्तव्य pungi, कर्तव्या न भवन्त्वेव तथा - प्रवेशसमये। ४G८&LIr, प्रविशेयुः । फलान्तर्गता भवेयुरित्यर्थः । ळा। उपायनिष्पत्त्यनन्तरम्
की कामं नागणी मंium, भविष्यत्कल्याणस्य दिवसान् गणयित्वा स्थितिवत् “पुरुषार्थं Qupiu & Cpb, प्राप्स्यामः
इत्यभिलाषकारि प्रीत्यतिशयम् ।
[[१]]
ढा ढङ्ग की प्रीत्यतिशय लक किं काळङ्ग। अभिवर्धयत्सत् - अर्चिरादिमार्गे कृत्स्न
TO
(सा।सं।) उक्तव्यूहत्रयपरः । अस्याधिकारिण उक्तगतिविशेषानुसन्धानं किं त्वेनोपयुज्यत इति शङ्कायामाह । गत्यनुसन्धानादिक्षा इत्यादिना । आदिशब्देन निर्याणानुसन्धानं गृह्यते । ॥।
[[२]]
गतिचिन्तनाधिकारः
[[३२१]]
मूलं। शुलuredring समुदायज्ञानानं अपेक्षितसिद्धि। “समीपं राजसिंहस्य रामस्य विधितात्मनः । सङ्कल्पहयसंयुक्तैर् यान्तीमिव -
॥।
(सा।दी।) शु@sum) इत्यादि, उपायाङ्ग Loon। समुदायज्ञान GJ)। तद्विषयस्थूलज्ञानम् @ng फलापेक्षै सिद्धि - समीपं राजसिंहस्येति - राजसिंहस्य - परत्व की श गुण - रामस्य समीपं सङ्कल्पा एव हयाः तत्संयुक्तैः - ॥।
- समुदायेति
अधिकार Lonoun) विशिष्य
gb उपायान्तर कालं @is
इन्द
(सा।स्वा।) कृत्स्नस्वरूपस्वभाव ril ८६० Tour & COL सत्कारविरोधril ८६० ruji Lomo मध्यवर्ति फलपर्व ri। ८।६० Grayii विशिष्य निरूपिकंs Coun? Tumi - शुक्र इति
शुक्र, अङ्गा गतिचिन्तै फलपर्वविशेषानुसन्धान Longwn विशेषाकारपरिज्ञान Digiळं सामान्यकारेण फलपर्वेच्छै निरूपिuigi समुदाय ज्ञानोपयुक्तनिरूपणं पर्याप्त pi- मार्ग♚♚G परमफल
गतिचिन्तै Coom? अत्यन्ताकिञ्चनmrui अत्यन्तपरतन्त्रा दासाला प्रधानफलिQLONG स्वतन्त्रस्वामिल ६० स्वार्थ Dis फल लं लGloom। निर्भर निश्चिन्त m। prus (केळ प्राप्तम् ? Gung चिन्तै GQJL_GQ१? ढाकाठा पारतन्त्र्यादिकली लंgngi प्रेमपरवशतैwnG स्वामिविश्लेषं सहिऊंSLILL प्रेमपरीवाह& पुरुषार्थत्वरार्थं स्वत एव गतिचिन्तै Glucorm] दृष्टान्तमुखेन समर्थिspirit - समीपमिति - राजसिंहस्य, स्वत एव पुरुषार्थप्रापणशक्तस्य रामस्य - गुणवत्तया भोग्यतया विश्लेषानर्हस्य - विधितात्मनः, सर्वज्ञस्य आश्वितसंरक्षणशीलमात्मानं विदुषो वा । समीपं, ॥।
इत्यत्राह
(सा।प्र।) एवं तर्ह्यर्चिरादिमार्गे प्रमाणप्रतिपन्नकृत्स्नभोगा मुक्तौ भोगप्रकारविशेषाश्च विशिष्य वक्तव्या शुक्रं इति। अधिकारस्य पुरुषार्थत्वस्य चैतावतापि सिद्धेस्तदर्थमेव च तेषां ज्ञातव्यत्वादित्यर्थः । rig। प्रकृतार्चिरादि गतिविशेषादावित्यर्थः । नन्वेवं गत्यनुसन्धानस्य सप्रयोजनत्वेऽपि तादृशप्रयोजनापेक्षाभावे तस्य नित्यमनुसन्धेयत्वं न सिद्ध्येदित्यत्र निरुपाधिकशेषभूतस्यात्यर्थ प्रियस्वामि समीपप्रवृत्तेरेवोचितत्वात्कर्मणा तत्प्रतिबन्धेऽपि तत्प्राप्तेरभिलषणीयत्वात्तदभिलाषवर्धकत्वेन गतिविशेषादीनां नित्यमनुसन्धेयत्वसिद्धिरित्यभिप्रेत्य गत्यनुसन्धाननिदर्शनमाह - समीपं राजसिंह स्येत्यादिना (सा।वि।) भोगप्रकारा मुक्तौ भोगप्रकाराश्च विशिष्य वक्तव्या इत्यत्राह - शुक्र इति । समुदायज्ञानं, सामान्यकारेण ज्ञानम् । तावतापि फलार्थित्वसिद्धिर्भवतीति भावः । सङ्कल्पाः त्वरातिशयेन कदा कदेति- (सा।सं।) उपायाङ्गत्वाभावे स्वयं प्रयोजनत्वं वाच्यम् । तत्त्वमस्य तु इत्यत्र दृष्टान्तेनाह - or इत्यादिना शुलzum, स्वयं प्रयोजनत्वात् - उपायाङ्गत्वे हि संयगेव ज्ञायत इति भावः - प्रकृतिबन्ध दुःखितस्य शुद्धान्तसिद्धान्तिनः - उपायानङ्गेऽपि गत्यनुसन्धाने रागविशेषः प्रेरकः ( जात्या) मनोवृत्तिरेवात्र प्रमाणं निदर्शनं चेत्याह - समीपमिति । ॥।
[[३२२]]
मूलं । मनोरथैः”
व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
भी
- नडै पॆऱवङ्गिप्पगलॊळि नाळुत्तरायण माण्डिडैवरुगात्तिरवि ॥। (सा।दी।) मनोरथैःयान्तीमिव स्थिताम् ढाढঠ&।
शमी आतिवाहिकक्रमेण सत्करि
गत्यनुसन्धान निदर्शनम्
अर्चिरादिमार्ग&pmi
uLLm। DOLGup इत्यादि - BOLGup, अर्चिरादिमार्ग BOLGupp मात्र♚। आळंळी, अग्नि अर्चिर्देवतैQuormq। ६० दिवसम् - @क्षा। पूर्वपक्षम् - २ pm - शु। संवत्सरम् इडैवरु।
[[८००]]
(सा।स्वा।) सङ्कल्पः निश्चय एवेदानीमेव मया तत्समीपे गन्तव्यमिति निश्चय एव हयः, अश्वः । तस्संयुक्तैर्मनो रथैः - मनोरथाः परमफलोपयुक्तफल पर्वेच्छाः - त एव रथाः - तैर्यान्तीम् गच्छन्तीमिवेत्यर्थः
अत्यन्तपर तन्त्रैunoon Garg प्रेम pig स्वयमेव स्वामिसमीपगमन jog मनोरथि ऊं की CLIC अधिकारिjib गतिचिन्तै कलाकलं।
C
॥।
QQ अधिकारी सूक्ष्मशरीरं विद्यावशीकृतभगवत्सङ्कल्प गतिमात्रार्थons स्थापित गा GCom? अर्चिरादिमार्ग भोगविशेषं विरोधिwngir? भोगpcLIC कृ अत्यासक्तormi तदुपरि गन्तुमनिच्छु Quran Gon? गग कर्मफलभोग कं विद्यामाहात्म्य आनुषङ्गिक फलानुभवपूर्वक मर्चिरादि गमनं ८nQGluconspiri - DOLGup इति - BOLGup। सूक्ष्मशरीरCHCL DOLGuppo
गमनकाल♚ली ६Trmula - आळी, अग्निः - अर्चिर्देवतैQuormula - ६), दिवा - बा। प्रकाशयुक्तदिन risin। शुक्लपक्ष - उत्तरायणं, स्पष्टम् - शुळं, संवत्सरम् - Lumb “संवत्सरादादित्यम्” ढाGruGguib न्याय कृGo मध्ये - sim, वायु - शतधी, सूर्या -
॥।
I
(सा।प्र।) स्त्रीशूद्रादीनां सुखेन गत्यनुसन्धानार्थं द्रमिडगाधया सङ्गृह्णाति । goLQup Guriकी - इत्यादिना । BOL@up - शरीरान्निर्गत्य गच्छति सति - आतङ्की अग्निः । ॐ दिवा । छीक्षा ज्योत्स्नायुक्ताति दिनानि । शुक्लपक्ष इत्यर्थः - संवत्सरः -
अवकाशेष्वागच्छन् वायुः-
(सा।वि।) नाथप्राप्तिविषयेच्छाविशेषास्तैरेव हयैयुक्तैर्मनोरथैः प्रीतिविशेषैरेव रथैः रामस्य समीपं यान्तीमिवेति श्लिष्टाश्लिष्टरूपक सङ्कीर्णोत्प्रेक्षा तया सर्वदा तत्प्राप्ति भावना फलति । तद्वद्वर्तितव्यमिति भावः । सीताया विद्यमानावस्थानम् ।
गतिप्रकारं गाधया सङ्गृह्णाति । poLQup इति । गतिलाभे सति । आiकी अग्निः । छीना - ज्योत्स्नादिवसाः । उत्तरायणम् । शुळ संवत्सरम् ।
आलं वायुः । ग्री॥।
अन्तराले ।
। दिवसः आगच्छन् ।
(सा।सं।) एवं निर्गत प्रपन्नस्य “अथैवममरास्तत्र सह दिव्याप्सरोगणैः - सोपहारा प्रहर्षेण प्रत्युद्गच्छन्त्युभागतम् अर्चिरादिकया गत्या तत्र तत्रार्चितस्सुरैः - अतीत्य लोकानभ्येति वैकुण्ठं वीतकल्मषः” इत्याद्युक्तविधयोक्तं गतिविशेषं गाधया सङ्गृह्णाति - po_Gumouriकी इति - गतिलाभे सति मूर्धन्यनाड्या निर्गत्य गच्छति सति अग्निर्दिवा - ज्योत्स्नायुक्तदिवसानि पूर्वपक्ष इत्यर्थः । उत्तरायणं संवत्सरः - अन्तराले आगच्छन् वायुः रविः - ॥।
गतिचिन्तनाधिकारः
[[३२३]]
मूलं । की याग, LL (ii) Cএষ্টী
Cup C ॥ २८ ॥
Guru
(सा।दी।) आदित्यात्पूर्वं मध्ये - pm, वायु - Daiी, रविः, आदित्या -
पतिunroon चन्द्रा - Liòा, वैद्युतळा।
देवेन्द्रा - प्रजापतिQuorm शोभैलwww अर्चिरादिपद
आतिवाहिक
LL, छत्रविशिष्ट - मध्ये मध्ये सत्कार
ऩाऩ
गली, रात्रि CGL, Gujug।
आरोहि
॥२८ ॥
॥।
Q६। अर्चिरादिगतिपूर्वकभगवत्प्राप्तिow स्वानुसन्धानद्वारा दर्शिri - (सा।स्वा।) की रात्रिपति - चन्द्रq -, विद्युत् १। १०१। स्पष्टम् (@LL सर्वलोकाधिपत्यं pm४ तच्चिह्न छत्रलTITT वाऩोर् कोमाऩ्, देवनायका इन्द्रा की प्रजापति - ग। मध्ये मध्ये कर्मफल Loss मऩ्ऱिक्के आनुषङ्गिक moujpg - Curri, भोगrism - ६, शोभायुक्त - up, अर्चिरादिपदपरम्परैmu - उत्तरोत्तरोत्तरमुत्कृष्टपद - सर्वोत्कृष्टपरमपद ढांquomo - Gummary, आरोहणं @gurug - उत्तरोत्तरमुत्कृष्ट आन्तरालिकभोगलं अत्यासक्तori प्रतिष्ठित ॥२८॥
ऩा
ऩ्
ग ग
Que अर्चिरादिमार्गगमनं पुरुषार्थरूप । Bn२QCom? आतपा सन्तप्तपुरुषच्छायानुभूतिन्यायां संसारदशै दुःखरहित अधिकारि ऊं की है। पुरुषार्थ Din (कङ्कं ] का ना ना ऊं ८GG) का संGGIT? ढाकी शङ्कावारणार्थं संसारदुःख स्वभावñogujó प्राकृतपुरुषार्थ कृui प्रत्यक्ष सङ्ग मुक्त अनुसन्धानात्मक श्लोक♚$ उपपादिकं कीpri -
॥।
(सा।प्र।) सूर्यः ढङ्ग पति, रात्र्यधिपतिश्चन्द्रः - ळा। विद्युत् । LLC C। त्रैलोक्याधिपत्यसूचकछत्रवान् देवाधिपतिरिन्द्रः - यद्वा सर्वेषां वरप्रदाता देवेन्द्रः - ढाढं। इत्येतैः
Curr&rĖ१८ मध्ये मध्ये तत्कृतसम्पर्ययाभोगान्प्राप्य - न । “अत्यर्कानलदीप्तं तत्स्थानं विष्णोर्महात्मनः” इत्युक्तं देदीप्यमानं परमपदं - my, आरोहन्ति ॥२८॥
यथा नरकमार्गस्य दुःखैकफलत्वं तथा धूमादिमार्गस्यापि दुःखैकफलत्वमिति - (सा।वि।) रविः, ूoा, रात्रेः पतिश्चन्द्रः । ळा, विद्युत् । २१६०, वरुणः ।
uri monóा, देवानां स्वामीन्द्रः । मध्ये मध्ये - GumariJi, भोगान् - Griी, प्राप्य -
॥२८ ॥
॥।
छत्रवान् ।
श्री प्रजापतिः -
इत्येतैः ।
समृद्धं परमपदम् - G
आरोहन्त्येव
(सा।सं।) रात्रिपतिश्चन्द्रः विद्युद्वरुणः छत्रवान् देवानां नियन्ता चेन्द्रः प्रजापतिश्च । ॐ) इत्यादि । इत्येतैर्मध्ये मध्ये भोगान् प्राप्य तेजिष्ठपदमारोहन्त्येवेत्यर्थः ॥ २८ ॥
सर्वेश्वरस्स्वयमेव स्वर्गनरकपरिभ्रमणसमधिगतश्रान्तींश्चेतनान् केनचिद्व्याजेन - ॥।
[[३२४]]
व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
मूलं । पितृपथघटीयन्त्रारोहावरोहपरिभ्रमैः, निरयपदवीयातायातक्रमैश्च निरन्तरैः । अधिगतपरिश्रान्ती - ॥। (सा।दी।) पितृपथेति - पितृयानं, स्वर्गमार्गonor धूमादिमार्गi - पितृयान Long घटीयन्त्रम् अतिरोह Glucoroor अवरोह GLD - एतद्रूपपरिभ्रम imagji निरयपदविuil पूट्टैक्कुण्डिगै। निरन्तरonsi Gurms sun पर्याय [i) Banggili - अधिगत परिश्रान्तीन् नः, नाल
नम्मै
(सा।स्वा।) पितृपथेति, पितृपथः, पितृयानमार्गः - धूमादिमार्ग इति यावत् स एव घटीयन्त्रः तस्मिन्नारोहश्चावरोहश्चारोहावरोहौ - तद्रूपैः परिभ्रमैः असहायतयारोहावरोहपरिभ्रमणेन “अनेक जन्म साहश्रीं संसारपदवीं व्रजन् - मोहश्रमं प्रयातोऽसौ वासनारेणुकुष्ठितः - जटालवृजिनाविले जननयौवनास्वादने जरामरणभीषणे जगति जन्तुरावर्त्यते” इत्युक्तरीत्या पुनः पुनः श्रमैकफलपरिभ्रमणैरित्यर्थः - निरन्तरैः, निरयपदव्यां यातायातक्रमैश्च धूमादिमार्गपरिभ्रमणे व्रीह्यादिभावदशायां सुखदुःखरहितो दासीनावस्थाप्यस्ति निरयपदव्यान्तु नरकान्नरकान्तरं तस्मादपि नरकान्तरमिति क्रमेण दुःखनैरन्तर्यमिति भावः अधिगतपरिश्रान्तीन् - परिशब्देन कुत्रापि सुखलेशो नास्तीति व्यज्यते '
(सा।प्र।) दर्शयन्नर्चिरादिमार्गस्यातिविलक्षणफलप्राप्तिहेतुत्वमाह - पितृपथेत्यादिना । “प्राप्यान्तम् कर्मणस्तस्य यत्किञ्चेह करोत्ययम् - तस्मात् लोकात्पुनरेत्य अस्मै लोकाय कर्मणे - एष सोमो राजा तद्देवाना मन्नं देवा भक्षयन्ति - तत्र यावत्सम्पातमुषित्वा अथैतमेवाध्वानं पुनः पुनर्निवर्तन्ते यथेतमाकाशम्” इत्युक्तरीत्या स्वानुष्ठितकर्मफलभोगार्थं तस्य क्षये पुनस्तत्साधनानुष्ठानार्थं च पुनः पुनरारोहावरोहविषयत्वेन घटीयन्त्र कल्पधूमादिमार्गसञ्चारेण मध्ये मध्ये वासनावशात्प्राप्तनिषिद्धानुष्ठानफलभोगाय निरयेभ्योऽप्यतिक्रूरतम मार्गसञ्चारेण च " अनेकजन्मसाहस्रों संसारपदवीं व्रजन् - मोहश्रमेम् - ॥।
(सा।वि।) पितृपथेति - पितृपथः, धूमादिमार्ग एव - घटीयन्त्रः, जलोद्धरणार्थं दण्डकाष्टाधारभूत सोपानविशिष्टदारुयन्त्रविशेषः - धूमादिमार्गस्य “प्राप्यान्तं कर्मणस्तस्य यत्किञ्चेह करोत्ययम् अस्माल्ँलोकात्पुनरेत्य अस्मै लोकाय कर्मण” इति पुनरावृत्तिहेतुत्वाद्घटीयन्त्रत्वरूपणम् । तस्यारोहावरोहपरि भ्रमैः, आरोहणावरोहणपरिभ्रमणैः । निरन्तरैः, अविच्छिन्नैः । निरयपदवीयातायातक्रमैः, नरकमार्ग गमनागमनक्रमैश्च - अधिगतपरिश्रान्तीन्, -
॥।
(सा।सं।) प्रपन्नः आज्ञाधरैरातिवाहिकैः स्वसमीपं प्रापय्य स्वानुभवानन्द निर्भरान्करोतीत्याह - पितृपथेति । पितृयानमार्ग इत्यर्थः । धूमरात्र्यपरपक्षदक्षिणायन पितृलोकाकाशचन्द्रक्रमेण स्वर्गारोहणमार्गो यस्स पितृ यानमार्गः । जलोद्धरणसाधनयन्त्रविशेषो घटीयन्त्रः । तत्र यथा आरोहन्त्यवरोहन्ति च तत्तुल्यपरिभ्रमणैः । किञ्च निरयस्य, रौरवादेः । पदव्यां निरन्तरैः - अनवरतं क्रियमाणैः । गतागतरूपैस्सञ्चारैः प्राप्तपरिश्रमान् ।
गतिचिन्तनाधिकारः
मूलं । नाज्ञाधरैरतिवाह्य नः सुखयति निजच्छायादायी स्वयं ॥।
[[३२५]]
(सा।दी।) स्वयमेव - आज्ञाधरेः आज्ञानुवर्तिभिरातिवाहिकैः पुरुषैः - अतिवाह्य सत्कारपूर्वक wors लीलाविभूतिous की। हरिचन्दनः, हरिचन्दनसदृशा भगवान् - यद्वा, हरिurram चन्दनम् । निजच्छायादायी, स्वपादच्छायां दत्वा यावत्कालम्, ॥।
(सा।स्वा।) अस्मान् आज्ञाधरैः, अर्चिरादिदेवतैरतिवाह्य - तत्र तत्र सत्कारपूर्वकं संसारपदवीसञ्चारं विनिवर्त्य समीचीनं पन्थानं प्रापय्य । हरिः । सकलतापहरत्वात् हरिः । स एव हरिचन्दन इति वा । रूपकालङ्कारः स्वयमेव निजच्छायादायी सन्, “वासुदेवतरुच्छाया नातिशीता न घर्मदा” इत्युक्तप्रकारेण दुःखनिवृत्तिं कुर्वन् । सुखयति, “एव ह्येवानन्दयाति” इत्युक्तप्रकारेण निरतिशयानन्दमपि ददाति । इतरे वृक्षाः लोके
स्वच्छायया सन्तापजनित तुः खनिवृत्तिमात्रं कुर्वन्ति । चन्दनवृक्षस्तु श्रममपि निवर्त्य सौगन्ध्यादि प्रधानादिना
सुखमपि करोतीति चन्दनत्वेन रूपणम् । स्वयमित्यनेन -
।
(सा।प्र।) प्रयात’ इत्युक्तरीत्या प्राप्तपरिश्रमान् प्रपन्नानातिवाहिकैरर्चापूर्वकमतिवाह्य प्रकृत्यतिक्रमणपूर्वकं परमपदं प्रापय्य - निजच्छायाम्, स्वकान्तिम् । परमसाम्यं प्रदायनिरतिशयसुखैकहेतुत्वाद्धरिचन्दनकल्पो भगवान् सुखयतीत्यर्थः - यथा लोके निरन्तरघटीयन्त्रारोहावरोहणेन निरन्तरं पदवीषु यातायातैश्चाति श्रान्तान् गन्तुमशक्तान् (निजच्छायायां पतितान् हरिचन्दनस्सुखयति तथेति दृष्टान्तो ध्वन्यते ) उद्धृत्यच्छायामानीय चन्दन कर्पूरादिभिस्सुखयन्ति -
(सा।वि।) प्राप्तश्रमान् । नः अस्मान् - आज्ञाधरैः, अर्चिराद्यभिमानिभिरतिवाह्य प्रकृत्यतिक्रमणपूर्वकं स्वदेशं प्राप्य हरिरेव हरिचन्दनः देवलोकस्थितवृक्षविशेषः - निजच्छायादायी, स्वसाम्यं प्रदास्यन् - अनातपदायीति गम्यते - सुखयति, दायीत्यत्र भविष्यदाधवर्ण्ययोर्णिनिरिति भविष्यति निणिप्रत्ययः - “आपोयुक्तिण् कृतोः” इति युगागमः - यथानवरतमार्गसञ्चारश्रान्तं नानाविध - ॥।
(सा।सं।) स्वयं, स्वयमेव । केनचिद्व्याजेनेति शेषः । आज्ञाधरैः, आतिवाहिकपुरुषैः, अतिवाह्य, स्वपदं
प्रापय्य - छायादाष्टन्तिके शोभानिजसाम्यदायी हरिरूपश्चन्दनः
॥
[[३२६]]
मूलं । हरिचन्दनः ॥४६ ॥
व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
इति कवितार्किकसिंहस्य सर्वतन्त्रस्वतन्त्रस्य श्रीमद्वेङ्कटनाथस्य वेदान्ताचार्यस्य कृतिषु श्रीमद्रहस्यत्रयसारे
गतिचिन्तनाधिकार एकविंशः ॥
॥ श्रीमते निगमान्तमहादेशिकाय नमः ॥
(सा।दी।) सुखयति, निजकैङ्कर्य साम्राज्यसुखं प्रापयति ढाङ्ग ॥ ४६ ॥
इति श्रीसारदीपिकायां गतिचिन्तनाधिकार एकविंशः ॥
(सा।स्वा।) न पुरुषान्तर मुखेन । न वा सोपाधिकतया किन्तु स्वत एवेति गम्यते ॥ ४६ ॥
इति श्रीमदुत्तरसारास्वादिन्यां गतिचिन्तनाधिकार एकविंशः ॥
(सा।प्र।) तथेति दृष्टान्तो ध्वन्यते ॥ ४७ ॥
इति श्रीसारप्रकाशिकायां गतिनिन्तनाधिकार एकविंशः ॥
(सा।वि।) पुष्पफलाद्याश्रयो वृक्षः स्वच्छायया सुखयति तद्वदिति भावः ॥ ४६ ॥
इति श्रीसरविवरिण्यां गतिचिन्तनाधिकार एकविंशः ॥
(सा।सं।) हरिचन्दन इति कल्पवृक्षः - सुखयति, आनन्दनिर्भरान् करोति ॥ ४६ ॥
इति श्रीसारप्रकाशिकासङ्गहे गतिचिन्तनाधिकार एकविंशः ॥
Hast
मू - वितमसि
सा। दी
[[११]]