१८ अपराधपरिहाराधिकारः

मूस्वच्छस्वादु॥।

श्रियै नमः

श्रीमते रामानुजाय नमः

श्रीमते निगमान्तमहादेशिकाय नमः

॥ अपराधपरिहाराधिकारः । ।

(सा।दी) अथास्य शास्त्रनिष्ठस्य क्वचित्खन सम्भवे । पुनः प्रपदनं विष्णोश्शक्तेऽन्यदपि वर्ण्यते । ।

(सा।स्वा)

पूर्वाधिकार

या प्रपन्न

या आत्मयात्रै

भगवदधीनै unrown नं

८ अन्वय

m। २।

ॐ

आत्मसमर्पणं Qumium

/ श्रीभाष्यकार श्रनुनी

ढङ्ग

G८gLon? प्रपत्त्युत्तरकालमपराधं

की ईश्वरलाल

? शेषत्वरसिक or rui

भगवदभिमताचरणरूपकैङ्कर्यनिष्ठ

अधिकारि ॐ अनापत् बुद्धिपूर्वकापराधं सम्भावित

पापारम्भकपाप नष्ट

तन्मूलLDITS अपराधं सम्भावित गीतं पापं २ un

उदियादॆऩ्

LDGTLounG विरोध नलागी बुद्धिपूर्वकLDING/Li, देशकालादि वैषम्य वश♚gळं अपराधं सम्भावित १०।७pmT? / अश्लेषविषय Lo Tonsurai) तन्निमित्त १० T& ईश्वरा ल गलगली, शुभ, अनापत्ॐ ॐ ॐ बुद्धिपूर्वक १००७८६/१ प्रारब्धकर्मवश ♚♚Gov अपराधं सम्भावित १० pr? अनुष्ठितप्रपत्ति wini यद्युपगत प्रारब्ध रूप पापारम्भकपापकं LD ६१pr? पापारम्भक पापनाशjmguji Gsm प्रपत्ति लीङ्ग ६००/७/isg उत्तरपापं सम्भावित १६७ pm? अकंलकृष्ji ईश्वरला॥।

(सा।प्र) पूर्वाधिकारे “नियमोऽतो दुरत्यय” इत्युक्त शास्त्रीय नियमे नियमपदव्यावर्त्यतया प्रसक्तस्य “ये द्विषन्ति महात्मानं न स्मरन्ति च केशवम् । न तेषां पुण्यतीर्थेषु गतिस्संसर्गिणामपि ॥ नारायणे सदा भक्तिर्नश्यत्येतैस्तु सङ्गमे । प्रियोऽपि न प्रियोऽसौ मे मदाज्ञाव्यतिवर्तनात्" इत्यादिषूक्तस्यापराधस्य परिहर्तव्यत्वं विस्तरेणोपपादयत्येतदधिकारे । अत्र प्राधान्येन प्रतिपादितस्यापराध परिहारस्यावश्यकत्वादविस्मरणाय तत्र तत्राधिकारान्तरे पुनः पुनः कीर्तनं॥।

(सा।वि) पूर्वाधिकारोपक्षिप्तमपराधपरिहर्तव्यत्वं विस्तरेणोपपादयन् प्रपत्त्या परिशुद्ध॥।

(सा।सं) इत्थं शास्त्रीयकैर्यनिष्ठस्य अपराधाप्रसक्तिं कथञ्चित्प्रसक्तानां निस्तारक्रमं च निरूपयितुमधिकारान्तरमारभमाणः भगवद्दयाविषयोऽपि पुनस्सापराधश्चेत्स न प्राज्ञैः परि॥।

अपराधपरिहाराधिकारः

[[१७३]]

मू-सदावदात सुभगां॥।

(सा।दी) उपायपरिग्रहानन्तरं शुद्ध

प्रपन्ना अपराधिक

या प्राज्ञ

८। देहि हेयगुणसंसर्ग-

परित्यजि suQLDIT SUIT अपचारं दूरपरिहरणीयQLD ७ pi। स्वच्छेति WJITTQ/Öा स्वपापप्रशमनार्थं दैववशात् - स्वेच्छेत्यादि - स्वच्छां, कृपापक्ष रूपमलरहितां - स्वादुं, मोक्षप्रधानरूपास्वादयुक्तां सदावदातां, परिशुद्धाम् । हेयनिवर्तिकां - सदाशब्द लं सनातनत्वं । सुभगां, अनुक्तसर्वाकारसुभगाम्॥।

ऐहिकशिष्टा-

(सा।स्वा) प्रायश्चित्तjong २०१८ काङ्कं LDगणी प्रकृतिumi प्रायश्चित्तं १६००६००१/१७/ अपराधलं ईश्वर ळाली? यान्ना ईश्वरा ऐहिकदुष्फल कं कुं। उत्तराघ नशि। रक्षिली शुभ, जन्मान्तरानुभाव्यस्वर्गनरकादि हेतुपुण्यपाप / नरकादिकं प्रसक्त Loui एतद्देहावसाने “मोक्षयिष्यामि” ६७१८]p सङ्कल्प (upळं मोघ Loss प्रसङ्गिung/? इत्यादिशङ्के नाक अधिकार मुं

कळै इन्द परिहरि ॐ ॐ ॐ G आद्यश्लोक बुद्धिपूर्वोत्तराधं सम्भावित Lg व्यवहारादिदुष्फल QLDIT परमफल कुङ्किं विरोध

/ समर्थि क pri। स्वच्छेति - अयं देहभृत्। दैवात्, यादृच्छिकादिसुकृतविशेषात् । सदाचार्यकटाक्षादिद्वारा प्राप्तिविरोधिपापरूपमालिन्य प्रशमाय स्वच्छा, हेयगुणसंसर्गरहिता । अन्यत्र मलरहिता । स्वादु, आश्रयणदशायामपि भोग्यभूता । अन्यत्र मधुरा । सदावदाता, पापनिवर्तिका । अन्यत्र शुक्ला । सुभगा, इष्टप्रापिका । शोभनगुणवती । एवम्भूतां॥।

(सा।प्र) “स च मम प्रियः” इत्युक्तरीत्याश्रितविषयेऽतिप्रीतियुक्तस्य आश्रितविषये क्रौर्यरहिततया” आनृशंस्यं परोधर्मस्त्वत्त एव मया श्रुत “इत्यादिभिरवगतस्य” अनृतं नोक्तं पूर्वं मे, रामोद्विर्नाभिभाषते" इत्यादिभिस्सत्यप्रतिज्ञतयावगतस्य भगवतस्सङ्कल्पादश्लिष्टपुण्यपापस्य निषिद्धानुष्ठानेऽपि न दोष इत्याशङ्क्य “इहैवैषां केचिदुपप्लवा भवन्ति” इत्यादिभिस्तेषामप्युपक्लेशावगमात्तन्निवृत्त्यर्थः निषिद्धपरिहारोऽवश्यम्भावीत्याह । स्वच्छस्वादुसदावदातेत्यादिना ।

। दयायास्स्वच्छत्वं स्वस्थ निरपेक्षत्वम् स्वादुत्वं चोपकर्तास्मीति धिया सामानाधिकरण्याभावः । सदावदातत्वं च बुद्धिपूर्वोत्तराघेऽपि क्रोडी-कृतकाले मोक्षहेतुत्वम् ।

(सा।वि) स्यापि प्रारब्धवशात्पापसम्भवं तत्सम्भवे शिष्ट गर्हासम्भवं च दर्शयति । स्वच्छस्वाद्विति । स्वच्छां, कृपापक्षे हेगुणसंसर्गरूपमलरहिताम् । स्वाद्वीम्, मोक्षप्रदतया मनः प्रीतिकरीम् । सदावदाताम्,निश्शेषपापक्षयकरीम् । “वासुदेवतरुच्छाया नातिशीता न घर्मदा” इत्युक्तरीत्या सकलज-नानुकूलाकाराम् । पुंवत्कर्मधारयजातीयेत्यादिना स्वच्छादिशब्दानां॥।

(सा।सं) ग्राह्य इति प्रतिपाद्यं सङ्गृह्णाति । स्वच्छेति - मन्दाकिनीपक्षे स्वच्छेत्यादिना विशेषण चतुष्टयेन प्रपन्नत्व, मधुरत्व, पावनत्व, मनोहरत्वानि विवक्षितानि दयापक्षे स्वच्छत्वं, अकपटत्वम् । स्वादुत्वम्, भगवद्विषयकोत्तरोत्तरप्रीतिविशेषजनकत्वम् - सदावदातत्वम्, पावनत्वं सुभगत्वं॥।

[[१७४]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मू-दैवादयं देहभृन्मालिन्यप्रशमाय माधवदया मन्दाकिनीं विन्दति । यद्यप्येवमसावसारविषय स्रोतः प्रसूतैः पुनः, पङ्खैरेव कलङ्कयन्निजतनुं प्राज्ञैः ॥।

(सा।दी) माधवस्य दयारूपां मन्दाकिनीं लभते - एवं तत्र स्नात्वा परिशुद्धो यद्यपि असौ प्रपन्नः । असौ रामे विषयाः, शब्दादयः विषयशब्दमुं विषयानुभवमुपलक्षितम् - तेषां स्रोतांसि

कङ्कना - यद्वा विषयेषु स्रोतांसि अनुभवप्रवाहाः तदुत्पन्नैः पङ्गैः॥।

[[१]]

(सा।स्वा) माधवदयारूपां मन्दाकिनीं विन्दति, उपायतया विन्दति प्रपन्न इत्यर्थः यद्यप्येवमित उत्तराघासम्भावितत्वद्योतकः - अथापि तत्सम्भाविततत्वमाह । असावित्यादिना । असौ प्रपन्नः, दृप्तप्रपन्नः । प्रारब्धांशे एतद्देहानुभाव्य सदसत्फलजनक प्रारब्धमभ्युपगम्यस्थित इत्यर्थः । प्रारब्धवशादेव असाराः, साररहिताः। विषयाः, शब्दादिविषयानुभवाः । तेषां स्रोतांसि, दुर्वासनाः । ताभिः प्रसूतैः पङ्कैः, पापैः। कलङ्कयन्, निजशरीरमनर्हं कुर्वन् यदि । प्राज्ञैः, महद्भिः । नसंश्लिष्यत एवः साधु बहिष्कार्य एव भवतीत्यर्थः । न तु परमफलप्रतिबन्ध इति भावः । यद्वा प्राज्ञैरेव न संश्लिष्यते, शिष्टैरेवासंव्यवहार्यतया त्यज्यते । न तु स्वीकृतभरेण शरण्येनेति भावः । महिषतुल्यः कश्चित्पुरुषः मलीमसतनुर्यदृच्छया गङ्गा प्रवाहमज्जनेन विगततनुमालिन्योऽपि स्वस्वभाववशेन पुनश्च पङ्किलजलपूर्ण क्षुद्र॥।

I

(सा।प्र) अत एव सुखैकहेतुत्वरूपसुभगत्वं च । दैवादिति । स्वतस्सर्वसुहृदो भगवतः प्रसादाद-ज्ञातसुकृतादिद्वारा भरन्यासपर्यन्त भगवद्विषयाकारं प्राप्त इत्यर्थः । एवं भगवत्स्वीकृतत्वपरेण यद्यप्येवमित्यनेन तथापीत्याकृष्यते । एवं च भगवद्दयाविषयीभूतोऽप्यसौ वैषयिकक्षुद्र॥।

I

(सा।वि) पुंवद्भावः । माधवदयामन्दाकिनीम् । अयं देहभृत् मालिन्यप्रशमाय यद्यपि विन्दति । तथाप्यसौ प्रपन्नः । असाराणां विषयाणां स्रोतांसि, अनुभवा एव प्रवाहाः - तैः प्रसूतैः पङ्गैः, पापैरेव कर्दमैः, निजतनुं, स्वात्मानम् । कलङ्कयन्, मलिनी कुर्वन् । प्राज्ञैः, भगवदभिमतैः । न संश्लिष्यते, न परिगृह्यते । “न प्रियोऽपि न प्रियो मेऽसौ मदाज्ञाव्यतिवर्तनात् । मद्भक्तोऽपि न मे प्रियः” इति भगवत्प्रीतिकारत्वाद्भगवत्प्रीतिकरा सङ्गृह्णन्ति । अतः प्रारब्धवशात्पाप सम्भवे तत्परिहाराय प्रायश्चित्तं कार्यमिति भावः । यद्वा, मन्दधैर्याणां विषये अहो अयं परिशुद्धो भूत्वाऽपि “स्नात्वापि धूलिरसिकम्” इति न्यायेन वृधासज्जन परिहरणीयता हेतुभूतदोषाश्रयो भवतीति॥।

(सा।सं) चित्ताकर्षकत्वम् । दैवात्, “निदानं तत्रापि” इत्युक्त्या स्वाभाविकसौहार्देनैव यादृच्छिक सुकृतादि क्रमागत भगवत्समर्पणावधिका भगवदधीनेति दैवादित्युक्तिः । मालिन्यं, संसारं विन्दति, प्राप्नुते । यद्यपि विन्दतीति सम्भावनाभिप्रायेण - एवमपीत्यपिशब्दः अत्र चान्वेति । असौ देहभृत् । पुनः, संसरणभरसमर्पणानन्तरमपि । असाराः, भोग्यता शून्याः ये विषयास्ता एव स्रोतांसि । तत्प्रसूतैः, तदनु भवाशाप्रभवैः । पङ्खैः, प्रकृते पापैः । निजतनुं, प्रकृते स्वस्वरूपम् । कलङ्कयन्, मलिनीकुर्वन् । दुश्चरितादविरतिमान् सन् स्थितश्चेत् । प्राज्ञैः, निरपरा॥।अपराधपरिहाराधिकारः

[[१७५]]

मू-न संश्लिष्यते ॥ ४० ॥

कारिकं

Qug भगवच्छेषतैकस्वभाव ६० ६०० ५६) शास्त्रनियत

़

तत्कैङ्कर्यैकरस६०६०१ अधि-

अनापत् श्री बुद्धिपूर्वक अपराधं & Lumor कैङ्कर्यैकनिष्ठै ५ विरुद्ध

Low प्रायेण सम्भावित १६/।

(सा।दी) निजस्वरूपं पुनरपि कलङ्कयन् स्याद्यदि स सद्भिर्न परिगृह्यते ढाळा ॥ ४० ॥

धीपूर्वोत्तरपाप्मनामजननात् ढाकी अर्थकं कं काळङ्ग अपराधपरिहार प्रक्रियै प्रस्ताविpi। Qing इत्यादिuni शास्त्रनियत, भगवच्छासनरूपशास्त्रनियत ६७६१।p१/१९। १९६१ प्रपत्त्युत्तरकालम् - अनापत्ॐ ॐ ॐ आपत्ॐ ॐ बुद्धिपूर्वाघ wi लेपिwn

सिद्ध॥॥

(सा।स्वा) गर्तपरिवर्तनेन पङ्किलगात्रश्श्रङ्गारिभिः पुरुषैर्न संश्लिष्यत इत्यप्रस्तुतस्फूर्त्या समासोक्तिरलङ्कारः ॥ ४० ॥

कळै

मा

भी पूर्वोक्तशङ्कुकना क्रमेण परिहरिpri। इति । कृतकृत्य Sur मुक्ततुल्यतया ऐच्छिकसञ्चारेणापराधं सम्भावित १०ळा pr? नळां की शङ्का वारणार्थं पूर्वाधिकारार्थ jog स्मरि१९५८pni। शास्त्रेति । अनापत् बुद्धिपूर्वक LD ७४ अपराधसम्भावित॥। (सा।प्र) पुरुषार्थार्थं प्राज्ञा यथोदितमिदमिति प्रयोगात्प्राज्ञशब्दवाच्य भागवतैर्भोग्यतया न स्वीक्रियत इत्यर्थः । । ४१ ॥

नन्वनन्य प्रयोजनस्य प्रपन्नस्य कृतकृत्यस्य स्वनिष्ठाभिज्ञस्य भगवद्भागवतकैङ्कर्यैकरतस्यानापदि निषिद्धानां प्रसङ्गाभावादापत्कृतानामज्ञान कृतानां चाश्लेष विषयात्वाच्च पुण्यपाप प्रसङ्गासम्भवादपराध प्रसक्तेरेवाभावात्तत्परिहर्तव्यत्वोक्तिरनुपपन्नेत्यत्र अधिकारिविशेषे तत्सम्भवं तत्प्रायश्चित्त विशेषं चाह ।

भगवच्छेषत्वेत्यादिना ।

(सा।वि) शोचने तात्पर्यम् - तेन श्रोतॄणां सावधानवर्तनं फलं सिद्ध्यति । परिशुद्धाः पङ्कमलीमसश्लेषं नाभ्यनन्दन्तीति ध्वन्यते ॥ ४० ॥

ननु शास्त्रजन्यविशेषज्ञानवतः कृतप्रपदनस्य कैङ्कर्य निष्ठस्यापराध प्रसक्त्यभावात्कथं परिहर्तव्यमित्याशङ्कय तत्प्रसक्तिमुपपादयति । इत्यादिना । ५, प्रपत्त्यनन्तरम् - अनापत्ॐ ॐ, अनापदि, आपदि बुद्धिपूर्वापराधोऽपि न श्लिष्यतीति भावः । बुद्धिपूर्वक LDIT अपराधं यल, बुद्धिपूर्वापराधप्राप्तिः । up or कैङ्कर्यनिष्ठै, प्राप्तकैर्यनिष्ठायाः - विरुद्ध LDTT६Sun प्रायेण सम्भावित १०६०७०१, प्रायेण न सम्भवति । तादृशनिष्ठायां सत्यां अपराधेषु बुद्धिर्न॥।

मा

(सा।सं) धोत्तरकृध्यानुगुणप्रज्ञावद्भिः । न संश्लिष्यत एव, मदीयत्वेन न संव्यवह्रीयत एव यावन्निष्कृतीति शेषः ॥ ४० ॥

इममर्थं विस्तरेणोपपादयितुं प्रथमं स्वाभिमतमर्थं निरूपयति । Quig इत्यादिना रक्षिक LGळं इत्यन्तेन । १६७१४, विवेकाधिक्रमागतप्रसादहेतुनिष्पत्त्यनन्तरम् । चिकीर्षामन्तरेण॥।

[[१७६]]

मू-प्रारब्धकर्मविशेषवश

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

६०) देशकालावस्थावैगुण्यहेतुक Disjib प्रामादिक Disjii सुषुप्त्याद्य-

वस्थैन ूगळं यामुळं अपराधले १८६५ नान्ना अश्लेषविषय कफीलङ्का Cumb।

(सा।दी) अनापत्कृतबुद्धिपूर्वक १०/७/८/१९८५ / द्विविधम् । बुद्धिपूर्वमापत्कृत ii अनापत् अबुद्धिपूर्वकृत (upii। २८ g Lb अश्लेषविषय LONG & pri। प्रारब्धकर्मेत्यादि देशवैगुण्यकालवैगुण्यावस्थावैगुण्यलं बुद्धिपूर्वाघळं सुषुप्त्याद्यवस्थै ऊनी दंशहिंसादिरूपाघलेश /१४ (६१) GLD ७।

माग

(सा।स्वा) Logo आपद्दशै ii बुद्धिपूर्वक LD ७५०/ii अनापद्दशै ii) अबुद्धिपूर्वक LDTS, सुषुप्त्यादि दशैनी सम्भावितापराध ईश्वरला ? गायन में Quipi। प्रारब्धेति । पापमूलपाप LDT ५ उत्तराघGLDIT? ६७ लां की शङ्कावारणार्थं प्रारब्धेत्युक्तिः । देशवैगुण्यं, मरुत्कान्तारादिः । कालवैगुण्यं, दुर्भिक्षकालः । अवस्थावैगुण्यं, वार्धक्यरोगादिः । प्रामादिक LDITB/L इति । जाग्रद्दशै अज्ञातयादृच्छिकसुकृतं GunG

I

पाप QILD।DL४। सुषुप्त्याद्यवस्थैनी इति । महाभागवताद्यागमने अभ्युत्थानाभावादिरूपपापQLD६७ML/Lq। आदिशब्देन मूर्छास्वप्नसङ्ग्रहः । प्रारब्धविशेषŠg अनापत् ॐ बुद्धिपूर्वक १०७५ / उत्तराघं सम्भावित १० pr? पापारम्भकपाप नशिक Col G/LD/ प्रपत्ति गणी ढाकं मूलम् उच्छिन्न LD Tn sun उत्तराघम् उदिungi

प्रपत्ति॥।

पडि

(सा।प्र) देशकालयोर्वैगुण्यं, पापिष्ठजनप्राचुर्यादिः । अवस्थावैगुण्यं, व्याधिजरादिप्रयुक्तकरणापाटवादिः । सुषुप्त्यादीति । सुषुप्तिसमये महाभागवताद्यागमेऽभ्युत्थानाद्यकरणरूपापराध सम्भवः । मूर्छादिरादिशब्दार्थः ।

I

(सा।वि) प्रसरतीति भावः । प्रायेणेत्यनेन क्वचित्सम्भाव्यत इति ज्ञायते । तदेवानुपदं बुद्धिपूर्वेति महावाक्येन प्रदर्शयिष्यते । देशकालावस्थावैगुण्येन प्राप्तानि बुद्धिपूर्वपापानि प्रामादिकानि च सुषुप्त्याद्यवस्थाप्राप्तानि च बुद्धिपूर्वकाणि न श्लिष्यन्तीत्याह - देशकालेति देशवैगुण्यप्राप्तं पाषण्डादिबहुल देशे स्वोचितकर्मानुष्ठानं चण्डालादिवाटिकासन्निहितमार्गे मार्गान्तराभावे गमनमित्यादि - कालवैगुण्यप्राप्तं मेघाद्यावरणेन उपरागादि कालग्रहणाभावे तत्तत्कालातिपत्तौ तत्तत्कालस्नानाद्यभावः दुर्भिक्षादिवशेन पञ्चमहा यज्ञादिलोपः - अवस्थावैगुण्यं व्याध्यादिना मूत्रादिशौचा भावः । सुषुप्तौ महाभागवतेष्वगतेषु उत्थानाद्यभावः आदिशब्देन स्वप्ने महाजनपरिभवादिर्गृह्यते - लेशान्ना, लेशात्मना विद्यमानानि । अश्लेषविषय Loiri, अश्लेष शास्त्रस्य विषयभूतानि सन्ति - umi, निवर्तन्ते पद्मपत्रे पयांसीव न श्लिष्यन्तीति भावः - परिहाराविषय पापसम्भवं प्रदर्श्य परिहाराविषय पापसम्भवं तेषां ॥।

क

फ्री

(सा।सं) प्राप्तं प्रामादिकम् । अक्लेशविषय [LDI इति । “एवं विधि पापं कर्म न श्लिष्यते " इति श्रुतिरेतद्विषयिणीति भावः अश्लेषः, प्रतिबद्धशक्तित्वम् ।

[[१३]]

अपराधपरिहाराधिकारः

मू-बुद्धिपूर्वकपापारम्भकपाप १८ (६१) कङ्क (नुण्ठी

प्रपत्ति

[[१७७]]

पाम्बोडु ऒरु कूरैयिले पयिऩ्ऱाऱ्पोल पगबयोडे कूड इरुक्किऱ इवऩुक्कु

मन्दधैर्य [६०] ऋषिका Curo) बुद्धिपूर्वक

आत्मगुणपूर्ति Down

विपरीतानुष्ठान jiji गीत

स्वनिष्ठाविपरीत ८६

(सा।दी) बुद्धिपूर्वकेत्यादि

निसर्गसुहृत्त् ६ण श्रियः-पति रक्षणोन्मुख commis jour

मात्रomi mv ♚ww।mss॥।

बुद्धिपूर्वकपापारम्भक पाप / लाङ्क १५ अङ्क (न्धी

की

Com Gog G प्रपत्ति रङ्ग बुद्धिपूर्वकपाप/ना उदिungl। अदु सॆय्यादे ऎऩ्गै। पाम्बोडॊरु कूरैयिले पयिऩ्ऱाऱ् पोले, सर्पj CGL FL ७ गृहमुंॐ वसिomi Gun। प्रकृति GunGL, शरीररूपप्रकृतिwnL ऋषिकण्ठ, सौबरि विश्वामित्रादिकंgi Gun॥।

मा

(सा।स्वा) ११६६/७ उत्तराघं सम्भावित

यान्ना ईश्वरा LTC/T गगनीं upni। बुद्धिपूर्वकेति पापारम्भकपाप विवेकादिमूलात्मगुणपूर्त्या प्रतिबद्ध शक्तिकLoun ऋषिप्राय गाळायला उत्तराघं JnG GLDIT ६७öाकp शङ्कावारणार्थं Limbu इति । Qing पाप “पापं प्रज्ञां नाशयति क्रियमाणं पुनः पुनः । नष्टप्रज्ञः पापमेव पुनरारभते नरः” ढाङ्क pigu निग्रह प्रवृत्तेश्वर सङ्कल्प gno उत्तराघं mov Bom/ दुर्वासनाजनक LDING अनुतापDGOLDWING प्रायश्चित्तावलम्बन (LDL७८५ ८nQGLDIT? ६७ १८/ शङ्कापरिहारार्थं निसर्गसुहृत्/७६०१ इत्यादिकम् - अत्यन्त विरोधिविषय

कं

(सा।प्र) umbGunG Gurjun सर्पेण सहैकगृहे निवासवत् । LDöागन मात्र Lorri, विद्युत्प्रकाशवत्भूत्वा । mf pomoris, स्थैर्याभावेन । (सा।वि) प्रायश्चित्तनिवर्त्यत्वं चाह - बुद्धिपूर्वकेति - प्रपत्ति ६००/७g, प्रपत्त्यकरणे । Limb

LING, सर्पेण सह - Roulo, एकस्मिन् कुटीरे वासवत् - प्रकृति TCL कील, शरीर रूप प्रकृत्या सह वासवतःप्रारब्धकर्मवशात्प्रपत्त्यनन्तरमपि पापानि सम्भवन्ति अभ्युपगत प्रारब्ध निवृत्त्यर्थं प्रपत्त्यकरणेऽपि अग्रिमपापोत्पत्तिहेतु भूताभ्युपगत प्रारब्धैकदेशपापान्यपि निवर्तन्तामिति यदि प्रथम प्रपत्तिवेलायां सङ्कल्पः ? यदि वा तदर्थं पृथगेव प्रपत्तिः तत्र पापानि नोत्पद्यन्ते । तद्धेतुभूतपापनाशात् सामग्रीविरहात् - यदि तथा न सङ्कल्पः । तदा प्रारब्धवशादप्सरो दर्शने तपः कुर्वतामृषीणामिव प्रकृति सम्बन्धमहिम्ना मन्दधैर्याणां पापानि सम्भवन्तीति भावः । याकु ®ळं इत्यन्तेन पापसम्भव उक्तः नन्वल्पानुभवेन राजपुत्रापराधवन्निवर्तेरन् किं प्रायश्चित्तेनेत्यत्र अल्पानुभवोऽपि मा भूदिति प्रायश्चित्तं कुर्यामित्यभिप्रायेणाह - निसर्गेति लगानी मात्र Loni Honouf]jjzonour कङ्क, विद्युत्प्रकाशादिरिवाल्पानुभवप्रधानेन आशुविनाशिनि यथा न स्युः तथा भगवतो रक्षोन्मुखया॥।

(सा।सं) आत्मगुणपूर्तिung इत्युक्तिः प्रकृत्यभिभूतस्वधर्मकत्वकृता॥।

[[१७८]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मू-अकंळकण्ठीं जीmjg स्वनिष्ठा वैपरीत्य की ५०६ अनुसन्धिनं। यथोचित LIB लज्जानुतापलं “अपायसम्प्लवे सद्यः प्रायश्चित्तं समाचरेत् । प्रायश्चित्तिरियं सात्र यत्पुनश्शरणं व्रजेत् ॥ उपायानामुपायत्वस्वीकारेऽप्येतदेव हि । अज्ञानादथवाज्ञानादपराधेषु सत्स्वपि । । प्रायश्चित्तं क्षमस्वेति प्रार्थनैकैव केवलम् । विधितस्स हि धर्मज्ञश्शरणागतवत्सलः ।

।

(सा।दी) अपायसम्प्लव इत्यादि - अपायानां पापानां सम्प्लवः, सम्प्राप्तिः सद्यः तदानीमेव । पुनश्शरणं व्रजेदिति यत्सै वात्र प्रायश्चित्तिरस्येति -उपायानां, कर्मयोगादीनां - उपायत्वेनानुष्ठानेऽपि एतदेव पुनः प्रपदनं प्रायश्चित्तQ/LD/६०१०५। अज्ञानादिति - बुद्धिपूर्वाबुद्धिपूर्वापराधेषु सर्वेष्वपि क्षमस्वेति प्रार्थनैकैव, प्रपत्तिकैव परं प्रायश्चित्त QILD। / अज्ञानात् ६७६७/ दोषत्वाज्ञान

बुद्धिपूर्वकम् । विधित इति रावणं प्रति सीतावचनम् । भो राक्षस शरणागतिधर्मज्ञस्स रामश्शरणागतवत्सल इति प्रसिद्धः खलु । ।

sun

(सा।स्वा) LTD निग्रहप्रवृत्त is “दुर्मोचोट कर्मकोटि निबिडोऽप्यादेशवश्यः कृतः” इत्यादिप्रकारेण रक्षणोन्मुख

अनुतापादिद्वारेण प्रायश्चित्तावलम्बन कुङ्कु। ऊं ५ कं Gmpujinळाला। शुभ, अकिञ्चना गुरुतर प्रायश्चित्त शक्ति Qmw? लगानीकं rupi। अपायसम्प्लव इत्यादि । अपायसम्प्लवे सद्यः पुनश्च शरणं व्रजेत् ६७१/ निर्देशि

पुनः प्रपदनं गा GOLD

पूर्वमनुष्ठितमोक्षार्थप्रपदनं गलित Low तदर्थं पुनश्च कर्तव्य

नाभ्रान्ति य। तादृश भ्रान्ति TLD सम्भावितोत्तराघ का मं प्रायश्चित्त LOINTS

द्योतनार्थम्, अपाय सम्प्लवे सद्यः प्रायश्चित्तं समाचरेत् । प्रायश्चित्तिरियं सात्र यत्पुनश्शरणं व्रजेत् / निर्देशिका। उपायानां, कर्मयोगादीनाम् । उपायत्व स्वीकारेऽपि प्रपदन LD प्रायश्चित्ततया प्रमाण सिद्धम् ।

प्रायश्चित्त

अपायसम्प्लव प्रति पदोक्त

विकल्पित/gp//। विधित इति । धर्मज्ञः, शरणागत॥।

(सा।वि) नरकपर्यन्ताभावेऽत्यल्पफलप्रधानमपि यथा न कुर्यात्तथा प्रायश्चित्तावलम्बन (४०६८ Li इति सम्बन्धः । प्रायश्चित्ताधिकार प्रकारं दर्शयति श्रकङ्काल ॐ ॐ ॐ इति

स्वनिष्ठादिवैपरीत्य

Lipiyomo, स्वनिष्ठावैपरीत्यरूपन्यूनतां ५६ ५, शीघ्रम् । इदं लज्जानुतापोत्पत्ति हेतुतयोक्तम्

अनुसन्धिमा, अनुसन्धाय स्थितस्य । लज्जानुताप का p/, लज्जानुतापाना मुत्पत्त्या । उपाया - नामिति - कर्मयोगादीनामुपायत्वे नानुष्ठानेऽपि पुनः प्रपदनमेव प्रायश्तिमिति भावः अज्ञानादिति दोषत्वाज्ञानात्कृतेषु बुद्धिपूर्वकेष्वित्यर्थः अथवा ज्ञानात्, दोषत्वज्ञानात्कृतेषु बुद्धिपूर्वकेष्वित्यर्थः - अन्यथा बुद्धिपूर्वकाणामश्लेष विषयत्वेन प्रायश्चित्तोपदेशायोगात् - विधित॥।

(सा।सं) लज्जानुताप / १ ऊना । इत्यस्य यथाधिकारं प्रायश्चित्तावलम्बन (LD ६० Lib इत्यनेनान्वयः । सम्प्लवः, सम्बद्धः । विधित इत्यादि श्लोकद्वयं रावणं प्रति सीतावाक्यम् ।

अपराधपरिहाराधिकारः

[[१७९]]

मू-तेन मैत्री भवतु ते यदि जीवितुमिच्छसि । प्रसादयस्व त्वं चैनं शरणागतवत्सलम् । मां चास्मै प्रयतो भूत्वा निर्यातयितुमर्हसि” इत्यादि) माqGu यथाधिकारं प्रायश्चित्तावलम्बन

(POTD॥।

(सा।दी) तेन सह ते मैत्री भवतु । तं शरणङ्गच्छेत्यर्थः - प्रसादयस्व, शरणागत्या - निर्यातयितुं, पुनस्समर्पयितुं - यथाधिकारं, रहस्ये रहस्यरूपम् । सदस्ये सदस्यरूपं च कुं॥।

।

।

(सा।स्वा) संरक्षणपरमधर्मज्ञः । तेन मैत्री भवतु ते । मैत्री हेतुभूत प्रपदनं भवत्वित्यर्थः । प्रसादयस्वेति त्वं चैनं रामं प्रसादयस्व, प्रपद्यस्व । प्रपदनेन भार्यापहार जनितदोष निर्मुक्तः परिशुद्धो भूत्वा मां च निर्यातयितुं समर्पयितुमर्हसि । नोचेत् मत्समर्पणेऽपि तवाधिकारो नास्तीति ध्वन्यते । द्रव्यापहार स्थले प्रायश्चित्तं द्रव्यदानमपि कर्तव्यमिति द्योतनार्थं माञ्चेति । यथाधिकारं, शक्तौ प्रतिपदम् । अशक्तस्य प्रपदन ढाढलं। रक्षणोन्मुख •

[T] ईश्वरा प्रायश्चित्तपर्यन्तविपाक jog २ ग LITऊं ८ रक्षिलsun भी नळाल४। शुल, प्रारब्धपापविशेष Hiro कठिन प्रकृति प्रायश्चित्त पर्यन्तविपाक अधिकारिविशेषि / कुबुद्धिपूर्वोत्तराघं फलानुभवैकनाश्य LD Sun जन्मान्तरानुभाव्यनरकयमयातनावश्यम्भावेन श्रा ईश्वरा की प्रसङ्गिung? “स्वपुरुषमभिवीक्ष्य पाशहस्तम्” इत्यादि प्रमाण ७ प्रपन्न

।मा

कं उत्तराघ$ यमयातनादि कालागी “अयं लोको नास्ति पर इतिमानी पुनः पुनर्वशमापद्यते मे । वैवस्वतं सङ्गमनं जनानां यमं राजानम्” इत्यादि श्रुतिविरुद्ध LDTsun अमूलकतया अप्रमाण/५१८ नालायक वचन // नाकं रङ्ग यमविषयगमनं @mom/ Q&©©vi &nG GLDIT? “न खलु भागवता यम विषयं गच्छन्ति” गळां की श्रुतिमूल Lomsun Gov सॊल्लक् कूडुमो?

m Ajg वचन/५१४४६५१ प्रमाणात “पुनः पुनर्वशमापद्यते मे” ढाळा की श्रुतिसामान्य

विषय comsun

भागवत /

I

यमविषयगमनादिक॥।

मागैयाले

(सा।प्र) यथाधिकारं प्रायश्चित्तमिति । अशक्तानां बुद्धिपूर्वोपायापाय संयोगे पुनः प्रपदनं प्रायश्चित्तम् । शक्तस्य तु प्रतिपदोक्त प्रायश्चित्तमित्यर्थः । शक्तेन प्रतिपदोक्त प्रायश्चित्तं कर्तव्यमित्येतत् “मां चास्मै प्रयतो भूत्वा निर्यातयितुमर्हसि । प्रसादयस्व त्वं चैनम्” इत्यत्र प्रयतत्व पूर्वक पुनः प्रधानस्य प्रपदनस्य च विधानाद वगम्यते । ननु दृप्तप्रपन्नानामभ्युपगतप्रारब्धकर्मवशान्निषिद्धानुष्ठाने प्रायश्चित्ताननुष्ठाने च मोक्षः प्रतिलभ्ये॥।

प्रायः

(सा।वि) स्स हीत्यारभ्य श्लोकद्वयं रावणं प्रति सीतावचनम् । तेन सह मैत्री भवतु, शरणं गच्छेत्यभि-

मां निर्यातयितुं, अस्मै पुनस्समर्पयितुमर्हसीत्यर्थः - यथाधिकारमिति

यथाधिकारमिति - “शक्तौ प्रतिपदोक्तं स्यादशक्तौ शरणागतिः” इत्युक्तप्रकारमिति भावः अवलम्बन (p। LTD,॥॥

(सा।सं) प्रयतो भूत्वा, मत्प्रधानानुकूल प्रयत्नवान् भूत्वा मां निर्यातयितुं, प्रदातुम् । इत्यादिनीॐ इत्यादिशब्देन सुग्रीववृत्तान्तादिशिष्टाचारसङ्ग्रहः॥।

[[१८०]]

मू- -प्रारब्धकर्मविशेषवशलं

[[६]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

कठिनप्रकृति क्षमै suji o पीo Cu ‘स्वपुरुषमभिवीक्ष्य पाशहस्तं वदति यमः किल तस्य कर्णमूले। परिहर मधुसूदन प्रपन्नान् प्रभुरहमन्य नृणां न वैष्णवानाम् ॥ कमलनयन वासुदेव विष्णो धरणीधराच्युत शङ्खचक्रपाणे । भव शरणमितीरयन्ति ये वै त्यज भट दूरतरेण तानपापान् । । देवं शार्ङ्गधरं विष्णुं ये प्रपन्नाः परायणम् । न तेषां यमसालोक्यं न च ते नरकौकसः” । वैष्णव वामनादि पुराण &&&&॥।

क्

की

छ॥।

(सा।दी) जातेऽपि तन्निष्कृतेः नळांp ousi विवृत। नी कौटिल्ये सति शिक्षयाप्यनघयन् ढग अकुंल विवरि ऊं की pri। प्रारब्धकर्मेत्यादिuni

Cul यथाधिकारं प्रायश्चित्तमतिक्रमिjg यमविषयगमन १० कङ्क काणत्वाद्यल्पोपक्लेश मुख हितपर १७१ ईश्वर की रक्षिकं OLD pii। स्वपुरुषमित्यादि महावाक्य ॐ पाशहस्तं, पापिलना २ फुलम्माकं काळङ्ग QUIT Tळा/ अभिप्रायम् कर्णमूले, रहस्य LDITonsurro ाङ्गpuq। भवशरणमितीरयन्ति, उक्तिमात्रनिष्ठरा & prii। अपापानिति, विधित्वेति शेषः श्रीविष्णुपुराणवचनम् । देवं शार्ङ्गधरं॥।

। ।

(सा।स्वा) नीna) नळालीi Gung उत्तराघ / १८ कं शास्त्रोक्तयमविषयगमनफल m Gurm प्रपन्न ऐच्छिक सञ्चारं प्रसङ्गि sun यमयातनाफल कुं० २६०७१ की ईश्वर ला लीग G? काणत्वखञ्जत्वाद्यैहिकोपक्लेश का न अधिकारि छ

फलLD/७s शास्त्रसिद्धLD IT sunav तन्मुखेन ईश्वरला रक्षिQLD गली शास्त्रj५७॰ा दुस्सहमहापराध कुङ्किं मं कारणत्वाद्यल्पफल jmgs ईश्वरा gni अधिकारि

उचित CLDIT?

पाप / यमयातनादि क्रूरफल jmgujii, अधिकारिळंल काणत्वाद्यल्पफल jmguji GsG५८ / विरुद्ध १०।१७? लगानी su Spni। प्रारब्धकर्मविशेषवश इत्यादिना । कर्णमूले, रहस्य Lomsun pg।

उच्चैस्स्वर LD ITS & Gang GaLL श्रीवैष्णव कनातक शुकी थी मुळा अधिकारमुच्छिन्न Liii @GL शङ्कैwn Gunsooni। कमलनयनेति । इदं द्वयं श्रीविष्णु पुराणवचनम् । देवं शार्ङ्गधरमिति वामनपुराणवचनम् ।

(सा।प्र) तेत्यत्र “न खलु भागवता यमविषयं गच्छन्ति । इहैवैषां केचिदुपप्लवा भवन्ति । काणा भवन्ति । खञ्जा भवन्ति । अविधेय पुत्रा भवन्ति” इत्यादिभिरत्यन्तनिषिद्धानुष्ठानेऽपि नरकप्राप्त्यभावैहिकोपक्लेशयोर्ज्ञापनाल्लोकेऽप्यन्तरङ्गविषयेऽधिकापराधेऽप्यल्पदण्डेन क्षान्तेर्दर्शनाद सम्भावितत्वाभावाच्च न मोक्षप्रतिबन्ध इत्याह । प्रारब्धकर्मेत्यादिना । ऊ पीना ॥।

(सा।वि) अवलम्बनं विद्यते । अतः प्रायश्चित्तशास्त्रस्यावकाशोऽस्तीति भावः । एवमवलम्बने सत्यपि प्रायश्चित्तमकुर्वाणानां कठिनप्रकृतीनां यमगमनं विनैव । आयुधसाध्यकण्टकं वेधनेनेव शिक्षार्थमन्तः पुरजनादिषु मुखावलोकनपरिहारादिभिस्सार्वभौमवद्दयावात्सल्यादिगुणसागरः भगवान् कैश्चिदुपक्लेशैरनुभाव्य रक्षतीत्याह - प्रारब्धेति - क्षमै, क्षमाकारणं प्रायश्चित्तं QnLô, स्वीकर्तुम् gungi, हस्तविसर्जनसमये । अनवलम्बनेति यावत्॥।

(सा।सं) Gung इत्यस्य यमविषयगमन १६Gs इत्यनेनान्वयः । विषयः । देशः॥।

मूमूलLDIT श्रुति

अपराधपरिहाराधिकारः

Cu यमविषयगमन १० C CGL L Co

[[१८१]]

वदु मुळ्ळिट्टुप् पाय्न्दु कऴियुमॆऩ्गिऱ कणक्किले कणऩ् पिऩ् ऎऩ्ऱु मुदलाग ओदुगिऱ उपक्लेशमुख शिखै किन्तुएं भी सुलना (गणीLG सर्वेश्वरा क्षमा प्रेमदयावात्सल्य१५१८६० मनी प्रताप दण्डि CGL अपराध♚ं। कण्ठ सेव्या सार्वभौम॥।

(सा।दी) विष्णुं ढाढा/ वामनपुराणवचनम् pig मूल LD Tor श्रुति “न खलु भागवता यम विषयं गच्छन्ति” इत्यादि GLQi uru GoLD/, आयुध का प्रहरि ॐॐ CGL अपराधं नान्नी nijyi, अन्तरङ्गविषय कण्टकक्षतिमात्र $ &pwinGQ/LD/ लौकिकवचनं - काणा, एकचक्षुर्विफला, खञ्जा, एकपादविकल ऩ्। सिगैयऱुक्कुम् विरगुगळै, सुमन्द कणक्कुडैमै तीर्क्कुम् ३४४ङ्गळै कणीक, मन्दीभविॐ सर्वेश्वरी

गाङ्गकं लौकिकदृष्टान्तं सेव्या, सेवायोग्यां॥।

SML&pri। boji दण्डिॐ इत्यादि

ण

(सा।स्वा) मूल LD IT ६१ श्रुतीति - “न खलु भागवता यमविषयं गच्छन्ति । इहैवैषां केचिदुपप्लवा भवन्ति खञ्जा भवन्ति अविधेयपुत्रा भवन्ति” इत्यादि । Giumw

काणा भवन्ति

अन्तरङ्ग विषय

CQ१/, आयुध

प्रहरि ॐ GL। अपराधं

नानी inju कण्टकक्षतिमात्र

लौकिकवचनम्, काणा, एकचक्षुर्विकला। खञ्जा, एकपादविकला। शिलकाकं मुकं भी कलना,

कलाकं

&LDकुङ्कुं gाङ्कम्मुळं उपाय /(ना। कुणी, अभिवृद्धLD IS Cg मन्दीभूत LD ITI, सेव्य १७, सेवायोग्या। सुजन १४।

LLLLw CG /, आयुधसाध्य बाधः । क्रकचादि-

(सा।प्र) समयातिपाते सति -

भिर्बाध इत्यर्थः ।

नानी Gi mijaji

की

कला की

कण्टकसाध्य-बाधेन

कुङ्कु, अत्रत्येन ।

नानी, अवश्यानु-

यातीति न्यायेन । ढाळा गाऊ की, इति प्रकृत्याधीतेन । उपक्लेशमुखŠgnGav, उपक्लेशमुखेन । शिखैwnligएं भी मुकलना भाव्यशेषविनाशनमार्गान् पुरस्कृत्य । कृष्णीकृ, अधः कृतम्।

(सा।वि) मूल LDIT ON श्रुति इति । “न खलु भागवता यमविषयं गच्छन्ति इहैवैषां केचिदुपक्लेशा भवन्ति

खञ्जा भवन्ति

काणा भवन्ति - अविधेय भार्या भवन्ति” इति श्रुतौ COLO

Limu GoGoz], Go, कुन्तम् LG, गृहीत्वा LTCG/LD/, वेधनेन निवर्तयितु मपेक्षितोऽपराधः

नान्नी Gii union मङ्की, कण्टकं गृहीत्वा वेधनेन निवर्त्य इति न्यायेन काणा, एकचक्षुर्विकलः, खञ्जा, एकपादविकलः । काकी, श्रुतिसिद्धेन । शिखैwnlळम्मुळं शीघ्र मुकलना शिखाच्छेद्युपायान् निश्शेषनिवृत्तिमार्गान् ।

I

गली, पुरस्कृत्य । णी प्रताप २० ri, अधः कृतप्रतापस्सन् । (सा।सं) श्रुतिरिह “न खलु भागवता यमविषयं गच्छन्ति” इत्यादिः । काणाः, एकचक्षुर्विहीनाः, खञ्जा एकपादविहीनाः । शिखैwnlऊम्मुळं भी मुकना, दुष्कर्मणां फलप्रधानशक्तिविनाशनोपायान् । ललील, उपशान्तम् । २mLuni इत्यस्य

गाय रक्षिका थीQ इत्यनेनान्वयः । ईषद्दण्ड्येषु॥।

[[१८२]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मूना अन्तःपुरपरिजन Bori Spain कुमारान्ना विषय की अपराध के &_८६qळं,अन्तरङ्गत्वादितारतम्य । SLB, सम्बन्धानृशंस्यादि प्रीति ५५५ Cg नडक्कच् चॆय्दे अन्यान्ना किन्तु क्षमै निलकं, Commळं शिक्षैws, मुखं कॊडादे इरुत्तल्, सम्मट्टियिट्टडित्तल्, तळ्ळुवित्तल्, वासलिले तगैवित्तल् सिऱिदु नाळ् गुना सेवैली की थी, suji Gum काकासुर (काक) न्याय

८६००६००७ १६० आश्रित रक्षितं। श्रीळं॥।

(सा।दी) सुजन १७।१४।

Lungi। छत्रचामरादिना धरिकं मुकं खाऊं i। अन्तःपुरान, कुब्ज, वामन, राजकुमार, अन्तरङ्गत्वादित्यादि । आदि शब्द शरीरसम्बन्धादिगृहीतम् - सम्बन्धं, पुत्रत्वादि - आदि शब्दं दयादि

। ग्राहकम् । क्षमै बालक कङ्काक। २G काणत्वादिफलं या प्रायश्चित्तरूपक्षापणमनपेक्षित LDIT GOIT दृष्टान्तमात्रविषयम् । लघुदण्ड / नाकं LL Gpi। मुखं GSTLING २५५५ इत्यादि । पराङ्कख कङ्क। १४, कशादि । काकेत्यादि आद्रापराधि unor काक मुङ्गीला का मङ्की ऊ ढष्ठा ढष्णीय, लघुदण्डम् - बुद्धिपूर्वोत्तराघjmguji ईश्वरा क्षमि GLD॥।

मा

I

(सा।स्वा) LuTनाऊँ, छत्रचामरादिनाला खाऊंgi। अन्तःपुर परिजनम्, &&&&&ना, gori, कुब्जi, pri, वामन कुमार, पुत्र ईश्वरा सम्बन्धानृशंस्यादि प्रपन्नविषय ॐ प्रीति LDING अपराध कुङ्कु निग्रहं ११६०१६७ के ForGGLD/T? ६७Öाग/नी suspi। सम्बन्धेति । मुखं BIG लङ्के, पराङ्कख ruकंलक। FL१४, कशादि, लोकन्याय क्रं प्रपन्न विषयक सञ्चारि कं& For G GLDIT? / काकेति - लघुदण्डरूपनिग्रह, सम्बन्धानृशंस्यादि प्रयुक्तप्रीति कार्य Low विरोध @im॥।

ढङ्ग

[[४४]]

(सा।प्र) LUITॐ चिह्नधारिणः । नन्वेवं सति “अगली wwjapmov For Form की॥।

अडै

दास्यः Jn,

(सा।वि) Lungi, छत्रचामरादिचिह्नधारिणः अन्तःपुरपरिजनं गडुलाः। नानाi, वामनाः । कुमार, राजकुमाराः । प्रीति ५५५ GauGguli, प्रीतौ सत्यामपि

क्षमै, क्षमासाधनम् । कानान्ना कण्ठ, यथा स्वीक्रियते तथा कर्तुम् । GLogoनान्ना शिक्षै win jii, यत्किञ्चिदुपक्लेशाकरणे अग्रेऽपि तथैव क्रियेतेति तदभावाय चेति मुखं कुं, मुखमदत्वावस्थानं वा सम्मट्टियै इट्टु अपपम्पलंलं, कशां गृहीत्वा तर्जनं वा । नानाभीकुङ्कुं, कण्ठे हस्तं निवेश्यापनोदनं वा gmi, द्वारनिरोधं वा सिऱिदु नाळ् सयै विलक्कि विडुदल्, कतिपयदिवसान् सेवानिवारणेन त्यागं वा

@ काळा, केनचिल्लघुदण्डनरूप॥। (सा।सं) पुत्रादिद्वारा खेदान्वय उक्तः । ततोऽधिकदण्ड्येषु स्वदेहानुबन्धिखेद विशेषान्वय प्रकारमाह । का इत्यादिना । अस्य च ढग इत्यनोनान्वयः । अपराध किं महायन विषयेषु । LITTनाऊँ, राजचिह्नखड्गधराः । परिजनं, दास्यः मित, विकृताङ्गभागाः । G।ņनाi, कदलीकाण्डत्वक् । नृशंसता, मरणाधिकक्रूरवृत्त्यभिरुचिः - आनृशंस्यम्, लघुनि गुरुणि वा स्वावश्यकारयितव्येऽपि दण्डनेऽन्वयमसहन शीलत्वाख्यः कृपाप्रकार विशेषः

, अद्वारक॥।

[[१]]

। ऒरु कण्

अपराधपरिहाराधिकारः

[[१८३]]

मूमृदुप्रकृति ना क्षमै नाना दण्डविशेषं १६००१००१ शिक्षक नाग शेषि सिलर् सॊऩ्ऩार्गळ्।

Gram

० कृतज्ञतै L

कठिनप्रकृति ८६१५ कं शिक्षारूप Lorroor piळं पूर्वप्रपत्तिफल Door क्षमैीा प्रकारभेद न

बुद्धिपूर्वोत्तराघmguji क्षमिकं ना

(सा।दी) अभियुक्त मालाकुं मुकं मुकं तात्पर्यं mi pri। Qing। मृदुप्रकृतीत्यादि । कृतज्ञतै॥। (सा।स्वा) लौकिकवैदिकदृष्टान्त प्रमाणसिद्धकाणत्वादि लघुदण्ड / उचितज्ञापनार्थ ढाङ्ग] &Šं]। शु, मोक्षार्थ प्रपत्ति ईश्वरा बुद्धिपूवोत्तराघ guyii क्षमिकं ढग अभियुक्तing विरोधि ? लगानी su Spi। Qug इति । ईश्वरा क्षमिung Gung/ उत्तरोत्तर पापान्नी इतर विषय गुरुतर निग्रह॥।

।

[[९]]

(सा।प्र) Grimi ri mi” इत्यत्र प्रामादिका कङ्गकं बुद्धिपूर्व Lo Si गगी नाका कङ्क अङ्ग इति वाक्ये प्रामादिकव्यतिरेकेण बुद्धिपूर्वकादपि न भेतव्यमित्युक्तेः । “ju GujiGgr” इत्येतद्वयाख्याने बुद्धिपूर्वक LDTSi

गढीग प्रातिकूल्य क्रम्माकं अं GQ१६०७१७। इति वाक्ये बुद्धिपूर्वोत्तराघादपि न भेतव्यमित्युक्तेश्च बुद्धिपूर्वोत्तराघस्य प्रायश्चित्तफलयोरन्यतराविनाभावोक्तिस्तद्विरुद्धा स्यादित्यत्र प्रायश्चित्तानुष्ठापनस्य लघुदण्डप्रधानस्य च भरन्यासफलत्वात्क्षमाविशेषत्वमेवेति नरकपातो भवेदिति न भेतव्यमित्यभिप्रायेणैव तेषां तथोक्तिरिति न विरोध इत्याह । g मृदुप्रकृतीत्यादिना - ननु बुद्धिपूर्वोत्तराघस्य प्रायश्चित्ताननुष्ठाने फलावश्यं॥।

मा

[[४४]]

(सा।वि) दण्डनेन - ननु केचित्तु भगवान् बुद्धिपूवोत्तराघमपि क्षमत इति वदन्ति - अत एव “ळाली Lojpa लीळा लीmili Gii mi” इत्यत्र प्रामादिक ॐ ॐ। ॐ काली कङ्क बुद्धिपूर्वक LDIBL LIगळी गाणं नामङ्क& G१ इति वाक्ये बुद्धिपूर्वोत्तराघादपि न भेतव्यमित्युक्तम् - एवं च बुद्धिपूर्वोत्तराघस्य प्रायश्चित्तनिवर्त्यत्वं लघ्वनुभवनाश्यत्वं चोच्यमानं तद्विरुद्धं स्यादित्याशङ्क्य तेषां तात्पर्यवर्णनेन विरोधं परिहरति । Quig मृदुप्रकृतीत्यादिना - क्षमै कानान्ना गती भी, क्षमोपायस्वीकार प्रवर्तनम् । दण्डविशेषं L/१०१५, लघुदण्डकरणम् - ढाकी इत्येतत् - बुद्धिपूर्वोत्तराघj guyii क्षमिकं ̈ इत्युक्ते कोऽर्थः ? मृदुप्रकृतीनां क्षामणप्रवर्तने कठिन प्रकृतीनां दण्डविशेषकरणेन च क्षमते नरकपर्यन्तनिग्रह सङ्कल्पं न करोति - अतः न भेतव्यं प्रपन्नं सर्वधा रक्षितुमेव प्रायश्चित्ते प्रवर्तनं वा लघ्वनुभवप्रधानं वा करोतीत्युभयमपि क्षमाप्रकारभेद इति भावः

तदुभयस्य क्षमाप्रकार भेदत्वोक्तिस्तेषां किमर्थेत्यत उक्तम् - शिक्षक इति, सर्वधेत्यर्थः - तथा च क्षमित्वा रक्षतीति कृतज्ञतै !ILकञ्छल कङ्क, कृतज्ञताप्रवृत्त्यर्थम् । मन्दानां विश्वासदृढीकरणार्थमिति भावः इत्यारभ्य प्रकारभेदQL॥

DLP

(सा।सं) यत्किञ्चिदुपक्लेशेन । इत्थं प्रमाणोपपत्ध्यानुसारिणां स्वाभिमतापराधनिस्तारप्रक्रियां प्रदर्श्य परोक्तप्रक्रियां दूषयितुं परोक्तिस्सुहृद्वावेन स्वाभिमतार्थे प्रथमं पर्यवसाययति । इत्यादिना कृतज्ञतै ILऊऊं ॥ॐ इत्यन्तेन - यदि बुद्धिपूर्वोत्तराघः प्रारब्धपापवत्॥।

[[१८४]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

म-प्रारब्धकर्मलंली पापांशं Cumo बुद्धिपूर्वोत्तराधं प्रायश्चित्तं ६००६००१/Ling/ सफलumere॥॥।

(सा।दी) ५Lलकण्ठ शिक्षिpig। ईश्वरा बुद्धिपूर्वोत्तराघनं क्षमि worॐ ॐ गणी प्रपत्तिकं हानि GGLDL शङ्क यै इत्यादि॥।

प्रायश्चित्तं १६८१६००/७१५ निरसिॐ$pri। प्रारब्धकर्म

(सा।स्वा) ११/६००७६००१ प्रसङ्गि त्तरपापÄं।कं प्रायश्चित्तं ईश्वरा रक्षिकं काम्य सुकृती

पूर्वोत्तर सुकृत/नी

निरुद्धावसर/mii फलं

अन्तिम काल कप्प बुद्धिपूर्वोत्तरपुण्यविशेष / कं

suno क्षमाफल १०६१११४। Qing प्रपन्न / कं बुद्धिपूर्वो- १६/gGung/ ऐहिकोपक्लेशात्मकफल अवश्यं कुं

भाग GGLo? उभयभावनाक्रम goujig बुद्धिपूवोत्तर विद्योपयुक्तप्रारब्ध सुकृत ऊनी उपासक/ विद्योपयुक्तबुद्धि-

अनुकूल प्रतिकूलप्रबल कर्मान्तर / QQ&i Qupronmouis विद्यामाहात्म्य QLD/ चरमश्लोकाधिकार की मङ्की Gun पाप विद्यामाहात्म्य फल नशिऊं ५००० GLD? पूर्वप्रारब्ध सुकृतविशेषं विद्यामाहात्म्य नशिया प्रारब्धपापांशं नियमेन फलजनक LOITU (कं श्रीpi Gun बुद्धिपूर्वोत्तरपाप विद्यामाहात्म्य कुंgn Go नशिWILD नियमेन प्रायश्चित्तं ११६१ ६००/७GL/Tg/ फल जनक Ling/ विद्यापेक्षया बुद्धिपूर्वोत्तराघं प्रबल LD Tom & IIT लदिऩाले पुरियाय्क् कॊण्डु पुबुरियुम् काङ्गॊडादॊऴियुमो ऎऩ्गिऱ शङ्कैwn@v प्रपत्त्यनुष्ठानं प्रसङ्गिwng? गगनी suspi। प्रारब्धकर्मलं इति॥। (सा।प्र) भावश्चेत्प्रारब्धकर्मवशान्महापातकाद्युदये मोक्ष एव न स्यादित्यत्र कालविशेषे मोक्षस्स्यादिति सङ्कल्पाभावेन मोक्षार्थभरन्यासानुष्ठाने “अपायाविरतश्शश्वन्मां चैव शरणङ्गतः । तस्मात्कृत्याखिलं पापं मामाप्नोति नरश्शनैः” इत्युक्तरीत्या एकद्वित्र्यादि देहविलम्बेनापि तत्फलानु भवानन्तरं मोक्षमपि दद्या देवेति सदृष्टान्तमुपपादयन् उपात्त देहान्ते मोक्षस्स्यादिति सङ्कल्पे अनियतायुषां तद्देहानुवृत्तिकरणेन वा अननुवर्तनीय देहत्वे तस्मिन्देह एव महादुःखादिकमुत्पाद्य देहान्तेऽवश्यं मोक्षमपि दद्यादेवेत्याह । प्रारब्धकर्मलं$ इत्यादिना । पापांशं इति । यथाभ्युपगतप्रारब्धपापफलानुभवेऽपि देहान्ते मोक्षः तथाननुष्ठित॥।

(सा।वि) इत्यन्तं तेषामाशयवर्णनपरम् - शिक्षक गळा इत्याशय प्रयोजन प्रतिपादनपरम् । बुद्धिपूर्वोत्तरेति तदुक्त्यनुवाद इति विवेकः ननु बुद्धिपूर्वोत्तराघस्य प्रायश्चित्ताननुष्ठानेन विनभावश्चेत्प्रारब्धकर्मवशान्महापातकाद्युदये मोक्षस्स्यादित्याशङ्कय प्रारब्धकर्म इति पापांशं GLTG, अभ्युपगतप्रारब्धपापमिव पुण्यस्यापि सफलत्वेऽपि चिरकालं ग्रामार्थं राजानुवर्तनं कृतवतः प्रधानसमये वैराग्योदये तत्फल प्रतिषेधवत्पुण्य सत्त्वेऽपि पुण्यफलं मम मास्त्विति निषेधे तत्फलालाभात्तस्य पुण्यस्य सुहृत्सङ्क्रमणासम्भवाद्बुद्धिपूर्वोत्तरपुण्यस्य॥

(सा।सं) सफलस्स्यात्तर्हि प्रपत्तिस्स्वफलदा नस्यादिति कुतर्कमूलां शङ्कां दृष्टान्तेन परिहरति । प्रारब्धेत्यादिना । विरक्तिविशेषे सति पुण्यांशस्य न साफल्यमिति पापांशम् Gun इत्युक्तम् ॥अपराधपरिहाराधिकारः

माळीण प्रपत्ति मोक्षं BCom शङ्गिकं ६६।

[[१८५]]

(सा।प्र) प्रायश्चित्तबुद्धिपूर्वोत्तराघफलानुभवेऽपि स्वापेक्षितकाले मुक्तिर्भवेदेवेत्यर्थः, ननु प्रारब्धपुण्यस्य बुद्धिपूर्वक पुण्यस्य च सम्भवेऽपि तद्विहाय पापयोरेव दृष्टान्तदाष्टन्तिकतयोपादानं कथमिति चेदित्थम् । बुद्धिपूर्वोत्तराघस्य प्रकृतत्वात्तस्य चाघदृष्टान्तीकरणौचित्यात् किञ्चैहिकामुष्मिकस्य सुखस्याल्पास्थिरत्व, दुःखमिश्रत्व, दुःखोदर्कत्वावगति पूर्वकं मुमुक्षोः प्रपन्नस्य स्वनिष्ठाभिज्ञस्य बुद्धिपूर्वक काम्यानुष्ठानासम्भवात् प्रारब्धकर्मवशात्क्षुद्रफलार्थं कृतस्यापि “श्रीरङ्गेश वचो मदीयमधुना व्यक्तं त्वया श्रूयतां पुण्यं तत्फलसङ्गमात्र विरहाद्भूयो न मां प्राप्नुयात् । पापं चैव तथा फलं वितनुते शक्यन्न तद्वारणं तत्क्षान्त्या तव शक्यमेव तदिदं सद्यस्त्वया कल्प्यताम्" इत्युक्तरीत्या चिरकालं ग्रामाद्यर्थं राजानुवर्तने कृतेऽपि फलकालेऽनुवर्तकस्य वैराग्येऽनुवृत्ति फलालाभन्यायेन बुद्धिपूर्वकपुण्यफलं मे मास्त्विति प्रतिषेधे कृते “सुहृदस्साधुकृत्याम्" इत्युक्तरीत्या भगवता अस्मिन्फलजनकत्वसङ्कल्पं विनिवर्त्य सुहृत्सु फलजनकत्व सङ्कल्पसम्भवात्प्रायशो निषिद्धानुष्ठानवत् काम्यानुष्ठाना दर्शनात्सम्यगनुष्ठिकार्यादौ फलादर्शने प्रबलप्रारब्धकर्मणः प्रतिबन्धकस्य कल्पनन्यायेन पुण्यस्यापि प्रतिबन्धसम्भवात् “पुण्यं प्रज्ञां वर्धयति” इत्युक्तरीत्या पुण्यस्य प्रज्ञावर्धकतया प्रतिग्रहीतृसम्भवादेतद्दासेन प्रति ग्रहीतृनाशकत्वाभावेनास्य दानसम्भवात्पापस्य तु “पापं प्रज्ञां नाशयति” इत्युक्तरीत्या प्रज्ञानाशकत्वमिति अभिचारकर्तुरिव पापदातुः प्रतिग्रहीतृनाशकत्व पर्यवसानेन तत् दानासं भवात्पुण्यफलानां गृहक्षेत्रलोकादीनामिव वराहपुराण गतकैशिकमाहात्म्यादिषु दानदर्शनात् “तच्चित्तविमलाह्लाद क्षीणपुण्य॥।” इत्याद्युक्तरीत्या अत्यन्तानुकूल भगवदनुभव फलकत्वसम्भवाच्च अनिष्टपलोत्पादन नियमासिद्धेः । बुद्धिपूर्वक पापस्य तु प्रायश्चित्ताननुष्ठाने लौकिक बुद्धिपूर्वापराधन्यायेन “लङ्घयन् शूलमारोहचेतनपेक्षोऽपि” इति न्यायेन च फलाविनाभावेन तथोपादनमिति भावः ।

(सा।वि) काम्यक्षुद्रफलार्थे प्रारब्धवशात्सम्भवेऽपि साङ्गात्काम्य कर्मणः फलावश्यं भाव इत्यपि गुणानुष्ठानस्य दुर्लभत्वात्सम्भवे वा प्रबल प्रारब्ध प्रतिबन्धादि सम्भवात्सद्यस्सफलत्वनियमोऽस्ति पापस्य त्वनिच्छायामपि फलस्य दुर्वारत्वादवश्यं भावि फलमिति बुद्धिपूर्वोत्तराघस्य फलावश्यं भावज्ञापनाय पापांश एव दृष्टान्ते दाष्टन्तिके च स्वीकृत इति ध्येयम् । १गीग प्रपत्ति, कृत प्रपत्तिः । GLDIT$LiQBITL_NG, मोक्षमदत्वा निवर्तते किमिति शङ्कार्थः । अभ्युपगत-प्रारब्धस्य यावद्देहभावि दुःखप्रदत्वात्बुद्धि पूर्वोत्तराघस्य एतद्देहसमये फलप्रधानावकाशाभावाद्देहानन्तर भावि नरकादिफलमपि दद्यात्किमिति फलितार्थः । एतद्देहकाल एव आयुर्वृद्ध्यादिविलम्बेन वा तदभाववतां खञ्जत्वाद्युपक्लेशैर्वा निवर्त्य देहानन्तरं मोक्षं ददातीति॥।

[[१८६]]

मू-

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

कनकन्तु स्थलादिविशेष[s]G GULL कामं कालतारतम्य (बान्ना मात्रम्, शान्ना संसार निश्शेषनिवृत्ति पीलकण्ठ विलम्बाविलम्बवैषम्य CuDujiना। देहानन्तरं मोक्षं पॆऱ वेणुमॆऩ्ऱु अरित्तालुम् अनियतायुस्सु विलम्बाक्षम mulgiumins आयुर्वृद्धिwn ६० विलम्बं । नियतायुस्कं काकं २नान्ना आयुस्सुकं नान्ना॥॥

(सा।दी) लोकं न

तत्तत्स्थलविशेष/wimmi ऊना। लयकुण्ड Logmi Li Gup संशय m। स्थल विशेष कृ IILL कुङ्कुकिं विलम्बाविलम्बतारतम्य Gujनाना। देहानन्तरं मोक्षं Cup Comm Lormi Gॐ विलम्म्बं Qui n GGLDIT? लगानी Quis pri। #देहानन्तरमित्यादिwn अनियतायुस्सु ॐ इत्यादि - मनुष्य द्विविध-अनियतायुस्सु ॐ ॐmi, नियतायुस्सु नाग - अनियतायुस्सुतपिसहसमत, आयुष्कामेष्ट्यादिना गीॐ आयुर्वृद्धि २ ६०LU, L१६६००१/Ling/ यथा प्राप्तायुस्सुकाना - नियतायुस्सु कं ऊना, इष्ट्यादिना आयुर्वृद्धि Song नियमित LDTT६OT आयुस् mn २mLi॥।

muib इति wgiianp निमित्त Los Guff

wi

(सा।स्वा) ल नदीकच्छ प्रदेशß वर्षाकाल विलम्बेन LLLpii, अन्यकालदेश/नी अविलम्बेन

pii GunGo मोक्षार्थप्रपत्ति रङ्गी कालविशेषसङ्कल्पितपुरुषार्थ पुरुष तदितरपुरुषभेदेन बुद्धिपूर्वोत्तराघवत्तदितरपुरुषभेदेन च मोक्षफल / कं विलम्बाविलम्बLD २_नाना। फल संशयाला कुं। एतद्देहावसानॐॐॐ मोक्षलकं नाकं विलम्ब म BnQGLI? नळगङ्गा आतङ्क अधिकारिनियतायुष्क ?अनियतायुष्क ? विकल्पिक अन्त्यपक्ष की उत्तरं श्रीमंgu &pri। Q♚देहानन्तरमिति । आद्यपक्ष कुङ्कुं श्रनुनी Grispni। नियतायुस्सु ॐ ॐ ॐ इति । (सा।प्र) smuni इत्यादि । मूलनिक्षिप्तहिकानां वृक्षाणां शुष्कीभावस्य कच्छभू॥। (सा।वि) सदृष्टान्तं परिहारमाह - mii इति - Qui suniimjg, मूलनिक्षिप्तहिङ्गुकानां Log/५१८६१५ कञ्छ, वृक्षाणां - स्थलादिविशेष / Go, जलाप्लुतभूमिवर्षाकालादिविशेषैः कामं, शुष्कीभावस्य । कालतारतम्यमात्रमिति, वर्षाकाले वा जलाप्लुतदेशे वा सहिङ्गुकस्तरुः कतिपयदिनानि तिष्ठति । तदन्यदेशे तदन्यकाले च शीघ्रं शुष्यति तद्वदिहेति भावः निश्शेषनिवृत्ति pinळक, निश्शेषनिवृत्त्युत्पत्तये - आयुर्वृद्धीति नन्वायुर्वृद्ध्यादिरायुष्कामेष्ट्यादि प्रारब्धफलमेव न बुद्धिपूर्वोत्तराघफलमिति चेन्न आयुष्कामेष्ट्यादिप्राप्तायुर्वृद्ध्या पुरुषायुषप्रमाणातिक्रमे सति आयुष्कामेष्ट्यादि प्राप्तायुरनुभवानन्तरं बुद्धिपूर्वोत्तराघ फलानुभवाय ततोऽप्यधिकायुस्सम्पादनसम्भवात् २_नान्ना आयुस्सु कङ्कनान्ना, विद्यमाना॥।

(सा।सं) दृष्टान्तसिद्ध्यर्थं दाष्टन्तिके दर्शयति । इति । एतद्देहावसाने इति सङ्कल्पवत्सु कथं विलम्बः । अनेककालानुभाव्यबुद्धिपूर्वोत्तराघस्य एतद्देहावसान एव सफलता वा कथमिति प्रश्ने विकल्पमुखेनोत्तारमाह । देहानन्तरमित्यादिना ।

अपराधपरिहाराधिकारः

[[१८७]]

[[९९]]

राक्षसि

मू - फलि थी “भवेयं शरणं हि वः ढाढाल जागा पूर्वापचार ।]८६६i - “मर्षयामीह दुर्बला C पापानां वा शुभानां वा” नन्गी

८।

बुद्धिज

सरि ऎबुमायिऱ्ऱिल्लैयो ऎऩ्ऩिल्, अव्विडत्तिल् अवर्गळुक्कु तिरुवडि नलियप् पुगुगिऱा ऩॆऩ्गिऱ ī विळैन्दु नलिवुक्कु विलक्कुण्डाऩबडियाले॥।

(सा।दी) फलिका भी क्षमिकं छला १० &prii। भवेयमित्यादिu

काणत्वादिरूपेण ६७५। बुद्धिपूर्वोत्तराघ / SL पूर्वप्रपत्ति ॐ

हेतुकं श्र फलदण्ड pii, भय api सिद्ध OLD ना नळाला, भरस्वीकारं काळं, बुद्धिपूर्वापराधं क्षमाविषय LDIT GO TO LDägg वचनम् - मर्षयामीत्यादि - मर्षयामि, सहे दुर्बलाहमासां हिंसनं द्रष्टुमशक्ता ६७६६०५ पापानां वेति - त्वन्मतेन पापानां वा मन्मतेन शुभानां वा वधार्हाणामपि प्राणिनां विषये आर्येण सत्पुरुषेण करुणमेव कार्यम् न तु काठिन्यं, तथा हि, विचार्यमाणे कश्चिदपि पुरुषः अपराध रहितो नास्ति, सर्वेऽपि सापराधदण्ड्याश्च नाक। श्रयन्नी मुंळं, राक्षसि ॥।

(सा।स्वा) त्रिजटाशरणागत्यन्तर्गतै ५६०१/७६०५ राक्षसि ५०

कळा

शङ्कि

बुद्धिपूर्वोत्तरापराधjmguji “भवेयं

१४ क्षमि sun बुद्धिपूर्वोत्तराघ

Quipi। भवेयमित्-

उत्तर LD

शरणं हि वः" / भरस्वीकारं गभीग $।कञ्छ फलावश्यं भाव (CLT? यादिना । मर्षयामि, सहे । दुर्बलाहमासां हिंसनं द्रष्टुमशक्ता । पापानामित्यादि । त्वन्मतेन पापानां वा, मन्मतेन शुभानां वा, वधार्हाणामपि प्राणिनां विषये आर्येण करुणमेव कार्यम् । न तु काठिन्यम् । तथाहि; विचार्यमाणे कश्चिदप्यपराधरहितो नास्ति । सर्वेऽपि सापराधाः दण्ड्याश्च । ढाळ। अव्यं भीकुंल ूयाळं, राक्षसि ऊनी। शाकं दण्डलेश क्षमैuyii सिद्ध OLD ८। p। ;

४५८pri।

CgTCL अन्वयम् । wi ४,

(सा।प्र) वर्षाकालादौ कालदैर्घ्यवदित्यर्थः । ननु बुद्धिपूर्वोत्तराघस्य फलाविनाभावोक्तिस्त्रिजटाभरन्यासान्तर्गतराक्षसीबुद्धिपूर्वोत्तराघक्षान्तिबोधक मर्षयामीत्यादि विरुद्धेत्यत्र राक्षसीभिरपि बुद्धिपूर्वोत्तराघफलमनुभूतमिति सोदाहरणमाह । भवेयमित्यादिना । Ou॥।

(सा।वि) युर्मध्य एव । ननु विद्यमानायुर्मध्ये कालस्याभ्युपगत प्रारब्धावरुद्धत्वात्कथमस्यावकाश इति चेन्न - तन्मध्य एव कश्चिदनुभवः प्रारब्धसम्बन्धी, कश्चिदनुभवो बुद्धिपूर्वोत्तराघसम्बन्धीति सम्भवादेकस्मिन्काले नानादुःख समावेशदर्शनादिति यत्किञ्चिदेतत् ननु बुद्धिपूर्वोत्तराघस्य फलाविनाभावोक्तिस्त्रिजटाभरन्यासान्तर्गत राक्षसी बुद्धिपूर्वोत्तराघ क्षान्तिबोधकमर्षयामीत्युक्तिविरुद्धेत्यत्र राक्षसीभिरबुद्धिपूर्वोत्तराघफलं हनुमभर्त्सनमनुभूयरक्षणं प्राप्तमिति सोदाहरणमाह - भवेयमित्यादिना $ ११q, हनुमान् । !buii ४५८ीला, चित्रवधं करिष्यति - नळाङ्की भयं शीलना, ऎऩ्गिऱ विळैन्दु, इत्युक्तभयमुत्पाद्य कङ्क, वधस्य भीमन्नङ्ग ११qw, मर्षयामीति निवारणस्य विद्यमानतया॥।

।

(सा।सं) फलि थी इत्यस्य क्वचिद्व्यभिचारमाशङ्कय तदसम्भवमाह । भवेयमित्यादिना ।

[[१८८]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

।

प्रपन्न किं लीक २५ कङ्क

मू-की थी Gori Cure दण्डलेश (pib क्षमैuyii सिद्धम् । शुक्र बुद्धिपूर्वोत्तराघं लेपि विशेषितं प्रमाण

बुद्धिपूर्वापराधं क्षमै कानान्ना Com क्षमै Gls sins शिक्षारूप Door दण्ड विशेषण, विलम्बाक्षमकं परमफलकं विलम्बं

Gungmjळं, प्रारब्धसुकृत विशेषादित

नामक पक्षका शरण्य रत्तैयुम् सॊल्लुगैक्काग अत्तऩै।

(सा।दी) कनीकी, वध्य का भय

य

pp कैङ्कर्य। विच्छेदसङ्कोच mil गुण ८६०ruji, शरणागति

की, शुभ, बुद्धिपूर्वोत्तराघळं क्षमै गति नीलाङ्ग शरण्य शरणागति-

नान्ना GILI इत्यादि पक्ष लक प्रभावपर/५१कनाळ Li। शुभwnळं, इत्यादिwn।

(सा।स्वा) की, वध्यला भीत गाऊं की। शg अनियतायुस्सु कङ्कं आयुर्वृद्धिun Gov विलम्ब Li, नियतायुस्सु कङ्कं कुनान्ना आयुस्सु कंलनान्ना फलि । GOLD Or mi, तन्निवृत्यर्थं प्रायश्चित्तावलम्बन (४०६५७LGGGFGon? Aug प्रपन्न/कं बुद्धिपूर्वोत्तराघॐ क्षापणं GoILINGLI, क्षापणं ६८७६००१/७g Gugl दण्डनंविलम्बादि &LDQgmi & p अन्यथासिद्ध QLDip नी# Grupi। शुलऊळं, इति । शुल्क, त्रिजटाशरणागत्यन्तर्भूतै कातळा राक्षसि का कण्ठ विषय बुद्धिपूर्वोत्तराघjg/कम्ं दण्डलेशं सिद्ध SunG।

क

प्रमाण १० गलीकं क मङ्गलं

&LI बुद्धिपूर्वापराध किं, दण्डलेशी

प्रमाण LDCs कङ्क

कामं

gm१४ विशेषिका अन्वयम् । राक्षसि प्रमाण LDTsuna

vs SL

कुङ्का। यद्वा, शरण्य

कङ्काल अकुङ्कुलना

गुण/rujii शरणागति प्रभाव jmgujii ७pjgnGL अन्वयम् । एवमेव विधि॥॥

(सा।प्र) Li४&pG१, चित्रवधं करिष्यतीति । की भी Qui Gun, एतेनासिक्षेपेण मामवश्यं हनिष्यतीत्यति दुःखं यथा भवेत्तथासिमाक्षिप्येदानीं विमुञ्चामीतः परमेवमकृत्यकरणे द्विधाच्छेत्स्यामीत्युक्त्वा विमोचनवत् । एवं च बुद्धिपूर्वाघाश्लेषोक्तेस्तात्पर्यं दर्शयन् तदनङ्गीकारे बाधकमप्याह । शुभ, प्रपन्न / g इत्यादिना ।

(सा।वि) की भी GLoni GunGov, लोके अयं मां दृढं हन्तीति यथा दुःखं भवेत्तदासिमाक्षिप्यदानीं मुञ्चामीतः परमेवमकृत्यकरणे द्विधाच्छेत्स्यामीतितर्जयित्वात्यागवत् - दण्डलेश क्षमैuyi सिद्धं, दण्डलेशः क्षमा च स्थितावित्यर्थः - एवं सति बुद्धिपूर्वोत्तराघस्य क्षामणं कार्यम् दण्डविशेषोऽपि नास्तीत्यभि युक्तातिवाद वाक्यानां शरण्यगुण शरणागतिप्रभाव प्रतिपादन एव तात्पर्यमित्याह

शुलsun इत्यादिना

क्षमै कनानी, क्षमासाधनस्वीकाराभावेऽपि । (सा।सं) मर्षयामि, सहामि ।

[[१]]

ॐ की, भीषयितुञ्च्छचेतनाय असिमुद्धृत्येर्थः । एवं विधपक्षान्तराणामप्यतिवादत्वमिति प्रमाणविरहादनुपपन्नतामुसंहरति । शुलun इत्यादिना ।

अपराधपरिहाराधिकारः

र्गळु

pp

[[१८९]]

पूर्व १८६५६०११ अनुष्ठानपरम्परै ५५ प्रपन्न मोक्षं कङ्कं कालं प्रपत्ति ६६०० विलम्बाक्षम (gumsg विलम्बं की प्रमाण& È (५ळं

मू-Qqwsongg) प्रपन्न ६० प्रायश्चित्तं विधिमंळील शास्त्रमं किं अनुवृत्तबुद्धिपूर्वापराध (

C॥।

(सा।दी)

सॊल्लुगिऱ

(वि।)

LiquGgIL की, शास्त्र कुङ्किं, “अपाय सम्प्लवे सद्यः प्रायश्चित्तं समाचरेत्” इत्यादि ५० ५१। विलम्ब Gang प्रमाण ॐ) ST: “तनूकृत्याखिलं पापं मामाप्नोति नरश्शनैः" इत्यादिका। ननु, सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि ना

सर्वोत्तराघॐऊं छ॥।

क

कुंg/। सप्रमाण

(सा।स्वा) पापं कर्म न श्लिष्यते" / प्रमाणसिद्ध LD IT ६०५ अन्यथासिद्ध्यनर्हसम्प्रदायोक्तिकं अन्यथा तात्पर्यं Qnium Lop शङ्कावारणार्थं प्रपन्न/कं इत्यादि । सामान्यवचनं प्रामादिकविषय [LD IT OUT / सम्प्रदाय किन्तु मूल LOTS LITTLL LDIT & GUढङ्गpr सम्प्रदायमन्यथासिद्ध्यनर्ह Q१। प्रमाण ल।कञ्छ अन्यथा तात्पर्यवर्णनमुचित ढकलं। विशेष प्रमाण

भी

सम्प्रदाय ॐ

“एव-

मेवं विधि पापं कर्म न श्लिष्यते" इत्यादि सामान्यवचनं कां प्रमाण LD ITS GST? ढाळगायनसं Grispri। Qiugungung इति । उक्तिमात्रसम्प्रदायापेक्षया अनुष्ठान सम्प्रदाय pi, आधुनिक सम्प्रदायापेक्षया पूर्वसम्प्रदाय, प्रबल Q/LD/६७/१९। बुद्धिपूर्वोत्तराघॐॐॐ प्रपन्न / कञ्छ प्रायश्चित्तविध्यादि विरोधापत्त्या सामान्यवचनमबुद्धिपूर्वोत्तराघविषय नङ्गा कुङ्का। यद्वा नं सम्प्रदाय वाक्य १५१५ (६५) ऊं

साधकप्रमाणाभाव तात्पर्यभेदं मा विपक्षे बाधक प्रमाण pii उपन्यसि ऊं की pri। Qiuquigung इति । प्रपन्नogi uppu इति । “अपायसम्प्लवे सद्यः प्रायश्चित्तं समाचरेत् ॥ प्रायश्चित्तिरियं सात्र यत्पुनश्शरणं व्रजेत्" इत्यादिकं विलम्बमिति । । “तनूकृत्याखिलं पापं मामाप्नोति नरश्शनैः” इत्यादि नळां११४। Qu४ प्रपन्न रैप् पऱ्ऱवे ऱत्तुक्कुम् सेरादॆऩ्ऱु सॊऩ्ऩदु कूडुमो? (सा।प्र) प्रमाण/५१८६१५ कंgi Gang इति । “अपायाविरतश्शश्वत् मां चैव शरणं गतः । तनूकृत्याखिलं पापं मामाप्नोति नरश्शनैः" इत्यादि विरोध इत्यर्थः । नन्वपायसम्प्लव इत्यस्य सर्वधर्मानिति वचनतुल्यविषयत्वेन सर्वपापप्रायश्चित्तरूपमोक्षार्थप्रपत्तिविधायकत्वात्प्रपन्नो॥।

(सा।नि) एवमङ्गीकारे बाधकमाह @iqwingGung इति ovi कुङ्का, मर्यादीकृत्य । विलम्बं की प्रमाण का कङ्क, “अपायाद्विरतश्शश्वन्मां चैव शरणं गतः । तनूकृत्याखिलं पापं मामाप्नोति नरश्शनैः” इत्यादीनाम् । Gaungi, न घटते । तदुक्तिरेतत्प्रमाणविरुद्धेत्यर्थः नन्वपायसम्प्लव इत्यस्य सर्वधर्मानिति वचन तुल्यविषयत्वेन सर्वपापप्रायश्चित्त॥।

(सा।सं) स्वोक्तार्थे परत्वस्थेम्न विवक्षे बाधकमाह । gungung Gunaj इत्यादिना । शास्त्र कं कळं५ळं, अपायसम्प्लव इत्यादेः । प्रमाण/ ऊं, अपायाद्विरत इत्यादीनाम् । तर्हि पूर्वप्रपत्ति॥।

[[१९०]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मू-“सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि” ६६ सामान्येन Groovi Gau guys, “प्रायश्चित्तिरियं सात्र

६०sun

नग

यत्पुनश्शरणं व्रजेत्” । विशेषिकं बुद्धिपूर्वोत्तराघ/ प्रपत्त्यनन्तरं प्रायश्चित्त Lon B

प्राप्त॥॥

(सा।दी) Digj Go प्रायश्चित्त LDT गायन auspi। सर्वपापेभ्य इत्यादिwn। ननु विशेष॥।

(सा।स्वा) प्रपन्न)।ig बुद्धिपूर्वोत्तराघॐ “प्रायश्चित्तिरियं सात्र यत्पुनश्शरणं व्रजेत्” ढाढ प्रायश्चित्तविध शास्त्रं प्रपत्ति का विधिmsun मोक्षार्थप्रपत्तिविधायकशास्त्र

wi सर्वपापेभ्यो / सामान्यतः बुद्धिपूर्वाबुद्धिपूर्वोत्तरसर्वपाप प्रायश्चित्त LOIT प्रपत्ति muj H ँग विधिñosum Gii समान विषय Louin विरोध Duno पूर्वप्रपत्तिwn ला बुद्धिपूर्वोत्तराघpi परिहृतम्, अक्राळ प्रपत्ति प्रायश्चित्तान्तरं वेण्डावॆऩ्गिऱ तुक्कु मिल्लै ऎऩ्ऩवरुळिच् चॆय्गिऱार्।

सम्प्रदाय ॐ विरोध सर्वपापेभ्य इति । विशेषिzuna इति । पुनश्शरणं व्रजेत् नां/ उत्तराघनं मोक्षार्थ प्रपत्ति muß कृधीत प्रपत्त्यन्तर कुंg प्रायश्चित्त १००७५ विधि sun भिन्नविषय LDTsun

सम्प्रदाय कुङ्किञ्छ शास्त्रविरोधं दुस्त्यज ६७६ळा कुङ्का। नी मोक्षार्थप्रपत्ति पूर्वोत्तराघ लं कळंgळं परिहार LDTDD / प्रपत्तिß Com बुद्धिपूर्वोत्तराघ ॐ कामं का परिहार LDITS सङ्कल्पिकं । अनुष्ठिकं बुद्धिपूर्वोत्तराघॐ पुनः प्रपदनरूपप्रायश्चित्तं १/६८१६००१

CQIGOLIT।

बुद्धि-

(सा।प्र) त्तराघप्रायश्चित्तविध्यसिद्धेर्न तद्विरोध इत्यत्र सर्व शब्दविवक्षित पुण्यपाप प्रायश्चित्त भूतभरन्यासस्य पापमात्र प्रायश्चित्ततया प्रतिपन्नस्य चैक्यासं भवात्पुनश्शब्दवैयर्थ्यात् चोत्तराघप्रायश्चित्तत्वमेवेत्याह । सर्वपापेभ्य इत्यादिना । अपाय सम्प्लव इति वचनात्प्राक् । “एषा सा वैदिकी निष्ठा ह्युपायापाय मध्यगा । अस्यां स्थितो जगन्नाथ प्रपद्येत जनार्दनम् । सकृदेव हि शास्त्रार्थः कृतोऽयं तारयेन्नरम्” इति भरन्यासमुक्त्वा अपायसम्प्लव॥।

(सा।वि) भूतमोक्षार्थ प्रपत्ति विधायकत्वादुत्तराघप्रायश्चित्त विध्यसिद्धेर्नतद्वचनविरोध इत्यत्र सर्वपापशब्दस्य पुण्यपापमात्र परत्वान्मोक्षार्थ प्रपत्ति विषयत्वं सर्वधर्मानिति वचनस्य, अपाय सम्प्लव इति वचने अपाय शब्दस्य पापमात्रपरत्वादुत्तराघ प्रायश्चित्त विषयत्वं तद्वचनस्येति विषयैक्याभावात्पुनश्शब्द-वैयर्थ्य प्रसङ्गाच्च उत्तराघप्रायश्चित्तविधिरस्तीत्याह - सर्वपापेभ्य इति सामान्येन Ganojavi sigujii सर्वपापेति पदस्य बुद्धिपूर्वकाणामपि सङ्गाहकतया आहवनीये जुहोतीत्यत्र जुहोतिना पद होमस्यैव अभिधानसम्भवेऽपीत्यर्थः विशेषिक, अपायसम्प्लव इति विहित प्रायश्चित्तस्य यत्पुनश्शरणं व्रजेदिति पुनश्शरणागत्यादि विशेषितत्वात्बुद्धिपूर्वोत्तराघोद्देशेन पुनश्शरणागतेः विहितत्-वादित्यर्थः - प्राप्त Timi। पदे जुहोतीति होमविशिष्टोद्देशेन विहितपदेन आहवनीये जुहोतीत्यत्र जुहोतिना॥।

(सा।सं) स्मरणेनैवालमिति वदन्तं प्रति प्रायश्चित्तविधायकशास्त्रविरोधमुपपादयति । सर्वेत्यादिना॥।

अपराधपरिहाराधिकारः

[[१९१]]

guji umm

मू-पुनश्शरणागति विधि की वचन कुंq६ बुद्धिपूर्वोत्तराघळं परिहार Loss प्रपत्ति १६०६ विषय की नियमितं । । - बुद्धिपूर्वोत्तराघ प्रपत्ति ६००६००१/LD/ विशेषि / कण्ठोक्ति वचन ( Cm gu नियमिमं । ॥।

(सा।दी) वचन कुं अधिकारिविशेष काऊं की गङ्गा

का

गाढा

८/pri। पुनश्शरणागतीत्यादिwni विशेषि / कण्ठोक्ति ६०००/१०/ सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि ढाढा/ पापसामान्यविषय वचनम् अधिकारिकं स्वरूपेण क्षमिकं, कं प्रायश्चित्त♚$ ढाळा नियमं JGL/७/॥।

(सा।स्वा) बुद्धिपूर्वोत्तराघ कुङ्किं मुकं परिहार १०१७s सङ्कल्पिjg/ मोक्षार्थ प्रपत्ति

अधिकारिकं

अनुष्ठिung

याद

शास्त्रं

विधि की ल

विरोध / शङ्कि

निरा-

बुद्धिपूर्वोत्तराघनं पुनः प्रपदनरूप प्रायश्चित्त

sun सम्प्रदाय कुङ्किं मुकं शास्त्र कुङ्किं करि¿८/pri। पुनश्शरणागति विधि इति । मोक्षार्थ प्रपत्तिकं बुद्धिपूर्वोत्तराघ परिहारमानुषङ्गिकफल GLDIT? प्रधान फलLDIT? आनुषङ्गिक फल LDI प्रपत्त्यनुष्ठान निर्बन्धDu॥।

कंलकं क

(सा।प्र) इत्यादिना निषिद्धानुष्ठाने प्रायश्चित्तत्वेन भरन्यासं विधाय “उपायानामुपायत्वस्वीकारेऽप्येतदेव हि” इत्यप्युक्तेरुपायापाय संयोगरूपोत्तराघ प्रायश्चित्तविधिपरत्वमेवेति तद्विरोधो दुष्परिहर इति भावः । ननु सर्वपापेभ्य इति मोक्षार्थ भरन्यासस्यैव सर्वपापनिवर्तकत्वोक्तेरुत्तराघस्यापि प्रायश्चित्तत्वसम्भवादपायसम्प्लव इत्यस्य उत्तराघप्रायश्चित्तत्वेन मोक्षार्थ भरन्यासाननुष्ठातृ विषयत्वमिति न सर्वेषां प्रपन्नानामुत्तराघ प्रायश्चित्त विधि सिद्धिरित्यत्र प्रायश्चित्तस्य नैमित्तिकत्वात्तस्य चोदित निमित्त ज्ञानाधिकारत्वादुत्तराघानां च मोक्षार्थ भरन्यासकालेऽनुदयादनधिकारिकृतस्य चाकृतत्वाद्वाव्यघसम्भावनया प्रायश्चित्तानुष्ठेयत्वस्य च सर्वेषां सर्वपापभविष्यत्त्वशङ्कया नित्यं सर्वैस्सर्वप्रायश्चित्तानुष्ठेयत्व प्रसङ्ग पराहतत्वाद्बुद्धिपूर्वोत्तराघप्रायश्चित्ततया पूर्वमेव प्रपद्येतेत्यनुदितपापनिवर्तकतया विशेषविध्यभावाच्च भरन्यासस्य भाव्यघप्रायश्चित्तत्वानुपपत्तेः, उपपत्तौ च केनापि तादृक्वाननु सन्धानेनानुष्ठानासम्भवादपायसम्प्लव इत्यस्य निर्विषयत्व प्रसङ्गादस्यैवोत्तराघप्रायश्चित्तविधि परत्वमिति तद्विरोधो दुष्परिहर इत्यभिप्रेत्याह । पुनश्शरणागति इत्यादि ।

यै

(सा।वि) पदहोमप्रतिपादनवदिहसर्वपापशब्देन अपायसम्प्लव इत्यपायव्यतिरिक्तानामेवोपादानात्पदहोम आहवनीयस्येवेह मोक्षार्थप्रपत्तेरप्राप्त्या प्रपत्त्यनन्तरं प्रायश्चित्तं सिद्धमेवेत्यर्थः ननु सर्वपापेभ्य इति वचनमसङ्कोचेन बुद्धिपूर्वोत्तराघोद्देशेन तन्निवर्तन क्षमप्रायश्चित्तमपि विधातुं समर्थमेव । यतोपायसम्प्लव इति वचनस्य यदा मोक्षार्थ प्रपत्तौ बुद्धि पूर्वोत्तराघाणामपि निवृत्त्यर्थमुद्देशो न कृतस्तदा तद्विषयत्वसम्भवे सर्वपापेभ्य इति वचनसङ्कोचत्वासिद्धेरित्याशङ्कां परिहरति पुनश्शरणा गतीति प्रपत्ति १६००६००१/७/७ विषय, प्रपत्तिमकुर्वतां विषये २०१७p, विद्यते चेत् Quig नियमि कण्ठा, एवं नियन्तुं॥।

[[१९२]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मूप्रपत्ति बुद्धिपूर्वोत्तराघळं परिहार

(सा।दी) Dig विशेषिकं

कुम्भु।कण्ठ अननुष्ठानरूपाप्रामाण्य अयत्नलाभम्॥।

(सा।स्वा) सर्वाधिकारिकं

वचनान्तर १

लाल। प्रसङ्गिन १० mii।

Goji॥।

पक्ष पुनः प्रपदनवचन

प्रपत्ति इत्यादिunai Gai G

,

बुद्धिपूर्वोत्तराघपरिहारं सिद्धिकं swim पुनः प्रपत्ति-

भिन्नप्रयोग-

sun

विधिविरोधं दुर्वारम् । प्रधानफल ID का विनियोगपृथक्त्वस्थल Gun साध्यफल LDS मोक्षार्थ प्रपत्तिuyi बुद्धिपूर्वोत्तराघपरिहारार्थ प्रपत्तिujii भिन्न मोक्षार्थप्रपत्त्यनुष्ठान

कृळा बुद्धिपूर्वोत्तराघपरिहार सिद्धिकं p@gढला की p ताऩे सिद्धान्तभङ्गं य संवलिताधिकारस्थल GunG एकप्रयोगसाध्य फल QLD ढङ्ग मी) तत्कामनै wormis। मोक्षार्थ प्रपत्त्यनुष्ठान Dwn पुनः प्रपत्तिविधिवैयर्थ्यम् । नी दध्नाग्निहोत्रस्थल♚$ इन्द्रियकामनायामिन्द्रियफलसिद्धिः तत्कामनाभावे बुद्धिपूर्वोत्तराघॐ ॐ ॐ उत्तरकाल♚$ तत्तत्परिहारार्थं तत्तत्काल पुनः प्रपदनविधिगगीनं श अनुपपन्नम् ।तद्विगुणफलसम्बन्धविधि GO TO LDun Go मोक्षार्थ २०१७ soyi बुद्धिपूर्वोत्तरपापपरिहारार्थLDN८Qjó तन्त्रेण प्रपत्त्यनुष्ठान GLDsuji ng/। बुद्धिपूर्वोत्तराघ कुङ्किं

परिहार १०/१८

an

माग

ताऩे

मोक्षार्थ प्रपत्त्यनुष्ठानं रङ्गLD/ वचन (DLTGpring सम्भावित QLD१ कला। विशेषिक/ इति । बुद्धिपूर्वोत्तराघ jgjgळं मोक्षार्थ प्रपत्ति ग परिहार LDITOLD / विशेषवचन (

वचन (pi बुद्धिपूर्वोत्तराघ पुनः प्रपत्तिरूप प्रायश्चित्तविधिuq ं परस्पर विरुद्धविशेषवचन LD IT & To पूर्वोक्तप्रकार LD ७५ प्रायश्चित्तविधि कञ्छ व्यवस्थै सम्भावितै । श्रलं वचन GLD दुर्लभ QILD कुण्डली विशेषिकुङ्कृ

wri

वचनं शशशृङ्गप्राय QILD की अर्थ अदर्शनरूपसाधकप्रमाणाभावमात्र दृढतरबाधक प्रमाण jnvuji शाधि मंpni प्रपत्तीति । विशेषवचन (LDLG यथावत् ५१७८ सदाचार्य सकाश

प्रपत्ति शास्त्र jog परामर्शि/ मोक्षार्थप्रपत्त्यनुष्ठानं ११६७६००१ की प्रपन्नाधिकारि ना सर्व प्रपत्तिw बुद्धिपूर्वोत्तराघ कुङ्किं परिहार GOLDT नियमेन upsun॥।

कुं$ १५६

(सा।प्र) QGFLL, इदं सामर्थ्यम् । अकृत्यकरणेऽपि तत्फलाननुभवोपायभूतमित्यर्थः॥।

(सा।वि) शक्यम् । मोक्षार्थप्रपत्तिदशायामेव बुद्धिपर्वोत्तराघ निवृत्त्युद्देशोऽपि कार्य इति वचनं विद्यते चेत् - किं हीदं वचनं न कुर्यान्नास्ति वचनस्यातिभार इति निमित्तोत्पत्तिं विना नैमित्तिकोनोदेतुमर्हतीति न्यायमपि बाधितत्वात् तथा नियम्येत । तादृशं वचनं नास्तीति भावः - एवमेव न सम्भवति चेत्सर्वैरपि तथैव क्रियेतेति पुनः प्रपत्ति विधायक वचनं निर्विषयं स्यादिति बाधकान्तरमप्याह प्रपत्तीति अली, एवं जानन्ति चेत् - LOL, इदं सामर्थ्यम् भीGGuruji॥।

(सा।सं) QGFLLL, शरीरम् । उपासननिष्ठ/५। सर्वपापेभ्य इत्यस्य स्वतन्त्राङ्गप्रपत्ति-

साधारण॥।

[[१४]]

अपराधपरिहाराधिकारः

मू-की पुनः प्रपत्तिवचनं निर्विषयcom॥॥।

[[१९३]]

(सा।दी) निर्दोष LD ITS यथेष्टाचरणं सिद्धिकं QFLGL/Dg/। ननु सर्वपापेभ्यो मोक्ष॥।

(सा।स्वा) अलीग॥ FLL। इति LLLI, गुरूपायसाध्याभीष्ठार्थjmg सामर्थ्य १५ augmii लघूपाय ॐ साधिक। की पक्ष कुङ्क प्रपत्त्यधिकारि बुद्धिपूर्वोत्तराघ भीत ग७/। किन्तु बुद्धिपूर्वोत्तराघरूप यथेष्ट सञ्चाररसिकानां तत्फल LDIT उपक्लेशादिमात्रभीत ruins कग तन्निवृत्त्यर्थमुपायानुष्ठानं ११००७/LD। तन्निवृत्त्यर्थोपायानुष्ठान मोक्षार्थप्रपत्ति ७ बुद्धिपूर्वोत्तराघ / कं परिहार LDT GI LD प्रातिस्विकवचन Šgn अली । तत्कामनामात्रेण मोक्षार्थ प्रपत्त्यनुष्ठान Lg अनुष्ठान DL बुद्धिपूर्वोत्तराघ प्रतिनिमित्तं तत्तत्परिहारार्थ १०/०७/८५ पृथक् क ०७८ अङ्गपञ्चकसम्पन्न यथोक्त प्रपत्त्यनुष्ठान GLI द्विप्रकारम् । श्री बुद्धिपूर्वोत्तराघनं तत्तत्काले तत्तत्परिहारार्थं प्रतिनिमित्तं प्रायश्चित्त १००८ पृथक्पृथक्प्रपत्यनुष्ठानरूपगुरुतरयत्न अपेक्षिल बुद्धिपूर्वोत्तराघ/कं फलं BITLING कङ्क

/ कामनामात्र ५०० मोक्षार्थप्रपत्त्यनुष्ठानं लघुQ१Tmsungii बुद्धिपूर्वोत्तराघ /कं परिहारम् । प्रपत्ति बुद्धिपूर्वोत्तराघ लाळम्मुळं परिहार QLD ६०१८ ज्ञानमावश्यक LDTsun बुद्धिपूर्वोत्तराघल/कण्ठळं परिहार १०/७८

[[१४]]

विधि की लीगल बुद्धिपूर्वोत्तराघ / परिहार QLD

इट्

QiCaL

पुनः॥।

माग

प्रपत्ति रङ्गलातकं पुनः प्रपत्ति वादिकं व्यवस्थिताधिकार परिज्ञानार्थं प्रपत्ति की ज्ञानमावश्यक LDIT तदीयनिर्मितरहस्य निबन्धनादिसिद्धयथावस्थित प्रपत्तिपरिज्ञान ळं, उत्तराघफलभूतोपक्लेशादिभीतिuji, तन्निवृत्तिकामनै GILD १८ अवान्तराधिकार पूर्ण Lmsungji उत्तराघफलभूतोपक्लेशादिरूपानिष्ट

बुद्धिपूर्वोत्तराघरूपस्वाभीष्ट यथेष्ट सञ्चारpळं सिद्धिकंmsung, सर्व प्रकारानुष्ठान GLD/६L_Tmsur पुनः प्रपत्ति विधि निर्विषय LDING १६११।१९। पापारम्भक पाप कुङ्कु/कं कुम्भी श्री प्रपत्ति LI रङ्ग QUIT GILD ढाकळी अस्मत्पक्ष (सा।प्र) ननु सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामीत्यत्र सर्वशब्दासङ्कोचाद्भाव्यघं प्रत्यपि प्रायश्चित्तत्वं भरन्यासस्य स्यादित्यत्र भरन्यासे स्वोत्पत्ति प्रतिबन्धक प्रायश्चित्तत्वस्य भरन्याससिद्धौ तदुत्पत्ति प्रतिबन्धक पापनिवृत्तिस्तन्निवृत्तौ च भरन्यास सिद्धिरित्यन्योऽन्याश्रयग्रस्तत्वेन वक्तुमशक्यतया सङ्कोचस्यावश्यकत्वात्तावन्मात्र सङ्कोचे चोक्त प्रकारेण पूर्वोत्तरकृत्स्नप्रायश्चित्त भूतोपायसद्भावे तदनुष्ठान सम्भवादपायसम्प्लव इत्यस्य निर्विषयत्वेन बाधप्रसङ्गात् अबाधेन निर्वाहो सम्भवति बाधस्यैवा न्याय्यत्वात् “दुराचारोऽपि सर्वाशी कृतघ्नो नास्तिकः पुरा । समाश्रयेदादिदेवं श्रद्धया शरणं यदि । निर्दोषं विद्धितं जन्तुं प्रभावात्परमात्मनः

(सा।वि) त्यजतां ८ mumour, दुर्लभतया - अकृत्यकरणेऽपि पूर्वप्रपत्ति सामर्थ्यात्तत्फ॥।

(सा।सं) त्वादिति भावः । एवं च सर्वपापेभ्यः । अपायसम्प्लवे इति सामान्य विशेषवचनयोर॥।

[[१९४]]

मू-सामान्यवचन ♚ला

(सा।दी) यिष्यामि ढाळा।

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

♚ी विशेषवचननं बाधिकङ्क ॥।

“प्रायश्चित्तिरियं सात्र” / वचन कुङ्कु बाधिjgn Gov

६७াग) (न; guipi। सामान्यवचनेति प्रायश्चित्तिरियQLD ६७८ m वचनं प्रपत्त्युत्तरबुद्धि पूर्वाघविषय Tu॥।

(सा।स्वा) प्रपत्तिविधिवैयर्थ्य ii सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि बुद्धिपूर्वोत्तराघ, कुङ्कळं काळं

im लगी GoGo स्पष्ट की। शुभ, / सामान्येन सर्वपाप प्रायश्चित्त LD ७५ प्रपत्तिow विधि

प्रपत्ति प्रायश्चित्त QGgpur तद्विरुद्धतया पुनः प्रपत्तिवचनं निर्विषयतया बाध्य ? विशेषवचनं सामान्यवचन / सङ्कुचितविषयत्वापादक LD/Tiiß कळङ्ग बाधक LDING सामान्यवचन ॐ कृाळा विशेषवचनम् साध्यLD & GGGHT? ढङ्गन Gauispri। सामान्येति । अनान्य, परिमाणम् । अनेकविषयव्याप्तिरूपपरिमाण QL००१०१४। २५ निर्देशं साभिप्रायं । अनेकविषय सामान्यवचनं विशेषवचनविषयव्यतिरिक्त विषयतया सङ्कोचार्ह LD IT sun विशेषवचन ७ एतावद्बाध्य LD IT STIT gi विशेष वचनं॥।

(सा।प्र) इत्यादि वचनेषु पुरेति विशेषणेन पूर्वाघमात्रविषयत्वकण्ठोक्तेः ।“अपि चोत्पातकं किञ्चिद्योगी कुर्यात्प्रमादतः । योगमेव निषेवेतनान्यं यज्ञं समाचरेत् । प्राणसंशयमापन्नो योऽन्नमत्ति यतस्ततः । लिप्यते न स पापेन पद्मपत्रमिवाम्भसा ॥” इत्यादि प्रमाणानुगुण्याच्च सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामीत्यत्र सर्वशब्देनाभ्युपगत प्रारब्धकर्मणो बुद्धिपूर्वोत्तराघाच्च व्यतिरिक्तस्य कृत्स्नस्यानिष्ट फलसाधनस्यैव विवक्षितत्वमित्यभिप्रेत्याह । सामान्यवचन कुन्ना/ इत्यादिना । ननु सिद्धान्तेऽपि मोक्षार्थ भरन्यासस्य पापारम्भकपाप प्रायश्चित्तत्वाङ्गीकारात्सर्वैरपि तथानुष्ठाना सम्भवादपाय इत्यस्य तथानुष्ठित भरनयासव्यतिरिक्त विषयत्वेन विषयत्वस्य बुद्धिपूर्वोत्तराघ प्रायश्चित्तपक्षेऽपि साम्यादपाय सम्प्लव इत्यस्य निर्विषयत्वं स्यादिति चेन्न । नैमित्तिकस्योदित निमित्तज्ञानाधिकारकत्वात् प्रायश्चित्तस्य च नैमित्तिकत्वाद् बुद्धि पूर्वोत्तराघप्रायश्चित्त तयानुष्ठानस्याधिकाराभावेनासम्भव पराहतत्वाद्विषय विभागानुपपत्तेः पापारम्भक पापानामुदिततया तद्ज्ञान स्याधिकारस्य सिद्धेस्तत्प्रायश्चित्तत्वे नानुष्ठान सम्भवात् । केषाञ्चित्संसार्यवस्थायामिव मुमुक्ष्ववस्थायामपि पापारम्भक पापज्ञानाभावनस्यापि सम्भावितत्वाच्च अपायसम्प्लव इत्यस्य तथानुष्ठितभरन्यासपुरुषव्यतिरिक्तविषयत्व॥।

(सा।वि) लाननुभव इति पक्षस्य सर्वेषामप्यनुकूलत्वेन तथैवाश्रये पुनः प्रपत्तिविधायकवचनं व्यर्थं स्यादिति भावः अस्त्विष्टापत्तिरित्यत आह - सामान्यवचन/५१५६०iupp इति - सामान्य वचनेन विशेषवचन बाधो न युक्तः तथात्वे बहुन्याय विरोधस्स्यादिति भावः - ननु, सिद्धान्तेऽपि पापारम्भक पापनिवृत्त्यर्थत्वस्यापि मोक्षार्थभरन्यासस्याङ्गीकृतत्वात्सर्वैरपि तथानुष्ठानस्य कर्तुं शक्यत्वादपायेति वचनं निर्विषयं स्यादित्येतत्तुल्यमिति चेन्न

पापारम्भकपापाज्ञानवतां॥।

(सा।सं) विरोधाय विषयभेदे वाच्ये उत्सर्गापवादन्यायेन बुद्धिपूर्वोत्तराघेतरसर्वपापविषयं॥।अपराधपरिहाराधिकारः

[[१९५]]

मू Qu४ विशेषवचन कुं बाधिकङ्की उपासननिष्ठ ६०/igii बुद्धिपूर्वोत्तराघनं किं दोष umb।giबुद्धिपूर्वोत्तराघळं परमैकान्तिकन्यान्ना २०४ यमवश्यता-

दिका)६०६६, “यस्मिन् कस्मिन् कुले जाता यत्र कुत्रापि वासिनः । वासुदेवरता नित्यं

यमलोकं॥।

(सा।दी) विशेषवचनम् । बाधिॐ ॐ ॐ प्रतिबन्द्या अनिष्टं BILL @pri। Qing विशेषेति उपासन-निष्ठा विषय “एवं विधि पापं कर्म न श्लिष्यते” नळांp। बुद्धिपूवोत्तराघं लेपिकं LONG यमवश्यतै ngng? लगानी Grupi। बुद्धिपूर्वेत्यादि वासुदेवरताः भक्तप्रपन्न॥।

(सा।स्वा) सामान्य बाध्य विषयलेशस्याप्यलाभ ७

sun न्यायविरोधpii विशेषवचन किं तदधीनाप्रामाण्य कुङ्का। शनी विशेषवचनबाध्यतै

अनिष्ट प्रसञ्जन (pii

श्री प्रकार १०१७८ सर्वशब्द ७० ला सामान्यवचन ॐ

muq। उपासक

अत्यन्तबाध्यतै प्रसङ्गि प्रसङ्गिकंgi

pi। Qing इति सर्वविषय व्याप्ति

l

प्रायश्चित्तवचन (po

un

“यथैषीकातूलमग्नौ प्रोतं प्रदूयेत - एवं हास्य सर्वे पामात्मनः प्रदूयन्ते” इति सर्वपापनाश श्रुति समैursun “अपि चेत् पातकं किञ्चिद्योगी कुर्यात्प्रमादतः । योगमेव हि कुर्वीत नान्यं योगी समाचरेत्” इत्युत्तराघ बाध्य Louis GSTÖग यामं यथेष्टाचरण प्रसङ्गिनलाल कुम्भ। शुभा , प्रपन्नकं बुद्धिपूर्वोत्तराघफलभूत यमविषयगमननरकादिना movum वैष्णववामनादि वचनम् anun पुनः प्रपत्तिरूप विशेष वचन / बाध्यतै उपपन्नै uTorr

. भक्तियोगनिष्ठ०/५५१९ वचन Down उत्तराघ सदोषवत्वमावश्यक LD१p७? ढङ्गनी suspi। बुद्धिपूवोत्तराघळं इति । परमैकान्तिका QQ Gui$$ इति । “वासुदेवरता नित्यं यमलोकं न यान्ति ते” की वचन वासुदेवरतशब्द api परमैकान्तिपर १७५ भक्तप्रपन्नयो॥।

[[१०]]

[[१]]

(सा।प्र) सम्भवान्ननिर्विषयत्वमिति भावः । विशेषवचनबाधाभ्युपगमेऽनिष्टं दर्शयन्मन्दमतीनामुत्तराघवशाद्यमवश्यता शङ्काव्यावृत्त्यर्थं पूर्वोक्तं यमवश्यताभावं सप्रमाणं स्मारयति विशेषेत्यादिना । नन्वेकजातीयस्यैव पापस्य नरकादिरूपाधिक फलजनकत्वमैहिकदुःखमात्र॥।

(सा।वि) तदर्थमनुष्ठानाभावेन तन्निवृत्त्यसम्भवे तत्पापप्राप्तबुद्धिपूर्वपाप प्रायश्चित्तार्थत्वेन वचनस्य निर्विषयत्वाभावात् । सामान्यवचनेन विशेषवचनबाधे प्रतिबन्द्यापि बाधकमाह इति उपासकविषयेऽपि “एवं विधि पापं कर्म न श्लिष्यते” इति श्रूयते । तत्रापि पापशब्दस्य बुद्धिपूर्वा बुद्धिपूर्वक सर्वविषयत्वात् । “नाविरतो दुश्चरितात्” इति विशेषवचनबाधसम्भवादिति भावः बुद्धिपूर्वोत्तराघं भक्ते श्लिष्यति न प्रपन्ने । भक्तस्य यमवश्यतासम्भवाद्वैषम्यादतो “नाविरतो दुश्चरि-तात्” इति वचनबाधा प्रसङ्ग इति शङ्कां वारयति । बुद्धिपूर्वेति । श्रन्यकङ्क, भक्तप्रपन्नयो॥। (सा।सं) सामान्यवचनम् । विशेषवचनं तु बुद्धिपूर्वोत्तराघविषय इति न विरोध इति बोध्यम् । बुद्धिपूर्वोत्तराघोऽतिप्रबलश्चेद्यमवश्यताद्यपि स्यादित्यत्राह । बुद्धिपूर्वोत्तरेति । नन्वेकजातीयस्य बुद्धिपू॥।

[[१९६]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

ऒरु

मू-न यान्ति ते” इत्यादिवचनबल ५६० सिद्धम् । ७ पापं Con जातिगुणाद्यधिकारभचेतनं गुरुलघुफलभेदवत्त्rul

सर्वसम्प्रतिपन्नम् न्यं अर्थं राजपुत्रापराधादि

६) लोकमर्यादैungi उपपन्नम् ।

(सा।दी) की अप्रपन्नविषय ॐ गुरुफल LD IT ६०१ पापं प्रपन्नविषय की लघुफल [LD Tai JnG GLD? लगानी supri @ पापं न इत्यादि wri जातिः, ब्राह्मण्यादिः गुणाः, ज्ञानानुष्ठानादयः - आदिशब्दमाश्रमादिपरम्॥।

LD

जनक

(सा।स्वा) रुभयोरपि परमैकान्तित्वं पुष्कल LDIT GO SITॐ वैष्णववामनपुराणादिवचन ॐ ॐ ॐ प्रपन्नशब्द pi सद्वारकाद्वारक प्रपन्नपर Louis कग उभयपर GOLD कुङ्कु। शुग ू, नरकजनकपाप लङ्का कण्ठ भागवतविषय ॐ ॐ नरकजनकत्व is

up भागवतानाম ढग अधिकारि कामं मुळं उत्तराघं दोष ११mm सिद्धिung? नरकरूपप्रत्यवाय

भी ऐहिकोपक्लेशादिरूप प्रत्यवायं नियत LDTwo उत्तराघं दोषापह AGgI इतरविषय ॐ ॐ ॐ नरकजनकपापं कृ पुरुषभेद लघुप्रत्यवायढङ्गml Gani GLD? राजादि का छत्रचामरादि सेवकादि विषय अपराधं ५६८ LT अन्तरङ्गत्वादि तारतम्य लघु १७ळा शिक्षाभेद // नाग की ni GunGav आळं विरोध in लागी लोकन्यायg शास्त्रैकसमधिगम्यपाप फल पुरत्तिल् कवुक्कप् पोमो? ऎऩ्ऩवरुळिच् चॆय्गिऱार्। ऒरु पापं gor इति जातीति - ब्रह्महत्यादि पापं ब्राह्मणकृत LOINT GOT IT द्वादशाब्दव्रत निवर्त्यलघुप्रत्यवाय शूद्रकृत LDING IT) चतुर्गुण QILD “विदुषोऽतिक्रमे दण्डभूयस्त्वम्” इत्युक्तरीत्या विद्वत्कृतपापापेक्षया विद्वत्कृतपापकं अधिक प्रत्यवायाळ प्रायश्चित्त शास्त्रसिद्ध Q १६।१५।/। सर्वसम गग ईश्वर/कं पुरुषभेदेन ७ अपराध ॐ ॐ ॐ

न्यूनाधिकफलप्रधानमनुपपन्न LD१pr?

ऒरु

GT োग) नীÈ Grui&pri। अर्थमिति - न्यूनाधिकफलप्रधान कुङ्कु शास्त्र॥। (सा।प्र) रूपाल्पफलजनकत्वं चानुपपन्नमित्यत्र एकस्यैवानृतवचन रूपपापस्याहिताग्र्यानाहिताग्निरूपाधिकारिभेदेन न्यूनाधिक फलजनकत्वस्य तत्तत्स्वभाव प्रयुक्ततया प्रमाणावगतत्वादत्रापि भागवतत्वाभागवतत्वरूपाधिकारि भेदाद्विजातीय फलजनकत्वं च नानुपपन्नमित्याह । पापं groग इत्यादिना । अग्रयाधानादिर्गुणः । बुद्धिपूर्वकत्वादिरादिशब्दार्थः । उक्त एक जातीयापराधस्य लघुगुरुफलजनकत्वेऽसम्भावनान्निरस्यन् फलितं सङ्कलय्य दर्शयति । अर्थमित्यादिना॥। (सा।वि) रुभयोरपि । अतो न वैषम्यमिति भावः - नन्वेकमेव पापं प्रपन्नविषये लघुफलं अप्रपन्नविषये गुरुफलं च कथं जनयति इत्याशङ्कय एकस्याप्यनृतवचनस्याहिताग्र्यनाहिताग्निभेदेन गुरुलघुफलजनकत्व दर्शनात्सम्भवत्येवेत्यभिप्रेत्याह । ७ पापं का इति जातिः, ब्राह्मणत्वादिः । गुणः, आहिताग्नित्-वादिः । आदिशब्देन बुद्धिपूर्वकत्वादिसङ्ग्रहः ।

ऒरु

(सा।सं) र्वकत्वमात्रेण कथमतिशय इत्यत्राह । ७ पापं कृत इति । आदिशब्दादवस्थायः प्रभृति

HOT:॥।

[[१]]

अपराधपरिहाराधिकारः

[[१९७]]

मू-“न प्राग्वद्बुद्धिपूवाघे न चात्यन्तम (नि) नुग्रहः । लघुर्दण्डः प्रपन्नस्य राजपुत्रापराधवत् “शुलठ wo अधिकारानुरूप लघुफल (pii पुनः प्रपदनम् ॥।

Co

(सा।दी) न प्राग्वदिति - बुद्धिपूर्वाघ प्राग्वन्न, प्रपत्तेः पूर्वकालीनपापनी GunGv अत्यन्त निग्रहरूपनरकादिकां । न चेति भगवा g/L / शेषम् । अबुद्धिगङ्गा, प्रपन्नस्यापराधिनः लघुदण्डं

पूर्वेष्विवाश्लेष पर्यन्त क्षमै

श्रुत Lorrumi। राज पुत्रापराधान्नीjun। is लघुदण्ड (upii Qui पुनः प्रपत्तिविधान QLD१८ pi। शुलsuri, इत्यादि॥।

(सा।स्वा) msun Go शास्त्रमूल LD/१७s अनुपपत्तिशङ्किकं

Q१/७/नी लोक-

दृष्टिमूल Lombojii अनुपपत्तिशङ्किकङ्क २१/७६००६००१/७/ प्रत्युत लोकदृष्टिuyi प्रकृतार्थ ५/५ उपपत्ति साधिकै ७०१५।५। शु, पुरुषभेदेन ईश्वर

@@ पुरुष /

प्रपत्ति

अपराध ॐ ॐ अपराध ॐ

गुरुलघुप्रधान-

गुरुभूत नरक

/ उपक्लेशादिरूपलघु फल प्रधान

विरुद्ध LD ७/७? लगा

मुपपन्न LDT प्रधान, प्रपत्ति

नं auspi। न प्राग्वदिति प्रपन्नस्य बुद्धिपूर्वोत्तराधे न प्राग्वत्, पूर्वावस्थायामि व न नरकादिरूपात्यन्त निग्रहः न च, नापि । अत्यन्तमनुग्रहोऽपि नास्ति । किन्तु राजपुत्रापराधवत्, सप्तम्यन्ताद्वतिः ।राजपुत्रापराध Gun लघुदण्ड OLD PL१४। प्रपन्नस्य ढङ्की / हेतुगर्भ। पुरुषभेद♚♚Govuji गुरुलघुफल /कं प्रपन्नत्वाप्रपन्नत्वं नियामक Luna एकपुरुष णीमुं$@गळं प्रपन्नत्वाप्रपन्नत्वावस्था भेद गुरु लघुफलभेदमुपपन्नम् । राजपुत्रापराधवत् ढाढा की pg/ लघुदण्डः ढाङ्ग की अंशमात्र ५ दृष्टान्तम् । न प्राग्वदित्यादि ८५ कं दृष्टान्त १०६३१७/१०/। यद्वा, राजाज्ञातः पुत्रः राजपुत्रः, GILL राजकुमार अपराधं १६गणी भ ूयतं श्रन्यकं पुत्रत्वादि परिज्ञानदशै ॥ ॐ गुरुदण्ड ( पुत्रत्वपरिज्ञानदशै लघुदण्ड GunGuml५। १४ प्रपन्न/ बुद्धिपूर्वोत्तराघनं LDING पुनः प्रपदनरूप प्रायश्चित्त विधानं व्यर्थ १० १ D१T? ६७ लाङ्ग २) (गुली rui&pri। शुलक wn, इति । शुल, प्रपन्नविषयक उत्तराघं नरकजनक LG GUITOLD कारेति । पुनः प्रपदनं विधिकङ्क॥।

लघुदण्डमावश्यक

अधि-

(सा।प्र) अपाय सम्प्लव इत्यस्य बुद्धिपूर्वोत्तराघप्रायश्चित्त विधिपरत्वं निगमयति । शुभक, इति ।

I

(सा।वि) न प्राग्वदिति । बुद्धिपूर्वेषु मोक्षार्थप्रपत्तेः प्रागिव नात्यन्तं निग्रहः । अत्यन्तमनिग्रहश्च न । तर्हि कथं भवतीत्यत्राह लघुदण्ड इति ।

(सा।सं) उपपादितमर्थं सङ्गृह्णाति । न प्राग्वदिति । बुद्धिपूर्वोत्तराघे सति प्रायश्चित्ताकरणेऽपि न प्राग्वत्, अकृतोपायत्वावस्थायामिव न नरकपर्यन्तनिग्रहोदयः । तर्हि भोग्यत्वेनानुगृह्णाति किमित्यत्राह । न चेति । तर्हि कथमित्यत्राह । लघुरिति । प्रपन्नस्य लघुदण्डः काणा भवन्तीत्यादिरूपः । न गुरुः । राजपुत्रापराध इति सप्तम्यर्थेवतिः । यथा राजपुत्रेण धीपूर्वमेव द्रोहे कृतेऽपि न वधपर्यन्तो

नापि प्राग्वद्बहुमानः किन्तु भोगे न्यूनताकरणम् । एवमस्य॥।

दण्डः

[[१९८]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मू-विधिकंsium/। शिष्टतया व्यपदेश्य [६०] समर्थकंल लोकसङ्ग्रह / कं ॥ ८०० प्रसिद्धनिमित्तं८६f]६) यथाशक्ति प्रसिद्धप्रायश्चित्तमुचितम्॥।

(सा।दी) नी प्रसङ्गादधिकारिविशेषमं प्रायश्चित्तविशेषं अवश्यं कर्तव्य QLD ६ mi शिष्टतयेत्यादि । व्यपदेश्य, प्रसिद्ध समर्थ, शक्त कञ्छ। शाrunLD भगवदाज्ञातिलङ्घन LOTTLD॥।

"

गायकं

(सा।स्वा) iup piGgGL अन्वयं, शक्त/ प्रतिपदोक्त प्रायश्चित्तमशक्ताधिकारिकं प्रपदन QLD ११/१४। यद्वा, अधिकारानुरूप Loss इत्यस्य लघुफल pii D

१८ piGgL अन्वयम् - मोक्ष कुङ्कु/कं कालं की प्रपत्ति ६६००/७१ अनियतायुस्सु, जन्मान्तरापादानjgnGouyi आयुर्वृद्धिung उपक्लेशादिका OLD, कालं मुलीका प्रपत्ति १६गढी ढग नियतायुस्सु कङ्क नाकं मुनान्ना आयुस्सु कंङ्कनान्ना लघुफलं gmsg तद्धेतुपापनाशार्थं पुनः प्रपदनं विधिक लीला १५ कुङ्कु]। Qणी प्रसङ्गादधिकारविशेष कुङ्कु । कङ्क अन्यार्थ १००७५ / प्रायश्चित्तविशेषमवश्यं कर्तव्य QLD ६८ pi। शिष्टतयेत्यादिना । यद्वा, पुनः प्रपत्ति विधानं निर्विषय १०/०७/६s प्रसङ्गि sunGo उत्तराघ लं प्रपन्न/कं दोषमावश्यकQLDIG B G GLD? लोकानुग्रहार्थ १०/०८/ii पुनः प्रपत्तिविधि In Qomsun निर्विषयत्व प्रसङ्ग ? गगनी suspiri। शिष्टतयेति । व्यपदेश्य इति । “यद्यदाचरति श्रेष्ठस्तत्तदेवेतरो जनः ६७ की pulg। Gu व्यपदिष्टाधिकारि लोकसङ्ग्रहम् कर्तव्यम् । व्यपदिष्ट ६ अङ्क Gaui guji सामर्थ्य Dama wi// प्रसिद्धप्रायश्चित्तमनुष्ठिकं CGL सामर्थ्य १०/१५/ व्यपदेश Down पापनिवृत्त्यर्थमेव प्रतिपदोक्त प्रायश्चित्तं कर्तव्यम् । लोकसङ्ग्रहार्थं कर्तव्य LD ६०७ pmq। प्रसिद्धेति । अप्रसिद्धनिमित्त/ऊनी रहस्य प्रायश्चित्त न्याय आत्ममात्रसाक्षिक LDITS रहस्य LDITS प्रपदनानुष्ठान QLD ६७।१९। प्रसिद्धेति । प्रतिपदोक्त Ling प्रसिद्ध / निर्देश ल प्रसिद्धा प्रसिद्ध प्रतिपदोक्तानेक प्रायश्चित्त (१) व्यपदिष्ट/कं प्रसिद्धप्रतिपदोक्त प्रायश्चित्त LD कर्तव्य Q१। कुङ्का। यथाशक्तीति । लोकसङ्ग्रहार्थतया नित्यत्वाकार ( २ ग L_Tmsunr यथाशक्त्यनुष्ठानं GOLD१४। शुल, व्यपदिष्ट समर्थाधिकारिकं लोकसङ्ग्रहनिमित्तं प्रपादन १०६०१ GB प्रसिद्धप्रायश्चित्त LD कर्तुमुचित LD IT sun लोकसङ्ग्रहार्थं पुनः प्रपदनस्यविधान QLDILLI ५५/। प्रतिपदोक्त नाना प्रायश्चित्त (UDL७८/अप्रसिद्ध प्रतिपदोक्त प्रायश्चित्तानुष्ठान

पापं निवर्त्य Luna

प्रसिद्धप्रायश्चित्त LD उचित QLD ७५१ ८। GGLDIT? GTA (न suspi।

(सा।प्र) एवं प्रपन्नानामपायसम्प्लवे प्रायश्चित्तमुक्त्वा प्रपन्नविशेषेष्वपराधविशेष प्रायश्चित्ते विशेषमाह । शिष्टतयेत्यादिना । विशेषाननुष्ठाने द्वेधाबाधं सदृष्टान्तमाह ।

(सा।सं) त्रापीत्यर्थः । यदा पुनः प्रपदनविध्यवैयर्थ्याय अकिञ्चने प्रपदनं प्रायश्चित्तमभूत्तदा प्रतिपदोक्त प्रायश्चित्तविध्यवैयर्थ्याय शक्तस्य तदेव प्रायश्चित्तमुचितमित्याह । शिष्टतयेति ।

अपराधपरिहाराधिकारः

[[१९९]]

मू-काशी ( मनन आज्ञातिलङ्घनomio सैरन्ध्रिकल सेवै प्र तादात्विकLDIi६६] परिमलादि ५० mi @j। उभयानुभव (Poon Cum आज्ञातिलङ्घनं

६६g अनर्थम्॥।

pi। सदृष्टान्त LDT७८। सैरन्ध्रिकैकं (५ ली वचनाभावेऽपि इच्छामात्र jg रङ्गीन शङ्क प्रति-

(सा।दी) OLD की pri। श्रम कभी तुलsuji इति - प्रपन्न/ig आज्ञातिलङ्घनम् उभयानर्थहेतु १७msun प्रपन्नेतरापेक्षया अत्यन्तमनर्थकर QLD इत्यादि । सैरन्ध्रिकै, राजादि ५६०३५५ अलङ्करि मंळा बुद्धिपूर्वोत्तराघjmgujib upp पूर्वमेव प्रपत्ति बन्धिद्वय कुङ्कृ

लना&pri।

यै

(सा।स्वा) अमान्यीकns इति ‘आज्ञानुज्ञाविभागेन’ इत्यादिना पूर्वाधिकारोक्ताज्ञातिलङ्घनं प्रसङ्गिकं LDL१४। प्रसिद्ध प्रायश्चित्तातिलङ्घन आज्ञातिलङ्घनं Gun अप्रसिद्ध प्रायश्चित्तातिक्रम$ अनुज्ञातिक्रमं प्रसङ्गिwn? नळान्नी suni। सैरन्ध्रिकैकञ्छ इति । लोकसङ्ग्रहं सन्ध्यादिवन्नित्यLD/T६msun प्रसिद्धातिक्रम लोकसङ्कर तादात्विकस्वाम्यभिमताचरणरूपप्रयोजनहानिuyii आज्ञातिक्रमप्रयुक्तभगवदप्रीतिनिमित्तभय LTmsunr T ूাMig। अनुज्ञातिक्रममुं मोक्षार्थ प्रपत्तिowß ना स्वेच्छामात्र

ग

भीति कुण्डा। भी बुद्धिपूर्वोत्तराघळं प्रायश्चित्त १०/१५ अनुष्ठि शास्त्र Dogi अर्थस्वभाव मोक्षार्थप्रपत्ति ७ उत्तराघ मुङ्किं प्रायश्चित्त [LD IT? / शङ्किलं । उत्तर॥।

(सा।प्र) अम्रा लब्धीuji इत्यादिना । गङ्गा आज्ञातिलङ्घन Lomb, “अभिन्दन् लोकसङ्ग्रहम् । सङ्ग्रहाय च लोकस्य” इति पूर्वोक्त भगवदाज्ञातिलङ्घनं स्यादित्यर्थः । ननु “साहि सर्वत्र सर्वेषां सर्वकामफलप्रदा” इत्यादि प्रमाणाद्भरन्यासे बुद्धिपूर्वोत्तराघस्यापि प्रायश्चित्तत्वं किं न स्यादित्यत्र‘योगाग्निस्सर्वकर्माणि भस्मसात्गुरुते तथा” इत्यादिभिर्भक्तैरप्युत्तराघप्रायश्चित्तत्त्वेनानुुष्ठानप्रसङ्गाद्भक्त्यङ्ग प्रपत्तेर्भक्तौ तादृशशक्त्यापादकत्वेनानुष्ठान प्रसङ्गा॥॥

(सा।वि) अमा कुशीतु, एतत्त्यागः । नाग आज्ञातिलङ्घनं, “अभिन्दन् लोकसङ्ग्रहम् । सङ्ग्रहाय च लोकस्य” इत्याज्ञाभङ्गः स्यादतस्स्वस्य लघुदण्डाभ्युपगमे सत्यापि लोकसङ्ग्रहार्थं वा प्रायश्चित्तं कार्यमिति भावः । प्रपन्नस्य आज्ञातिलङ्घनमप्रपन्नापेक्षया द्वेधानर्थहेतुरिति सदृष्टान्तमाह सैरन्ध्रिकैकं

इति “सैरध्रीपरवेश्मस्था स्ववशा शिल्पकारिका” इति निघण्टुः - सैरन्ध्री, राज्ञादीनामलङ्कर्त्री । परित्यज्य आज्ञातिलङ्घनं २७६००० ४१४, एतद्विप्रकारेण स्वस्य कैङ्कर्योत्सवाभावो निग्रहश्चेत्येवं प्रकारेणानर्थमित्यर्थः - ननु वचनाभावे स्वेच्छयैव बुद्धिपूर्वोत्तराधं प्रत्यपि पूर्वप्रपत्तिराश्रीयतामिति शङ्कां तर्ह्यपासनमपि बुद्धिपूर्वोत्तराघनिवृत्त्यर्थं क्रियतां अङ्गप्रपत्तिरपि बुद्धिपूर्वोत्तराघनिवृत्त्यर्थं क्रियतामिति प्रतिबन्दिद्वयेन परिहरति ।

(सा।सं) श्राक्रन्थीsujii, सत्यामपि प्रतिपदोक्तौ शक्तौ तत्स्थाने प्रपदनस्यैव करणे - आज्ञातिलङ्घने प्रपन्नस्य किं स्यादित्यत्राह । सैरन्ध्रिकै इति । अनुलेपनाद्यलङ्कारकरी स्त्री सैरन्ध्रिका॥।

[[२००]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मू-स्वे (इ) च्छामात्र ६ बुद्धिपूर्वोत्तराघनं लं भाषी प्रपदनं गी

मनीश उपासनsii बुद्धिपूर्वोत्तराघ । परिहार ६६ळणी अङ्गप्रपत्तिjii शाकं Corni पण्णिऩालो ऎऩ्गिऱ परिळियुम् अदुक्कुच् चेरप् पण्णिऩालो ऎऩ्गिऱ ऎरि ऎळि याले AREA इव्विरुवरुक्कुम् इप्पडियागट्टुमॆऩ्गै भाष्यादि-विरुद्ध अपसिद्धान्तम् - उषस्तिप्रभृति ८६६ण ब्रह्मनिष्ठ॥।

कळा

(सा।दी) स्वेच्छामात्रेत्यादि। आळं तथास्तु ढाळान्नी

pri

OLD। ब्रह्मनिष्ठ (Lu अनुष्ठान GOL विरोधि GLD pi। उषस्तीत्यादि wi७। उषस्ति wouTा छान्दोग्य ७० कं ब्रह्मनिष्ठा - या इभ्योच्छिष्टोदकपान मुं वर्जिनङ्गी भाविwner निमित्त मुं।

याऩ

(सा।स्वा) प्रायश्चित्त॥। (सा।प्र) च्च न स्यादित्याह । स्वेच्छामात्रेत्यादिना । उक्तप्रसङ्गस्येष्टत्वे “अनारब्धकार्ये एव तु पूर्वे तदवधेः ऐहिकमप्रस्तुत प्रतिबन्धे तद्दर्शनात्" इत्यादिसूत्रभाष्यविरोधं ब्रह्मविदनुष्ठानविरोधं चाह ।

ली। स्वेति शुभ प्रतिबन्दी उत्तर LONT GLDIT? पापारम्भकपाप-

।

तुकं मुकं Qiqui GOLD इत्यादिना । उभयोरेवं भवत्वित्युक्तिः । “नाविरतो दुश्चरितान्नाशान्तो न समाहितः । नाशान्तमनसो वापि प्रज्ञानेनैनमाप्नुयात्" इत्यादि श्रुत्यादिरादि शब्दार्थः, “मटचीहतेषु गुरुष्वाटीक्या सह जायया उषस्तिः किल चाक्रयण इभ्यग्रामे प्रद्राणति उवास स हेभ्यं कुल्माषान् खादन्तं बिभिक्षे तँ होवाच । नेतोन्येविद्यन्ते यच्चयेम इम उपनिहिता इति एतेषाम्मेदेहीति होवाच - तानस्मै प्रददौ हन्तानुपानमित्युच्छिष्टं वै मे ऽपीतँ स्यादिति होवाच । न स्विदेतेऽप्युच्छिष्टा इति । न वा अजीविष्यमिमानखादन्निति होवाच । कामो म उदपानमिति । तान् खादित्वा अतिशेषान् जायया आजहार । साग्र एव सुभिक्षा बभूव तान् प्रतिगृह्य निदधौ सह प्रातस्सञ्जिहान उवाच । यद्वतान्नस्य लभेमहि लभेमहि धनमात्राँ राजासौ यक्ष्यते समा सर्वैरार्त्विज्ञ्यैर्वृणीतेति । तं जायोवाच । हन्त पत इम एव कुल्माषा इति तान् खादित्वा अमुं यज्ञं विततमे या य” इत्यत्रोक्तं ब्रह्मविदग्रेसरोषस्त्यनुष्ठानं विरुद्ध्येतेत्यर्थः । “शूद्रयोनावहं॥।

[[९९]]

(सा।वि) इच्छामात्र इति । शाकं मं Grg, तस्यापि निग्रहाय । ठगी, करोतु । इष्टप्रसङ्गत्वे भाष्यविरोधं ब्रह्मविदनुष्ठानविरोधं चाह मुळं इति भक्तप्रपन्नयोः Qugu। एवं प्रकारेण भवत्वित्युक्तिः भाष्यादीति । “अनाविष्कुर्वन्नन्वयात्’ इति सूत्रभाष्यविरोधः तत्र बाल्येनतिष्ठासेदिति विषयवाक्ये बाल्यं किं कामचारः ? उत स्वरूपानाविष्करणमिति सन्दिह्य “नाविरतो दुश्चरितात्” इत्युक्तेः कामाचारासम्भवात्स्वरूपानाविष्करणमेवेति सिद्धान्तीकरणात् - यद्युपासनेन वा अङ्गप्रपत्त्या वा बुद्धिपूर्वोत्तराघस्याप्यश्लेषः तदा कामचारस्यापि सम्भवेन सिद्धान्तासिद्धिप्रसङ्ग इत्यपसिद्धान्त इति भावः । उपस्तिप्रभृतीति । तेन हि कुल्माषान् भक्षयित्वा जलं पिबेत्युक्ते प्राणात्ययसमये प्राणधारणार्थं कुल्माषाः भक्षिताः । तेन प्राणेषु धृतेषु पश्चात्॥।

इत्थं प्रपन्नानुष्ठान-

(सा।सं) अकाऊं Gag इति । बुद्धिपूर्वोत्तराघपरिहरणानुगुणत्वेनेत्यर्थः विरोधमुक्त्वा उपासकानुष्ठानविरोधमप्याह । उषस्तीति । प्राणात्ययविरहे तेषां सर्वान्नानुमतेरिति॥।

मूलं। अनुष्ठान ♚ । इत्यादिली६० ५६ळाली

अपराधपरिहाराधिकारः

[[२०१]]

विरुद्ध शुलsumo विशेषवचन Goo “कृते पापेऽनुतापो वै” “निमित्तं उदि६०६०६०g/ नैमित्तिकं प्राप्त)“गळी न्यायं बुद्धि

पूर्वोत्तराघमण्डी बाधित Long:-

(सा।दी।) नैमित्तिकानुष्ठाने वचन

निमित्त उदि

उदिwnQgorकी न्याय बुद्धिपूर्वोत्तराप्तविषयीं बाधित LIST

कृते सति - यस्यानुतापः, पश्चात्तापः प्रजायते - तस्य प्रायश्चित्त GILD

नैमित्तिक ं - शु

इत्यादि कृते पाप इति - पापे कृते सति - यस्यानुतापः, पश्चात्तापः प्रजायते - तस्य पाप इति - पापे

(सा।स्वा।) LDITS मोक्षार्थप्रपत्ति CunCL Cg प्रपदनमनुष्ठिकं की ५० मङ्की प्रायश्चित्तLDIs प्रपदनं मोक्षार्थ प्रपत्ति GunLC अनुष्ठिकं? शु यथेष्ट सञ्चार ं सिद्धिकं५६०? ढाढला। प्रपत्तिशास्त्रवैयर्थ्यसिद्धान्तविरोधादिपूर्वोक्तविपक्षबाधक

-॥।

बुद्धिपूर्वोत्तराघ

उत्तरकाल ली

इति । शु, पुनः

विशेषेति । विशेषवचन

स्वेच्छामात्र

DIL) पूर्वं लCLD प्रामादिकोत्तराघप्रायश्चित्तरूपमोक्षार्थप्रपत्ति अनुष्ठि piu बुद्धि पूर्वोत्तराघप्राथाश्चित्तLDITs प्रपदनं उपपन्न। विशेषवचनं Löण form) ब्रह्मविदनुष्ठान सिद्धान्तविरोधादि बाधकं प्रकारेण नैमित्तिका

निमित्तवत्वमधिकार Low

शुपक्षी -॥।

Bogib “कृते पापेऽनुतापो वै” इत्यादि

पूर्वमधिकार

। &लं।

(सा।प्र।) जातो नातोऽन्यद्वक्तुमुत्सहे” इति वदन् विदुरादिः प्रभृतिशब्दार्थः । उपासनस्य बुद्धि पूर्वोत्तराघ प्रायश्चित्तत्वे उषस्ति विदुरादिभिरुदकपानोपदेशादिरपि क्रियेतेति भावः । ननु नैमित्तिकं निमित्तोदय पूर्वकमित्येव रूपन्यायस्य उत्तराघसङ्ग्रहङ्क सामान्यनिर्देशयुक्त सर्वधर्मानिति वचनविरुद्धतया नहि वचन विरोधे न्यायः प्रभवतीति न्यायाद्दुर्बलत्वाद्भरन्यास उत्तराघस्यापि प्रायश्चित्तं स्यादित्यत्र “अपायसम्प्लव इत्यादि स्फुटवचनानुगृहीतन्यायस्यैव प्राबल्याद् बुद्धिपूर्वोत्तराघस्यानुदितत्वादेव मोक्षार्थभरन्यासस्य न बुद्धिपूर्वोत्तराघप्रायश्चित्तत्वमित्याह । इत्यादिना । नन्वेवं निमित्तानुदये प्रपत्तेर्धी ॥। (सा।वि।) उच्छिष्टं मे पीतं स्यादित्युदकपानं निषिद्धम् - यदि दोषो न भवेत्तर्हि किमर्थं निषिद्ध्येत । प्रभृतिशब्देन “शूद्रयोनावहं जातो नातोऽन्यद्वक्तुमुत्सह” इत्यादिवद्विदुराद्यनुष्ठानं गृह्यते । इत्यादिनी) ठाऊङ्की, इत्यादिषूक्तरीत्या - निमित्तळं उदि, निमित्तोत्पत्तिं विना । नैमित्तिकं प्राप्तं न भवतीति न्यायार्थः - कृते पापे सत्यनुतापो भवति - अनुतापे सति प्रायश्चित्तस्याधिकारः । अनुतापाभावे प्रायश्चित्तस्याधिकारो नास्ति - न ह्यकृतेऽपि पापे पापसम्भावनया अनुतापो भवतीति भावः -

अत्र विधेः प्रकराणान्तरेति देशात् सर्वकर्म स्यादितिदाशमिक प्रथमसूत्रतृतीय वर्णने “वैश्वदेवं चरुं निर्वपेद् भ्रातृव्यवान् तं बर्हिषदं कृत्वा शम्यया - ॥।

(सा।सं।) भावः । कृते इति भूतार्थकेन प्रत्ययेन पापरूपनिमित्तस्यापि उदितस्यैव प्राय ॥।

[[२०२]]

मूलं ।

प्रारब्धपाप मुकं -॥।

(सा।दी।)

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

आगामि बुद्धिपूर्वपापकं श्रनुमानं किं मं कारण LDT GOT

Grimoni-गळा इत्यादि

• प्रपत्ति प्रारब्धपापलं -

(सा।स्वा।) पापारम्भकपापप्रायश्चित्तात्मकप्रपदनं मोक्षार्थप्रपत्ति CunCLC पूर्व उत्तराघप्रसक्तिuTOLDING पुनः प्रपत्ति वचनं निर्विषयLDIT Qumlung? पापारम्भकपापकं कण्ठी प्रपत्ति ६६०० कं उत्तराघं सम्भावित LIST

साधकQD६गणी

पापारम्भकपापप्रायश्चित्त पूर्वं

तद्विषयी पुनः प्रपत्तिविधि प्रपत्ति ६६TITG/LD/

অलंÈ GELL प्रसङ्गिwnBIT? ढाङ्ग (सा।प्र।) पूर्वोत्तराघप्रायश्चित्तत्वानुपपत्तावधीपूर्व काणामुत्तराघानामप्यनुदितत्वादेव विद्यातत्प्रायश्चित्तमपि न स्यादिति चेन्न, अश्लेषश्रुत्या भक्तिप्रपत्त्योरधीपूर्वकनिषिद्धानुष्ठानस्य मोक्षोपाय निष्ठविषये प्रत्यवायकरत्वाख्यपापत्वस्याभावमात्रबोधनेन प्रायश्चित्तत्वाबोधनादिष्टापत्तेः । एवं तर्ह्यश्लेष श्रुत्यैव धीपूर्वकेष्वपि पापत्वाभाव एवाभिधीयताम् । प्रायश्चित्तत्ववादश्च तत्रैव पर्यवस्यत्विति चेन्न । ‘नाविरतो दुश्चरितात् - अपायाविरतश्शश्वत्” इत्यादि, श्रुतिस्मृतिभिः प्रपन्नेष्वपि निषिद्धानुष्ठानस्य प्रत्यवायकरत्वावगमात्पापत्वसिद्ध्या तद्भावबोधने व्याघातप्रसङ्गात् । एवं चाश्लेषवादस्याधीपूर्वक पापविषयत्वेन प्रत्यवायहेतुत्ववादस्य धीपूर्वकपापविषयत्वेन च व्यवस्थापने नैमित्तिकं निमित्तज्ञानपूर्वक मित्यस्य न्यायस्यानुकूलतर्कत्वाभिप्रायेणैव निमित्तळं उदिcom/ नैमित्तिकं प्राप्तorm इत्युक्तमिति न काचित्क्षतिः । ननु पापे कृते अनुतापे च सत्येव प्रपत्तेः प्रायश्चित्तत्वे बुद्धिपूर्वोत्तराघप्रायश्चित्तत्वाबाधात् भाविबुद्धिपूर्वाघनिमित्तशोकनिवर्तकत्वानुपपत्तेः “सुदुष्करेण शोचेद्यो येन येनेष्टहेतुना” इत्युक्तं भरन्यासस्य सर्वशोक निवर्तकत्वं व्याहन्येतेत्यत्र “साध्यभक्तिस्तु सा हन्त्री” इत्युक्तरीत्या प्रपत्तेः प्रारब्धनाशकत्वाद् बुद्धि पूर्वोत्तराघहेतुभूतप्रारब्धपापनिवृत्त्यर्थं भरन्यासानुष्ठाने तादृशशोक निवर्तकत्वमपि स्यादेवेत्याह । शुभ इत्यादिना । एवं स्थिते सतीत्यर्थः । ॥।

Guruji Loun पुनः प्रपत्ति विधिनिर्विषयLDIT B

Guipi। शुळा इति । शुभ, उदित -॥।

(सा।वि।) स्वेन च व्यूहोदितमहममुञ्चामुञ्चव्यूहामीयद्विष्यात्तं ध्यायेद्यददोति मृज्यते - यच्चस्फय आश्लिते तविष्णव उरुक्रमा यावद्यतीति विहितवैष्णवयागीयविष्णु देवताया वैश्वदैविक देवतावाहनकाले आवाहनं कर्तव्यं नेति संशये वैष्णवं यागबोधकप्राप्तेः कर्तव्यमिति प्राप्ते नैमित्तिकविधेर्निमित्तापेक्षत्वान्निमित्तस्य च स्फ्याश्लेषादेशावश्यं भावाद्देवतावाहनकाले निश्चयासम्भवादनिश्चित सद्भावमुरुक्रम र्यागविधानं नावाहनं प्रयोक्तुं क्षममविहितं चावाहनं कृतं निष्फलमेव तस्मान्न कर्तव्यम् “इत्युक्तमधिकरणं द्रष्टव्यम् - अतस्स्वेच्छामात्रेण न्यायभावो न युक्त इति भावः

एवं सतीति - अनुमती।

बिभेति चेत् । ॥

(सा।सं।) श्चित्तमिति भावः । बुद्धिपूर्वोत्तराघाश्लेषे न्यायविरोधादप्यनुपपन्ने सति । ॥।

अपराधपरिहाराधिकारः

[[२०३]]

मूलं । प्रपदनरूप प्रायश्चित्तं १६०० ६००१ प्राप्तम् – “साध्यभक्तिस्तु सा हन्त्री प्रारब्धस्यापि भूयसी" - (सा।दी।) uqib शामिकं Com? Trupri - साध्यभक्तिस्तु इति - साध्या भक्तिर्यया सा साध्य भक्तिः प्रपत्तिः - भूयसी, इतरधर्मेभ्यो बलवती - प्रारब्धस्यापि नाशिनिumib - प्रपत्ति प्रारब्ध हूं

---

(सा।स्वा।) पापानुतापयुक्ताधिकारिकं नैमित्तिक प्रायश्चित्तं कर्तव्य QILDq। चेतन&@bÈG प्रतिकूलानुभवरूपदुःखलं की उद्वेगं नियत Lons सिद्धिकीpi Gur दृष्टसुखात्मक तत्साधन♚ली उद्वेगं नियत ruruji दृप्तप्रपन्ना एतच्छरीरानुभाव्यप्रारब्धफल अङ्गीकरिJIT उत्तराघमवश्यं भाविनिर्णय

उत्कटरागतया भीति

दृष्ट भोगात्मक पाप की

पापारम्भकपापप्रायश्चित्तं

क्क

mungi,go, अनधिकारितया

D। अधिकारिurpr GELLGTQ५।

कं लघुतरप्रपदनोपायं पापारम्भकपापरूप

गुरूपायलं लब्धीLG लघुमार्गी प्रवृत्ति भक्तियोगरूपमुख्योपाय(pub प्रारब्धनाशक प्रारब्धनाशक LDIBLDITLG Com? ६ पापारम्भक पाप । कण्ठ अनुकं तन्निवृत्त्यर्थं प्रपदनं ।१६१६००१ प्राप्तGILI GGGon? Tri। साध्येति - साध्या भक्तिर्यस्यास्सा साध्यभक्तिः । प्रपत्तिरिति यावत् । प्रारब्धस्यापि भूयसी, इतरधर्मेभ्यो बलीयसी हन्त्री, यद्वा । भूयसी हन्त्री, नाश्यं प्रारब्धपापं प्रपत्तिप्रभावस्य नालमिति भावः । भक्तियोग gaib नाश्यं प्रारब्धपापं प्रपत्ति प्रभावस्य नालमिति भावः । भक्तियोग job नाश्य Dong प्रारब्धं लघुतरप्रपत्तिनाश्य QILD & उपपत्ति विरूद्ध LDT? -

॥।

(सा।प्र।) ननु प्रारब्धत्वं नाम सहकारि समवधानपूर्वकफलप्रधानौन्मुख्यमिति, जलमिश्रमृत्सम्बन्धबीजे नाङ्करोत्पादनन्यायेन अवश्यं प्रारब्धं फलं जनयेदेवेति प्रारब्धभञ्जकत्वमसम्भावितमित्यत्र प्रारब्धभञ्जकतयावगतानां दृष्टफलानां कर्मणां फलस्य प्रारब्ध

॥।

(सा।वि।) आगामि बुद्धिपूर्वकपापसम्भवसम्भावनया प्रथमप्रपत्तिकाले भयमस्ति चेत् । आगामि पापारम्भकस्य प्रारब्धपापविशेषस्य निवृत्त्यर्थं प्रपदनं कर्तुमुचितम् - निमित्तस्योदितत्वात् - सत्तासन्देहेऽपि ग्रन्थादौ विघ्नशङ्कया मङ्गलाचरणवच्च कर्तुमुचितमिति भावः - ननु भक्तेरेव प्रारब्धनिवर्तकत्वं नास्ति - कुतः प्रपत्तेः पापारम्भकपापरूपप्रारब्धनिवर्तकत्वमित्यत्राह - साध्यभक्तिरिति - साध्या फलभूता भक्तिर्यस्यास्सा तथोक्ता प्रपत्तिरित्यर्थः प्रारब्धस्यापि हन्त्री अत एव भूयसी, भक्तेः प्रबलतमा । सत्कर्म निरताश्शुद्धास्साङ्ख्ययोगविदस्तथा । नार्हन्ति शरणस्थस्य

॥।

(सा।सं।) अक्र♚Gळं कारणमित्यनेन त्वस्योदितत्वान्न न्यायविरोध इति सूचितम् । नन्वेवं तर्हि “अनारब्धकार्ये एव तु भोगेन त्वितरे” इति सूत्रविरोधस्स्यादित्याशङ्क्य विशेषवचनबलादेतेषामुपासनैकविषयत्वान्न तद्विरोध इत्याशयेनाह । साध्येति । यया प्रपत्त्या भक्तिश्च साध्या सा साध्यभक्तिः । प्रारब्धस्यापि, पापारम्भो न्मुखपापस्यापि । भूयसीत्युक्तस्सर्वफलत्वकृता । ॥।

[[२०४]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मूलं । fm - “जन्मान्तरकृतं पापं व्याधिरूपेण बाधते । तच्छान्तिरौषधैर्दानैः जपहोमार्चनादिभिः" इत्यादि

छाती

दानजपादि न प्रारब्धपापनाशं

पापारम्भकपापलंं।कञ्छ अनुंसी प्रपत्ति नङ्गी

आगैयाल्

श्री - शुल बुद्धिपूर्वकपापं - उदिwing-

कीpi - जन्मान्तरेत्यादि - तच्छान्तिः

माऩ

(सा।दी।) CLITOLD/LD/ कैमुत्यसिद्ध १० पूर्वजन्मकृत प्रारब्धफलव्याधिशान्तिः । दानजपादि कनीनां प्रथमोपात्त DIoT औषध कुं TLDGलं तात्पर्यं औषधं फलप्रतिबन्धकमात्र Grm - शुक्रं तच्छान्तिः प्रारब्धपापफलव्याधिशान्तिः औषधलं साक्षादेव २mb - दानादि का प्रारब्धनिवृत्तिद्वारा व्याधिशान्ति -

॥।

(सा।स्वा।) जन्मान्तरेति । औषधैरिति । औषधं धातुसाम्यापादनद्वारा व्याधिनाशकम् । दानादिकं व्याधिमूलप्रारब्धनिवर्तनद्वारा नाशक Glorig। तथा च कैमुत्यन्यायसहकृतप्रमाण लं प्रपत्ति कण्ठ प्रारब्धनाशकत्वं सिद्ध - Quiqui इदानीन्तन प्रपंisg प्रायिकLDITS बुद्धिपूर्वोत्तराघं ? ६। शुक्रं इति शुक्रं प्रपत्तिकं प्रारब्धनाशकत्व (CPT LITT पापारम्भकपाप लं । कं ठ छम्भी पूर्णाधिकारिumri प्रारब्धपापनाशjpuji G प्रपत्ति उत्तराघळं उदिung। अन्यादृशis@big प्रायेण उत्तराघमवश्यं भाविQu॥। पापारम्भक पापलं। कङ्कंण्ठी प्रपत्ति

GGGo? बुद्धिपूर्वोत्तराघं बाधक LG अ QUITOLD प्रपत्ति १६ १६०० १q - लोकलङ्की राजा ऊं ऊं (१) कम्म् अत्यन्तान्तरङ्ग अपराधं Loji बाधक -

॥।

(सा।प्र।) भङ्गस्येदानीमपि दर्शनान्नासम्भावितत्वमित्यभिप्रयन् पापारम्भकपापप्रायश्चित्तत्वेन च मोक्षार्थभरन्यासानुष्ठाने बुद्धिपूर्वोत्तराघोदयो न स्यादित्याह । जन्मान्तरकृ तमित्यादिना आदिनी, आदिष्वपीत्यर्थः । तदीयाराधनादि रर्चनादीत्यादिशब्दार्थः । होमादिरादिशब्दार्थः । ननु “विष्णोः प्रसाद माकाङ्क्षन्वैष्णवान्परिदोषयेत् । तथा स्वाराधनेनापि न प्रीतो भगवान् हरिः । यथा तुष्यति देवेशो महा भागवतार्चनात् । तथा न तुष्यति हरिर्विधिवत्र्स्वार्चनादपि” इत्यादिभिर्भागवतानाम् भगवदत्यन्तान्तरङ्गत्वावगमात् “प्रभुरहमन्यनृणां न वैष्णवानाम्” इत्युक्तरीत्या भगवदन्तरङ्गेषु पापानां फलजनकत्वानुपपत्तेर्न तेषामपराधपरिहार आवश्यक इत्यत्रात्यन्त भगवदन्तरङ्गेनापि गरुत्मता भागवताप चारफलानुभवदर्शनात् सर्वैरपराधाः -

॥।

(सा।वि।) कलां कोटितमीमपि" इत्यादि प्रमाणादिति भावः - जपादिकं अ, जपादिष्वपि किमुत प्रपत्तेः प्रारब्धनाशकत्व इति भावः औषधस्य प्रथमोपात्तस्यापि रोगनिवर्तकत्वेन प्रारब्धनिवर्त कत्वाभावात्तत्परित्यागः । जपादीनां प्रारब्धनिवृत्तिद्वारा रोगनिवृत्तिहेतुत्वमिति भावः प्रपत्ति गळणी गाठी, कृतवांश्चेत् - उदि, कारणनिवृत्तेरिति भावः - भगवदन्तरङ्गाणामपि - (सा।सं।) जपादि CPILL इति - साधारणधर्माणामपि प्रारब्धनाशकत्वे “तस्मान्न्यासमेषाम् " इत्यादिभिस्संर्वधर्मश्रेष्ठतयोक्तायाः प्रपत्तेस्तन्नाशकत्वं कैमुत्यसिद्धमिति भावः । अम्मी, लज्जानुताप

॥।

॥।अपराधपरिहाराधिकारः

मूलं । दासस्सखा वाहनमासनं ध्वजः सात्त्विकापराधलेश (pub प्रत्यवायकर

[[९९]]

(सा।दी।) GLD श्लोक तात्पर्य GunuguqCum

DID

इत्यादिqw अत्यन्तभगवदन्तरङ्गकं शाण्डिलीवृत्तान्तादिन ६० प्रसिद्धम् । - ॥।

अत्यन्तभगवदन्तरङ्गकं

[[२०५]]

प्रपन्न कैमुत्यसिद्ध गऊं ऊं ॥ नाLL सात्त्विकविषयापराधलेश (pio अनर्थावह

महाभारतादि ६) प्रसिद्ध QILDi - दासस्सखेत्यादि unri - शाण्डिली वृत्तान्तम्, शाण्डिली वृद्ध -

ऎ

॥।

(सा।स्वा।) im प्रपन्न ईश्वर अत्यन्तान्तरङ्ग TITO BITC उत्तराघव।कंम्ं बाधक LILDILLING? Fri - दासस्सखेति - वेदमयाग की भगवा दासस्सखा वाहनमानसनन्ध्वजः ढाढा। शाण्डिली ढग वृद्धभागवल “मुहूर्तात्प्रतिबुद्धस्तु सुपर्णो गमनेप्सया । अथ भ्रष्टतनूजाङ्गमात्मानं ददृशे खगः । गालवस्तं तथा दृष्ट्वा विषण्णं पर्यपृच्छत । सुपर्णोऽथाब्रवीद्विप्रं प्रध्यातं वै मया द्विज । इमां सिद्धामितो नेतुं तत्र यत्र प्रजापतिः । यत्र देवो महादेवो यत्र विष्णुः सनातनः । यत्र धर्माश्च यज्ञाश्च तत्रेयं निवसेदिति । सो हं भगवतीं याचे प्रणतः प्रियकाम्यया । मयैतन्नाम प्रध्यातं मनसा शोचता किल । तदेतद्बहुमानात्ते मयेहानीप्सितं कृतम् । सुकृतं दुष्कृतं वा त्वं माहात्म्यात्क्षन्तुमर्हसि” इति गालवस्य प्रत्युत्तरकथनपूर्वकं शाण्डिलीप्रसादनमकरोदित्युक्त्वा “सा तौ तदाब्रवीत्तुष्टा पतगेन्द्र-॥।

I

(सा।प्र।) परिहरणीया इत्याह । दासस्सखेत्यादिना । शाण्डिलीवृत्तान्तादि की इति । “मुहूर्तात्प्रतिबुद्धस्तु सुपर्णो गमनेप्सया । अथ भ्रष्टतनूजाङ्गमात्मानं ददृशे खगः । मांसपिण्डोपमस्सोऽ भून्मुखपादान्वितः खगः । गालवस्तं तदा दृष्ट्वा विषण्णं पर्यपृच्छतें “ति भ्रष्टपक्षतनूरुहतया मांसपिण्डोप मस्सुपर्णो गालवेन किमिदमिति पृष्टः “सुपर्णोऽथाब्रवीद्विप्रं प्रध्यातं वै मया द्विज । इमां सिद्धामितो नेतुं तत्र यत्र प्रजापतिः । यत्र देवो महादेवो यत्र विष्णुस्सनातनः । यत्र धर्मश्च यज्ञश्च तत्रेयं निवसेदिति ॥ सोऽहं भगवतीं याचे प्रणतः प्रियकाम्यया । मयैतन्नाम प्रध्यातं मनसा शोचता किल । तदेतद्बहुमानात्ते मयेहानीप्सितं कृतम् । सुकृतं दुष्कृतंवा त्वं माहात्म्यात्क्षन्तुमर्हसि” इति गालवस्य प्रत्युत्तरकथनपूर्वकं शाण्डिली प्रसादन (सा।वि।) सात्त्विक विषयापराधोऽनर्थावह इति भारतस्थशाण्डिली वृत्तान्तं दर्शयति - दासस्सखेति शाण्डिली नाम्नी काचिद्वृद्धा भागवती । क्वचित्किरातदेशे मध्याह्नसमये समागतान्भागवतानाराधयन्ती स्थिता। गरुत्मानागत्येयं भागवत्यत्र स्थातुमनर्हा भगवदन्तिकं नेतव्येति मतिमानासीत् - “अथ भ्रष्टतनूजाङ्गमात्मानं ददृशे खगः । गालवस्तं ततो दृष्ट्वा विषण्णं पर्यपृच्छत । सुपर्णोऽथाब्रवीद्विप्रं निध्यातं वै मया द्विज । इमां सिद्धामितो नेतुं -

॥।

[[१]]

(सा।सं।) कया भीत्या । एतेन अधिकारि वैकल्यकृत इत्यपराधः फलितः । शाण्डिलीति । शाण्डिली विषये वैनतेयस्य मानसिकापराधलेशेन पक्षापग शक्ति मान्द्यादि प्राप्तिः प्रसिद्धेत्यर्थः । अनेन स्वल्पापराधस्यापि-

[[२०६]]

मूलं । सर्वेश्वर

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

सूरि

क

प्रवर्तनार्थLDITBS अपचारपरिहारादि ५६०० ना १५

अवतरि कर्मवश्यत्वाभिनयं ६०० ६०० लोकहित

Cur

॥।

(सा।दी।) भागव । शाण्डिलीवृत्तान्त की नित्य ही कंঠT GOT अपराधाचरणpiळं तत्परिहाराचरण pub dn।GGI? GTQ] (i - सर्वेश्वर ०६

LIC इत्यादि

(सा।स्वा।) द्विजर्षभौ। न भेतव्यं सुपर्णोऽसि सुपर्ण यजसम्भ्रमम् । भवितासि यथा पूर्वं बलवीर्यसमन्वित इत्युक्त्वा” बभूवतुस्ततस्तस्य पक्षौ द्रविणवत्तरौ । अनुज्ञातश्च शाण्डिल्या यथागतमुभागमत् “इति भारते कथनेन प्रसिद्ध GIDormula। Quot नित्यसूरितया अकर्मवश्य छ रागैयाले अवरुक्कु अपराधलेश pii बाधक GLD।GGLI? Gri। सर्वेश्वर CLIC इति । अपराधेति । दुष्फलानुभव लग प्रायश्चित्तलं।

बुद्धिपूर्वोत्तरपापलं। प्रपदनरूपप्रायश्चित्तं बुद्धिपूर्वोत्तराघं upmob जन्मान्तरानुभाव्यनरकादि

অक्रं &CJLT१? नरक

Luous

प्रसक्त

पुनःप्रपदन♚ल

तन्मूलपापप्रायश्चित्त LDI

प्राप्त

] Com?

Gurm शास्त्रं Qu

दास स्वामि भगवदप्रीतिक्रूरफल

भगवदप्रीति शमनमुत्तरकाली

लघुदण्डानुभव, सम्भावित Cowgम्मी

प्रपदनं

---

[[१]]

(सा।प्र।) मकरोदिति बोधनात्। “सा तौ तदाब्रवीत्तुष्टा पतगेन्द्रद्विजर्षभौ । न भेतव्यं सुपर्णोऽसि सुपर्ण त्यज सम्भ्रमम्” इति तस्याः प्रसन्नत्वबोधनात्। “भवितासि यथा पूर्वं बलवीर्यसमन्वितः । बभूवतुस्ततस्तस्य पक्षौ द्रविणवत्तरौ । अनुज्ञातश्च शाण्डिल्या यथागतमुभागमत्” इति तत्प्रसादलब्धबलवीर्यवत्वबोधनपूर्वकं यथागतगमनबोधनाच्च भगवदत्यन्तान्तरङ्गैरप्यपराधाः परिहरणीया इति तत्र स्फुटं प्रतीयत इत्यर्थः । जयविजययोर्महर्ष्यपराधाद्धिरण्य, हिरण्याक्ष, रावण, कुम्भकर्ण, शिशुपाल, दन्तवक्रादि जन्मप्राप्ति बोधकस्तद्वृत्तान्तो दुर्वाससोऽम्बरीषेऽपराधात्सुदर्शनबाधबोधकाम्बरीषोपाख्यानादिश्चादिशब्दार्थः । ननु वैनतेयस्य अस्पृष्टसंसारगन्धनित्यसूरित्वात्कथं पापफलानुभव इत्यत्राह । सर्वेश्वर इति । “प्रक्षालनाद्धि -

---

[[९९]]

(सा।वि।) तत्र यत्र प्रजापतिः । यत्र देवाश्च यज्ञाश्च तत्रेयं निवसेदिति । सोऽहं भगवतीं याचे प्रणतः प्रियकाम्यया । तदेतद्बहुमानात्ते मयेहानीप्सितं कृतम् । सुकृतं दुष्कृतं वा त्वं माहात्म्यात्क्षन्तुमर्हसि ’ इत्यपराधफलं तत्प्रसादनं चोक्तम् - अकर्मवश्यानां तेषां कथमपराध इत्यत्र अपराधाभावेऽपि तदभिनयो महतामप्ययमनतिक्रमणीय इति सूचनायेत्याह - सर्वेश्वर इति - अतः “प्रक्षालनाद्धि पङ्कस्य दूरादस्पर्शनं वरम्” इति न्यायेन -

॥।

(सा।सं।) परिहरणीयत्वे महापराधस्य किमुतेति सूचितम् । ननु वैनतेयस्य कर्मवश्यापचारतत्परिहारावे वासङ्गताविति प्रसक्तामाशङ्कां परिहरति । सर्वेश्वर ICC इति। ॥।

अपराधपरिहाराधिकारः

[[२०७]]

मूलं । शुरु भगवत्प्रीति का पुनः प्रपत्तिwngs, लघुदण्ड ६०, सरियामैक्कागवुम् मेल् वरुम् ३४१ उङ्गळै वेरऱुक्कुम् (पॊऱुक्कुम्) विरगु Lumin&C। अपराध

१५१०१४। अविवेक ॥।

(सा।दी।)

मेल्वरुम्,

पापारम्भकपापनिवृत्त्यर्थ

प्रसङ्गिकं GLD ६ormula। पॊऱुक्कुम् विरगु अळंölqui - अपराध का इत्यादिuni) - अपराधril (५१) अविवेकम् (सा।स्वा।) ६६००१ प्राप्त on? “प्रक्षालनाद्धि पङ्कस्य दूरादस्पर्शनं वरम्” ढाढगळी न्यायलं

का प्रपदनं LOOT प्राप्तQ/D६orm। समर्थिß५ mins ६ उपोद्घात Loing उत्तर Li इति । शु, अत्यन्तभगवदन्तरङ्ग मं सात्त्विकापराधलेशं बाधक बुद्धिपूर्वोत्तराघji १६०६०ी स्वामिसम्प्रीति । लघुदण्ड wing, पुनः प्रपत्तिurung, तत्परिहारसम्पादन अपेक्षि उत्तराघOLD उदिwirdligious ६ীJ & ६ठा – IT की ६० बुद्धि सम्पादनीया - पापारम्भक पापप्रायश्चित्तात्मक प्रपदनकर्तव्यतौचित्यप्रकरण Lungii उत्तराघDIT अपराध पॊऱुक्कुम् विरगॆऩ्गै सेरामैयालुम् अ४ङ्गळॆल्लात्तुक्कुमडि अदिग मॆऩ्ऱुम् इव् ऎ कत्तैयऱुक्कैक्कॆऩ्ऱु मेलुम् सॊल्लुगैयालुम् मी प्राचीन कालङ्गळिलेयिरुक्कैयालुम् मेल्वरुम् ९Üङ्गळ् वेरऱुक्कुम् विरगु की पाठ समीचीनम् । @igu कारण CLIT? अपराधri१५६५ऊं (ङ्कं कारणं कर्ता ♚ जीवात्मा ६४२६०१ उपकरण LDTT६ शरीरादि CLIC

अ]कं बद्धदशैं) उच्छेदक PTCLIT? Tipi। अपराध ( rrb इति । ४। मूलकारणम् । असाधारणकारण Gloom Coupon असाधारणकारण LDIOBI शरीरादिना धर्माधर्म [i) B (६) कं साधारणकारणLDING) तदुच्छेदका न्वेषणाभावेऽपि असाधरणाकारणाविवेकोच्छेदका -

(सा।प्र।) पङ्कस्य दूरादस्पर्शनं वरम्” इति न्यायादपराधानन्तरं तत्परिहारानुष्ठानादपराधाकरणमेव युक्त मिति तस्यापराधकरणहेतुनिवर्तनेन सुकरत्वज्ञापनयापराधानां प्रधाननिदानमाह ।

इत्यादिना ।

, अविनाशाय च । Cup

अपराधना, भाव्यपराधान्। Gurj&&ó

६ygurisis Coumji, यथा क्षमेत तथोपायो द्रष्टव्यः । अपराधहेतु -

(सा।वि।) अपराधाकरणमेव श्रेय इत्याह - शुलsur इति -

१८६४ळं, अविनाशाय

च । ubi ( अपराधी, आगाम्यपराधानुत्पत्त्युपायः - Luis Coumii, द्रष्टव्यः । GurjiGळं शब्दस्य क्षमार्थकत्वेऽप्यौचित्या दनुत्पत्त्यर्थत्वं ग्राह्यम्अनुत्पत्युपाय प्रकारमेवाह । अपराध ठाम्मुळं इति - अ। कारणम् । अविवेकम्, देहात्मादिविवेकविरोध्यज्ञानानि । - (सा।सं।) Gurmit । पापारम्भकपापनिवर्तनभरश्च तवैवेति समर्पणतदनुगुणसङ्कल्पप्रकारौ निरीक्षणीयाविति भावः - अपराधमूलं तस्य प्रागेव च्छचेतने साधनं च किमिति जिज्ञासायामाह । अपराध river-

[[२०८]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मूलं । कीं प्रधान Lorror अविवेकं अचित्स्वभाव LDTT६OT जडत्वविकारादि ६०नाएं &D६०५

॥।

ईश्वरस्वभाव

५।

LDIroor स्वनिष्ठत्व स्वातन्त्र्यानन्यार्थत्वादि ५६० नाएं BLDuji -२ (A) अविवेक gumji कंंलं तॆळिवाळायिरुप्प तेत्तच् चुरुक्कमऱत् तऩ्ऩळविलुण्डाऩदॆळिवु - (सा।दी।) श्रीं प्रधानं देहोऽहं बुद्धि आत्मनि स्वातन्त्र्याद्यारोप अविवेका।&nrumjig उपकरण ६ pri। अविवेकलं इत्यादि - ढङ्ग, निशितासिः । लागावङ्गा बनी। स्वस्वरूपयाथात्म्यज्ञानम् - अविवेकादिकं

sm मूल LONTGOI प्रारब्ध - ॥।

(सा।स्वा।) न्वेषणं कर्तव्य

&@guni - अ

GT १ে६)

१५०/।

घटपटाद्यविवेकमपराधमूल Loop?

इति - अली निवर्तनीय Door अविवेकी॥। प्रधानेति । स्वतन्त्रात्मभ्रम शरीरात्मभ्रम - Qing अविवेकं मूल Lon प्रकृत्यात्मभ्रमस्वतन्त्रात्मभ्रमरूप LIMBING किं निश्शेष संसारविनिवृत्ति निवर्ति LITTE शरीर (कङ्कालं तदुच्छेदक CLIT? शब्ली भ्रान्तिरूपाविवेक /कं श्रवणजन्यपरोक्षात्मक यथावस्थितात्मज्ञानं निवर्तक LDI LILG ? दाग १५ Funni LOLGCon? ऎऩ्ऩ वरुळिच्चॆय्गिऱार्। अविवेक gumi इति । मुना, मुलीन्ना - निशितासिन कण्ठ अनपेक्षिताधिकाकारविषयत्व pii अपेक्षिताकारन्यूनविषयत्व कङ्की - बी। श्रवणमननिधिध्यासनजनितप्रत्यक्षसमानाकारस्वात्मविवेक Googlq। अविवेकलं।Èण निवर्तकDIGILD। &ßg/।

LOD।

विवेक

(सा।प्र।) च्छेदे कृते तेषामनुदयाद्भगवतस्तन्निमित्तकोपो न भवेदित्यर्थः । &Duji, धारणमपि, देहात्मभ्रमस्स्वतन्त्रात्मभ्रमश्चेत्यर्थः । अनयोरयत्ननिवर्तकमाह । अविवेक इति । अमुमविवेक मित्यर्थः - Q, निर्मलासिवदयत्नतः कार्यकरः । ♚p & ५।

रु आधिक्यन्यूनताराहित्येन । गमनागLI६r Go४, स्वविषयसंयक्ज्ञानम् - जीवस्वरूपस्य भगवदनन्यार्ह शेषत्वोनन्यप्रयोजनत्वेन च ज्ञानं निवर्तकमित्यर्थः ।

कळै

(सा।वि।) कीं, तेषु । अचित्स्वभावLDIT६०] जडत्व विकारादि ५००ना ५LD ५६५uji, धारणम् । देहेन सहैकी भावप्राप्तदेहात्मभ्रम इत्यर्थः । अनन्यार्थत्वादिना Disjii, बुद्ध्याधारणम् - धारणाभिमानः । स्वतन्त्रात्मभ्रम इति यावत् - तदविवेकच्छचेतनकारणमाह -

अविवेकjpui इति

op

[[१]]

Am] कङ्कं,छचेतनस्य ।ug। तीक्ष्णखङ्गतया स्थितम् - न्यूनाधिकभावराहित्येन - कृष्णाLITानी, स्वमर्यादा याद्दशी ज्ञानानन्दादिरूपा तद्विषयं यथार्थज्ञानम् । ब्रह्मैक्यजडात्मत्वादिपक्षव्यावर्तनाय न क्रमाङ्क इति विशेषणम् । तत्र ज्ञानानन्दादि रूपज्ञानेन देहात्मभ्रमनिवृत्तिः । अनन्यार्हभगवच्छेषत्वज्ञानेन स्वतन्त्रात्म

॥।

(सा।सं।) श्रा इत्यादिना । जडत्वम्, ज्ञानशून्यत्वम् । तद्विकारो बुद्धिपूर्वक्रियापेतत्वम् । आदिशब्दा देहेन्द्रियादिष्वन्यतमत्वधीकृतास्थायित्वं गृह्यते । ज्ञानाभावदशायामेवमुत्पन्ने तु ज्ञाने आह । ईश्वरेति स्वनिष्ठत्वम्, अनन्याधीनत्वम् । ना, तीक्ष्णधारासिः - SDD इत्यनेन -

॥।

[[१५]]

अपराधपरिहाराधिकारः

[[२०९]]

मूलं । अविवेकप्रभुत्वादेर्निदानस्य निवर्तनात् । अर्थकामापचाराणामयत्नोन्मूलसम्भवेत् " इवैयॆल्लात्तुक्कुम् -

(सा।दी।) पूर्वाघविशेष की निवृत्त्यर्थions प्रपत्तिurmurgi - अविवेकेति - देहादावविवेको देहात्माभिमानम् । प्रभुत्वमात्मनि स्वातन्त्र्याद्यारोपमित्यादेर्यन्निदानं प्रारब्धपूर्वाघविशेषः । तस्य प्रपत्त्या निवर्तनाद्धेतोः तत्कार्याणां अर्थकाममूलापचाराणामयत्नोन्मूलन @PLmb, श्लोक विवरिकीpi gió इत्यादिwn

माग

॥।

(सा।स्वा।) Quig अविवेकं निवृत्त अर्थकामqui की बुद्धिपूर्वोत्तराघं निवृत्तons LomLGCLDIT? (@pi - अविवेकेति - अविवेकः, देहात्मभ्रमः । प्रभुत्वं स्वतन्त्रात्मभ्रमः । एतत्प्रभुत्वस्वामित्वभ्रान्त्यादेः निदानस्य षष्ठ्यन्तद्वयं समानाधिकरणम् । अविवेकादिरूपनिदानस्य निवर्तनात् । यथावस्थितात्मज्ञानेन भ्रान्तिनिवृत्तौ सत्यां मूलच्छेदेन स्वत एव यत्नमन्तरेणैव भ्रान्तिमूलार्थकामप्रयुक्तापचाररूपोत्तराघाणां निवृत्तिर्भवेदित्यर्थः । Que आत्मविवेक♚ल ला अविवेकनिवृत्तिद्वारा उत्तराघोन्मूलन LDTT६) पापारम्भकपापनिवृत्त्यर्थ मडियिले पण्ण HTHमॆऩ्ऱु सॊऩ्ऩदु ३११ १९९७मागादो? ऎऩ्ऩ वरुळिच्चॆय्गिऱर्। @Quin♚g] इति । &ळं,

(सा।प्र।) नन्वात्मस्वरूपज्ञानेन कथमर्थकामार्थनिषिद्धानुष्ठाननिवृत्तिस्स्यादित्यत्र निषिद्धानुष्ठानहेतुभूत देहात्मभ्रमस्वतन्त्रात्मभ्रमयो रात्मयाथात्म्यज्ञाननिवर्त्यत्वात् तद्वारा स्यादित्याह - अविवेक भ्रमत्वादेरित्यादिना । नन्वर्थकामापचारनिदानभूताविवेकप्रभुत्वादेर्वा कारणे वर्तमाने कथं निवर्त्यत्वमित्यत्र देहात्मभ्रमस्वतन्त्रात्मभ्रमयोरादिशब्दार्थानीश्वरवादरुचेश्च प्रारब्धकर्म कार्यत्वात्प्रारब्धकर्मणश्च भरन्यासेन निवर्तने सर्वमपि निवर्तेतेत्याह । । इत्यादिना - ॥।

(सा।वि।) भ्रमादिनिवृत्तिरिति भावः । एवं याथार्थ्यज्ञानेनाविवेकादौ निरस्ते तन्मूलार्थकामापचाराणां निवृत्तिर्भवतीत्याह - अविवेकेति । निदानस्य, मूलकारणस्य, अविवेकस्य, देहात्मभ्रमस्य । प्रभुत्वस्य, स्वतन्त्रात्मभ्रमस्य । आदिशब्देनानीश्वर रुचिश्चेत्यर्थस्सङ्गृहीतः । निवर्तनादर्थकाममूलकापचाराणाम्, अर्थकामापचाराणाम् अयत्नोन्मूलनं भवेत्, कारणनाशादेव अनुत्पत्तिरिति भावः - नन्वविवेकादिकारणे प्रारब्धे जाग्रति कथं तत्त्वज्ञानोत्पत्तिः । येनाविवेकादि प्रवृत्तिस्स्यादित्यत्राह - मुकिंgळं इति । ॥।

(सा।सं।) उपयुक्तेषु विशदत्वं गृह्यते। अपराधrijan Tig इत्यादिनोक्तं अर्थं सङ्गृह्णाति अविवेकेति - अविवेकादेः प्रभुत्वादेश्च, अविवेकः । देहात्मविवेकाभावः - तत्कार्यमादिशब्दार्थः - प्रभुत्वं, स्वस्मिन् शेषित्वाभिमानः । अत्रापि तत्कार्यमादिशब्दार्थः - तदुभयनिदानम्, गुरुमुखेन विवेकासम्पादनम् तस्य निवर्तनमुपयुक्तेषु विशदविवेकसम्पादनम् - तस्मादर्थकामार्थापचाराणामयत्नोन्मूलनम्, पुनः प्रपदनादियत्न मन्तरेणैव मूलनिवर्तनं भवेदित्यर्थः । अविवेकादिमूलकापचाराणाङ्कः परिहरणप्रकार इत्यत्राह ।

Qu♚कं इति । - ॥।

[[१]]

[[२१०]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मा

मूलं । २४ फलप्रधानोन्मुख

पूर्वाघ श्री निवृत्तिकण्ठ मागवडियिले पण्णुदल्, इदुक्कॆऩ्ऱु पिऩ्बॊरु पुरिबण्णुदल्, सॆय्वार्क्कु

womb परिहृत n। samb॥।

(सा।स्वा।) बुद्धिपूर्वोत्तराघ, तन्मूलभूतार्थकाम rajsamiti, तन्मूलभूताविवेकादि नं । कञ्छ । ४, मूलम् । निदानम् । साक्षाद्वा परम्परया वा प्रधान कारण QILDrpiq। फलेति । फलप्रधानोन्मुखLDIT BILL अधिकारिकं अभ्युपगतप्रारब्धान्तर्गत

@ मोक्षार्थप्रपत्तिwn नाश्यILD ५। प्रपदन

यै

पापारम्भकपापं निवृत्त Loon) विवेकं । पापमूलाविवेकं निवृत्त अर्थकाम निवृत्त) TTLLg। पापारम्भकपापनिवृत्त्यर्थ प्रपत्ति मोक्षार्थप्रपत्ति wCL BnLLTCG

Com? तत्काल पापारम्भकपाप की शोक गगग तत्काल की ढङ्ग

PPT) कर्तृकालदेशैक्य पापारम्भकपापलंहीं शोक

तन्त्र अधिकारिकं

तन्त्र LDT ६६००१ BOLTGg? ऎऩ्ऩवरुळिच्चॆय्गिऱार्। इदुक्कॆऩ्ऱु इति

इति । इवैयॆल्लाम् बुद्धिपूर्वोत्तराघमूलाविवेकादि तन्मूलकार्थकाम तन्मूलोत्तराघrij (@QDormulq

पापारम्भकपापनिवृत्त्यर्थं पूर्वङ्ग प्रपत्ति गण प्राप्तै उपपन्न QILDoor

शुक्र करुत्तु। इप्पडि

॥।

क

(सा।प्र।) पूर्वोक्तस्य सर्वस्येत्यर्थः । एतदर्थतया पश्चात् । प्रपत्ति comm/५६० @suinghÈ५। सकृद्भरन्यस्यताम् । पूर्वाधिकारे प्रसङ्गात्स्वोक्तं परिहरणी -

॥।

(सा।वि।) प्रपत्ति ६१६००१४५६०, प्रपत्तिकरणं - प्रथमं मोक्षार्थप्रपत्तिदशायां देहात्मैक्यभ्रमादिहेतु भूतप्रारब्धनिवृत्त्यर्थं सङ्कल्पकरणं वा तदर्थं वा पृथक्प्रपत्तिरेवेति भावः - एवं प्रपत्तिकरणे तदर्थ माशयादृढीकरण चापल्येन पुनः प्रपत्तिमकुर्वतां देहात्मभ्रमादिहेतुभूतपापानि सर्वाणि निवर्तन्त इत्याह - मङ्ग इति । एतदर्थतया । पश्चात् । प्रपत्ति Gaugins। पूर्वं तदर्थं सकृदनुष्ठितायां पुनः प्रपत्त्यनुष्ठानं कुर्वतां पुनस्तदर्थप्रपत्तौ प्रपत्तेरावृत्त्य सहिष्णुत्वात् आञ्जनेयास्त्रबन्धन्यायेन वृथा स्यादिति भावः - ननु प्रारब्धे सत्यविवेकः प्रारब्धाभावे सत्यविवेकाभाव इति अविवेकस्य कथं तत्त्वज्ञाननाश्यत्वमिति चेन्न - अविवेकहेतुप्रारब्धेन सत्यविवेकज्ञानप्रवाहे तत्त्वज्ञानोत्पादक प्रबलप्रारब्धपुण्यवशेन तत्त्वज्ञानोत्पत्तावविवेकेन निवृत्तिसम्भवेन तत्सामग्रीप्राबल्यादेव तत्त्वज्ञानप्रवाहे सत्यविवेकानुत्पत्त्या च तत्त्वज्ञाननाश्यत्वोक्तेः । नन्विहात्मयाथात्म्यज्ञानं शास्त्रादिजन्यं परोक्षरूपं कथमपरोक्ष भ्रमनिवर्तकम् । अन्यथा शङ्खश्वैत्य ज्ञानस्यानुमानिकस्य पित्तादिदोषजन्यस्यापि “पीतश्शङ्ख” इत्यादिभ्रमस्य निवर्तकत्वापत्तिरिति चेन्न । परोक्षभूतेनापि प्रमाणमूलकतया विश्वचनीयेन तत्त्वज्ञानेन दोषानुवृत्त्या वासनारूपतया भ्रमज्ञानानुवृत्तावपि कार्यकरत्वाक्षमतया अपराधप्रवृत्त्यभावोपपत्तेः

शास्त्रजन्यदेहादिविलक्षणात्मज्ञानेन परलौकिक

॥।

(सा।सं।) अत्र फलशब्दः उत्तराघपरः । अपराधेष्वपि प्रधानतया परिहरणीयमिदमित्याह ।

[[१]]

अन्यथा

।

अपराधपरिहाराधिकारः

[[२११]]

मूलं। कं परिहरणीय राजदारापराधं भागवतापचारं प्रधान

“एवं मुक्तिफलानियमस्तदवस्थावधृतेस्तदवस्थावधृतेः”

(सा।दी।) मी इत्यादिurTD।

(सा।स्वा।) प्रपन्नकं

कील सूत्री

अवश्यपरिहरणीयाpi@g

बुद्धिपूर्वोत्तराघ बाधकतया परिहरणीयDI की ॐ

अत्यन्तभगवदन्तरङ्गकं पापलेशं प्रत्यवायकर सामान्य Gang सात्त्विकापराधलेश प्रत्यवायकर QILD विशेषोक्ति Jn२GGLon? परिहरणीय [i) भागवतापचारं प्रधान तद्द्द्योतनार्थLDIT

इतरपापवन्निषिद्धत्वLDING

नियमात्तद्रूपाभावेभ्यः” ढाणकील सूत्र

माग

/

विशेषोक्ति २GGLगणी भागवतापचार किं

प्राधान्यं JnG GLom? " तद्भूतस्य तु नातद्भावो जैमिनेरपि श्रीभाष्यकार नैष्ठिकादिकं आश्रमधर्मच्युतिmu

॥।

I

कंल

क्रूरपापions निरूपिumps तद्विरुद्ध प्राधान्यं FIT ६०५४२। GGDI ? ढांাगानं Quigg इति । मुमुक्षु

m। राजेति । पापानां सर्वेषां निषिद्धत्वं तुल्यLomo@ji राजदारापराधं राजानं अधिकनिग्रह DILLICL शरण्यकं५ळं स्वात्यन्ताभिमत भागवतापचार की अधिकनिग्रह सङ्कल्प (DLTGILD) कलङ्क (सा।प्र।) येषु भागवतापचारप्राधान्यं सम्मतिप्रदर्शनव्याजेन साम्प्रदायकमित्याह । इत्यादिना। सर्वेभ्यः कर्मभ्यो मुक्तिफलविद्यासाधनस्य कर्मणः प्रबलत्वात्प्रतिबन्धा - (सा।वि।) फलप्राप्त्यर्थकर्मानुष्ठानप्रवृत्त्यभावप्रसङ्गः - नन्वेवं प्रारब्धपुण्याधीनतत्त्वज्ञानसाध्यभ्रमनिवृत्तौ किं प्रपत्त्या कार्यमिति चेन्न - उत्तरत्र भ्रमाननुवृत्त्यर्थं मूले कुठारन्यायेन प्रपत्त्या तद्धेतुभूतपापनिवर्तने सति पुनः कार्यकराज्ञानं नोदेतीति तदर्थं प्रपत्तिः कर्तव्येत्यभिप्रायात् । ननु प्रारब्धरूपदोषवशाद्देहात्मादि भ्रमरूपाज्ञाने सति अर्थकामाद्यपचारास्सम्भवन्ति । भ्रमरूपाज्ञाननिवृत्तिः कथमित्युक्ते स्वरूपयादात्म्य ज्ञानादीत्युक्तौ स्वरूपयादात्म्य ज्ञानं वा कथं न जायत इत्यत्र प्रारब्धस्य प्रतिबन्धकसत्वात्प्रारब्धनिवृत्तिश्च प्रपत्तिमाहात्म्यादित्युक्तं प्रपत्तिश्च स्वरूपादिज्ञानमन्तरा न सम्भवति इत्यन्योश्राय इति चेन्न प्रपत्ति प्राक्कालिकस्याचार्यादिकटा क्षमूलशास्त्रजन्यज्ञानस्य स्वरूपादिगोचरस्य प्रपत्त्यनुष्ठानोपयोगित्वादिह प्रपत्त्यनन्तरमविवेकानुदयाय प्रारब्धस्य प्रपत्तिनाश्यत्वाभिधानात् - अयमत्र क्रमः - प्रथमं यादृच्छिक सुकृतादि - अनन्तरं जायमानकटाक्षः - अनन्तरमाचार्यप्राप्तिः । अनन्तरं शास्त्रजन्यतत्त्वज्ञानम् - अनन्तरं प्रपत्तिः - अनन्तरं तत्त्वज्ञानानुवृतिं विरोधिप्रारब्धकर्मनिवृत्तिः । अनन्तरमज्ञानासम्भवः अनन्तरमपराधासम्भव इति । अथ परिहर्तव्यापराधेषु भागवतापचारः प्रधानमिति सम्मतिपूर्वकमाह । Qq इति । एवं मुक्तिफलानियमस्तदवस्थावधृते स्तदवस्थावधृतेः प्रबलत्वात्प्रतिबन्धासम्भव इत्याशङ्कय तत्रापि ब्रह्मविदपचाराणां पूर्व

॥।

[[१]]

इत्युपासनाङ्गकर्मणः

(सा।सं।) इत्यादिना । भागवतापचारस्यातिदुस्सहत्वाय राजदारापराधो दृष्टान्तितः । ॥।

[[२१२]]

मूलं । श्रीभाष्यकार भनी

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

शुभा जाति

[[१]]

॥।

(सा।दी।) भाष्यकार Quigg), सर्वेभ्यः कर्मभ्य मुक्तिफलोपासनसाधनस्य कर्मणः प्रबलत्वेऽपि ब्रह्मविदपचाराणां पूर्वकृतानां प्रबलानां सम्भवात् प्रतिबन्धस्सम्भवत्येवेति । @quisiा ल♚लकं मुकं Gguijuji कृत्यri१८६०६नाऊङ्गी। शुभ इत्यादि - Gunj॥। (सा।स्वा।) श्रीभाष्यकार इति । मोक्षसाधनब्रह्मविद्यानिष्पादकनिवृत्तिधर्माणां समस्तपापनाशकतया प्रबलत्वेऽपि तेषामपि कार्यजननप्रतिबन्धक्तयोक्तत्वात् बह्मविदपचार एव वर्जनीयेषु प्रधानभूतः ढाङ्गphssuing प्राय भागवतापचारमत्यन्तवर्जनीयQLD ढगढगम्। Bo।GGuor? व्यास, पराशर, शुक, शौनकादिकं इदानीन्तनभागवत ६५ भागवतत्वं तुल्य LDITO&I६) व्यासादिक ज्ञान(pub उपचारorros

माग

उत्कृष्टज्ञान pii आधुनिकभागवत विषय की तदपेक्षया निकर्ष वर्जनीय Long प्रसङ्ग ? Gung “तेषां तेजो विशेषेण प्रत्यवायो न विद्यते । तदन्वीक्ष्य प्रयुञ्जानस्सीदत्यवरः” इत्युत्कर्षापकर्षज्ञान नाबालक की विरोधिwn? ढाढगढी - इति ।

I

भागवतापचार मत्यन्तवर्जनीयQD६१ - जातीति - “देवर्षिभूतात्मनृणाम्” इत्याद्युक्तदेवत्व ऋषित्वाद्यवान्तर जात्या - @ig जातिशब्द लम्म्/कण्ठ -

॥।

(सा।प्र।) सम्भव इत्यधिकाशङ्का । तत्रापि भागवतापचाराणां पूर्वकृतानां प्रबलानां सम्भवात्प्रतिबन्धस्सम्भवतीति परिहार इति भाष्यवाक्येन श्रीभाष्यकारैरुक्तमिति भावः । एवं विशिष्य परिहरणीयानां भागवतापचाराणां बहुविधानां स्वरूपस्य प्रत्येकमुक्त्वा निवर्तयितुमशक्यत्वाद्ब्राह्मण्यादि जात्या भगवद्भक्तिरूपगुणेन छत्रचामरादि धारणरूपकिङ्करवृत्त्या निरन्तरभगवदनुभवादिना च उत्कृष्टैस्स्वस्य साम्यबुद्धिरुक्ताकारेण निकृष्टेषु निकृष्टबुद्धिस्तद्विषये कैङ्कर्याकरणमित्येवं रूपेण त्रितयस्य स्वरूपं वदन्नेतादृशभागवतापचाराणां प्रायश्चित्तं तेषामेव प्रसादनमित्याह - गुणा इत्यादिना (सा।वि।) कृतानां प्रबलानां सम्भवात्प्रतिबन्धसम्भव इति भाष्यकारा अवोचन्नित्यर्थः - तदवस्थावधृतेः, पूर्वसूत्रोक्तप्रतिबन्धावस्थावधृतेः - तद्धेतोरिहापि समानत्वादिति सूत्रार्थः - जात्याद्युत्कर्षाप कर्षयोर्भगवत्सङ्कल्पायत्तत्वात् स्वस्योत्कर्षं परस्य निकर्षं चानुसन्धाय भागवतविषये तिरस्कारबुद्धिर्न कार्येत्याह । शुणा इति । शुभ एवंस्थिते सति । जातिः, ब्राह्मण (सा।सं।) मुक्तिफलस्याप्युपासनस्य स्वसाधनैककर्मभिरुत्पत्तावेवमेव कालनियमः । इतरकर्मणामिव पूर्वकृतब्रह्मविदपचाराणां प्रबलानां सम्भवात् प्रतिबन्धसमवाप्तिरूपावस्थावधृतेरिति श्रीभाष्य कृद्भिरुक्तत्वादिदं प्रधानतया परिहरणीयमित्यर्थः । इत्थं भागवतापचारस्य परिहरणीये प्रधानत्वोपपादकत्वेन प्रकृतोत्तरकृत्ये शिक्षणीयमर्थं चतुर्धा सङ्गृह्य शिक्षयति । इत्यादिना । Gurji Gurjoqui प्राप्तमित्यन्तेन । ॥।

॥।

अपराधपरिहाराधिकारः

[[२१३]]

पराशर, व्यास, शुक, शौनक, नाथमुनिप्रभृतिकं, केळं,

मूलं । गुणवृत्तादि ६० उत्कृष्ट भागवतत्वादिणु ं परमपुरुषार्थलाभ

तुल्य

मा

भगवत्परिग्रह [DI ६० गो-गोप जाति८६३६०Lw६Qqib, तुलसीचम्पकादि ८६५६०Lwoji, गोमयमृगमदादि ८६५६०Lwqjb, वैषम्यं Curso भगवत्सङ्कल्पविशेषप्रयुक्त Dior तत्तदुपाधिस्वभाव १६ सिद्ध ना उत्कर्षापकर्ष (१८६० असूयाप्रादुर्भावप्रकरण लण्ड आम्नात qu

(

॥।

(सा।दी।) प्राप्तQILDIDI LOTTQJITS। गुणाः, ज्ञानभक्त्यादयः । वृत्तम्, आचारः - आदिशब्दमाश्रमादिपरम् - तत्तदुपाधिस्वभाव ५G, सर्वज्ञत्वाज्ञत्वब्राह्मणत्वशूद्रत्वादिस्वभाव ५mGov। असूया प्रादुर्भाव प्रकरण लङ्की, उपनिषत् विशेष @ggu। अधिक Gruji॥। (सा।स्वा।) ब्राह्मण्यादि जाति विवक्षितै मं ब्राह्मण्यादिजाति (५ ६० & Co ब्यासादिz६५ÊG जात्या उत्कर्षं GLCm। गुणेन, क्षान्त्यादिनिरतिशयगुणेन - वृत्तेन, वातरशना इत्याद्युक्त कायक्लेशादिरूपवृत्तेन । गोगोपेति - गोपापेक्षया गोमं उत्कर्ष (pi, तदपेक्षया गोपां निकर्षpळं, तुलसीकं उत्कर्ष (pub, चम्पकलं निकर्ष (pi, गोमय ♚ं ।कं उत्कर्ष (pio, मृगमद । निकर्ष cob, सुकृतविशेषमूलसिद्ध भगवत्सङ्कल्पसिद्धगोत्वतुलसीत्वाद्युक्तोपाधि स्वभावलंल ६T६१q। असूयेति । “ज्ञानज्ञापनसम्प्रेषणकर्मा ब्राह्मणः । ज्ञानपरित्राणकर्मा क्षत्रियः । ज्ञानबीजवर्धनकर्मा वैश्यः । ज्ञानपर्युत्थानकर्मा शूद्रः । कृतयुगस्यान्ते त्रेतायुगस्यादौ ब्राह्मणक्षत्रियवैश्य शूद्रा भिद्यन्ते । तेषां भिन्नानां दृष्टिर्न तथा भवति । यथा रसा न तथा भवन्ति । पुष्पफलमोषधिवनस्पतयो - (सा।प्र।) असूयाप्रादुर्भावेत्यादि - जनकेन सहस्रं गा आनाय्य यागार्थमागत ऋषिमध्ये सर्वाधिकेनेमा गावस्स्वीकार्या इत्युक्ते सर्वैस्तूष्णीं स्थिते याज्ञ्यवल्क्येन गोषु स्वीक्रियमाणासु

---

(सा।वि।) त्वादिरूपा । गुणः शास्त्रपाण्डित्यादिः । शेषत्वपारतन्त्र्यादिज्ञानभक्त्यादिरूपश्च वृत्तम्, स्नानसन्ध्याद्यनुष्ठानं - भगवच्चामरधारणादिरूपम् । अत्र जात्योत्कृष्टत्वे तुलसी गोमयदृष्टान्तः । गुणातिशयेन उत्कृष्टत्वे गोपजातिचम्पकमृगमददृष्टान्तः - गोपजातेरनुरागवत्वादतो जातिपाण्डित्याद्युत्कर्षेण न विप्रैः शूद्रभागवतविषये तिरस्कारः कार्यः । तथा न शूद्रभागवतैस्स्वस्य भक्त्यादिगुणाधिक्ये सत्यऽपि न ब्राह्मणभागवतविषये समानप्रतिपत्त्या भवितव्यमिति तिरस्कारः कार्यः - स्वातिशयार्थं भगवतैव जातिगुणादिविशेषस्य सङ्कल्पितत्वात् - गोमयमृगमदादिनेव यथार्हं भगवदतिशयार्थत्वादिति ज्ञात्वा स्वात्मन्युत्कर्षापकर्षाभ्यां प्रयोजनाभावत्ताभ्यां नेतरतिरस्कारबुद्धिः कार्येति भावः । असूयाप्रादुर्भाव प्रकरण लंलं इति - जनकेन सहस्रं गा आहृत्यागत ऋषिमध्ये सर्वाधिकेनेमा

(सा।सं।) गोपजातिर्गोप्यः - गीपीचम्पकमृगमदादिवद्भोगोपकरणभूताः । गोमयतुलसीगवादि वत्प्रीतिविषयाः - जातिगुणवृत्ताद्यपकृष्टाः कं इत्यनेनोक्ताः - तत्तदुपाधीत्यनेन -

[[२१४]]

मूलं । तिरस्करि

(सा।दी।) कृत्य

जात्याद्युपाधि

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

moji, जात्याद्युपाधि) भागवत, अनुज्ञापरिहारौ-

१४६mi। मी जात्याद्यवर sub कृत्य&prri इत्यादि। प्रवृत्तिविशेषri & G। शुश्रूषादिकं । ] अर्थ सूत्रjmg उदाहरिकङ्कीpri। अनुज्ञापरिहाराविति । अय, T भागवत Grungi गां

कण्ठं शुश्रूषा -

॥।

(सा।स्वा।) न तथा दधते । तान् दृष्ट्वा ब्राह्मणक्षत्रियवैश्यशूद्राणामसूया प्रादुर्बभूव । शूद्रः प्रथमजाती नवोचत् नवः पर्युत्थास्यामीति । वैश्यो द्वितीयजातीनवोचत् । न बीजानि वो वर्धयिष्यामीति । क्षत्रियो द्विजातीनवोचत् । न वः परित्रास्य इति । तान् ब्राह्मण इत्याह । आस्थिता यूयं न वो वक्ष्यामीति । अत्र पर्युत्थानं परिचर्या । इति श्रीमत्तात्पर्यचन्द्रिकोपात्तासूयाप्रादुर्भावप्रतिपादकरहस्याम्नायोक्तप्रकारेण QQpq। तिरस्करि इति । त्रेतायुगादि भगवत्सङ्कल्पसिद्धतत्तत्कृ त्य वॆऩ्ऱबडि। तदनुगुणोत्कर्षापकर्षri ji तिरस्करिकी

तिरस्करिणम्।

I

तिरस्करि♚$६०m/१ अपचार LONGILD॥।

[[९९]]

इति - प्राप्तमित्युत्तरत्रान्वयः । भागवता उत्कर्ष लं

भागवता ८६ जात्यादि कृत Long उत्कर्षा पकर्षण_की६) “यश्शूद्रं भगवद्भक्तं निषादं श्वपचं तथा । वीक्षते जातिसामान्यात्स याति नरकं नरः ढाढा की। विरोधि wrzn? भागवता जात्यादि कृतोत्कर्षापकर्षDur& पूवोक्तविरोधं प्रसङ्गिunam? “अनुज्ञापरिहारौ देहसम्बन्धाज्योतिरादि वत्” इत्यादि Tো(ÈQ&upi। जात्याद्युपाधि इति । प्रवृत्ति विशेष जात्यादि प्रयुक्तuors शग जाति गण जातीयकं शुश्रूषादि ८६० शास्त्रानुगुणनियम (por_gg अनुज्ञेति । सर्वेषां भागवतत्वे -

॥।

कळ्

अन्वयी

विरोध? कं। शुश्रूषादि (५)Ë&

Com

प्रमाणois सूत्र wipi।

(सा।प्र।) सर्वे ऋषयो याज्ञ्यवल्क्यं तत्तदर्थान् पृष्ट्वा तन्माहात्म्यं तिरस्कर्तुमुद्युक्ता इति वाजसनेयकोक्तप्रकारेण भागवतमाहात्म्य तिरस्काराभिसन्धिविरामेण भवितव्यमिति भावः । अभिसन्धिराहित्येन स्थातुम् । अस्य प्राप्तमित्यनेनान्वयः । ♚ली। विषये । -

॥।

(सा।वि।) गावस्स्वीकार्य इत्युक्ते तेषु सर्वेषु तूष्णीं तिष्ठत्सु याज्ञ्यवल्क्येन तासु गोषु स्वीक्रियमाणासु सर्वे ऋषयो याज्ञ्यवल्क्यान् तत्तदर्थान् पृष्ट्वा तन्माहात्म्यं तिरस्कर्तुं उद्युक्ता इति वाजसनेयादिषूक्तप्रकारेणेत्यर्थः , तिरस्काराभिसन्धिराहित्येनावस्थानं च प्राप्तमित्यग्रतनेनान्वयः - ननु क्वचिज्जात्या क्वचिद्भक्त्यादिगुणविशेषाच्च ब्राह्मणभागवतशूद्रभागवतयोस्साम्ये यदि परस्परप्रणामस्तर्हि भोजनकन्याप्रधानाद्याचारप्रसङ्ग इत्यत आह - जात्याद्युपाधि इति - अनुज्ञापरिहारौ देहसम्बन्धाज्योति -

।

॥।

कळा

(सा।सं।) जात्यादय उक्ताः - तिरस्करि इति - अपकर्षवद्भिः मत्तोऽस्य जात्यादिभिरुत्कर्ष इति उत्कर्षवत्सु तिरस्कारः उप्कर्ष वद्भिरपकर्षवत्सु एते जात्यादिभिरपकृष्टा इति तिरस्कारः - प्राप्तमित्युत्तरत्रान्वयः - जात्यादीति । यथा शास्त्रं नियममेवोपपादयति । अनुज्ञेति ।

इत्यादेःअपराधपरिहाराधिकारः

[[२१५]]

मूलं । देहसम्बन्धाज्योतिरादिवत् ” नाकी न्याय

प्रवृत्तिविशेष [i] कं यथाशास्त्रं

नियम (p। “साधुरेव स मन्तव्यः” “स्मृतः सम्भाषितोऽपि वा” “यश्शूद्रं भगवद्भक्तं निषादं श्वपचं तथा । वीक्षते जातिसामान्यात् स याति नरकं नरः”, “तस्माद्विष्णु प्रसादाय वैष्णवान्परिदोषयेत् । प्रसादसुमुखो विष्णुस्तेनैव स्यान्न संशयः” ७६ “ी।

(सा।दी।) दि प्रवृत्त्यनुज्ञै प्रवृत्तिपरिहार शास्त्रसिद्धम् - कुतः ? देहसम्बन्धात् प्रशस्ताप्रशस्तदेहविशेषसम्बन्धात् । दृष्टान्तं ज्योतिरादिवत् । ज्योतिः, अग्निः । श्रोत्रियागाराद्धोमार्थाग्न्यानयनाभ्यनुज्ञा । श्मशानादिभ्यो निषेधश्च विधीयते । उभयत्राग्नेः समानत्वेऽपि तद्वत् ढाढगळ - साधुत्वप्रतिपत्ति L Common प्रमाण। साधुरेवेत्यादि “अपि चेत्सुदुराचारो भजते मामनन्यभाक्” इति पूर्वार्धम् “स्मृतस्सम्भाषितोऽपि वा । पुनाति भगवद्भक्तस्सहस्रांशुरिवोदितः - यश्शूद्रम्” इति, शूद्रादिक्षा भगवद्भक्त य स्वजातीय समान Lons wing unit का अन्य नरकwww। सजातीयfggiii अधिकत्वेन महामहिमत्वेन ji Lumiiss CounGILD। तस्मादिति । वैष्णवान् यांश्च कांश्चन । वैष्णवशब्दं सर्वजातीयभागवत ruji

ॐ

नॆडुमाऱ्कडिमै” ऎऩ्ऩुम् तिरुवाय् मॊऴिगळिलुम्। पयिलुम् सुडरॊळियिल् ऎवरेलुम् अवर् कण्डीर् कुलन्दाङ्गु सादिगळ् नालिलुम् कीऴिऴिन्दॆऩ्ऱुम् तुडङ्गि “अडियारडियार् - (सा।स्वा।) समानेऽपि केषुचिद्भागवतेषु शुश्रूषाभ्यनुज्ञा । केषुचिच्छुश्रूषादिपरिहारश्च शास्त्रसिद्धा । देहसम्बन्धात्, प्रशस्ताप्रशस्तदेहविशेषसम्बन्धात् - तत्र दृष्टान्तः ज्योतिरादिवत् - यथा अग्नेरैकरूप्येऽपि श्रोत्रियादेरग्निराह्रियते श्मशानादेश्च परिह्रियते तद्वत् ढाङ्ग - यश्शूद्रमिति - जातिसामान्यत्, जात्या सादृश्यात् । वीक्षते, जात्या सदृशतया इतरसदृशं वीक्षत इत्यर्थः - g इति - " नॆडुमाऱ्कडिमै” ऎऩ्गिऱ तिरुवाय्मॊऴिगळिलुमॆऩ्ऱबडि -

॥।

(सा।प्र।) प्रवृत्तिविशेषri, अभिवादनसहभोजनकन्याप्रधानादेः ।

Gojq विशेषि, &LGी इत्यारभ्योक्तदशगाधासु QpGorj५qoo इत्यारभ्योक्त दशगाधासु च विशिष्य कुलनाथत्वस्वामित्वभोग्यत्वादिनोक्ता कारेणेत्यर्थः । -

॥।

(सा।वि।) रादिवदिति ब्राह्मणभागवतविषये ब्राह्मणानुद्दिश्य शुश्रूषादिश्शूद्रभागवत विषये तत्परिहारश्चेत्येतौ - कुतः, देहसम्बन्धाज्योतिरादिवत् - श्रोत्रियागाराद्धोमाग्न्यानयनाभ्यनुज्ञा श्मशानादिभ्यश्च निषेधो यथा तद्वदिति सूत्रार्थः - Luga Gorjqjib विशेषिकुंqu,

ती इत्यारभ्य उक्तदशगाधासु GHOLDI

॥।

(सा।सं।) अस्यार्थः ब्रह्मांशत्वादिके जीवानां समाने च केषाञ्चिद्वेदाध्ययनतदर्थानुष्ठानदर्शनस्पर्शनाद्यनुज्ञा । केषञ्चित्तत्परिहारश्च । एतौ ब्राह्मणादिरूपशुच्यशुचिदेहसम्बन्धनिबन्धनौ । यथा अग्न्यन्नाद्यपि श्रोत्रियागारादेवाह्रीयते । ॥।

[[१]]

[[२१६]]

मूलं ।

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

Gmpw♚लकंzq, प्रतिपत्तिमात्र

“तस्येद

प्रतिपत्ति मितिधीहेतुरप्युपकारी” गठन की lqw परिपूर्णविषय की शेषत्वोचितकिञ्चित्कार १०६०१ कैङ्कर्यं सिद्ध कं

॥॥

(सा।दी।) unquillinquiry tq। Currrij & Car नॆडुमाऱ्कडिमैयिल्। कोदिलडियार् तम् तमर्गळ् तमर्गळाम् सदिरेवाय्क्क तमिये रॆऩ्गै।

नान्ना श्रीकं उपलक्षणम् । १५ ६०० ६००

६२४६६० आरॆण्णुम् नॆञ्जुडैयार् अवरॆम्मैयाळ्वारे। निऩैवारॆम् १४४रे। सोर वॆङ्गुरुदियिल् तण् सेऱै यॆम्बॆरुमाऩ्दाळ् तॊऴुवार् काण्मिऩ् ऎऩ्दलै CLDown” इत्यादि । प्रतिपत्ति भक्ति । तदुचितकैङ्कर्यसिद्ध (CDLIT - ॥।

(सा।स्वा।) प्रतिपत्तिuli, दासत्वबुद्धिQuiq - भागवतां लील जात्याद्युत्कर्षं कन्यादानशु श्रूषादिकैङ्कर्यप्रवृत्त्यर्थ Long इतरभागवतविषयप्रतिपत्तिन्यूनतार्थ १।Dmm लं व्यासादिलीगळं उत्कर्षादिकं व्यवस्थितव्यक्तिविशेषनियतधर्मविश्वचनीयवचनत्वादिसिद्ध्यर्थ मॆऩ्ऱबडि

• Comw♚ल ५४ इति - प्राप्तव्यमित्यन्वयः

Gopu♚♚कं८२४१

Q प्रतिपत्ति Gompu♚♚कङ्क]ळं प्राप्त की। Com? शूद्रभागवतादिविषय की प्रतिपत्ति। शेषत्वकार्यभूतप्रणामादिकैङ्कर्यपर्यन्तैurrorpropuppi - शु@suni कैङ्कर्य Drown प्रतिपत्तिन्यूनैrpr? Tri-प्रतिपत्तिमात्र इति - प्रतिपत्तिमात्र♚, एतस्याहं दासभूत इति मानसिकप्रतिपत्तिमात्र तत्कार्यकायिकप्रणामादि व्यवच्छेदकम् - शेषत्वकार्यकैङ्कर्य • Tঠাग)ÈQ&&pmi - तस्येदमिति शेषत्वं शेषिप्रीणनव्यापारप्रयोजकम् - भागवतशेषत्वं भगवच्छेषत्वकार्य LDTT६८५ शास्त्रविरोध की परमशेषिप्रीणनप्रणामादिपर्यन्त - मायिरुक्कुम् शास्त्रविरोध नाना विषय की परमशेष्यनभिमततया प्रणामादिपर्यन्त LDLLrgjb इदं तस्य शेषभूतमिति बुद्धेरेव शेषिप्रीणनतया - ॥।

mg मात्रशब्दं Gopp?

(सा।प्र।) प्रतिपत्तिuli pujऊण्डळं, प्रतिपत्त्यशैथिल्येन स्थातुं च प्राप्तमित्यन्वयः । - ॥। (सा।वि।) Blq।६OLD इत्यारभ्योक्तदशगाधासु च विशिष्य कुलनाथत्व, स्वामित्व, भोग्यत्वादिनोक्ता कारेणेत्यर्थः प्रतिपत्तिu९ Gopu♚♚, प्रतिपत्तौ पुनश्चाञ्चल्यराहित्येन दृढाध्यवसायेनावस्थानं च प्राप्तमित्यनेनान्वयः - यत्किञ्चित्स्वशक्यकैर्याभावेऽपि प्रतिपत्तिमात्रेणापि कैङ्कर्यसिद्धिरिति मत्वावस्थानं चोचितमित्याह - प्रतिपत्तिमात्र इति । धीहेतुर्बुद्धिकारणं उपकारविशेषभूतमिति ज्ञानजनकतया किञ्चित्कारीत्युक्तप्रकारेणेत्यर्थः । हेतुमात्रस्य किञ्चित्कारित्वे धीमतः किञ्चित्कारित्वं कैमुतिकन्यायसिद्धमिति भावः - भागवतापचारप्रसक्तौ

(सा।सं।) प्रपत्तिuii) इति । सर्वेऽप्येते भगवद्भक्ताः मत्स्वामिनो नाथा इत्यादिरूपेत्यर्थः । प्रतिपत्ति मात्र लंलंqui इत्यस्य कैर्यमित्यनेनान्वयः । तस्येदमिति । तस्य शेषभूतमिद मिति या धीः । आश्रयत्वेन धीहेतुत्वं विवक्षितम् । सोऽपि भगवत उपकारी, किञ्चित्कारी । भागवत विषये उक्त

मूलं । गाणी (ri])

अपराधपरिहाराधिकारः

॥।

[[२१७]]

(सा।दी।) Qpri। प्रति पत्तिमात्र इत्यादि । तत्र प्रमाणं तस्येदमिति । @iig शेषभूत मॆऩ्ऩुम् ऎरिक्क्कु पुऩमाऩदुम् अन्द ऎरि यै उण्डाक्कु कैयालेगयॆऩ्गै। Q उत्कृष्टजातीय अपकृष्टजातीयान्ना भागवत वर्ति

की क्षमैQSG

प्रकार १८१ विपरीत

gung_q Göली वर्तिकं प्राप्त QILD। i। Qj

स्खलन QLDI इत्यादि।

[[५५५०]]

(सा।स्वा।) कैङ्कर्यरूपत्वात्तादृशबुद्धिरूपकैङ्कर्ये शेषत्वस्य विषयतया जनकतया शास्त्रजन्यशेषत्वज्ञानस्य जनकतया वा शेषत्वकार्यकैर्यं सिद्ध कुम्भ - २५४ इति प्राप्तमित्यन्वयः । भागवतविषयलंलीं उत्कर्ष प्रतिपत्तिरूपभक्ति ६१ ६०० प्राप्तै Glucor की Lom? प्रतिपत्तिन्यूनतैui बाधक pळङ्ग_कङ्ग Qig प्राप्ति। “वीक्षते जातिसामान्यात्स याति नरकं नरः ढाङ्ग बाधकं मागं प्रपकं “न च ते नरकौकसः” ग

ऎऩ्ऱु GFnT@]Mzun० नरकDow? नरकDog “सर्वं जिह्मं मृत्युपदमार्जवं ब्रह्मणः पदम्” ढाढा। मृत्युरूपसंसारवर्धकतया मृत्यु धीङ्ग

बाधक Dow?

Curr bGrils Comming भगवद्विषयलं की पुनः प्रपदनरूपप्रायश्चित्तलंल बाधकं परिहृत DITC प्रतिपत्तिन्यूनतै un

किञ्च भागवतापचारस्येतरपापवत्पुनः प्रपत्तिनाश्यत्वाविशेषे मं प्राधान्यं Compl प्रतिपत्तिन्यूनतादि भागवतां परस्परक्षापणपुरस्सर LDNBC/ पूर्णप्रतिपत्ति ६१ ६OT प्राप्तQD६गनी - Fir। गगन इति इऩ्ऩिलैगळिले ऒऩ्ऱु Curg), भगवत्सङ्कल्पसिद्धजात्याद्युपाधिकोत्कर्षापकर्ष ११५६०ना तिरस्करिकी प्रतिपत्तिu gopungi, शूद्रभागवतादिविषयलं की दासत्वबुद्धिमात्र♚ल कैङ्कर्यं सिद्ध QDorminguing उत्कर्ष तिरस्करि अपचार Dogi अपकर्ष मं तिरस्करिलंल अपचार LOGICT? ढाणी) भगवत्सङ्कल्पसिद्धापकर्षतिरस्करि । परमशेष्यनभिमतIron प्रतिसम्बन्धिभागवतानभिमताचारणरूप jio, अपकर्ष मं तिरस्करिलं उत्कर्षं सिद्ध@sun उत्कर्षापकर्ष [११]१५६५ साम्यबुद्धि पर्यवसित

मागैयालु

(सा।प्र।) @jmmurgi, उक्ताकारेषु कस्यचिद्वक्रत्वे । कस्यचिद्वैपरीत्ये सतीत्यर्थः ।

(सा।वि।) सत्यां तत्रैवापराधपरिहारं कृत्वा पूर्वस्मादधिकस्नेहेन वर्तितव्यमित्याह - इति । गणीİsf, एतदुक्ताकारेषु ।

कस्यचिद्वैपरीत्ये सति । ॥।

Co

(सा।सं।) विधप्रतिपत्तिव्यतिरेकेण भगवान्नापेक्षते । परिपूर्णत्वादित्यर्थः । एवं प्रतिपत्तिविशेषाणामभिमत कैङ्कर्यत्वं कैमुत्यसिद्धमिति भावः । लं@@ऊन इति । उक्तेषु त्रिष्वनुष्ठेयेषु । @m Cg, एकस्यापि वैपरीत्ये सति । ॥।

[[२१८]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मूलं। “सर्वं जिह्मं मृत्युपदमार्जवं ब्रह्मणः पदम्” नाठाळी मृत्यु

Cun६० १५Giriकी “कृतापराधस्य हि ते नान्यत्पश्याम्यहं क्षमम् । अन्तरेणाञ्जलिं बद्ध्वा लक्ष्मणस्य प्रसादनात्”smiii “यदि किञ्चिदतिक्रान्तं विश्वासात्प्रणयेन वा । प्रेष्यस्य क्षमितव्यं मे न कश्चिन्नापराध्यते” ऎऩ्ऱुम् “यच्चशोकाभिभूतस्य श्रुत्वा रामस्य भाषितम् । - ॥।

(सा।दी।) जिह्मम् कुटिलं सर्वम् । मृत्योः, संसारस्य स्थानम् - अकौटिल्यं सर्वं परमपदसाधन Glucorpullq। मुत्य ूा, यमOOL। BOLGuru, दंष्ट्रैकक्षा। कृतापराधस्येति हनुमद्वचनं सुग्रीवं प्रति । कृतापराधस्य हि ते अञ्जलिं बध्वा लक्ष्मणस्य प्रसादनं कर्तव्यम् । प्रसादनादन्तरेण अन्यदुपायान्तरं न पश्यामि ६६१६०५। यदि किञ्चिदिति लक्ष्मणं प्रति सुग्रीवस्य प्रसादनरूपं वचनम् - अपराधेऽप्यन्तरङ्ङ्गानस्मान्न विसृजतीति विश्वासात् प्रणयकलहवत्प्रणयेन वा भृत्यस्य मम यदतिक्रान्तमस्ति तद्भवता क्षन्तव्यम् । निरपराधिजनो दुर्लभः ५ß५]। यच्चेति सुग्रीवं प्रति लक्ष्मणस्य वचनम् । भो सुग्रीव? शोकाभिभूतस्य न स्वभावे व्यवस्थिस्य । रामस्याग्रजस्य । भाषितं “न च सङ्कचितः

क

॥।

(सा।स्वा।) मपचारकोटिनिविष्ट Lopia - प्रतिपत्तिमात्र कैर्यं सिद्धQLD बुद्धिumour शेषगतातिशयाधायकत्वरूपशेषत्वबुद्धितिरस्कृng Tom अपचार सिद्ध ू/LD६१।५०५ßg। सर्वमिति - जिह्मम्, कुटिलम् - अहङ्कारममकारं शास्त्रातिक्रमद्वारा मृत्युपदम्, मृत्योः, संसारस्य - । Lormi -

पदम्, स्थानम् । तद्धेत्वज्ञानवर्धक pig - आर्जवम्, शेषत्वपारतन्त्र्यम् शास्त्रार्थानुपालनद्वारा ब्रह्मणः पदम् - ब्रह्मणः, परमपुरुषार्थस्थानम् - तद्धेतुज्ञानवर्धक Gurung प्रपन्नादि$६५ऊं नरकादिनी

भागवतापचार की संसारवर्धकाज्ञानमूलभगवद प्रीतिवर्धकतया मृत्यु ६ीग दंष्ट्रैGowsiu Gop कृतापराधस्य हिते इति सुग्रीवं प्रति हनुमद्वचनम् - कृतापराधस्य, लक्ष्मणसमक्षं भगवद्विषये प्रतिज्ञात मर्थमतिक्रान्तस्य - ते, तव । भगवत्प्रेरणया निग्रहप्रवृत्तस्य लक्ष्मणस्याञ्जलिं बध्वा प्रसादनादन्तरेण, तत्क्षापणं विना । क्षमं योग्यम् - प्रकृतोचितं समाधानमन्यन्न पश्यामि - यदि किञ्चिदिति लक्ष्मणं प्रति सुग्रीववचनम् - अपराधेऽप्यन्तरङ्गानस्मान्न विसृजतीति विश्वासात्प्रणयकलहवत्प्रणयेन वा भृत्यस्य मम यदतिक्रान्तं, यत्किञ्चिदस्ति यदि तत्क्षन्तव्यं - कश्चिन्नापराध्यतीति न - निरपराधी दुर्लभ इत्यर्थः - यच्चेति सुग्रीवं प्रति लक्ष्मणस्य वचनम् । हे सुग्रीव शोकाभिभूतस्य न स्वभावे व्यवस्थितस्य - रामस्य स्वामिनः (सा।वि।) सर्वं जिह्मं मृत्युपदमिति - जिह्मः, कृटिलवृत्तिः । मृत्युपदम्, संसारस्थानम्। आर्जवम्, अकुटिलवृत्तिः । ब्रह्मणः पदम्, मोक्षस्थानम् । मृत्यु । यमदंष्ट्रायाम् । ABuLLmium, प्रविष्टवत् १५Grill, वेपमाने सुग्रीवे। कृतापराधस्येति । सुग्रीवं प्रति हनुम (सा।सं।) कृतापराधस्येति हनुमदुक्त्युदाहरणेन कस्मिंश्चिद्भागवते सापराधोऽयमित्यन्येन भागवतेन दृष्टे तस्य हितमु पदेश्यम्। अपरेण च तद्धितवचनं श्रोतव्यमित्यर्थः शिक्षितो भवति ।

॥।

अपराधपरिहाराधिकारः

मूलं । मया त्वं परुषाण्युक्तस्तच्च त्वं क्षन्तुमर्हसि” @mouji, अन्योन्यप्रसादनप्रकारं

[[२१९]]

ना, महाराज, ग्रील श्लोक १५१ ८६० ना परामर्शिनं।

Niuty। Currior orij gum६३ वज्रलेपघटित Long Liqui प्राप्तम्-

ज्ञानवान् शुभ-

॥।

(सा।दी।) वस्था” इत्यादि श्रुत्वा वशेन मया पूज्यस्त्वं यच्च परुषाण्युक्तस्तच्च त्वं क्षमस्वेति ।

GULq_Qurrui वज्रलेप

ज्ञानिuji बुद्धिपूर्वक

uri,

सुघटित Lori Cum Co० नीरन्ध्रDIS ILS प्राप्त GILD, अलं भगवान् क्षमिकंCom?

प्रातिकूल्य की प्रवृत्त

Tো(ÈQ&। ज्ञानवान् गुण इत्यादि॥

(सा।स्वा।) “समये तिष्ठ सुग्रीव मा वालिपथमन्वगा” इत्यादि भाषितं श्रुत्वा पूज्योऽपि त्वं मया अवशेन

परुषाण्युक्त इति यत्तच्च त्वं क्षन्तुमर्हसीत्यर्थः - भागवतक्षापण♚$७ भगवद्विषय श्री क्षापण वॆट्टुप्पट्टु वुमाऩवाय्

Cu इति - श्री

निवृत्त

भगवदपचारं

• uri, तॆरियामल् पॊरुन्दिप्पोरवुम् रियिल् gopujj] कङ्क प्राप्तमित्यन्वयः - @ किञ्चिन्मनो वैषम्य (DLT६gjio क्षापण & morpg - भागवतापचारं प्रधानQLD BOT।] बुद्धि पूर्वोत्तराघं GOLD & पापारम्भक पापनिवृत्यर्थं प्रपत्ति, अ

प्रगाढ बुद्धि ईश्वरं क्षमि ?

बुद्धि पूर्वोत्तराघं upon पुनः प्रपदनं प्रायश्चित्त Gormji, भागवतापचार ली भागवत क्षापण प्रायश्चित्त GlLoormilio Gjpu♚ - तत्वत्रयविवेक (poori ज्ञाता पूर्वक LOTS प्रातिकूल्य की प्रवृत्त पुनः प्रपत्ति GTÔো]ে]ÈQF ज्ञानवान् शुन इत्यादि -

॥।

(सा।प्र।) gurung @guri, भिन्नप्रदेशो यथा न ज्ञायेत तथा । अनेन एतद्विषये अपराद्धमिति यथा न जानीयुस्तथेत्यर्थः । Guruji, प्राप्तम्, स्निह्यद्भिस्स्थातुं च प्राप्तमित्यन्वयः । ननु भगवान्यद्यप्यज्ञस्य बुद्धिपूर्वोत्तराधं सहेत तथापि विदुषोऽतिक्रमे दण्डभूयस्त्वमित्युक्तरीत्या स्वस्वरूप परिज्ञानपूर्वकं प्रपन्नस्य प्राज्ञस्य बुद्धिपूर्वाधं न सहेतेत्यत्र शरणागत्या प्राज्ञापराधक्षान्तेरपि प्रमाणतोपगमाद्विदुषोऽतिक्रम इत्यस्य भागवतव्यतिरिक्तविषयत्वसम्भवाच्छरणागत्यनुष्ठाने प्राज्ञापराधमपि क्षमेतैवेत्याहज्ञानवानित्यादिना । -

(सा।वि।) द्वचनम् - महाराज (Luji इति । सुग्रीवस्य । च।jguru, पाषाणादेर्भिन्नस्थानम् । g

CLICwqi, लक्ष्मणस्य यथा न ज्ञायेत तथा । वज्रलेपघटित Lormi

CumC। लेपद्रव्येण सङ्घटितमिव । Q, अतिस्ने हे नाङ्गीकृ त्यावस्थानं चोचितमित्यर्थः । ॥।

(सा।सं।) ली, विभक्तस्थानम् । ननु विदुषोऽतिक्रमे दण्डभूयस्त्वश्रवणेन बुद्धिपूर्वकप्रातिकूल्य वति प्रपदनमात्रेण भगवतः प्रसादो नोदेतीति वदन्तमितिहाससिद्धेन दृष्टान्तेन समाधत्ते । ज्ञानवान् शु इत्यादिना । - ॥।

STE

[[२२०]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मूलं । प्रातिकूल्य ६० बुद्धिपूर्वक DIS प्रवृत्त, पुनः प्रपत्ति सर्वेश्वरा क्षमिळंल GID६७६० श्रीबदरिकाश्रम की ६० क्रोधान्धoomi धर्मात्मज ६६ भगवा♚ रुद्रण ब्रह्मा श्रीलनीयीकं “प्रसादयामास भवो देवं नारायणं प्रभुम् । शरणं च जगामाद्यं वरेण्यं वरदं हरिम्” नढाकीmily Cu प्रसादन Loior शरणागति owi ६६०० (गण) “ततोऽथ वरदो देवो जितक्रोधो जितेन्द्रियः । प्रीतिमानभवत्तत्र रुद्रेण सह सङ्गतः” नगीmulgu सर्वेश्वर प्रस६१६ma

रुद्र

अङ्गीकरि♚

(सा।दी।) धर्मदेवतैा पुत्र

प्रसादयामासेत्यादि । भवः, रुद्र

सिद्धम् -

॥।

ब्रह्मा

बदरिकाश्रम श्रीमन्नरायण - GL१६। तत्पिता प्रसादनार्थं शरणं च जगाम । तत इति - ततः, शरणागत्या देवः,

नारायणः । जितेन्द्रियत्वाज्जितक्रोधो वरदो भूत्वा तत्र रुद्रे प्रीतिमानभवत्, पूर्ववत्तेन सुघटितस्नेहवान

भवत् ढा६१६०८६। निष्कारण भागवताङ्ग

(सा।स्वा।) क्रोधान्धरुद्र Lorjun Liqui प्राप्त GILD

अपचारLL विषय श्री

की सर्वधा

-॥।

अन्वय - यद्वा, वज्रलेपघटित

GLon? भागवता कं बुद्धिपूर्वकLDIN&

क्षापणमात्र कृ यथा पूर्वं मनः प्रसाद Com? बुद्धिपूर्वकं प्रातिकूल्य प्रवृत्तविषयी पुनः

“यच्छीलस्स्वामी” ढा ढङ्गकील न्यायका

क्षापणमात्रलं ल ̈ यथापूर्वं ईश्वर प्रसन्न pium भागवता भगवदभिप्रायानुगुणLDIT &

प्रसन्न nouris ूनागढी) ज्ञाता

प्रपन्ना बुद्धिपूर्वकLDIT प्रातिकूल्यप्रवृत्त ম विषय की पुर्नःप्रपत्तिमात्र ईश्वराला क्षमिकं मं Com? अली

• ज्ञानवान् शुळा इति कण्डालऩ्ऱो ३९४७मावदु? ऎऩ्ऩवरुळिच्चॆय्गिऱार्

“समये तिष्ठ सुग्रीव मा वालिपथमन्वगाः” ढाळा प्रथमं परुषभाषणं LT QUITTQBur महाराजाविषयी प्रथमं क्षापणं १६०० प्राप्त Loru (कण्ठ महाराजां ळवुबुर् पण्णुगिऱदु कूडुमो? ताऩ् कुऱ्ऱम् सॆय्यादेयिरुक्क ऒरु ऩ् तऩ्ऩै कण्ठी लाग प्रथमं क्षापणं Liu महाराज प्रथमं क्षापणं पण्णुगिऱदॆऩ्ऩिल् ताऩ् कुऱ्ऱम् सॆय्यादेयिरुक्क Hकमागत् तऩ्ऩै A<यिऩ् Quiz & G Com ? इदानीन्तन दुष्कर्म का जन्मान्तरदुष्कर्मा Gum]&&&GG/LD/ जन्मान्तरपापं भगवदपचार ६०० भगवद्विषयमण्ड Cou

कदाचित्क्षापणं

॥।

(सा।प्र।) ढाली। प्रत्यस्त्रप्रयोक्तारम् । बीऊं, वस्तुस्थितिं ज्ञापयित्वा युद्धान्निवर्तयति । एतेन भगवतः प्रसादनीयत्वे प्रमाणमुक्तम् । अथ भागवतानां प्रसादनीयत्वे विशेषबोधकं प्रमाणं दर्शयन् विपक्षे बाधकबोधकानि वचनान्यप्याह । - ॥।

(सा।वि।) धर्मात्मज इति । धर्मदेवतापुत्रो बदरिकाश्रमे नारायणावतारः ।

प्रत्यस्त्र

प्रयोक्तारं - ब्रह्मा, चतुर्मुखे? कृती, तन्माहात्म्यं ज्ञापयित्वा - छ, निवारयति सति शरणागतिouii ६ळङ्गणी गाढा, शरणागतिमकरोत् । ॥।

अपराधपरिहाराधिकारः

॥।

[[२२१]]

मूलं। लङ्ग G♚♚ना, लागी Gips Gring जन्मान्तरदुष्कुत लं ताले यागवुमाम्, सिल र् तऩ्ऩै वॆऱुक्किल् एदेऩुमॊरुविरगालेयिवर्गळै अबु ठीकानान्नाळील मुखला६० ईश्वर क्षमै नाना “रूक्षाक्षराणि शृण्वन्वै तथा भागवतेरितान्। प्रणामपूर्वकं क्षान्त्या यो वदेद्वैष्णवो हि सः” । श्रीवैष्णवलक्षणं मल ६७६ मागील प्रमाण♚ली६० सिद्धम् -

“ये ब्राह्मणास्तेऽहमसंशयं नृप (सा।दी।) क्षमि - आमुख ईश्वर प्रसन्न मुंल सप्रमाणळकं छाLGri - G♚♚नाळा इत्यादि G♚नाळा, अपराधिजन्म♚Gorm] शेषं-रूक्षाक्षराणीति - लिङ्गपुराणलं की उत्तरभागलं वचनम्। @J६TLD सॆय्यादबोदु वरुम् अाउङ्गळैक् काट्टुगिऱार्। इङ्गऩ् तूरियाल्। इव्अजीत्तिल् प्रमाणrijzoir, ये ब्राह्मणा इत्यादि । महाभारत मुंली। भो युधिष्ठिर? ये ब्राह्मण, ब्रह्मविदः । भागवता इत्यर्थः। ये सन्ति ते अहमेव । मद्रूप एव । असंशयम्,

(सा।स्वा।) १६६००१ प्राप्त

भागवतविषयलङ्की क्षापण किं प्रमाणं G♚♚Q] & Lomio इति सकारण तत्क्षापणमुखेनैव शरण्या

[[९]]

? भागवतक्षापणनियम DoLIT? परुषभाषणं क

CLIT? GTQFi। ला निष्कारण LDT भागवतळलीॐ स्थली मूलभूतनिग्रहसङ्कल्पनं LG प्रसन्न ग प्रकारान्तरेण प्रसन्नG Gppu, अपराधी । जन्मकुण्ड शेषः । रूक्षाक्षराणीति । लिङ्गपुराणोत्तरभागवचनम् । इदानीन्तनदुरितमूल, जन्मान्तर दुरितमूल Lombourg) भागवतां दुष्कर्मफल स्वतः अपचाररूप मागामैयाले अदुक्कु पुसियुण्डोवॆऩ्ऩ अाबुऩ् पण्णाविट्टाल् बाधक ं@Fuji @rujurg Cung इति । ये ब्राह्मणा इति । भारते युधिष्ठिरं प्रति भगवद्वचनम् । हे नृप? ये ब्राह्मणाः, बह्मविदो भागवताः । ते, अहं मद्रूपा एव ते सञ्चरन्तीत्यर्थः । - ॥। (सा।प्र ।) लढा G♚♚. इत्यादिना - G♚, कृताप राधो भवेद्वा - urg ५♚mi @siumल(कङ्क, एतज्जन्मन्यपराधाकरणेऽपि । कृष्ण, स्वविषयोपालम्भं कुर्वाणेषु । Qri IE१६०१६५६ Lung Cung), Udich । - ॥।

ще

(सा।वि।) लाङ्ग G♚ना, स्वयं कृतापराधो भवेद्वा - CGppo @rujung(ऊं, एतज्जन्मन्यपराधाकरणेऽपि - भागवतां नामङ्की, केषुचिद्भागवतेषु स्वात्मानं दूषयत्सु। नाक्षमै ना की मुख, स्वयं अहङ्कारं परित्यज्य येन केनापि प्रकारेण तेषां क्षापणमुखेन । ईश्वर क्षमैनान्ना Coumii, ईश्वरं प्रति क्षापणं कार्यम् । प्राचीनदुष्कर्मवशाद्भागवतेषु स्वात्मानं निन्दयत्सु तत्प्रसादनमेव कार्यम् । तत्प्रसादनमेव भगवतः प्रसादनमिति भावः । @@gung, एवमकरणे । -

॥।

(सा।सं।) नन्वनिमित्तमेव कश्चित् कथञ्चित् प्रति कुप्यति चेत्तदा किं कार्यमित्यत्राह । ला इत्यादिना अन्वयमुखेनोक्तं व्यतिरेकमुखेन स्थापयति । ं suungung। इति । ॥।

[[२२२]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मूलं । तेष्वर्चितेष्वर्चितोहं यथावत् । तेष्वेव तुष्टेष्वहमेव तुष्टो वैरं च तैर्यस्य ममापि वैरम् । घ्नन्तं शपन्तं परुषं वदन्तं यो ब्राह्मणं न प्रणमेद्यथाहम् । स पापकृद्ब्रह्मदवाग्निदग्धो वध्यश्च दण्ड्यश्च न चास्मदीय : नाग कीmulgu भगवदभिमानबाह्य DILDmi, वैष्णवप्रकृतिwi (कङ्कील कृष्ण

स्वरूप

ro

पडि अन्तरङ्गLorroor भागवतशेषत्व guji स्वभाव की शमदमादि।

सा।दी।) तत्र संशयो नास्ति । तेषु पूजितेषु सत्सु अहमेव यथावदर्चितोऽस्मि तेषु तुष्टेषु अहमेव तुष्ट इति विद्धि । यस्य । तैः ब्राह्मणैः । वैरम्, विरोधः । तेन ममापि विरोधः - घ्नन्तमिति । घ्नन्तं, ताडयन्तम् शपन्तम्, रूक्षाक्षराणि वदन्तम् । शापं वा ददन्तं - परुषं वदन्तं ब्राह्मणं यथाहं भृगुं प्रणतवानस्मि तथा यः कश्चिन्न प्रणमेत् स मूढः, सर्वपापकृत् - ब्राह्मणकोपदावाग्निना दग्धस्वरूपः । ममापि दण्ड्यः, वध्यो भवति अस्मदभिमतश्च न भवति - शेषत्वं स्वरूप GILD Gun अधिकारिका शेषत्व हानिवधम् - चक्षुरादिका LIC शमादि स्वावयवस्थानीय LDING B तद्धानि दण्ड GILD शनी न चास्मदीयः ढा भगवदभिमान - ॥। ऎऩ्ऱु

(सा।स्वा।) तेष्वर्चितेष्वहं यथावदर्चितः । यस्य तै र्भागवतै र्वैरं ममापि तेन वैरं विरोध इत्यर्थः । घ्नन्तमिति । घ्नन्तं, ताडयन्तम्। शपन्तं, शापं ददन्तम् । परुषं वदन्तम् यथाहमिति पाठः । यथाहं प्रथमं भृगुप्रभृतिविषये प्रणतवानस्मि तथा यःकश्चिन्न प्रणमेद्यदि स मूढस्सर्वपापकृत् ब्राह्मणकोपरूपदवाग्नि दग्धस्वरूपः । ममापि दण्ड्यः वध्यश्च भवति । मदभिमतश्च न भवति । भागवतपरुषभाषणश्रवणं पापफल LDTroub तादृशपरुषभाषणे निमित्ते तत्तद्भागवतप्रणामादिरूपक्षापणव्यापारस्य नैमित्तिकतया तदतिलङ्घनं तन्निमित्त पापuotq।wins भगवन्निग्रह Gomi, भागवतपरुषभाषणादिमूलजन्मान्तरादिदुष्कर्म भागवत क्षापणमन्तरेण केवलफलानुभवनाश्य pormi ८५। शलं वचनं वध्यतैuji॥।

(सा।प्र।) स्वभाव Lom लङ्की, स्वासाधारणतयास्थितान् शमदमादींश्च “शमो दमस्तपस्सत्यं क्षान्तिरार्जवमेव च । ज्ञानं विज्ञानमास्तिक्यं ब्राह्मं कर्म स्वभावजम्” इत्यादिप्रमाणाच्छमादीनां स्वाभाविकत्वमिति भावः । @job, विनाशितवान् स्यात् - ननु “ये तु शिष्टास्त्रयो भक्ताः फलकामा हि ते मताः” इत्युक्तानामैश्वर्यकैवल्यनिष्ठानां भागवतशेषत्वाभावे सुखित्ववदस्यापि सुखसम्भवेन तदनिष्टं स्यादित्यत्रानन्यप्रयोजनस्य प्रपन्नस्य भगवच्छेषभूतस्य -

(सा।वि।) स्वरूप GILD। स्वरूपमित्येव वक्तुं शक्यमित्येवं प्रकारेण । अन्तरङ्गLDIT, अन्तरङ्गभूतम् । इदं भागवतशेषत्वस्य विशेषणम् । स्वभाव umri इत्येतच्छमदमादिविशेषणम् । mob।

(सा।सं।) ब्रह्मदावाग्नि इति, ब्रह्मविद्विषयापचारदवाग्नीत्यर्थः । वध्यश्च दण्ड्यश्च इत्यस्याभिप्रायमाह । वैष्णवप्रकृति इत्यादिना । स्वरूपनाशो हि वधः । स्वभावनाशो हि दण्ड इति भावः । लोकसिद्धवधदण्ड योरिहाप्रयोजकत्वादुक्तरूपावेवात्र वधदण्डौ । ब्रह्मविदपचारिणि -

॥।

"

अपराधपरिहाराधिकारः

[[२२३]]

मूलं । कंलकं वध दण्ड। भगवदभिमानबाह्य लग Gmww“Auqm” भागवतशेषत्व D तमक्कु कवुगमाग पुत्त तॊण्डरडिप्पॊडियाऴ्वा ररुळिच्चॆय्दार्।

(सा।दी।) बाह्या अनिष्ट - भगवदभिमान इत्यादि - अ boo लॆऩ्ऩार्, यऩाऩ नम्मुडैय सिऱुक्कऩॆऩ्ऱु अरङ्गऩारबिमाऩिक्किऱारिल्लै wqCumor - AbbCom, suni Gun। aqCLGBTQmD। कौटिल्यम्, न प्रकार

• ये ब्राह्मणा इत्यादि -

(सा।स्वा।) दण्ड्यतैuji GGGLon? नित्य Lorror आत्मस्वरूप किं वध दण्ड pub BnLITGg? ढाढðग ूग](thi @jop इति । न चास्मदीयः ढाढगळी लंली♚G भगवदीयत्वं नित्य own भगवतो मदीय इत्यभिमानशून्य इत्यर्थली तात्पर्य, वध्यः ढ ढङ्ग की कुं। कम्ं ं अन्तरङ्ग भगवच्छे षत्वकाष्ठाभूतभागवतशेषत्वहानिwnी वध्यतै पी तात्पर्यQD६òmळं, दण्ड्यः ढालाङ्की किंळं शरीरावयवभूतहस्तपादादिच्छेदं Cum बहिरन्तरङ्गशम

[[६००]]

दमादिहानिरूपदण्ड्यतै तात्पर्यQ ५००/। शेषतैकस्वरूपकं तद्धानिवधरूपानर्थ Lorroorngo, न चास्मदीयः । भगवदभिमानबाह्यतै दुष्फल LDITB G@ion?

ऎऩ्ऱु

यै मागच् चॊल्लप्पोमो? ढाঠোÈQFumi - Gou, क्रौर्य - Curr Glrquoinrm, अस्मत्स्वामिuor श्रीरङ्गनाथा। अब स्निग्धा –

GT- अभिमानि ऊं श्रीं - Gun, riCur मुडैयबालगऩॆऩ्ऱु

अम्मवो, अय्यो GBmq।worry, अस्मत्कर्मकौटिल्य -

॥।

(सा।प्र ।) शेष्यतिशयजननप्रवृत्तित्वाच्छेष्यभिमानबाह्यत्वं भगवच्छेषत्वस्य फलभूत भागवतशेषत्वासिद्धिश्च ‘असन्नेव स भवति” इत्युक्तप्रकारेणस्वरूपनाशपर्यवसितत्वादनिष्टमेवेत्यभिप्रयन् भागवतशेषत्वाभावस्य शमादिराहित्यस्य भगवदभिमानबाह्यत्वपर्यवसितत्वादनिष्टत्वं सप्रमाणमाह । कंल इत्यादिना भागवतशेषत्वादिहीनत्व मे वे त्यर्थः GOOD, क्रौर्यम् । अनी कं up, अस्मत्स्वामी श्रीरङ्गनाथस्स्वात्यन्तप्रिय स्वकीयबालोऽयमिति न वदति अहो अस्मत्पापस्य क्रौर्यम् । ND इति खेदे - Q६००१०१९

(सा।वि।) विनाशितवान् स्यात् । कङ्ग, एतत्स्वरूपस्वभावयोर्नाशने । “वध्यश्च दण्ड्यश्च न चास्मदीयः इत्युक्तप्रकारेण - वध, जीवात्मनाशः । दण्ड (pii, चक्षुरादिस्थानीयशमादि नाशेन दण्डनमित्यर्थः । भगवदभिमानबाह्यतैा, अभिमानबाह्यतायाम् - GOOD, क्रौर्यम् । @z_jq।iQ_mq_umpsg। किमिति । अनी Boor @qworm, अस्मत्स्वामी श्रीरङ्गनायकः । श्रन, मद्दास्यमादृत्य । how अस्मदीयाश्शिशवः । ढा, इति नाभिमन्यते - NLDCQUIT, अहो । goup, पापस्य क्रौर्यम् । (सा।सं।) तत्प्रसादात्प्राक्तदनादरणानुमिताया भगवदभिमानबाह्यतायाः क्रौर्यं तदनन्तरमेव अत्यादरणात्सिद्धमिति भक्ताङ्घ्रिरेणवोऽभिदधुरित्याह । भगवदभिमानेति । । कृपया सह । ॥।

[[२२४]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मूलं । श्लोक ६) ब्राह्मणशब्द “विष्णुं क्रान्तं वासुदेवं विजानन् विप्रो विप्रत्वं गच्छते तत्त्वदर्शिन्”६१६òाकी प्रक्रियैwmov विशेषविषयम् - सामान्यविषय Lonomoji भागवतविषयलं लीं अपराधं (क्षापणम्) कैमुतिकन्याय ६१ सिद्धम् ।

॥।

(सा।दी।) श्लोक [i) B।ना भागवतापचारविषयी प्रमाण

ivo श्लोकji१८ढा इत्यादिum) - विष्णुमितिक्रान्तम्, लोकान् क्रान्तवन्तम् - वासुदेवं, वेदान्तवेद्यम्म् । जानन् विप्रः तत्त्वदर्शी सन् विप्रत्वं गच्छति । अन्यथा विप्राभास इतिसामान्यविप्रविषय Diggi ततोऽपि परम् ढाढगळीpri - सामान्येति । - ॥।

(सा।स्वा।) की

Đn।GGuorr? उक्तवचनri१८

माढा ।

५। Q उक्तप्रकारेण भागवतापचारपरिहारक्रमं सामान्यब्राह्मणविषय♚pm अपचारपरिहार विपक्ष की

बाधकpi Gङ्की? गगनpi-Qv श्लोक ६) इति । विष्णुमिति - क्रान्तम्, लोकान्क्रान्तवन्तम् । विष्णुं, व्याप्तम् । वासुदेवम्, श्रीमन्नारायणं - विजानन्विप्रः, तत्त्वदर्शी सन् विप्रत्वं गच्छति - अन्यथा विप्राभास इत्यर्थः - प्रक्रियै wir इति । ब्रह्मानतीति ब्राह्मण इति व्युत्पत्तिurQuorp_q - घ्नन्तं शपन्त QILD

पा

वचनी

सामान्यवाचिब्राह्मणशब्दßं।कम्म् नियामक मं विशेषपरत्वं ६० ६० BG Com ? रूढिबाधक (PLIT की or pr योगाश्रयणमुपपन्नDroug?

Gupt - सामान्यविषयmong इति - परुषभाषणं

ग६००१ की सामान्यब्राह्मणविषय लङ्की - “वेदा विप्राः केशवश्चैकराशिः” इत्यादिप्रकारेण भगवदन्तरङ्गतया अंा प्रणामपूर्वकं क्षापणंquo भगवदध्यान्तरङ्ग भागवतविषयमण्डी अपराधपरिहारं कैमुत्यसिद्ध १५ - सामान्यब्राह्मणत्व भागवतब्राह्मणत्वकृतकैमुत्यन्यायं वर्णान्तरभागवतविषयलं की अपराधक्षापणं सिद्धिILD प्रसङ्गिकं इत्यादि बाधकमूह्यम् - ज्ञानवान् बुद्धिपूर्वकLDITS प्रातिकूल्य

प्रवृत्त॥

(सा।प्र।) imqumouri, भक्ताङ्घ्रिरेणुः - भागवतापराधक्षामणाकरणे प्रत्यवायबोधकतयोपात्त वचनस्थ ब्राह्मणशब्दस्य स्वाभिमतार्थपरत्वं सप्रमाणं प्रदर्श्यार्थान्तरपरत्वेऽपि " वेदा विप्राः केशवश्चैकराशिः” इत्याद्यानुगुण्येन भगवदन्तरङ्गत्वादेव ब्राह्मणशब्दनिर्दिष्ठानां प्रसादनीयत्वात् भगवदत्यन्तान्तरङ्गाणां श्रीवैष्णवानां प्रसादनीयत्वं कैमुतिकन्यायसिद्धमित्याह Qo श्लोक [i) G इत्यादिना । ननु “निरवधिषु कृतेषु चागस्स्वहोमतिरनुशयिनी यदि स्यात्ततः । वरद हि दयसे न संशेमहे निरनुशयधियो हता हैवयम् ॥ यद्ब्रह्मकल्प -

---

(सा।सं।) उक्तवचने ब्राह्मणशब्दस्तत्वदर्शित्वप्रवृत्तिनिमित्त इति नातिवादावकाश इत्याह । ज् श्लोकrifãं) इति । विशेषविषय। एव ब्राह्मणशब्दो मुख्यवृत्तः, अन्यत्र त्वौपचारिक इति भावः । अधीत वेदमात्रे ब्रह्म अनति पठतीति व्युत्पत्त्या ब्राह्मणशब्दस्य प्रसिद्धिप्राचुर्यमिति यो वदेत्तं प्रत्यपि न मदभिमतार्थ हानिरित्याह - सामान्येतिप्रपदनस्य प्रतिपदोक्तस्य वा प्रायश्चित्तता अनुतापादिभि -अपराधपरिहाराधिकारः

मूलं। “अनुतापादुपरमात्प्रायश्चित्तोन्मुखत्वतः । तत्पूरणाच्चापराधास्सर्वे नश्यन्ति पादशः ॥

[[२२५]]

(सा।दी।) पापानां नाशप्रकारं दर्शयति - अनुतापादिति - पापणी ढग अनन्तरं पश्चात्ताप m

णणण पाप की

Gozumã द्वितीयांशं

पूरणात् चतुर्थांश

अंश - शशी

• प्रायश्चित्तोद्योगमात्र

तृतीयांश

। उपरमात्, प्रायश्चित्तस्य

• सर्वपाप (@ii पादशो नशिकं (GOLD ६१६०५-

(सा।स्वा।) पुनः प्रपत्तिमात्र ईश्वरा क्षमिकं माङ्गा। २G Gon? Gur अधिकारादि यथोचितलज्जानुतापादिना । यथाधिकारं प्रायश्चित्तावलम्बन (DoLIT GILDormi लज्जानुतापादि७ळं अपराधशान्त्यर्थमावश्यक । विरोधिwing? GT ঠেग ग ढ् l È © Fuii। अनुतापादिति अनुतापादिचतुर्णां क्रमेण पादशः पापनाशकत्वात्पूर्वोक्तविरोध Qum) - यद्वा बुद्धि पूर्वोत्तराघ की प्रायश्चित्तावलम्बन @pळङ्गLGILD६órm] GnG GLor? " यद्ब्रह्म कल्पनियुतानुभवेऽम्प्यनाश्यं तत्किल्बिषं सृजति जन्तुरिह क्षणार्धे । एवं सदा सकलजन्मसु सापराधं क्षाम्यस्यहो तदभिसन्धिविराममात्रात् । निरवधिषु कृतेषु चागस्स्वहो मतिरनुशयिनी यदि स्यात्ततः । वरद हि दयसे न संशेमहे निरनुशयि धियो हताहै वयम्” । अनुतापादि मात्र♚zggi पापनाशं तदर्थप्रायश्चित्तं नियमेन कर्तव्यQ/DLINGg? ढाढাJ&pmi - अनुतापादिति । अनुतापादिकं पापनाशकLDI कृत्स्नपापनाशक Low तदर्थं प्रायश्चित्तमावश्यकQL, यद्वा, पुनः प्रपदनं बुद्धिपूर्वोत्तराघ प्रायश्चित्त QILDOG GOLD? बुद्धिपूर्वोत्तराघri अधिकारिभेदेन गुरुतरङ्ग [i) Bomjio

लघुतर॥।

(सा।प्र ।) नियुतानुभवेऽप्यनाश्यं तत्किल्बिषं सृजति जन्तुरिह क्षणार्धे । एवं सदा सकलजन्मसु सापराधं क्षाम्यस्यहो तदभिसन्धिविराममात्रात्” इत्यादिभिरनुतापाभिसन्धिविराममात्रादीनामपि दुष्कर्मविनाशकत्वं बोध्यत इति कथमवश्यं भागवतापचारे तत्प्रसाद एव कार्य इत्यच्युत इत्यत्राह । अनुतापादित्यादिना । ननु प्रपदनस्योत्तराघहेतुप्रायश्चित्तत्वं नोपपद्यते ।

॥।

(सा।वि।) अनुतापादिति - अनुतापाच्चतुर्थांशो नश्यति । उपरमात्, पापकर्मणो निवृत्तेरपि चतुर्थांशो नश्यति । प्रायश्चित्तोन्मुखत्वतः प्रायश्चित्ते प्रवृत्त्या चतुर्थांशो नश्यति । - तत्पूरणात्, प्रायश्चित्तसमाप्त्या । चतुर्थांशो नश्यतीत्यर्थः ननु “शक्तौ प्रतिपदोक्तं स्यादशक्तौ

(सा।सं।) खिन्न एवेति शिक्षणायाह । अनुतापादिति । तत्पूरणात्, प्रायश्चित्त निर्वर्तनात् “निरवधिषु कृतेषु चागस्स्वहो मतिरनुशयनी यदि स्यात्ततः । वरद हि दयसे न संशेमहे निरनुशयि धियो हता है वयम् । क्षाम्यस्यहो तदभिसन्धिविराममात्रात् “इत्यादिगुरूक्तिभिः पादश त्युक्तम् । जानन्तोऽप्यहं कथमिदमकरवं निग्रहस्य महतः पात्रमास्म इत्यादिरनुतापः । उपरमशब्दः अभिसन्धिविरामपरः । प्रायश्चित्तारम्भसंविधानं प्रायश्चित्तोन्मुखत्वम् । सर्वे, बुद्धिपूर्वाश्चेत्यर्थः । ॥।

[[२२६]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

निर्विण्ण

मूलं । पूर्वस्मिन् वा परस्मिन्वा कल्पे निर्विण्णचेतसाम् । निवर्त्यतारतम्येऽपि ॥। (सा।दी।) पूर्वस्मिन्निति - पूर्वब्रह्मकल्प

उत्तरकल्पनंही निर्विण्ण [im_tq_६० अल्पपापम् - उत्तरकल्पलेलं मुमुक्षुकं (१) कं (g) कालदैर्घ्य ) अधिक पाप (poG),

निवर्त्य - ॥।

(सा।स्वा।) कंलकं लघुतर Lij एकरूप Door प्रपदनं प्रायश्चित्त& BLGg? प्रायश्चित्तशास्त्रrij८६flG६० पाप ri१८ (COL) गौरवलघु QUIT ६ अनुगुणLDIT BITCpm प्रायश्चित्ततारतम्यं विधिकण्ठG&pg]। किञ्च, “विहितं यदकामानां कामात्तु द्विगुणं भवेत्” इत्यादि प्रायश्चित्तम् आवृत्तuons CoumjGloom] सकृत्वप्रपदनमात्र ढङ्ग प्रायश्चित्तLDI& BaGGLorr? Tঠোग)ÈQ&i&prii। अनुतापादिति । सर्वे अपराधाः, गुरुभूता लधुभूताश्च सर्वे पापाः पादशः अनुतापादिभिः चतुर्भिर्नश्यन्तीत्यर्थः । गुरुतरपाप[i] (कं लघुतरपाप [१८] ( ( एकरूप Door अनुतापादित्रिकं नाशकLDI अनुतापादिकां एकरूप तरतमभावग्रस्त LorruÍी की Cum CJLCQ]? GT६ঠगगन प्रपन्नापेक्षयानन्तरकल्पे निर्वेदेन प्रपन्नस्य

ig एकरूपप्रपदनं प्रायश्चित्त ८८। GOLD♚म्। साक्षात्प्रायश्चित्तकृच्छ्रादिना पापतारतम्यानुगुण Dis

प्रायश्चित्तप्रपत्तिuggi आवृत्त्यनावृत्त्यादितारतम्यं की। पूर्वस्मिन्वेति - पूर्वस्मिन्कल्पे निर्वेदपुरस्सरं

(सा।प्र।) प्रपन्नेषु केषुचित्पापारम्भकपापस्य गुरुतरस्य सम्भवात् केषुचिच्च लघुतरस्यापि सम्भवाद् गुरुलघु पापयोश्चैकप्रायश्चित्तत्वानुपपत्तेरन्यथा कृत्स्नपापानामेकप्रायश्चित्तकत्वप्रसङ्गेनानेकप्रायश्चित्तविधि वैयर्थ्यादित्यत्यत्र भरस्स्वीकर्तुस्सर्वशक्तित्वेन गुरुतरपापनिवर्तनभरस्वीकारसम्भवाल्लघु प्रायश्चित्तानुष्ठानाशक्ते विषयेऽपि तद्भरस्वीकारसम्भवात्, “यद्येनकामकामेन । सुदुष्करेण शोचेद्यो येन येनेष्टहेतुना’ इत्यादिप्रमाणैस्सर्वप्रायश्चित्तत्वेन विनियोगाच्च पूर्वोत्तरकल्पमुक्तानां निवर्त्यतारम्येऽपि भरन्यासमात्रात्संसारनिवृत्तिवत्पूर्वसिद्धकृत्स्नपापप्रायश्चित्तत्वमवगतमुपपद्यत एव इत्यभिप्रयन्नाह पूर्वस्मिन्वा परस्मिन्वेत्यादि । -

(सा।वि।) शरणागतिः” इत्युक्तम् । सा शरणागतिः प्राणात्ययपर्यन्तप्रायश्चित्तनिवर्त्यब्रह्महत्यासुरापानादि जनितगुरुतमपापनिवर्तिका कथं स्यादित्याशङ्क्य पूर्वोत्तरकल्पयोः पापतारतम्येऽपि मोक्षार्थप्रपत्ते रविशेषेण पापनिवर्तकत्ववज्जलोत्पतनशक्तिमतः किं गाम्भीर्यादिविचारेणेति न्यायेन भागवतापचारं विना लघुगुरुतारतम्यानादरेण “दुराचारोऽपि सर्वाशी कृतघ्नो नास्तिकः पुरा । समाश्रयेदादिदेवं श्रद्धया शरणं यदि । निर्दोषं विद्धि तं जन्तुं प्रभावात्परमात्मनः” इत्युक्तं प्रभावं स्मारयति । पूर्वस्मिन्निति । एकैव पापभेदेन प्रति पापं प्रपत्तिः

(सा।सं।) ननु गुरुणि गुरुप्रायश्चित्तं लघुनि लध्विति स्मृतौ सत्यामनेकेषां गुरूणां च एका लघ्वी च प्रपत्तिः कथं प्रायश्चित्ततां भजेदिति इमां शङ्कां दृष्टान्तेन समाधत्ते । द्वाभ्यां, पूर्वस्मिन्वेत्यादिना । आद्ये दृष्टान्तप्रदर्शनम् । द्वितीये दाष्टन्तिकस्य कथनम् - निर्विण्णचेतचां, संसारे निर्वेदं प्राप्तचेतसां प्रपन्नानाम् - कल्पे, ब्रह्मकल्पे - पूर्वकल्पप्रपत्त्यपेक्षया

अपराधपरिहाराधिकारः

[[२२७]]

मूलं । प्रपत्तिर्न विशिष्यते । एवमेव लघूनां वा गुरूणामपि वागसाम् । सकृत्प्रपत्तिरेकैव सद्यः प्रशमकारणम् ॥

उळदाऩवल् विऩैक्कुळ्ळम्

(सा।दी।) पापतारतम्य porgi एकरूपै प्रपत्ति

Qugu लघुळ पापकं निरासि८ umrGILD ६ङ्गळी - एवमेवेति -

गुरु

॥।

या

पापं (कं

याऩ

सर्व (ऊं५ळं पापनाशिकैumió

सकृत्कृतै एकप्रपत्ति

R

मी अधिकारार्थंßmgiLL सङ्गृह्य &LG कीpiri। २_बाला इत्यादि -उळदाऩ वल्विऩैक्कु, (सा।स्वा।) एककल्पानुष्ठितपापानामाधिक्येऽपि उभयोरपिसकृदनुष्टितैक रूपप्रपत्त्यैव प्राप्तिविरोधि सर्वपापनाशः । निवर्त्यपापतारतम्येऽपि सर्वपापप्रायश्चित्तात्मकमोक्षार्थप्रपत्तिर्न विशिष्यते । एवमेव गुरूणां लघूनामागसां सकृत्प्रपत्तिः - न त्वावृत्ता । एकैव, एकरूपैव । साङ्गभूयस्त्वयत्नगौरवादियुक्ता। सद्यः प्रशमकारणं, सद्य एव नाशकम् । प्रोपसर्गान्निश्शेषनाशकम् । नतु मोक्षार्थप्रपत्तिवत्सद्यः किञ्चिदंशनाशकं शरीरावसाने शेषनाशक GILD B♚ं॥

।

Qua @अधिकारी बुद्धिपूर्वोत्तराघ कुङ्किं अं मी तन्मूलप्रारब्ध पापनिवृत्यर्थ प्रपदनं प्राप्त

। Guor? पापारम्भकपापलं कण्ठ प्रपदनरूपप्रायश्चित्तLormi निर्बन्ध prCL? प्रायश्चित्तान्तर तन्निवृत्तिसम्पादिßs C? किञ्च, अन्यदेवताप्रपदन

कळै

या

ला पापारम्भकपापनिवृत्ति सम्पादिकं५६०IBCHI? इत्यादिशङ्के ५६००६६७ परिहरि अधिकारार्थLL सङ्ग्रहिऊङ्कीmrri। २_नाला इत्यादि । २ नाग, वर्तमान Door - GJG, दृढLDI - प्रारब्ध Dur भक्ति pporror प्रायश्चित्तान्तर

“उपाय

निवर्तयितुमशक्य।

मं। पापलं किं

(सा।प्र ।) “अनुभवितुमघौघम्” इत्याद्युक्तरीध्यानन्तजन्मपरम्परार्जिताशक्यविस्रंसनकर्मनिवृत्त्यर्थं भगवति कृतभरन्यासा अपथ प्रवृत्तिं विहाय चातकवद्भगवद्दयाप्रतीक्षा भवन्तीत्याह । २ बाळा इत्यादिना । २ बाला

कन्ना Gी, अनादिजन्म परम्परा ॥।

(सा।वि।) सकृद्गुरुतमेऽप्येकवारमेवेत्यर्थः ।

उक्तार्थं गाधया सङ्गृह्णाति - २ इति, विद्यमानात्, Jं दृढात् - शीलला कञ्छ,

(सा।सं।) तदनन्तरकल्पप्रपत्तिः भूयिष्ठपापनिवर्ति केति निवर्त्यतारतम्ये अपि प्रपत्तिरेकरूपैव निवर्तिकेति सम्प्रतिपन्नं तद्वदेव - आगसाम्, अपराधानां - सकृत्, भक्तिवदावृत्तिरहिता - प्रपत्त्यन्तरानपेक्षेति भावः - प्रायश्चित्तप्रपत्तिरेव । प्रतिपदोक्तसहायव्यावृत्त्यर्थमेवकारः - एका, भक्त्यादिना सहानपेक्षा - सद्यः, प्रयोगानन्तरक्षण एव -

२_बाला इति, विद्यमानात्प्रबलपापात् - “अनुभवितुघौघं नालमागामिकालः -

[[२२८]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मूलं । नाक, नायकांळं, नागा वॆऴुङ्गऩ्मन्दुऱप्पर् -

॥।

(सा।दी।) पूर्वजन्म[i] Bf सञ्चित Dinoor प्रबलपाप [i) (कं ( २ नाबा Gी, मनस् Dl Ù भयÚULG, २_६०&बाžल, लोकविक्रान्तLDITGT - GUTI लाल, नाका YiGunoon श्रियः-पति श्रीपादद्वन्द्व - १, दृढोपाय Insulin mo

poor प्रपन्नाङ्कना -

puri, प्रपत्त्युत्तरकाली ढलं पापा - gjb यथोचित - (सा।स्वा।) भक्तिः प्रारब्धव्यतिरिक्ताघनाशिनी,” ढाढा कीpigu भक्तियोग दुर्निवारDIT& बुद्धिपूर्वोतराघमूलभूतप्रारब्धपाप/६pig - २नाना, अन्तः करणम् -, & अनुताप LG - “कृते पापेऽनुतापो वै यस्य पुंसः प्रजायते” की

ऎऩ्गिऱबडिये निमित्तल♚$mom/ नैमित्तिकं LODIG बुद्धिपूर्वोत्तराघ♚ कं Qing प्रायश्चित्तं ग गा È BnLITG ६mb, पापमूलप्रारब्धपापकं प्रायश्चित्तान्तर Glucoma Lo GFULLL_B]।२_६०५नालङ्क, लोकलं ना♚ - STD ♚p तामरस पुष्पद्वन्द्वलङ्कृ। निगीर्याध्यवसान हीना Quo ‘लोकविक्रान्तचरणौ शरणं ते व्रजे विभो” ढाढा कीmulg। Cu वामनरूपिurri अवतरि सद्य एव वर्धमानormi विरोधिनिरसन पूर्वकमाश्रितसंरक्षणं । Öङ्ग ६००० ६०ग त्रिविक्रमरूपिभगवच्चरणारविन्द [i) Gum - १६ शरणा- Jढङ्ग, दृढurroor, FIT उपाय - mb “तव केशवपादुके प्रभावो मम दुष्कर्म च नन्वनन्तपारे । नियमेन तदापि पश्चिमस्य प्रथमेनैव पराभवं प्रतीमः ॥

ढग की प्रायश्चित्तान्तरा निवर्त्य तन्निरासक्षमण की ११४।५०ना शरण Losiiporuit लmiò। पापारम्भकपापलं मी प्रपत्ति गण प्रपन्न p। ५ देवतान्तरप्रपदनं प्रायश्चित्त consumingmq।, Crop ऐहिकभगवदनु -

[[९९]]

पापं

(सा।प्र।) सिद्धादनुभवेन वा प्रायश्चित्तैर्वा निवर्तयितुमशक्यात्पापात्समनस्कं भीताः । २००५jgari HILDOrun ६१६ Fuut, तत्र तत्र स्थितभागवतप्रीणनार्थं तत्समीभागमनार्थं वर्धमानौ तामरसवत्परमभोग्यौ परस्परसदृशौ भगवच्चरणौ “मित्रभावेन सम्प्राप्तं न त्यजेयं कथञ्चन” इत्युक्तसुदृ ढोपायतया स्वीकृतवन्तः । D। कलमेयवसवद्भगवद्भागवतकैङ्कर्य करणमध्ये प्राप्तमुपायरूपं कर्म। लmio piii, स्वयं वर्जयन्ति । - ॥।

[[१]]

(सा।वि।) पापात् - जात्येकवचनम् - २_बाबा, मनसि । धी, भीते सति - २००८बाल।

। Gी,

उलगळन्द। लोकानाक्रमतो भगवतः -ा, अभिवृद्ध श्रीपादारविन्दद्वन्द्वम् । BIT।DI शब्देन पादयोः निगीर्याध्यवसानम् - Giri, दृढोपायत्वेन स्वीकृतवन्तः प्रपन्ना इत्यर्थः - mb, स्वयं

फळबाल ूगढण, स्वस्य वृद्धिप्रतिबन्धतृणमिति - न उद्भवत् - ob, पापं - परिहरन्ति

॥।

iii,

(सा।सं।) प्रशमयितुमशेषं निष्क्रियाभिर्न शक्यम् “इत्यनुसंहितमाचार्यैः । नानाb Guil, मनो भीतं स्यात्। “त्रीणि पदा” इत्यादिना, क्रमणाय विवर्धा चरणारविन्दद्वन्द्वं सुदृढोपायत्वेन । Quot स्वीकृतवन्तः । लृ, लृक्षा, स्वयम्। कलाकृती, कलमाभिवृद्धि

॥।

अपराधपरिहाराधिकारः

नाना

[[२२९]]

LCC १२५

• १४ प्रायश्चित्तं pm-

• कठिनप्रकृति

मूलं। उण्डी), (सा।दी।) प्रायश्चित्त

बागी, शुकना

प्रायश्चित्त की मूळादिरुक्कै। अन्द निलैयैक् कऴिक्कैक्कु - ऎङ्गळ् पिराऩरुळ्देऩॆऴुमे, ऎङ्गळुक्कु उपकारका भगवा। अनुनाङ्ग, Gurm कृपै। नळं, कीनाएं - অয, रक्षकगण भगवाङ्ग काणत्वखञ्जत्वादि रूपदृष्टशिक्षैगणी क्रोडीकरि (५ GILD। ॥२५॥ (सा।स्वा।) भवादिफलकं प्रतिबन्ध की। ग। दुष्कर्म (sor। piuit, कालत्रय हूं की य ६१ ६०। बुद्धिपूर्वोत्तराघमूलभूताविवेक pm बुद्धिपूर्वोत्तराघं ५][D] ८८०६ Com? मग न। ४ इति - मुलण्डी, दुष्कर्म कं। नागी, मन्दबुद्धिता Bom - मन्दबुद्धितारूपाविवेक m। ८५, नशिकंbig। rन्ना प्राण, Tri] ( कं & उपकारका श्रियः-पति। अना, दयैी। ग, मधुT। TCD, पापमूलपाप प्रायश्चित्तDIs प्रपदनं गणकं भगवत्कृपैm

वर्जन ली, दुष्कर्मवर्जन

पापवर्जन (prLIGID६७

१। Cgs निरूपण

प्रभृतिगुण [i] Boir] व्यञ्जिता ॥२५॥

अविवेकं नशि। विवेक (Dri

आयुर्वेदसिद्धसकलदोषहरत्वभोग्यता

(सा।प्र ।) ज्ञात्वा न कुर्युरित्यर्थः ।

४। वर्जने क्रियमाणे सति । इतः परमपि बुद्धिपूर्वोत्तरापराधो FB, मन्द चित्ततया स्थितिर्यथा न

मम न स्यादिति सङ्कल्पपूर्वकं तद्वर्जने सतीत्यर्थः । स्यात्तथा । बुद्धिदौर्बल्यादपथे प्रवृत्ति र्यावच्छरीरं यथा न स्यात्तथेत्यर्थः । नाना अस्मत्स्वामिनो अज्ञातसुकृतजायमानकटाक्षसदाचार्यप्रापणभरन्यासाद्यनुष्ठापनमुखेनोपकारकस्य श्रीमन्नारायणस्य निरपायकैङ्कर्यं प्रापयामीत्येवंरूपसङ्कल्परूपमधुप्रवाहः एतद्विषये समृद्धो भवतीत्यर्थः । “जगति मितम्पचे” तिश्लोकोक्तरीत्या भगवद्दयाया निरवधिकसुखरूपब्रह्मानुभवहेतुत्वेन मधुत्वमिति भावः ॥ २५ ॥

(सा।वि।) कैङ्कर्यवृद्धिप्रतिबन्धकं पापं वर्जयन्तीत्यर्थः - विवेकेन न कुर्वन्ति प्रारब्धवशेन प्राप्तानपि प्रायश्चित्तेन परिहरन्तीति भावः तेन कैङ्कर्याभिवृद्धिहेतुभूतास्मत्स्वामिकृपा तेषां फलितेत्याह मुली१४ळं इति - ५४, वर्जने कृते सति - नागी, दुर्बलतया स्थितिः

‘नरस्य बुद्धिदौर्बल्यादुपायान्तरमिष्यते” इत्यपराध प्रवृत्तिर्यथा न स्यात्तथा - Giriji, अस्माकं - ढा, उपकारकस्य - श्रना, कृपैव । ग, मधु - नळं, अभिवर्धते - तदीय कृपामहिम्ना अपायाप्रवृत्तिस्तदभावेन कैङ्कर्याभिवृद्धिश्च भवतीति भावः ॥ २५ ॥

।

(सा।सं।) विघात यव सवदुद्भविष्यत्कर्म । बुद्धिपूर्वकाकृत्यकरणकृत्याकरणादिरूपं - giri। वर्जयन्ति । Jp♚ली१४ ूगळं, अनुतापोपरमाभ्यामपि । नाला, बुद्धिदौर्बल्यकृता स्थितिर्यथा नश्येत् तथा । Trijgir इत्यादि । मत्स्वामिनः कृपारूपमधुविवर्धत एवेत्यर्थः ॥ २५ ॥

[[२३०]]

व्याख्यानपञ्चकसहित श्रीमद्रहस्यत्रयसारे

मूलं । प्रारब्धेतरपूर्वपापमखिलं प्रामादिकं चोत्तरं न्यासेन क्षपयन्ननभ्युपगत ॥।

(सा।दी।) सर्वेश्वरा शरणागत पापा की कङ्क प्रकार श्लोक Gri। प्रारब्धेतरेति - प्रभुः, समर्थस्स्वामी-नः, शरणागत or picpous, प्रारब्धेतरपूर्वपापमखिलं, प्रारब्धांशव्यतिरिक्तLDIT] पूर्वजन्मकृतसर्वपाप १६१८६०ruji, उत्तरकालीन LDIT प्रमाद कृत [i) Bruji, प्रारब्धांश कुण्डीगळं प्रपन्न अनिष्टांश प्रपत्तिमात्र कम्मुळं।

(सा।स्वा।) अधिकारादि ईश्वरा LIGHTLq रक्षिकं Lormi माङ्गा। ८nQCLĐrr?।प्राप्तिविरोधिपाप [i]in अनन्त रक्षिऊं? “तदधिगम उत्तरपूर्वाघयोरश्लेषविनाशौ तद्व्यपदेशात्” ढाकीmugu समस्तपाप नष्ट B।GGILD।गणी) वेदान्तविहितैor भक्तिविद्यैकं समस्तपाप नाशकत्वं ८०।१४ प्रपत्तिकं । JnG Com? प्रपत्तिji वेदान्तविहितै won न्यासविद्यै unsun G भक्तिowi Gum ला प्रपदनpib प्रारब्धनाशक

DITC अनेकजन्मविलम्बं

प्रसङ्गिung? वचनबल लं प्रपत्ति प्रारब्ध निवर्तिकं

प्रपन्नानंrris उत्तरक्षण मण्डी ला मोक्षं प्रसङ्गिung? भक्तियोग निवर्तिßsun प्रारब्धकुन्न्यासमात्रा ईश्वरा निवर्ति९६५८। Gorr? इत्यादिशङ्कुकना परिहरिळङ्ग अधिकारार्थलं श्लोकलंल सङ्ग्रहिऊं& pi प्रारब्धेति प्रभुः, स्वतन्त्र n। swim लघुतरन्यासमात्र प्रारब्ध

कळै

६ ६०

नियोगानर्ह ४। प्रारब्धेतरपूर्वपापं सर्वम्, प्रामादिकोत्तर पापं सर्वं, प्रारब्धपापेष्वप्येतद्देहारम्भकाभ्युपगतांशं विनान्यत्सर्वमपि । न्यासेन, वेदान्तविहितन्यासविद्यया । क्षपयन्, नाशयन् - जन्मान्तर -

(सा।प्र।) पापारम्भकपापनिवृत्तिविशिष्टमोक्षार्थसाङ्गभरन्यासे कृते अभ्युपगतप्रारब्धव्यतिरिक्तस्य कृत्स्नस्याश्लेषं सङ्कल्पयन् केवलमोक्षार्थभरन्यासेऽपि पापारम्भकपापेन बुद्धिपूर्वोत्तराघे

www

(सा।वि।) अधिकारार्थं श्लोकेन सङ्गृह्णाति - प्रारब्धेति - कर्म द्विविधम्प्रारब्धमप्रारब्धं चेति - सहकारि समवधानेन फलोन्मुखं यत्तत्प्रारब्धम् । तदन्यदप्रारब्धम् - प्रारब्धमपि द्विविधम्, अभ्युपगतमनभ्युपगतं चेति । पुनश्च कर्म द्विविधम्, पूर्वाघमुत्तराधं चेति - उत्तराधं द्विविधम, बुद्धिपूर्वकमबुद्धिपूर्वकं चेति - तत्र प्रारब्धेतर पूर्वपापस्य अनेकजन्मानुभाव्यप्रारब्धमध्ये एतज्जन्मानुभाव्यप्रारब्धव्यतिरेकेण प्रारब्धान्तरस्यापि न्यासेन नाशः

अभ्युपगतप्रारब्धांशस्यानुभवः

(सा।सं।) सर्वपापेभ्य इत्यत्र सर्वशब्दसङ्गृहीताः के? अगृहीतानां कथं निवृत्तिः ? प्रपन्नस्यापि कुटिलस्य स्वसङ्कल्पितकाले कथं मोक्षलाभ इति जिज्ञासामधिकारार्थसङ्ग्रहणमुखेन शमयति । प्रारब्धेतरेति । एतद्देहावस्थित्यनुमतिमतः एतद्देहावसानावधौ फलप्रधानोन्मुखं प्रारब्धमखिलमित्यनेन अदत्तफलमकृत प्रायश्चित्तं च पापजातमुच्यते । न्यासस्य पूर्वं, न्यासस्योत्तरमित्यर्थः । अनभ्युपगतप्रारब्धखण्डशब्देन देहान्तरारम्भकपापं गृह्यते । तस्य प्रारब्धत्वं

॥।

अपराधपरिहाराधिकारः

[[२३१]]

मूलं । प्रारब्धखण्डं च नः । धीपूर्वोत्तरपाप्मनामजननाज्जातेऽपि तन्निष्कृतेः कौटिल्ये सति शिक्षयाप्यनघयन् क्रौडी करोति प्रभुः ॥४१॥

इति कवितार्किकसिंहस्य सर्वतन्त्रस्वतन्त्रस्य श्रीमद्वेङ्कटनाथस्य वेदान्ताचार्यस्य कृतिषु श्रीमद्रहस्यत्रयसारे अपराधपरिहाराधिकारो अष्टादशः ॥ श्रीमते निगमान्तमहादेशिकाय नमः ॥

(सा।दी।) प्रतिबुद्धलं - मुली१४, बुद्धिपूर्वोत्तराघं लं कं

नालागी GF, नाग - अप्रतिबुद्ध तदुचितप्रायश्चित्त की मूळादिरुक्कै। अन्द निलैयैक् कऴिक्कैक्कु - ऎङ्गळ् पिराऩरुळ्देऩॆऴुमे, ऎङ्गळुक्कु प्रायश्चित्तं corror कठिनत्वं श्रनुना, Go Guorm शिक्षयापि काणत्वादि रूपलघुदण्ड ढाळं, की बाळंji - अ, पापा निष्पापां सर्वधाक्रोडीकरि गणी स्वसेवायोग्य OLD ॥४१॥

इति श्री सारदीपिकायामपराधपरिहाराधिकारोऽष्टादशः ॥

[[६००]]

(सा।स्वा।) नरकाद्यापादकबुद्धिपूर्वोत्तरपापानां सत्वात्कथं रक्षको भवेदित्यत आह - धीपूर्वेति - तत्त्वहित पुरुषार्थविवेकपूर्वकं भगवन्तं प्रपन्नस्य बुद्धिपूर्वापराधो न सम्भवत्येव - प्रारब्धवशात्सम्भवेऽप्यधिकारानु रूपनिष्कृतिमुत्पाद्य रक्षति - कुटिलप्रकृत्या प्रायश्चित्ताकरणेऽपि “इहैवैषां केचिदुपप्लवा भवन्ति इत्यादिप्रकारेण राजपुत्रापराधवत् लघुदण्डेन सर्वमपि पापं विनाश्य एतमनघयन् शरीरावसाने फलप्रधानेन रक्ष्यत्येवेत्यर्थः ॥४१ ॥

इति श्री मदुत्तरसारास्वादिन्यामपराधपरिहाराधिकारोडष्टादशः ॥

(सा।प्र ।) उत्पन्ने प्रायश्चित्तानुष्ठानं जनयन् तदभावेऽपि लघुदण्डप्रधानपूर्वकं भगवान्प्रपन्नमङ्गी कुर्यादिवेत्याह - प्रारब्धेतरेत्यादिना - कौटिल्ये सति बुद्धिपूर्वं पापानि कृत्वा प्रायश्चित्ताननुष्ठान इत्यर्थः, क्रोडीकरोति, स्वीकरोति ॥ ४२ ॥

इति श्री सारप्रकाशिकायामपराधपरिहाराधिकारोऽष्टादशः ॥ (सा।वि।) आर्तस्य तु एतज्जन्मानुभाव्यप्रारब्धस्य च नाशः अबुद्धिपूर्वोत्तराघाणामश्लेषः - बुद्धि पूर्वोत्तराघाणां तु विवेकिनस्तावदनुदय एव । उदये वा निष्कृतिः । कठिनप्रकृतिकस्य कौटिल्ये सति प्रायश्चित्तार्थमस्य प्रवृत्तौ सत्याम् । शिक्षया अनघयन्, खञ्जत्वकाणत्वादिरूपेण निष्कल्मषं कुर्वन् - क्रोडी करोति, स्वीकरोति - अस्मिन्श्लोके पापशब्देन पुण्यत्वेन पापत्वेन प्रसिद्धराशिद्वयस्यापि ग्रहणम् पुण्यस्याप्यभिसंहितफलत्वे पापत्वात् ॥४१ ॥

इति श्रीसारविवरिण्यामपराधपरिहाराधिकारोऽष्टादशः ॥

(सा।सं।) देहान्तरारम्भोन्मुखत्वम् । एतद्देहावसानावधावेव पापारम्भकपापमभ्युपगतप्रारब्धखण्डान्तरम् । एतस्य प्रारब्धत्वं पापारम्भोन्मुखत्वम् । तत्र देहान्तरविलम्बाक्षमत्वात्तदारम्भकं विद्यात एव क्षिप्यते । पापारम्भकं तु सङ्कल्पविशेषपूर्वकया अनयैव विद्यया विद्यां विद्याम्तरेणैवेति खण्डञ्चेत्युक्तिः । पापारम्भक प्राबल्यात् जातेऽपीत्युक्तिः । तत्, पापं - निष्कृतेः, प्रायश्चित्तेन । दापयामीत्यनेनान्वयः कौटिल्ये सति, बुद्धिपूर्वकमेव पापं कृत्वा अनुतापाद्यभावे सति । “काणा भवन्ति” इत्यादिरूपया शिक्षयापि नः प्रभुः क्रोडी करोति, स्वसङ्कल्पितकाल एव फलेन संयोजयतीत्यर्थः ॥४१ ॥

इति सारप्रकाशिकासङ्ग्रहे अपराधपरिहाराधिकारोऽष्टादशः ॥