मूलम् - ०।०
मूलम् - १।१
श्रीमदे निगमान्दमहादेशिगाय नम:
अर्त्तबञ्जग व्याक्याऩम्
आरभ्य स्वगुरुभ्यः श्रीशमभिव्याप्य गुरुततिं नत्वा । विशदतरमर्थपञ्चकगाथा विवृणीय तत्त्ववित्प्रीत्यै ॥ १ ॥
अनाजिघ्रन्नेव द्रविडकवितागन्धमपि यत् प्रगल्भे जाल्मोऽहं बहुविदिव तस्या विवृतये ।
असौ नन्वाम्नायाञ्चलगुरुविचित्रोक्तिघटित-प्रबन्धव्यासङ्गद्रढिमकृतसंस्कारपटिमा ॥ २ ॥
अप्यल्पश्रवणस्य ॥॥ अहम् ॥ ३ ॥
गाथा इमाः पठनलेखनदोषभेदैर्यद्यप्यनैषत विमोहदमाकुलत्वम् ।
व्याख्याम्यथापि परिलिख्य परीक्ष्य कोशान् सन्तः प्रसीदत ततो गलितातिशङ्काः ॥ ४ ॥
‘प्राप्यस्य ब्रह्मणो रूपं प्राप्तुश्च प्रत्यगात्मनः । प्राप्त्युपायं फलं प्राप्तेस्तथा प्राप्तिविरोधि च ॥ वदन्ति सकला वेदास्सेतिहासपुराणकाः’ ऎऩ्ऱु पूर्वर्गळाले तिरट्टि यॆडुक्कप्पट्टदाय् सेतिकर्तव्यताकसकलवेदप्रतिपाद्यसारमाय् मुमुक्षुक्कळुक्कु अवश्यमाऩ अर्थपञ्चकत्तै विशदमाग द्रमिडगाथैकळाले निरूपिक्कक्कोलि मुऱ्पड प्राप्यमाऩ ब्रह्मत्तिऩुडैय स्वरूपत्तै इरण्डुबाट्टुगळाले अरुळिच्चॆय्यक्कडवराय् मुदल्बाट्टाले स्वरूपनिरूपकगुणङ्गळाले निरूपितमाऩ स्वरूपत्तुक्कु विग्रहगुणभूषणायुधविभूतिद्वयवैशिष्ट्यत्तै अरुळिच् चॆय्गिऱार्।
मू - अमलऩवियादसुडरळविल्लावारमुदम्
अमलवुरुक्कुणङ्गळणियायुदङ्गळडियवर्गळ्
अमलवऴियादनगरऴिन्दॆऴुङ्गावुडऩॆल्लाम्
कमलैयुडऩरसाळुङ्गरिगिरिमेऱ्कावलऩे। (१)
अमलऩ् - मलप्रतिभटऩाऩ, ‘अस्थूलमनण्वह्रस्वमदीर्घम्’, ‘क्लमतन्द्रीभयक्रोधकामादिभिरसंयुतः’, ‘समस्तहेयरहितं विष्ण्वाख्यं परमं पदम्’ इत्यादिकळ्बडिये अखिलहेयप्रत्यनीकऩाऩ ऎऩ्ऱबडि। अवियाद - नशियाददाऩ, सुडर् - तेजस्साऩ, ‘सत्यं ज्ञानम्’, ‘एकस्वरूपं च सदा’, ‘ज्ञानस्वरूपमत्यन्तनिर्मलं परमार्थतः’ इत्यादिकळ् पडिये संभृत(?)कैङ्कर्य(सत्यत्वज्ञानत्व?)रूपऩाऩ ऎऩ्ऱबडि। अळविल्ला - परिच्छेदरहितमाऩ, आर् - पूर्णमाऩ, मधुररसमाऩवॆऩ्ऱबडि। अमुदम् - अमृतभूतऩाऩ, तद्वद्भोग्यऩाऩ ऎऩ्ऱबडि, ‘आनन्दो ब्रह्म’, ‘रसो वै सः’, ‘उणर्मुऴुनलम्’, ऎऩ्गिऱबडिये देशकालवस्तुपरिच्छेदरहितरसघनानन्दस्वरूपऩाऩ ऎऩ्ऱबडि। इव्वळवाल् अमलत्व-सत्यत्व-ज्ञानत्व-अनन्तत्व-आनन्दत्वरूपनिरूपकगुणपञ्चकत्ताले ब्रह्मस्वरूपत्तै निरूपित्तबडि, इङ्गु गुणपञ्चकमुम् ‘खले कपोत’न्यायत्ताले एकत्र द्वयम् इति रीत्या परस्परान्वितमाय् करिगिरिमेल् कावलऩोडेदाऩे अन्वयिक्कवेण्डियिरुक्क अवियाद सुडरॆऩ्ऱु राजपुत्रप्रवेशन्यायत्ताले विशेष्यविशेषणम्, तत्र च विशेषणान्तरमिति रीत्या सत्यत्वत्तै ज्ञानविशेषणमाग निर्देशित्तदु ‘मलरादु कुवियादु मासूणा ञानमाय्’, ‘नन्दाविळक्के अळत्तऱ्करियाय्’ ऎऩ्गिऱ पासुरङ्गळिऩ् पडिये ‘सत्यं ज्ञानम्’ ऎऩ्गिऱ श्रुतियिलुम्, सत्यत्वम् ज्ञानत्तिले अन्वयित्तु तद्द्वारा ब्रह्मत्तोडे अन्वयिक्किऱदॆऩ्ऱु द्योतनार्थम्। इत्ताले स्वरूपत्तुक्कु शङ्कितकादाचित्कतेजस्त्वव्युदासम् फलितम्, अप्पडिये अळविल्ला वारमुद मॆऩ्ऱु अनन्तत्वत्तै आनन्दविशेषणमाग निर्देशित्तदु छान्दोग्यत्तिले ‘कं ब्रह्म खं ब्रह्म’ ऎऩ्ऱु सामान्येन ब्रह्मत्तै अपरिच्छिन्नमागवुम् सुखरूपमागवुम् उपदेशित्तु, ‘कं च तु खं च न विजानामि’ ऎऩ्ऱु अर्थान्तरशङ्कैयाले उपकोसलऩ् प्रश्नम् पण्णिऩवाऱे ‘यद्वा व कं तदेव खं यदेव खं तदेव कम्’ ऎऩ्ऱु परस्परविशेषणविशेष्यभावोपदेशत्ताले अपरिच्छिन्नसुखरूपमॆऩ्ऱु निष्कर्षित्त पडियै उपबृंहियानिऱ्किऱ, ‘सूऴ्न्ददऩिऱ्पॆरिय सुडर्ञाऩविऩ्बम्’ ऎऩ्गिऱ पासुरत्तै प्रत्यभिज्ञापिक्कैक्काग। इत्ताल् शङ्कितक्वाचित्कासुखरूपत्वव्यवच्छेदः पर्यवसितः । करिगिरिमेल् - करिगिरिशिखरत्तिले वसिक्कुमवऩाऩ, कावलऩ् - रक्षकऩ्, कमलैयुडऩ् - पिराट्टियोडे कूड, इदुक्कु अरसाळुमॆऩ्गिऱत्तोडे अन्वयम्। इत्ताल् विभूतिद्वयशासनत्तिल् पिराट्टिक्कुम् ईश्वरऩोडु समानमाग कर्तृत्वमुण्डॆऩ्ऱु दर्शितम्। इप्पडि मेल्बाट्टुगळिलुम् ईश्वरऩुक्कु पिराट्टियोडे सम्बन्धञ् जॊल्गिऱत्तुक्कु तत्तद्व्यापारङ्गळिले यज्ञपत्नीन्यायत्ताले समानमाऩ कर्तृत्वम् इवळुक्कुम् उण्डॆऩ्ऱु प्रदर्शनार्थमॆऩ्ऱु प्रमाणशरणर्गळ् कण्डुगॊळ्वदु। इत्दम्पतिकळिरुवरुमे विभूतिद्वयशेषिकळॆऩ्ऱु उपनिषद्भगवच्छास्त्रोद्घोषम्। इप्पडियागिल् द्वैराज्यादिदोषम् प्रसङ्गियादो ऎऩ्ऱु शङ्कियामैक्काग उभयेच्छाप्रयुक्तपत्नीत्वनिबन्धनगुणभावद्योतनाय पिराट्टियै अप्रधानमाग निर्देशित्तबडि। इप्पडि मेलुङ्गाणलाम्। इत्ताल् ‘ह्रीश्च ते लक्ष्मीश्च पत्न्यौ’ ऎऩ्गिऱ तैत्तिरीयश्रुतियिऩ्बडिये देवतान्तरव्यावृत्तियुम् सिद्धिक्कुम्। अमल - मलरहितमाऩ। इदु उरुमुदलाऩवैत्तुक्कळुक्कु विशेषणम्। उरु - रूपम्, विग्रहमॆऩ्ऱबडि। विग्रहत्तुक्कु अमलत्वमावदु ‘स्वसत्ताभासकं सत्त्वं गुणसत्त्वाद्विलक्षणम्’, ‘मासूणाच्चुडरुडम्बाय्’ ऎऩ्गिऱबडिये रजस्तमस्सुक्कळ् कलवाद सत्त्वत्तुक्काश्रयमाय् स्वयम्प्रकाशमायिरुक्कै। कुणङ्गळ् - गुणङ्गळ्, ज्ञानशक्त्यादिकळुम् कारुण्यवात्सल्यादिकळुमॆऩ्ऱबडि। गुणङ्गळुक्कु अमलत्वमावदु निरुपाधिकवैषम्यराहित्यादि। अणि - भूषणङ्गळ्, किरीटहारादिकळॆऩ्ऱबडि। भूषणङ्गळुक्कु अमलत्वमावदु ‘मासूणावाऩ्गोलत्तु’ ऎऩ्गिऱबडिये शुद्धसत्त्वादिरूपङ्गळायिरुक्कैयुम् भगवदवयवङ्गळोडु वैरूप्यलेशमुम् विश्लेषलेशमुमऱ्ऱिरुक्कैयुम्। आयुधङ्गळ् - तिरुवाऴि मुदलाऩ आयुधङ्गळॆऩ्ऱबडि। आयुधङ्गळुक्कु अमलत्वमावदु प्राप्तरूपङ्गळायिरुक्कैयुम् विडुत्तिऩगरुमन् दिरुत्तुगैयिल् सोम्बलऱ्ऱिरुक्कैयुम्, अडियवर्गळ् - दासर्गळ्, नित्यर्गळुम् मुक्तर्गळुमॆऩ्ऱबडि। इवर्गळुक्कु अमलत्वमावदु अविद्याकर्मसम्बन्धमऱ्ऱिरुक्कै। अमल - मलरहितमाऩ, अप्राकृतरूपमाऩवॆऩ्ऱबडि। अऴियाद - अनश्वरमाऩ, कलङ्गाप्पॆरुनगरॆऩ्ऱु पेर्बॆऱ्ऱिरुक्किऱ श्रीवैकुण्ठमॆऩ्ऱबडि। ऎल्लाम् - इवैगळॆल्लावऱ्ऱैयुम्, इदुक्कु अरसाळुम् ऎऩ्गिऱत्तोडु अन्वयम्। द्विकर्मकत्वम् द्रमिडभाषास्वाभाव्यनिबन्धनम्। अऴिन्दु - नशित्तु, ऎऴुम् - पुनर्जनियानिऱ्किऱ, कावुडऩ् - तोप्पुडऩ्, का - तोप्पु, लीलाविभूतियोडेगूड ऎऩ्ऱु हृदयम्। इङ्गु त्रिगुणविभूतियै ‘तिरुविण्णगर्सेर्न्द पिराऩ् पॆय्द कावु कण्डीर् पॆरुन् देवुडै मूवुलगे’ ऎऩ्गिऱबडिये तोप्पाग निगीर्याध्यवसानम् पण्णिऩबडि। इत्तालिदुक्कु अप्राधान्यन् दोऱ्ऱुगैयाले तोप्पाग अध्यवसित्त इत्ताले ताऩे लीलोपकरणत्वम् पठितम्। मुऩ्सॊऩ्ऩ विभूतिक्कु नगरत्वोक्त्या प्राधान्यन् दोऱ्ऱुगैयाले भोगोपकरणम् सिद्धम्। इदुक्कु अमलत्वानुक्तियाले गुणत्रयकरम्बितत्व जडत्वादिकम् सूचितम्। तोप्पाग अध्यवसित्तवित्ताले ताऩे ‘विपर्यासं यातो घनविरलभावः क्षितिरुहाम्’ (उत्तररामचरितम् २।२७) ऎऩ्गिऱबडिये विषमविपाककर्मपरम्परैयाले अव्यवस्थितनिम्नोन्नतभावशालित्वम् व्यञ्जितम्। अविच्छिन्न-सृष्टिस्थितिसंहारव्यापारविषयमाऩ लीलाविभूतियोडेगूड ऎऩ्ऱु निर्गलितार्थम्। अरसु - राज्यत्तै, आळुम् - शासिक्कुम्, ‘पॊङ्गोदञ् जूऴ्न्द पुवऩियुम् विण्णुलगुमङ्गादुञ् जोरामेयाळ्गिऩ्ऱ सॆङ्गोलुडैय तिरुवरङ्गच् चॆल्वऩार्’ ऎऩ्ऱुम्, ‘उपादत्ते सत्तास्थितिनियमनाद्यैश्चिदचितौ’ ऎऩ्ऱुञ्जॊल्लुगिऱबडिये नियमित्तु अत्ताले ताऩुगक्कुम् ऎऩ्ऱबडि। (१)
खलेकपोतन्यायः ॥
उक्तञ्च - ‘वृद्धा युवानः शिशवः कपोताः खले यथामी युगपत्पतन्ति । तथैव सर्वे युगपत्पदार्थाः परस्परेणान्वयिनो भवन्ति ॥’ इति न्यायः । अत्र वृद्धयुवशिशुभिः कपोतैश्चिरतरचिरसन्निहितकालोक्तानां पदार्थानां साम्यं बोध्यमिति संक्षेपः । यत्र पदार्थानां युगपदन्वयस्तत्रास्य प्रवृत्तितिरिति । एवञ्च श्लोकादौ पदविभागे क्रियमाणे शाब्दबोधस्यानुभवसिद्धस्यापलापापत्तिः, वर्णानां पौर्वापर्यस्य पदविभागात्प्रागिवोत्तरत्रापि समत्वात् । अपि च - घटमानय देवदत्तेत्यादौ यदि प्रथमक्षणे घटपदस्मरणं द्वितीयादिक्षणे आनयनादिस्मरणं तदा तृतीयादिक्षणे पूर्वस्मरणस्य नाशाच्छाब्दबोधानुपपत्तिस्तदवस्थैव । अतो युगपत्तेषां स्मरणमित्यभ्युपेयं प्रकृतन्यायत इति वादसुधाकरः ॥
राजपुरप्रवेशन्यायः ॥
यथात्र क्रमेणैव बहूनां पुरुषाणां प्रवेशो भवति न युगपत्, तथा - यथा विशृङ्खलतया राजपुरप्रवेशे राजपुररक्षकैस्ताडनादिकं क्रियते, भिया श्रेणीभूततया तत्पुरप्रवेशः, एवं सुशृङ्खलतया यत्र कार्यकारणस्य विवक्षा तत्रास्य प्रवृत्तिः ॥
मूलम् - १।२
मू - उळ्ळबॊरुळऩैत्तुक्कु मुरुव निलै करुमङ्गळ्
तॆळ्ळिसैयिऩ्वसमाक्कित्तिगऴ्न्दुयिरायुऱैगिऩ्ऱाऩ्
नळ्ळिरुळ्दीर्त्तडियवर्क्कुनलङ्गॊडुक्कुन्दिरुवुडऩे
वळ्ळलरुळाळरॆऩ्ऩुंवारणवॆऱ्पिऱैयवऩे। (२)
कमलैयुडऩरसाळुमॆऩ्ऱु सङ्क्षिप्तमाऩ विभूतिद्वयशासनप्रकारत्तै विशदीकरित्तरुळिच्चॆय्गिऱार्।
उळ्ळ - उण्डाऩवैगळाऩ, प्रमाणसिद्धङ्गळाऩवॆऩ्ऱबडि। पॊरुळऩैत्तुक्कुम् - अऩैत्तुप्पॊरुळुक्कुमॆऩ्ऱु अन्वयम्। समस्तपदार्थङ्गळुक्कुमॆऩ्ऱबडि। उरुवम् - रूपम्, स्वरूपमॆऩ्ऱबडि, निलै - स्थितिः, करुमङ्गळ् - प्रवृत्तिकळॆऩ्ऱबडि। द्वितीयार्थे प्रथमा । स्वरूपस्थितिप्रवृत्तिकळै ऎऩ्ऱबडि। तॆळ् - निर्मलमाऩ, इसैयिऩ् - सङ्कल्पत्तिऩुडैय, वसम् - अधीनङ्गळाग, आक्कि - पण्णि, ‘स्वाधीनत्रिविधचेतनाचेतनस्वरूपस्थितिप्रवृत्तिभेदम्’ ऎऩ्ऱबडिये समस्तपदार्थङ्गळुडैय स्वरूपस्थितिप्रवृत्तिकळैयुम् अनुग्रहरूपतया प्रसन्नमाऩ तऩ् सङ्कल्पत्तुक्कु वशंवदङ्गळाक्कि ऎऩ्ऱु निष्कर्षम्। इत्ताल् चेतनाचेतनङ्गळुक्कु स्वसङ्कल्पाधीनसत्तास्थितिप्रवर्तकत्वलक्षणनियाम्यत्वम् प्रतिपादितमागैयाले शरीरत्वम् फलितम्। इऩिमेल् चेतनाचेतनङ्गळैप्पऱ्ऱ ईश्वरऩुक्कु आत्मत्वत्तै अरुळिच्चॆय्गिऱार्, तिगऴ्न्दु - प्रकाशित्तु। ‘अनश्नन्नन्यो अभिचाकशीति’ ऎऩ्गिऱबडिये तद्गतदोषैरसंस्पृष्टऩाय्क्कॊण्डॆऩ्ऱबडि। उयिराय् - आत्मावाय्, उऱैगिऩ्ऱाऩ् - अन्तः प्रविश्य वसिक्कुमवऩाऩ, इव्वळवाल् विभूतिद्वयसाधारणमाऩ व्यापारत्तैयरुळिच्चॆय्दबडि। इऩिमेल् लीलाविभूतिसाधारणमाऩ व्यापारत्तै अरुळिच्चॆय्गिऱार्। वळ्ळल् - महोदारऩाऩ, अरुळाळरॆऩ्ऩुम्, पेररुळाळऩॆऩ्ऱुम् प्रसिद्धराऩ, वारणवॆऱ्पु - वारणशैलत्तुक्कु, इऱैयवऩ् - ईश्वरऩ्, तिरुवुडऩे - पिराट्टियोडे कूडत्ताऩे, अडियवर्क्कु - दासर्गळुक्कु, न्यासोपासनात्मकविद्यानिष्ठर्गळुक्कॆऩ्ऱबडि। नळ् - गाढमाऩ, इरुळ् - अन्धकारत्तै, तीर्त्तु - निवर्तिप्पित्तु, ‘पशवः पाशिताः पूर्वं परमेण स्वलीलया । तेनैव मोचनीयास्ते नान्यैर्मोचयितुं क्षमाः ॥’, ‘ऎरुत्तुक्कॊडियुडैयाऩुम् पिरमऩुमिन्दिरऩुम् मऱ्ऱुमॊरुत्तरु मिप्पिऱवियॆऩ्ऩुम् नोय्क्कु मरुन्दऱिवारुमिल्लै’ ऎऩ्गिऱबडिये स्वेतरदुर्निरसैयाऩ संसृतिकालरात्रियैप् पोक्कियॆऩ्ऱबडि। नलम् - आनन्दत्तै, कॊडुक्कुम् - मुक्तैश्वर्यप्रापकऩामॆऩ्ऱबडि। (२)
मूलम् - १।३
मू - पूदवुडल्बुलऩ्गळ्मऩम्बुल्लाविबुन्दियॆऩुम्
यादुमलऩायुलगिल्याऩॆऩुमिन्नुण्णऱिवार् सेदऩऩायडिमैयुमायुयिर्क्कॆल्लान्दिण्णुयिराय्त्
तीदलऩ्ऱित्तिगऴुञ्जीरत्तिगिरित्तिरुमाले। (३)
इप्पडि प्राप्यमाऩ ब्रह्मत्तिऩुडैय स्वरूपस्वभावङ्गळैत् तॆळिवित्तु इऩिमेल् प्राप्तावाऩ प्रत्यगात्माविऩुडैय स्वरूपस्वभावङ्गळै इरण्डुबाट्टुक्कळाले विवेकिक्कक्कडवराय् मुन्दुऱ इवऩुडैय स्वाभाविकाकारङ्गळै अरुळिच्चॆय्यानिऩ्ऱुगॊण्डु इवैगळुम् परमात्मायत्तङ्गळॆऩ्गिऱार्। सीर् - कल्याणगुणपूर्णऩाऩ, अत्तिगिरित्तिरुमाल् - हस्तिगिरिवासियाऩ श्रियः पति, उलगिल् - चिदचिदात्मकप्रपञ्चत्तिले, पूदवुडल् - पञ्चभूतात्मकमाऩ, देहत्तुक्कु पञ्चभूतात्मकत्वोक्तियाले देवादिशरीरचतुष्टयत्तुक्कुम् हेयतैयिले वासियिल्लामै तोऱ्ऱुगिऱदु। पुलऩ्गळ् - इन्द्रियङ्गळ्। ज्ञानकर्मेन्द्रियङ्गळ् पत्तुमॆऩ्ऱबडि। मऩम् - मनस्सु ज्ञानेन्द्रियङ्गळिल् अन्तर्भूतमाऩालुम् बहिरिन्द्रियात्मवादत्तिले सॊल्लुम् उपघातस्मरणानुपपत्त्यादिदूषणङ्गळ् अन्तःकरणात्मत्ववादत्तिल् प्रसङ्गिप्पदिल्लै ऎऩ्ऱु प्रत्यवस्थानम् पण्णुम्बडियायिरुक्कैयाले गोबलीवर्दन्यायत्ताले विशेषित्तु निर्देशिक्किऱदु। पुल् - तृणम्बोले सुखच्छेद्यमाऩ, आवि - प्राणऩ्, देवादिकळुडैय जीवनमुम् अल्पकालस्थायियॆऩ्ऱु द्योतनार्थम् आवियैप् पुल्लॆऩ्ऱु निर्देशित्तबडि। पुन्दि - बुद्धि, सङ्कोचविकासशालियाय्, ‘इदमहं जानामि’ ऎऩ्गिऱबडिये सकर्मकर्तृकमाऩ ज्ञानमॆऩ्ऱबडि। ऎऩुम् - इप्पडि सॊल्लप्पट्टवैगळाऩ, यादुम् - सकलङ्गळुम्, अलऩाय् - आगादवऩाय्, चितचित्करम्बितमाऩ प्रपञ्चत्तिले ‘देहेन्द्रियमनःप्राणधीभ्योऽन्योऽनन्यसाधनः । नित्यो व्यापी प्रतिक्षेत्रमात्मा भिन्नस्स्वतस्सुखी ॥’ ऎऩ्गिऱ आत्मसिद्धिकारिकैयिले देहेन्द्रियमनःप्राणधीभ्योऽन्यः ऎऩ्ऱदु विवृतम्। याऩॆऩ्ऱु - ताऩॆऩ्ऱु तोऱ्ऱानिऱ्किऱ, अहमॆऩ्ऱु स्फुरिक्कैयाले स्वप्रकाशफलत्वलक्षणप्रत्यक्त्वशालियाऩ ऎऩ्ऱबडि। इत्ताल् प्रतिशरीरम् आत्मभेदम् फलिक्कैयाले प्रतिक्षेत्रं भिन्नः ऎऩ्गिऱ दलम् सूचितमाय्त्तु। इऩ् - भोग्यभूतमाऩ, स्वतो निरतिशयानुकूल्यस्वभावमाऩ ऎऩ्ऱबडि। इत्ताल् स्वतस्सुखी ऎऩ्गिऱ अंशम् स्फुटीकृतमाय्त्तु। नुण् - सूक्ष्ममाऩ, ‘वालाग्रशतभागस्य शतधा कल्पितस्य च । भागो जीवस्य विज्ञेयः’ ऎऩ्गिऱबडिये अत्यल्पपरिमाणमाऩवॆऩ्ऱबडि। इत्ताल् छेदनक्लेदनशोषणाद्यनर्हत्वेन अनश्वरत्वमुम् प्रतिघातानर्हत्वेन दारुवह्नि-तिलतैल-दधिसर्पिन्यायत्ताले सर्वाचित्प्रवेशक्षमत्वमुम् फलिक्कैयाले नित्यो व्यापी ऎऩ्गिऱ भागम् व्याख्यातमाय्त्तु। अऱिवाय् - ज्ञानस्वरूपऩाय्, इत्ताल् स्वयम्प्रकाशत्वम् सिद्धिक्कैयाले अनन्यसाधनः ऎऩ्गिऱ पदम् विशदीकृतमाय्त्तु। इप्पडि जीवऩ् अत्यल्पपरिमाणऩागिल् सौभरिप्रभृतिकळाऩ योगिकळुक्कु युगपत् अनेकशरीराधिष्ठानङ् गूडुम्बडि यॆङ्ङऩेयॆऩ्ऩ अरुळिच्चॆय्गिऱार्। सेदनऩाय् - चेतनशब्दम् चेतयत इति चेतनः ऎऩ्ऱु नन्द्यादित्वात् कर्तरि ल्युप्रत्ययान्तमागवादल् ‘कृत्यल्युटो बहुलम्’ (पा।सू। ३-३-११३) ऎऩ्ऱु ल्युट्प्रत्ययान्तमागवादल् व्युत्पन्नमागैयाले ज्ञानाश्रयऩायॆऩ्ऱबडि। इत्ताल् सौभरिप्रभृतिकळुक्कु शक्तिविशेषोपबृंहितज्ञानव्याप्तियाले युगपदनेकशरीराधिष्ठानङ्गूडुमॆऩ्ऱु सूचितमाय्त्तु। अडिमैयुमाय् - निरुपाधिकभगवद्दासऩुमाऩ, उयिर्क्कॆल्लाम् - सकलजीवऩुक्कुम्, तिण्णुयिराय् - दृढमाऩ आत्मावाय्, चेतनवर्गत्तुक्कन्तर्यामियायॆऩ्ऱबडि। इवऩुक्कुत् तिण्मैयावदु चेतनधृतशरीरङ्गळुक्कुम् ताऩ् धारकऩायिरुक्कै। तीदलऩ्ऱि - अवद्यमिल्लादबडि, तद्गतदोषैरसंस्पृष्टऩाय्क्कॊण्डु ऎऩ्ऱबडि। तिगऴुम् - प्रकाशिक्कुम्। (३)
मूलम् - १।४
इप्पडि प्रत्यगात्माविऩुडैय स्वाभाविकाकारङ्गळै प्रदर्शिप्पित्तु इऩिमेल् अनादिकर्मप्रवाहकृतप्रकृतिसंसर्गोपाधिकङ्गळाऩ आकारङ्गळैक् काट्टानिऩ्ऱुगॊण्डु ईश्वरऩ् अवैगळाले लीलारसानुभवम् पण्णुमॆऩ्गिऱार्।
तेऩ् - मदुवै, ऎडुत्त - एन्दिक्कॊण्डिरुक्किऱ, सोलैगळ् - उबवनङ्गळाले, सूऴ् - परिव्रुदमाऩ, निरन्तर-निरर्गळ-विनिर्गळन्मकरन्दलहरीपरिहृतजनपरिश्रमोपवनपरिवेष्टितमाऩवॆऩ्ऱबडि। इत्ताल् तुलसीपुष्पादिसुभिक्षम् तोऱ्ऱुगैयाले भगवत्सेवार्चनानुगुणत्वम् ध्वनितम्। तिरु – नित्यसन्निहितश्रीकमाऩ, “सा हि श्रीरमृता सताम्” ऎऩ्गिऱ स्वरूपोचितसम्पत्तु ऒरुबडियालुम् माऱादबडियाऩ वॆऩ्ऱबडि। इत्ताल् ऐकान्त्यव्यवसितधियां लाभस्सूचितः। अत्तियूराऩ् - हस्तिनगरत्तिले निऩ्ऱु वसिक्कुमवराऩ पेररुळाळर्, अत्तियूर् - काञ्जि, अत्तैयुडैयवऩ् अत्तियूराऩ्। कमलैयुडऩ् - पिराट्टियोडेगूड, ताऩ् तऩ्ऩाले, अडैत्त - अडैक्कप्पट्टवैगळाऩ, स्वाभाविकत्वेन दत्तङ्गळाऩ वॆऩ्ऱबडि। कुणम्, कुणङ्गळै। अपहतपाप्मत्वादिगुणाष्टकत्तै यॆऩ्ऱबडि। करुवि - खर्वीकरित्तु, मऱैत्तॆऩ्ऱबडि। “इच्छात एव तव विश्वपदार्थसत्ता” ऎऩ्गिऱबडिये जीवऩुक्कु स्वाभाविकत्वेन भगवत्सङ्कल्पसिद्धमाय् प्रजापतिवाक्योदितमाग अपहतपाप्मत्वादिगुणाष्टकत्तै “पराभिध्यानात्तु तिरोहितं ततो ह्यस्य बन्धविपर्ययौ” (ब्र।सू। ३।२।४) ऎऩ्गिऱबडिये तिरोहिदमाक्कियॆऩ्ऱयडि। तऩ् - तऩ्ऩुडैय, तत्तज्जीवऩुडैय वॆऩ्ऱ किरिसै - क्रियैगळुडैय, कर्मङ्गळुडैय वॆऩ्ऱबडि। वऴि - मार्गत्तिले, ऒऴुक्कि – प्रवहिप्पित्तु, तत्तज्जीवऩै तत्तत्कर्मपरम्परैकळिले मूट्टि यॆऩ्ऱबडि। वऴियॆऩ्गिऱ पदत्ताले कर्मप्रवाहत्तुक्क नाद्यविच्छिन्नत्वम् सूचितमागैयाले ईच्वरऩुक्कु वैषम्यनैर्घृण्यपरिहारः । ऒऴुक्कि यॆऩ्गिऱ प्रवाहपर्यायपदप्रयोगत्ताले जवन नदीस्रोतःपतित तृणन्यायत्ताले जीवप्रवृत्तेः पराधीनत्वम् द्योतितम्। ऊऩ् - मांसत्तै, मांसप्रचुरमाऩ देहत्तै यॆऩ्ऱबडि। इङ्गु सरीरत्तै मांसत्वेन निर्देशित्तदु “क्व शरीरं मनुष्याणां श्लेष्मादीनां महाशयः । क्व चाङ्गशोभासौभाग्यकमनीयादयो गुणाः ॥ मांसासृक्पूयविण्मूत्रस्नायुमज्जास्थिसंहतौ । देहे चेत्प्रीतिमान् मूढो भविता नरकेऽपि सः ॥, तिण्णमऴुन्दक्कट्टिप् पलसॆय्विऩै वऩ् कयिऱ्ऱाल् पुण्णै मऱैय वरिन्”तॆऩ्गिऱबडिये (५।१।५) हेयत्वातिशयद्योतनार्थम्। उण्डु – तत्तत्कर्मफलऩ्गळाऩ प्राकृतविषयङ्गळै पुजित्तु, उमिऴ्न्दु - उद्वमनम् पण्णि, अन्दबोगङ्गळिल् निऩ्ऱुम् प्रच्युतऩा यॆऩ्ऱबडि। पसियाले सोऱ्ऱैयुण्डु मीळवुम् उद्गारम् पण्णिविट्टवऩ् नाऩॊरुक्कालुण्ड तुण्डो वॆऩ्ऱिरुक्कुमाप्पोले “यावत्सम्पातमुषित्वा एतमेवाध्वानं पुनर्निवर्तन्ते’, ‘क्षीणे पुण्ये मर्त्यलोकं विशन्ति” ऎऩ्गिऱबडिये पुण्यलोकभोगपरिभ्रष्टऩाऩ विवऩुम् मुऩ्ऩऩुबवित्त सुगङ्गळै मऱन्दु तुक्कङ्गळैये नित्यङ्गळाग वॆण्णियॆऩ्ऱबडि। उऴलुम् - परिप्रमियानिऱ्किऱ, “तानीमानि क्षुद्राण्यसकृदावर्तीनि भूतानि भवन्ति जायस्व म्रियस्वेति’, ‘पुनश्च गर्भे भवति जायते च पुनःपुनः । गर्भे प्रलीयते भूयो जायमानोऽस्तमेति च ॥ जातमात्रश्च म्रियते बालभावेषु यौवने । मध्यमं व वयः प्राप्य वार्धके वा ध्रुवा मृतिः ॥’ ऎऩ्गिऱबडिये ओडियोडिप् पलबिऱप्पुम् पिऱवा निऱ्किऱ वॆऩ्ऱबडि। उयिर्क्कॆल्लाम् – समस्त जीवऩुक्कुम्, उयिरागि - आत्मावाय्, काऩडत्ति, काल्नडत्ति इति च्छेदः। नाऩिल मॆऩ्गिऱविडत्तिल् पोल लकारस्य नकारपरे लोपः। काल् - पादङ्गळै, नडत्ति - नडक्कुम्बडि पण्णि। इप्पडि संसारपदवीजाङ्घिकऩाऩ विवऩुक्कु अन्दर्यामियाय् निऩ्ऱु, “तद्य इह रमणीयचरणाः अभ्याशो ह यत्ते रमणीयां योनिमापद्येरन् ब्राह्मणयोनिं वा क्षत्रिययोनिं वा वैश्ययोनिं वा, य इह कपूयचरणा अभ्याशो ह यत्ते कपूयां योनिमापद्येरन् श्वयोनिं वा सूकरयोनिं वा चण्डालयोनिं वा’ ऎऩ्गिऱबडिये तत्तत्कर्मानुगुणमाग तत्तद्योनिकळिले प्रवेसिक्कुम्बडि यॆऩ्ऱबडि। कण्डु - इप्पडि ताऩ् कर्मानुगुणमाग नडत्तुगिऱ जन्ममरणचक्रपरिवृत्तियैप् पार्त्तु, उगन्दु – मुदितऩाय्, विळैयाडुम् – लीलारसत्तै यनुबविक्कुम्। “अप्रमेयोऽनियोज्यश्च यत्र कामगमो वशी । मोदते भगवान् भूतैः बालः क्रीडनकैरिव ॥” ऎऩ्गिऱबडिये लीलारसानुभवम् पण्णिक् कॊण्डिरुक्कु मॆऩ्ऱबडि। (४)
मूलम् - १।५
इप्पडि प्राप्यप्रापकब्रह्म प्रत्यगात्मस्वरूपङ्गळै पूर्वर्गळ् पठित्त क्रमत्तिले निरूपित्तु इऩिमेल् निष्पन्नमाऩ विरोधियुडैय निरसनार्थमाग वुपायत्तैयनुष्ठित्ताल् फलम् पिऱक्कुमॆऩ्गिऱ निष्पत्तिरूपार्थत्ताले क्रमकोपो(यो)ऽर्थशब्दाभ्यां श्रुतिविशेषादर्थपरत्वाच्च ॥ (जै।सू। ५।४।१।१) ऎऩ्गिऱ पाञ्चमिकाधिकरणत्तिले निर्णयित्तबडिये अग्निहोत्रं जुहोति, यवागूं पचति ऎऩ्गिऱविडत्तिल् पोले “प्राप्त्युपायं फलं चैव तथा प्राप्तिविरोधि च“ ऎऩ्गिऱ पूर्वर्गळुडैय पाठक्रमत्तै युपेक्षित्तु प्राप्तिविरोधियै यिरण्डु पाट्टुगळाले स्फुटीकरिक्कक्कडवराय् प्रथमं संसारचक्रपरिवृत्तिनिदानभूतमाऩ विपरीतज्ञानमागिऱ प्राप्तिविरोधियै काट्टानिऩ्ऱु कॊण्डु तन्निवृत्ति भगवत्कृपैकसाध्यै यॆऩ्गिऱार्।
तिरुमाल् – श्रीवल्लबऩाऩ, वेऴमलै - करिगिरियिले, मॆय्यवऩ् सत्यभूतऩाऩ सर्वेच्वरऩ्, इङ्गीच्वरऩै वेऴमलै मॆय्यव ऩॆऩ्ऱु निर्देसित्तु, “संवदेत किल यत्प्रमान्तरैः तत्प्रमाणमिति ये हि मेनिरे । तन्मतेऽपि बत मानतां गता हस्तिनाद्य परवस्तुनि त्रयी ॥” ऎऩ्ऱभियुक्त ररुळिच्चॆय्दबडिये वेदङ्गळ् परमबुरुषऩै सहस्रमुखमाग उत्कोषिक्कच्चॆय्देयुम् परोक्षतया मॆय्क्कॊळ्ळादवराऩ लोगत्तारुङ् गूड करिगिरिमेलाविर्भावत्तैक् कण्डु प्रत्यक्षसंवादत्ताले कैक्कॊळ्ळुम्बडियाय्त्तॆऩ्ऱु द्योतनार्थम्। उय्युम् - उज्जीविक्कैक्कीडाऩ, उऱवु - सम्बन्दत्तै, इसैयादे – अभ्युपगमम् पण्णादे, स्वरूपोचित पुरुषार्थप्रापकमाऩ इप्भगवद्दास्यत्तै यङ्गीकरियादॆऩ्ऱबडि। ऒत्तवर्क्के - तङ्गळोडु तुल्यराऩवर्गळुक्के, अडिमैयुमाय् तासाळुमाय्, आब्रह्मस्तम्बपर्यन्ताः जगदन्तर्व्यवस्थिताः । प्राणिनः कर्मजनितसंसारवशवर्तिनः ॥, ऎऩ्गिऱबडिये तऩ्ऩोडॊत्त वॊऴुगु सङ्गिलियिले कोप्पुण्डु किडक्किऱ क्षुद्रक्षेत्रज्ञर्गळुक्के एवऱ्ऱेवै सॆय्दॆऩ्ऱबडि, तऩक्कु, वस्तुतः ज्ञानानन्दार्णवस्वरूपराऩ तत्वङ्गळुक्कु, पॊय् - मिथ्याभूतमाऩ - उरुवै - देहत्वत्तै, एऱ्ऱि – आरोबित्तु, पूर्वोक्तस्वरूपमाऩ तङ्गळिडत्तिले तद्विरुद्धमाऩ गुणत्रयकरम्बितजगत्-प्रतिकूलस्थूलशरीरैक्यत्तै एऱिट्टुक् कॊण्डॆऩ्ऱबडि, इङ्गु ‘अनात्मन्यात्मबुद्धिर्या’, ‘आकाशवाय्वग्निजलपृथिवीभ्यः पृथक्स्थिते । आत्मन्यात्ममयं भावं कः करोति कळेबरे ॥’ इत्यादिगळ्बडिये देहत्तै अधिष्ठानमागवुम् आत्मत्वत्तै अध्यस्तमागवुम् निर्देशिक्क वेण्डियिरुक्क उरुवै तऩक्केऱ्ऱियॆऩ्ऱात्मावै अधिष्ठानमागवुम् देहत्वत्तै अध्यस्तमागवुम् निर्देशित्तदु श्लाघ्यस्वभावऩाऩ तऩ्ऩिडत्तिले देहस्वभावत्तै आरोपित्तुक् कॊळ्ळुगै राजकुमारशबरधर्मारोपन्यायत्ताले आरोपकऩुक्के निकर्षदायकमाय् अत्यन्तमनुचितमायिरुक्कुमॆऩ्ऱु सूचनार्थम्। पुलऩ् - इन्द्रियङ्गळाले, कॊण्ड - क्रहिक्कप्पट्टवैगळाऩ, पयऩ् - पलऩ्गळै, श्रोत्रादीन्द्रियग्राह्यङ्गळाऩ शब्दादिविषयङ्गळैये पुरुषार्थङ्गळाग अनुभवित्तॆऩ्ऱबडि। ऐयुऱवुम् - पञ्चविधसम्बन्धङ्गळैयुम्, उऱवुक्किङ्गु पाञ्चविध्यमावदु पितृत्वमुम् मातृत्वमुम् सोदरत्वमुम् भृत्यत्वमुम् स्वामित्वमुम् इवैगळैन्दुगळुमे बाह्यसम्बन्धङ्गळाय् मऱ्ऱुळ्ळ पितामहत्व मातुलत्वादि सम्बन्धङ्ग ळॆल्ला मिवैगळिऩ् पितृरूपङ्गळायिवैगळिले अन्तर्भूतङ्गळागैयाले इङ्गु ऐयुऱवुमॆऩ्ऱु निर्देशित्तबडि। आऱु - षट्सङ्ख्यङ्गळाऩ, इरुळुम् - अन्धकारङ्गळैयुम्, कामक्रोधलोभमोहमदमात्सर्यरूपारिषड्वर्ग मॆऩ्ऱबडि, इवैगळै इरुळाग व्यपदेशित्तदु स्वयमन्तःकार्यभूतङ्गळाय् उत्तरोत्तरं तमोविवृद्धिद्वारा कार्याकार्यवाच्यावाच्यादि तामसजनकङ्गळागैयाले। अल्वऴियुम् दुर्मार्गङ्गळैयुम्, कामक्रोधादिकार्यभूतदुश्चेष्टितङ्गळैयु मॆऩ्ऱबडि। अडैन्दवर्क्कु - अडैन्दवर्गळाऩ संसारिगळुक्कु, मॆय् - सत्यभूतमाऩ, अरुळ् - क्रुबैयै, कृपैक्कु सत्यत्वमावदु मिऩ्ऩॊळिबोलेदोऱ्ऱिमुडिन्दु - पॊय्यॆऩ्ऩलाम्बडि यागादे स्वाभाविकतया नित्यैयायिरुक्कै। सॆय्दिडुम् - पण्णिविडुम्। विडु मॆऩ्गिऱवित्ताल् अत्यन्तान्तरङ्गपुरुषप्रतिबन्धेऽपि दुर्वारसम्बन्धत्वम् द्योतितम्। (५)
मूलम् - १।६
इऩि मुऩ्बु सॊऩ्ऩ विपरीतज्ञानत्तुक्कु फलमाऩ देवमनुष्यादिशरीरप्रवेशपरिवृत्तिरूपविरोधियैक् काट्टानिऩ्ऱु कॊण्डु तन्निवृत्तियुम् भगवत्कृपैकसाध्यै यॆऩ्गिऱार्।
तिरुमाल् – श्रीवल्लभऩाऩ तिरुवत्तिनगराऩ्, श्रीहस्तिगिरिवासियाऩ पेररुळाळर्, विदै मुळैयिऩ् - बीजाङ्कुरङ्गळुडैय, विदै - बीजम्। मुळै – अङ्कुरम्। नियायत्ताल् - न्यायत्ताले, अडियिल्ला - आदियिल्लादवैगळाऩ, विऩै – कर्मङ्गळुडैय, अडैवे -
क्रमत्तालेदाऩे, बीजाङ्कुरन्यायेन अनादियाऩ कर्मप्रवाहत्तिऩुडैय परिपाकक्रमत्ताले यॆऩ्ऱबडि। इदुक्कुत् तविऴ्न्दु इत्यादिकळोडन्वयम्। इङ्गु “कर्मणा शरीरसम्बन्धः, शरीरसम्बन्धेन कर्म” ऎऩ्ऱु प्रसक्तैयाऩ अनवस्थै, “बीजादङ्कुरः, अङ्कुराद्बीजः" ऎऩ्गिऱ अनवस्थै पोले प्रमाणसिद्धैयागैयाले दोषमऩ्ऱॆऩ्ऱु प्रदर्शनार्थं बीजाङ्कुरदृष्टान्तोपादानम्। सदै - मांसमयङ्गळाऩ, ‘उडलम् नाल्वगैयुम्’ – नाल्वगै युडलमुमॆऩ्ऱन्वयम्, नाल्वगै - देवमनुष्यतिर्यक्स्थावररूपेण चतुर्विधङ्गळ्, इदु नारकिशरीरत्तुक्कु मुबलक्षणम्। उडलमुम् नाल्वगैयुम् इङ्गु देवादिचतुष्टयत्तुक्कुम् मांसमयत्वोक्तियाले “महेन्द्रप्रतिनन्द्यानां वपुरप्सरसामपि । त्वगसृङ्मांसमेदोऽस्थिमज्जाशुक्लमयं न किम् ॥” ऎऩ्ऱिवर्दामे यरुळिच्चॆय्दबडिये देवमनुष्यादिशरीरङ्गळुक्कु हेयतैयिले वासियिल्लामै सूचितम्। सरण् - सरणमाय्, अळिप्पाऩ् – रक्षिक्कुमवऩ्, अवऩिदि शेषः। ऎऩत्तवऴ्न्दु - ऎऩ्ऱु चङ्क्रमित्तु, ऎवऩॆऩ्ऩै रक्षिप्पाऩुऩ्डो वॆऩ्ऱु कत्तिक्कॊण्डु पयत्ताले बालकऩ् मातापिताक्कळुडैय मुखवैलक्षण्य मऱियमाट्टाद ववस्तैयिले पसित्तु तुळ्ळुम्बोदु कण्डार् मुगत्तै यॆल्लाम् पार्त्तऴुदु ऎडुत्तार् कैयिल् पिळ्ळैयामाप्पोले संसारिगळुम् स्वरक्षणत्तिल् प्राप्तराऩ दिव्यदम्पतिकळैयऱियादे क्षुद्रर् कालिले विऴुन्दु करुणविलापङ्गळैप्पण्णि यवर्गळुक्कु उपकरणीभविप्पर्गळॆऩ्ऱु स्फोरितम्। पदवि - पदवियै आत्मोज्जीवनमार्गत्तै यॆऩ्ऱबडि। अऱियादु - काणादे, पऴम् - पुरातनमाऩ, पाऴिल् - शून्यप्रदेशत्तिले, प्रकृतियिले यॆऩ्ऱबडि। उऴल्गिऩ्ऱार्क्कुम् - परिभ्रमिक्कुमवर्गळुक्कुम्, निर्जलनिश्छायमहारण्यत्तिले वऴिदप्पिऩ बालकऩ् पोले अनाद्यनन्तायामविस्तारमाऩ प्रकृतिमण्डलत्तिल् निऩ्ऱुम् वॆळिप्पड माट्टादे तडुमाऱुमवर्क्कुमॆऩ्ऱबडि। इङ्गु समुच्चयवाचकपदत्ताले कीऴ्च्चॊऩ्ऩवर्गळै समुच्चयिक्किऱदु। प्रकृतियैप् पाऴाग निर्देशित्तु “इह संसारदुःखार्तितापतापितचेतसाम् । विमुक्तिपादपच्छायामृते कुत्र सुखं नृणाम् ॥” ऎऩ्गिऱबडिये उचितपुरुषार्थलेशस्यापि दुर्भिक्षद्योतनार्थम्। सिदैविल् - शैथिल्यमिल्लाददाऩ, सिदैवु - शैथिल्यम्। अरुळ् - कृपैयै, तरुम् - कॊडुक्कुम्। (६)
मूलम् - १।७
इऩि भक्तिप्रपत्तिभेदेन द्विविधमाय् साध्यमाऩ प्राप्त्युपायत्तै इरण्डुबाट्टाले उपदेशिक्कक् कडवराय् प्रथमम् यम-नियमासन-प्राणायाम-प्रत्याहार-धारणाध्यानसमाधिरूपतया अष्टाङ्गयोगमॆऩ्ऱु पेर्बॆऱ्ऱिरुक्किऱ भक्तिरूपसाध्योपायत्तै समग्रमागक् काट्टानिऩ्ऱुगॊण्डु तद्विषयभूतऩाऩ श्रियः पतिये सिद्धोपायमॆऩ्गिऱार्।
अमरर् - अमरर्गळाले, तॊऴुम् - सेव्यमाऩ, अत्तिगिरि - हस्तिगिरियिलिरुक्कुमदाऩ, इदु अमृतत्तुक्कु विशेषणम्। अम्बुयत्ताळ् - अम्बुजवासिनियाऩ पिराट्टियिऩुडैय, आर् - पूर्णमाऩ, रसघनमाऩ, अमुदु – अमृतम्, इङ्गु पेररुळाळरै अमृतमाग निगीर्याध्यवसानम् पण्णिऩबडि, अतिभोग्यमाऩ पिराट्टिक्कु रसघनमाऩ अमुदम्बोले निरतिशयभोग्यराऩ पेररुळाळरॆऩ्ऱबडि। इत्ताल् ‘नमक्कुम् पूविऩ्मिसै नङ्गैक्कुम्’ ऎऩ्गिऱबडिये ईश्वरऩुडैय भोग्यतै सर्वसाधारणै ऎऩ्ऱु सूचितम्। एतेन वक्ष्यमाणसमाधेर्विषयसौन्दर्यलक्षणवैलक्षण्यमपि व्यञ्जितम्। यमनियमोबासऩङ्गळ् – यमनियमोपासनङ्गळै। द्वितीयार्थे प्रथमा। इदुक्कु सादिप्पार्क्कु ऎऩ्गिऱत्तोडन्वयम्। इप्पडि मेलुङ् गण्डुगॊळ्वदु। इङ्गु यमशब्दत्तालुम् नियमशब्दत्तालुम् ‘ब्रह्मचर्यम् अहिंसाञ्च सत्यास्तेयापरिग्रहान् । सेवेत योगी निष्कामो योग्यतां स्वं मनो नयन् ॥ “स्वाध्यायशौचसन्तोषतपांसि नियतात्मवान् । कुर्वीत ब्रह्मणि तथा परस्मिन् प्रवणं मनः ॥ एते यमास्सनियमाः पञ्चपञ्च प्रकीर्तिताः ॥’ ऎऩ्ऱु पराशरब्रह्मर्षियाले परिगणितमाऩ ब्रह्मचर्यादिपञ्चकमुम् स्वाध्यायादिपञ्चकमुम् कूडवे सॊल्लप्पडुगिऱदु। उपासनशब्दत्ताले ध्यानम् विवक्षितमऩ्ऱु; किन्तु उप स्थितमासनमुपासनम् ऎऩ्गिऱ व्युत्पत्तियाले तऩक्कभ्यस्तमाय् सुकरमायिरुप्पदोर् आसिकाविशेषम् विवक्षितम्। इत्ताल् ‘एको भद्रासनादीनां समास्थाय गुणैर्युतम् । यमाख्यैर्नियमाख्यैश्च युञ्जीत नियतो मुनिः ॥’ ऎऩ्ऱु विहितमाऩ आसनजयत्तैयरुळिच्चॆय्दबडि। इयल् - उचितमाऩ, इदु अडक्कत्तुक्कु विशेषणम्। आवि - प्राणऩुडैयवुम्, पुलऩ् - इन्द्रियङ्गळुडैयवुम्, अडक्कम् - निरोधत्तैयुम्, प्राणनिरोधत्तैयुमॆऩ्ऱबडि। ‘प्राणाख्यं निर्मलं वश्यमभ्यासात्कुरुते तु यत् । प्राणायामस्स विज्ञेयः सबीजोऽबीज एव च ॥’ ऎऩ्ऱु सॊल्लप्पट्ट प्राणायाममुम् (शब्दादिष्वनुरक्तानि निगृह्याक्षाणि योगवित् । कुर्याच्चित्तानुकारीणि प्रत्याहारपरायणः ॥ वासनापरमेतेषां जायतेति चलात्मनः । इन्द्रियाणामवश्यैस्तैरयोगी योगसाधनः ॥ कुरुते सद्विधानेन तृतीयस्य स यत्नयोः ॥ (कुरुतः सद्विधानेन तृतीयः संयमात्तयोः?))’ ऎऩ्गिऱबडिये स्वशक्त्यनुसारेण क्रमेण, सबीजमायुम् अबीजमायुम् प्रवर्तिक्कै। इन्द्रियनिरोधनत्तुक्कु औचित्यमावदु ‘शमदमाद्युपेतः स्यात्’ ऎऩ्गिऱ अधिकरणत्तिले निर्णयियित्तबडिये विहितकर्मानुष्ठानविरोधम् वारादे अविहितप्रयोजनशून्यव्यापारविषयमायिरुक्कै। इयलॆऩ्गिऱ पदस्थानत्तिले असैयॆऩ्ऱु पाठमाऩ पोदु चञ्चलवाचकमाय् आविक्कुम् पुलऩुक्कुम् विशेषणमागक्कडवदु। अप्पोदु प्राणायामप्रत्याहारयोः दौष्कर्यम् कण्ठोक्तमाय् मुऩ्बु सॊऩ्ऩ औचित्यम् आर्थमाग सिद्धिक्कुम्। तमदु – तङ्गळुडैय मनस्साले, तमदॆऩ्ऱु सामान्येन स्वसम्बन्धिनिर्देशमाऩालुम् प्रकरणानुगुण्यात् मनोरूपसम्बन्धिविशेषलाभम्। अऱियुम् – अऱियप्पडानिऱ्किऱ, भगवद्विग्रहत्तिऩुडैय परिशीलनैकळैयुम् ऎऩ्ऱबडि। इत्ताल् ‘प्राणायामेन पवने प्रत्याहारेण चेन्द्रिये । वशीकृते ततः कुर्यात् स्थितं चेतः शुभाश्रये’ ऎऩ्ऱु उपक्रमित्तु, ‘मूर्ते भागवते रूपे सर्वापाश्रयनिस्स्पृहे । एषा सा धारणा प्रोक्ता यच्चित्तं तत्र धार्यते ॥’ ऎऩ्ऱु उपसंहृतैयाऩ धारणैयै वॆळियिट्टबडि। तमदऱियुमॆऩ्गिऱ निर्देशत्ताले भगवद्विग्रहत्तुक्कु मनसा सुग्रहत्वमागिऱ शुभाश्रयत्वन्दोऱ्ऱुगिऱदु। इदु हेयप्रतिभटत्वमागिऱ परत्वत्तुक्कुम् उपलक्षणम्। इत्ताल् ‘आश्रयश्चेतसो ब्रह्म द्विधा तच्च स्वभावतः । भूप मूर्त्तममूर्त्तं च परं चापरमेव च ॥ ऎऩ्ऱु तुडङ्गि परशब्दवाच्यमाऩ बद्धचेतनस्वरूपत्तुक्कु भवनात्मतान्वयत्ताले शुभत्वत्तै प्रतिषेधित्तु अमूर्तिपरशब्दवाच्यमाऩ परिशुद्धचेतनस्वरूपत्तुक्कु स्वतश्शुद्धिविरहात् निष्पन्नयोगतया मनसोऽवलम्बनत्वाच्च शुभत्वम् आश्रयत्वमिरण्डुगळैयुम् प्रतिषेधित्तु स्वरूपत्तैयुम् परिशुद्धस्वरूपत्तैयुम् कर्मरूपविद्यैयुम् शक्तित्रयमाग निर्देशित्तु ‘समस्ताः शक्तयश्चैताः नृप यत्र प्रतिष्ठिताः । तद्विश्वरूपवैरूप्यं रूपमन्यत्ततो महत् ॥ समस्तशक्तिरूपाणि तत्करोति जनेश्वर । देवतिर्यङ्मनुष्यादिचेष्टावन्ति स्वलीलया ॥ जगतामुपकाराय न सा कर्मनिमित्तजा । चेष्टा तस्याप्रमेयस्य व्यापिन्यव्याहतात्मिका ॥ तद्रूपं विश्वरूपस्य तस्य योगयुजा नृप । चिन्त्यमात्मविशुद्ध्यर्थं सर्वकिल्बिषनाशनम् ॥ यथाग्निरुद्धतशिखः कक्षं दहति सानिलः । तथा चित्तस्थितो विष्णुर्योगिनां सर्वकिल्बिषम् ॥ तस्मात्समस्तशक्तीनामाधारे तत्र चेतसः । कुर्वीत संस्थितिं सा तु विज्ञेया शुद्धधारणा ॥ शुभाश्रयस्य चित्तस्य सर्वगस्याचलात्मनः । त्रिभावभावनातीतो मुक्तये योगिनो नृप ॥ अन्ये तु पुरुषव्याघ्र चेतसो ये व्यपाश्रयाः । अशुद्धास्ते समस्तास्तु देवाद्याः कर्मयोनयः ॥’ ऎऩ्ऩुमळवाले व्यवस्थापितमाऩ अर्थम् सङ्गृहीतमाय्त्तु। धारणैकळॆऩ्गिऱ बहुवचनत्ताले ‘यच्च मूर्तं हरे रूपं यादृक्चिन्त्यं नराधिप । तच्छ्रूयतामनाधारा धारणा नोपपद्यते ॥ प्रसन्नवदनं चारुपद्मपत्रोपमेक्षणम् । सुकपोलं सुविस्तीर्णललाटफलकोज्ज्वलम् ॥ समकर्णान्तविन्यस्तचारुकुण्डलभूषणम् । कम्बुग्रीवं सुविस्तीर्णश्रीवत्साङ्कितवक्षसम् ॥ वलित्रिभङ्गिना मग्ननाभिना ह्युदरेण च । प्रलम्बाष्टभुजं विष्णुमथवापि चतुर्भुजम् ॥ समस्थितोरुजङ्घं च सुस्थिताङ्घ्रिवराम्बुजम् । चिन्तयेद्ब्रह्मभूतं तं पीतनिर्मलवाससम् ॥ किरीटहारकेयूरकटकादिविभूषितम् ॥ शार्ङ्गशङ्खगदाखड्गचक्राक्षवलयान्वितम् । वरदाभयहस्तं च मुद्रिकारत्नभूषितम् ॥ चिन्तयेत्तन्मयो योगी समाधायात्ममानसम् । तावद्यावद्दृढीभूता तत्रैव नृप धारणा ॥ व्रजतस्तिष्ठतोऽन्यद्वा स्वेच्छया कर्म कुर्वतः । नापयाति यदा चित्तात्सिद्धां मन्येत तां तदा ॥ ततश्शङ्खगदाचक्रशर्ङ्गादिरहितं बुधः । चिन्तयेद्भगवद्रूपं प्रशान्तं साक्षसूत्रकम् ॥ सा यदा धारणा तद्वदवस्थानवती ततः । किरिटकेयूरमुखैर्भूषणै रहितं स्मरेत् ॥ तदेकावयवं देवं चेतसा हि पुनर्बुधः । कुर्यात्ततोऽवयविनि प्रणिधानपरो भवेत् ॥’ ऎऩ्ऱु उपदिष्टङ्गळाऩ धारणापर्वक्रमङ्गळ् विवक्षितङ्गळ्। तारै – क(र्ब?)धारैयाऩदु, अऱा - विच्छेदियादबडियाऩ, निऩैवु - स्मृतिकळुडैय, ऒऴुक्कम् - प्रवाहत्तैयुम्, ‘ध्यानञ्च तैलधारावदविच्छिन्नस्मृतिसन्तानरूपम्’ ऎऩ्ऱु श्रीभाष्यत्तिले निर्वहिक्कप्पट्ट ध्यानत्तैयुमॆऩ्ऱबडि। इङ्गु निऩैवॆऩ्गिऱ स्मृतिपर्यायपदप्रयोगत्ताले वाक्यजन्यज्ञानव्यावृत्तिः । तद्धि शब्दानुभवरूपम्। ऒऴुक्कमॆऩ्ऱु प्रवाहपर्यायपदक्रमत्ताले ‘आवृत्तिरसकृदुपदेशात्’ ऎऩ्गिऱ अधिकरणत्तिले निर्णयित्तबडिये असकृदावृत्तिरूपत्वं दर्शितम् । तारैयऱावॆऩ्गिऱ अविच्छिन्नत्वोक्तियाले ‘आप्रयाणात् तत्रापि हि दृष्टम्’ ऎऩ्गिऱ अधिकरणार्थम् विवक्षितम्। इत्ताल् ‘तद्रूपप्रत्यये चैका सन्ततिश्चान्यनिस्पृहा । तद्ध्यानं प्रथमैरङ्गैष्षड्भिर्निष्पादितो नृप ॥’ ऎऩ्ऱु दर्शितमाऩ ध्यानत्तै विवरित्त पडि। सममुडैय - शमत्तैयुडैयदाऩ, शमोत्तरान्तरिन्द्रियनिग्रहः । इदु प्रत्याहारत्तिऩुडैय अवान्तरभेदम्। पुलऩडक्कमॆऩ्गिऱविडत्तिले बाह्येन्द्रियनिग्रहम् विवक्षितमागैयाले अत्तोडिदुक्कु पुनरुक्तियिल्लै। समादि - समाधिरूपमाऩ, नलम् - आनन्दत्तैयुम्, इङ्गु समाधिशब्दत्ताले ‘आत्मा वाऽरे द्रष्टव्यः’, ‘तस्मिन्दृष्टे परावरे’ ऎऩ्ऱु भाष्यत्तिले अऱुदियिट्टबडिये ध्यानत्तुक्कु ‘निचाय्य तं मृत्युमुखात्प्रमुच्यते’ इत्यादिकळुक्कनुगुणमाग ‘सा च स्मृतिर्दर्शनसमानाकारा’ ऎऩ्ऱु भाष्यत्तिले अऱुदियिट्टबडिये ध्यानत्तुक्कु दर्शनसमानाकारत्वम् विवक्षितम्। इत्ताल् ‘तस्यैव कल्पनाहीनं स्वरूपग्रहणं हि यत् । मनसा ध्याननिष्पन्ना समाधिस्सोऽभिधीयते ॥’ ऎऩ्ऱु उपदिष्टमाऩ प्रधानस्वरूपम् स्पष्टीकृतमाय्त्तु। इङ्गु समाधियै आनन्दरूपमाग निर्देशित्तदु। ‘नायमात्मा प्रवचनेन लभ्यो न मेधया न बहुना श्रुतेन । यमेवैष वृणुते तेन लभ्यः तस्यैष आत्मा विवृणुते तनूं स्वाम् ॥’, ‘नाहं वेदैर्न तपसा न दानेन न चेज्यया । शक्य एवंविधो द्रष्टुं दृष्टवानसि मां यथा ॥’ ‘भक्त्या त्वनन्यया शक्य अहमेवंविधोऽर्जुन । ज्ञातुं द्रष्टुं च तत्त्वेन प्रवेष्टुं च परन्तप ॥’, ‘पुरुषः स परः पार्थ भक्त्या लभ्यस्त्वनन्यया’, ‘पत्तुडैयडियवर्क् कॆळियवऩ् पिऱर्गळुक्करियवित्तगऩ्’ ऎऩ्गिऱबडिये साक्षात्काररूपैयाऩ स्मृतिसन्तति स्मर्यमाणार्थप्रियत्वेन स्वयमत्यर्थप्रियैयाऩबोदे परमपुरुषवरणीयता हेदाक्रुबायमो सादनमाम्रुत्वन्यमा (हेतुभूतसाधनमाम्?) ऎऩ्ऱु शिक्षणार्थम्। सादिप्पार्क्कु - साधिक्कुमवर्गळुक्कु, इप्पडि निरुक्तस्वरूपमाऩ अष्टाङ्गयोगत्तै अनुष्ठिक्कुम् अधिकारिकळुक्कॆऩ्ऱबडि। योगत्तै अनुष्ठिक्कुम् अधिकारिकळुक्कु ऎऩ्ऱबडि। सादिप्पार्क्कॆऩ्गिऱ निर्देशत्ताले प्रयत्नप्रकर्षन्दोऱ्ऱुगैयाले ‘आत्मप्रयत्नसापेक्षा विशिष्टा या मनोगतिः । तस्य ब्रह्मणि संयोगो योग इत्यभिधीयते’ ऎऩ्गिऱबडिये पुष्कलज्ञानशक्तिकर्गळ् अष्टाङ्गयोगाधिकारिकळ् ऎऩ्ऱु ध्वनितम्। इलक्कागुम् - लक्ष्यभूतऩाम्। तत्समाधिविषयऩाय्क्कॊण्डु प्रसन्नऩाय् पलऩ् कॊडुक्कुमॆऩ्ऱु निर्गलितार्थम् (७)
मूलम् - १।८
पुगलुलगिलिल्लादु पॊऩ्ऩरुळ् कण्डुऱ्ऱवर्क्कुम्
अगलगिल्लावऩ्बर्क्कुमऩ्ऱे तऩ्ऩरुळ् कॊडुत्तुप्
पगलदऩाल्बऴङ्गङ्गुल् विडिविक्कुम्बङ्गयत्ताळ्
अगलगिल्लेऩॆऩ्ऱुरैयुम् अत्तिगिरियरुण्मुगिले। (८)
इऩि प्रपत्तिरूपसाध्योपायत्तैयुम् अदिऩधिकारविशेषङ्गळैयुङ् गाट्टानिऩ्ऱुगॊण्डु अत्ताल् वशीकृतऩाय् सिद्धोपायभूतऩाऩ श्रियः पति इव्वुपायनिष्ठऩुक्कु प्रारब्धत्तैयुम् क्षमित्तु अपेक्षितकालत्तिले पलऩ् कॊडुक्कुमॆऩ्गिऱार्।
पङ्गयत्ताळ् - पङ्कजवासिनियाऩ पिराट्टि, अगल - विश्लेषत्तुक्कु, किल्लेऩ् - समर्थैयल्लेऩ्, ऎऩ्ऱुऱैयुम् - ऎऩ्ऱु निऩैत्तु नित्यवासम् पण्णुमिडमाऩ, इदु मुगिलुक्कु विशेषणम्। ‘व्यापकावतिसंश्लेषादेकतत्त्वमिवोदितौ’, ‘अगलगिल्लेऩिऱैयुमॆऩ्ऱलर्मेल्मङ्गैयुऱैमार्बा’ ऎऩ्गिऱबडिये पॆरियबिराट्टियोडु नित्यसंश्लिष्टमाऩ ऎऩ्ऱबडि। अत्तिगिरि - हस्तिगिरियिले वसिक्कुमदाऩ, अरुळ्मुगिल् - कृपावर्षुकवलाहकम्, इङ्गु अशेषलोकशरण्यत्वमहावदान्यत्वादिकम् ध्वनितम्। अदुक्कु हस्तिगिरिनिष्ठत्वोक्तियाले ‘उपरि विकटमानप्रौढतापिञ्छनीलः श्रयति शिखरमद्रेः नूतनस्तोयवाहः’ ऎऩ्गिऱबडिये सर्वलोकलोचनासेचनकत्वेन स्वसन्दर्शनीयस्निग्धविमलश्यामलकलेबरत्वं स्फोरितम् । उलगिल् - लोकत्तिले, पुगल् - उपायम्, इल्लादु - किडैयादे, कर्मज्ञानभक्तियोगत्तिले निष्ठै दुर्लभैयागैयाले ‘अनागतानन्तकालसमीक्षयापि अदृष्टसन्तारोपायः’, ‘तत्पादाम्बुजद्वयप्रपत्तेः अन्यन्न मे कल्पकोटिसहस्रेणापि साधनमस्तीति मन्वानः’ ऎऩ्गिऱ दशै पिऱन्दॆऩ्ऱबडि। पॊऩ् - स्पृहणीयमाऩ, अरुळ् - कृपैयै, कण्डु - पार्त्तु, सविशेषणनारायणशब्दार्थपरामर्शत्ताले सम्बन्धगुणादिविशेषङ्गळैत् तॆळिन्दु अक्षोभ्यमाऩ विस्रम्भत्तैयडैन्दु ऎऩ्ऱबडि। उऱ्ऱवर्क्कुम् – अडैन्दवर्गळुक्कुम्, भरन्यासम् पण्णुम् अधिकारिकळुक्कुमॆऩ्ऱबडि। इत्ताल् भक्त्यादौ ज्ञानशक्तिविकलराय् शास्त्रतः पर्युदस्तराऩ अधिकारिकळैच् चॊऩ्ऩबडि। इऩि ज्ञानशक्तिपौष्कल्यमुम् शास्त्रानुमतजातिदुणादियोग्यतैयुमुण्डेयागिलुम् फलविलम्बासहिष्णुक्कळाय् भरन्यासम् पण्णुम् अधिकारिकळै अरुळिच्चॆय्गिऱार्। अगलगिल्ला - विश्लेषिक्कमाट्टादवर्गळाऩ, अऩ्बर्क्कुम् - प्रेमशालिकळुक्कुम्, ‘सकृत्त्वदाकारविलोकनाशया’ ऎऩ्गिऱबडिये उत्कटप्रेमशालिकळाऩ महात्माक्कळुक्कुमॆऩ्ऱबडि। अऩ्ऱे अवर्गळ् कोरिऩ कालत्तिले ताऩे, तऩ्ऩरुळ् - तऩ्ऩुडैय कृपैयै, कॊडुत्तु - स्पष्टम्। तऩ् कृपैयाले विषयीकरित्तॆऩ्ऱबडि। अऩ्ऱे तऩ्ऩरुळ् कॊडुत्तॆऩ्ऱवित्ताल् ‘उपायभक्तिः प्रारब्धव्यतिरिक्ताघनाशिनी’, ‘भोगेन त्वितरे क्षपयित्वा’ ऎऩ्ऱु प्रारब्धनिवर्तनाक्षमैयाऩ भक्तियिल् काट्टिल् प्रपत्तिक्कु ‘साध्यभक्तिस्तु सा हन्त्री प्रारब्धस्यापि भूयसी’ ऎऩ्ऱु सॊल्लप्पट्ट प्रारब्धनिवर्तनक्षमत्वमागिऱ अतिशयम् प्रतिपादितमाय्त्तु। पगलदऩाल् - अहस्साले, पऴम् - पुरातनमाऩ, कङ्गुल् – रात्रियै, विडिविक्कुम् - विडियुम्बडि पण्णुम्, ‘सकृद्दिवा हैवास्मै भवति’ ऎऩ्गिऱबडिये कालतत्त्वमुळ्ळदऩैयुम् ऒरुबगलॆऩ्ऩलाम्बडियाऩ मुक्तिदशैयाले अनादियाऩ संसारकालरात्रियै निवर्तिप्पिक्कुमॆऩ्ऱबडि। संसारत्तुक्कु रात्रित्वाध्यवसायत्ताले वस्तुयाथात्म्यावरकत्वमुम् रागादिरोगौल्बण्यापादकत्वमुम् अहङ्कारादितस्करसाम्राज्यत्वमुम् द्योतितम्। मुक्तिक्कु दिवसत्वाध्यवसायत्ताले तद्विपरीताकारङ्गळ् ध्वनितङ्गळ्। (८)
मूलम् - १।९
इरुविलङ्गुविडुत्तिरुन्दसिऱैविडुत्तोर्नाडियिऩाल्
करुनिलङ्गळ्गडक्कुंवऴिगावलराऱ्कडत्तुवित्तुप्
पॆरुनिलङ्गण्डुयिरुणर्न्दुबिरियामलरुळ्सॆय्युम्
उरुनिलङ्गॊण्डुऱुन्दिरुवोडुयरत्तिगिरियाऩे। (९)
इऩि प्राप्तिशब्दितमाऩ फलपर्वक्रमत्तै इरण्डु पाट्टुगळाले यरुळिच्चॆय्यक्कडवराय् पुण्यपापविमोचनप्रभृतिगुणाष्टप्रादुर्भावपर्यन्तमाऩ हार्दव्यापारत्तै अरुळिच् चॆय्गिऱार्।
उरु - शरीरमागिऱ, निलम् - स्थलत्तै, कॊण्डु - स्वीकरित्तु, उऱुम् - सन्निधानम्बण्णुमवऩाऩ, ब्रह्मपुरमॆऩ्ऱु पेर्बॆऱ्ऱ शरीरत्तिले ‘अङ्गुष्ठमात्रः पुरुषो मध्य आत्मनि तिष्ठति । ईशानो भूतभव्यस्य न ततो विजुगुप्सते ॥’ ऎऩ्गिऱबडिये जुगुप्सियादबडि नित्यसन्निधानम् पण्णुमवऩाऩ ऎऩ्ऱबडि। तिरुवोडु - पिराट्टियोडेगूड, उयर् - उच्छ्रितऩाऩ, अतिहेयमाऩ शरीरत्तिले नित्यवासम् पण्णच्चॆय्देयुम् ’ न स्थानतोऽपि परस्योभयलिङ्गं सर्वत्र हि’ (ब्र।सू। ३।२।११) ऎऩ्गिऱ पडिये तत्सम्बन्धम् अवद्यमात्र माऱ्ऱामैमात्रमऩ्ऱिक्के प्रत्युत निरङ्कुशैश्वर्यापादकमाम्बडियाऩ ऎऩ्ऱबडि। अत्तिगिरियाऩ् - हस्तिगिरिवासियाऩ पेररुळाळऩ्, इरु - द्विविधमाऩ, विलङ्गु - निगळत्तै, विडुत्तु - विमोचिप्पित्तु। ‘तदा विद्वान् पुण्यपापे विधूय’, ‘नाट्टिलुळ्ळ पावमॆल्लाम् सुम्मॆऩादे कैविट्टोडित् तूऱुगळ् पाय्न्दऩ’ ऎऩ्गिऱबडिये पुण्यपापात्मकदुर्मोचशृङ्खलैयै वॆट्टित्तॆऱित्तु ऎऩ्ऱबडि। ओर् - अद्वितीयैयाऩ, नाडियिऩाल् - नाडियाले, इरुन्द - जीवऩिरुन्दविडमाऩ, सिऱै - कारागृहत्तिलेनिऩ्ऱुम्, इङ्गाध्यात्मिकादिदुःखावहमाऩ शरीरत्तै कारागृहमाग अध्यवसित्तबडि। विडुत्तु - वॆळिप्पडुत्ति, ‘शतं चैका च हृदयस्य नाड्यस्तासां मूर्द्धानमभिनिस्सृतैका । तयोर्ध्वमायन्नमृतत्वमेति विष्वङ्ङन्या उत्क्रमणे भवन्ति ॥’ ऎऩ्गिऱबडिये विष्वङ्मुखिकळाऩ संसारप्रापकक्षुद्रनाडिकळिल् पुगुरादबडि ‘तदोकोग्रज्वलनं तत्प्रकाशितद्वारो विद्यासामर्थ्यात् तच्छेषगत्यनुस्मृतियोगाच्च हार्दानुगृहीतः शताधिकया’ ऎऩ्गिऱबडिये हार्दऩाऩ ताऩ् अनुग्रहित्तु हृदयौकस्सै ज्वलिताग्रमाक्कि नाडिविमोचनम् पण्णुवित्तु अमृतत्वप्रापिकैयाऩ मूर्धन्यनाडियाले उत्क्रमिप्पित्तु ऎऩ्ऱु निर्गलितार्थम्। इप्पडि हार्दऩ् इतरनिरपेक्षमाग नडत्तुम् व्यापारत्तै अरुळिच्चॆय्दिऩिमेल् आतिवाहिकराले नडत्तिविक्कुम् व्यापारत्तै अरुळिच्चॆय्गिऱार्। करुनिलङ्गळ् - कर्मभूमिकळ्, करु - गर्भम्। कडक्कुम् - उल्लङ्घिक्कुमदाऩ, वऴि - मार्गत्तै, गर्भजन्मजरामरणस्वर्गनरकचक्रपरिवृत्तिस्थानमाऩ प्रकृतिमण्डलत्तै अतिक्रमित्तुप्पोमदाऩ अर्चिरादिमार्गत्तै ऎऩ्ऱबडि। कावलराल् - रक्षकराले, मार्गपालकराऩ अर्चिराद्यातिवाहिकपुरुषराले ऎऩ्ऱबडि। कडत्तिवित्तु - उल्लङ्घिप्पित्तु, पॆरु - महत्तरमाऩ, निलम् - प्रदेशत्तै, कण्डु - साक्षात्करित्तु, ‘पादोऽस्य विश्वा भूतानि’ त्रिपादस्यामृतं दिवि’, ‘यस्यायुतायुतशतैककलांशकांशे विश्वं विचित्रचिदचित्प्रविभागवृत्तम्’ इत्यादिकळ्बडिये अनन्तब्रह्माण्डलक्षशतकोटिगणङ्गळ् परमाणुमात्रमॆऩ्ऩलाम्बडि अनन्तायामविस्तारमाऩ श्रीवैकुण्ठदिव्यलोकत्तै श्रीवैकुण्ठगद्यादिकळिले केट्टनुचिन्तितमाऩ पडिये साक्षात्करित्तॆऩ्ऱबडि, उयिर् - आत्मावै, उणर्न्दु - अनुभवित्तु, ‘पराभिध्यानात्तु तिरोहितम्’ (ब्र।सू। ३।२।४) ऎऩ्गिऱबडिये संसारदशैयिले तिरोहितमाऩ अपहतपाप्मत्वादिगुणाष्टकम् आविर्भूतमाय् स्वात्मावै ‘अविभागेन दृष्टत्वात्’ (ब्र।सू। ४।४।४) ऎऩ्गिऱबडिये ‘ब्रह्माहमस्मि’ ऎऩ्ऱु ब्रह्मप्रकारत्वेन अनुभवित्तु ऎऩ्ऱबडि। पिरियामल् - विश्लेषियादबडि, अरुळ् - कृपैयै, सॆय्युम् - पण्णुम्। ‘अनावृत्तिश्शब्दात् अनावृत्तिश्शब्दात्’ (ब्र।सू। ४।४।२२) ऎऩ्गिऱ अधिकरणत्तिले निर्णयित्तबडिये पुनरावृत्तिकथैयिल्लादबडि अडिमैगॊळ्ळुमॆऩ्ऱु निष्कर्षम्। (९)
मूलम् - १।१०
तऩ्दिरुमादुडऩे ताऩ् तऩियरसा युऱैगिऩ्ऱ
अन्दमिल् पेरिऩ्बत्ति लडियवरोडॆमैच्चेर्त्तु
मुन्दियिऴन्दऩवॆल्ला मुऴुक्कत्तऩ्ऱाट्कॊळ्ळुम्
अन्दमिलावरुळाऴि यत्तिगिरित्तिरुमाले। (१०)
इऩि परिपूर्णब्रह्मानुभवपरिवाहतया ऒऴिविल्गालमॆल्लाम् उडऩाय् मऩ्ऩि वऴुविलावडिमै सॆय्युम्बडि पण्णुविक्कुम् प्रकारत्तै अरुळिच् चॆय्गिऱार्।
अन्दमिला - परिच्छेदमिल्लाददाऩ, अरुळ् - कृपैक्कु, आऴि - सागरमाऩ, अपारकृपासागरभूतऩाऩ ऎऩ्ऱबडि। इत्तालिवऩ् कृपैक्कॆल्लै इल्लामैयाले तत्कार्यभूतमाऩ मुक्तैश्वर्यत्तुक्कुम् ऎल्लैयिल्लैयॆऩ्ऱु अनावृत्ति सूचितम्। अत्तिगिरित्तिरुमाल् - हस्तिगिरिवासियाऩ श्रियः पति, तऩ् तिरु - तऩ्ऩुडैय श्रीयागिऱ, मादुडऩे - स्त्रीयोडेगूडवे, पिराट्टियागिऱ सहधर्मचारिणियोडे कूडवॆऩ्ऱबडि। तिरुमालॆऩ्ऱु पिराट्टि सम्बन्धञ्जॊल्लियिरुक्कच्चॆय्देयुम् तिरुम्बवुम् तिरुमादुडऩॆऩ्ऱु तत्सम्बन्धञ्जॊऩ्ऩदु ऎप्पडि लीलाविभूतिव्यापारङ्गळॆल्लाम् दिव्यदम्पतिकृतम्, अप्पडिये भोगविभूतिव्यापारङ्गळुमॆऩ्ऱु प्रदर्शनार्थम्। इङ्गु पिराट्टियैत् तऩ्ऩॆऩ्ऱु भगवदसाधारणत्वेन निर्देशित्तदु मुक्तऩुक्कु ‘निरञ्जनः परमं साम्यमुपैति’ ऎऩ्ऱु परमसाम्यञ्जॊल्लच्चॆय्देयुम् श्रीमत्परिपूर्णब्रह्मानुभवाधिकारोक्तनित्यलक्ष्मीसहायत्वादिकळाऩ सिल धर्मङ्गळ् राजावुक्कुच् छत्रचामरङ्गळ्बोले ईश्वरऩुक्कु प्रमाणबलत्ताले प्रतिनियतङ्गळायिरुक्कुमॆऩ्ऱु द्योतनार्थम्। ताऩ् - ‘सव्यं पादं प्रसार्य’ ऎऩ्गिऱ सन्निवेशविशिष्टविग्रहशालियाऩ ताऩ्, तऩि - अद्वितीयऩाऩ, अरसाय् - राजावाय्, उऱैगिऩ्ऱ - वासम् पण्णुमिडमाऩ, अविद्याचेष्टितैयाऩ लीलाविभूतियिले वासल्गळ् तोऱुम् ईश्वरऩायिरुक्कुमाप्पोलऩ्ऱिक्के ‘तद्विष्णोः परमं पदं सदा पश्यन्ति सूरयः’, ‘अयर्वऱुममरर्गळ्’, ‘नीदि वाऩवर्’ ऎऩ्गिऱबडिये शेषशेषिभावमाऱाट्टमिल्लाद सूरिकळाले सेवितमागैयाले ‘ऒण्डॊडियाळ् तिरुमगळुम् नीयुमे निलानिऱ्प’ ऎऩ्ऩुम्बडि दिव्यदम्पतिकळिरुवरुमे प्रधानमायिरुक्कुमिडमाऩ ऎऩ्ऱु निर्गलितार्थम्। आऩाल् द्वैराज्यदोषंवारादोवॆऩ्ऱु शङ्कियामैक्काग तिरुमादुडऩॆऩ्ऱु पिराट्टियै अप्रधानमाग निर्देशिक्किऱदु। अन्दमिल् - देशतः कालतश्च अपरिच्छेद्यमाऩ, पेर् - महत्तरमाऩ, स्वरूपतो निरतिशयमाऩ ऎऩ्ऱबडि, इऩ्बत्तिल् - आनन्दत्तिले, ‘ज्ञानानन्दमया लोकाः’ ऎऩ्गिऱबडिये आनन्दमयमाऩ तिरुनाट्टिले ऎऩ्ऱबडि। अडियवरोडु - दासर्गळोडु, ऎमै - नम्मै, सेर्त्तु - कूट्टि, दायधनक्रमत्ताले स्वतः प्राप्तमाऩ नित्यमुक्तकैङ्कर्यसाम्राज्यत्तिले भोगिकळाक्कियॆऩ्ऱु करुत्तु। ऎमै ऎऩ्गिऱ बहुवचनत्ताले अनुबन्धिपर्यन्तमिप् पुरुषार्थम् सुलभमॆऩ्ऱु सूचितम्। मुन्दि - पूर्वदशैयिले संसारदशैयिले ऎऩ्ऱबडि। इऴन्दऩ - इऴक्कप्पट्टवैयाऩ। ऎल्लाम् - सर्वविधकैङ्कर्यङ्गळुम्, मुऴुक्क - मुऴुत्तिविक्कुम्बडि, मऱन्दुबोम्बडि ऎऩ्ऱबडि। सिलगालम् विडाय्त्तिरुन्दु सोऱ्ऱैयुण्डवऩ् विडाय्दीर्न्दबिऩ्बु नाऩॊरुक्काल् विडाय्त्तदुण्डो; नित्यतृप्तऩायिऱे इरुप्पदु ऎऩ्ऱिरुक्कुमाप्पोले ‘प्राचीनदुःखमपि मे सुखयन्निव त्वत्पादारविन्दपरिचाररसप्रवाहः’ ऎऩ्ऱु तामेयरुळिच्चॆय्दबडिये नाम् कैङ्कर्यरसत्तैयिऴन्दॊरुक्काल् संसरित्तदुण्डो; इप्पडिये नित्यकिङ्कररागविऱे इरुप्पदु ऎऩ्ऱु तोऩ्ऱुम्बडि ऎऩ्ऱु निर्गलितार्थम्। तऩ् - तऩ्ऩुडैय, ताळ् - तिरुवडिगळिले, कॊळ्ळुम् - प्रतिष्ठितराक्कुम्, ‘सऩ्मसऩ्मान्दरङ्गात्तडियार्गळैक् कॊण्डुबोय् तऩ्मैबॆऱुत्तित् तऩ्ऱाळिणैक्कीऴ्क् कॊळ्ळुम्’ ऎऩ्गिऱबडिये पिणैक्कॊडुक्किलुम् पोगवॊट्टादबडि एऱ्ऱिवैत्तेणिवाङ्गिविडुम् ऎऩ्ऱु निष्कर्षम्। (१०)
मूलम् - १।११
अयऩ् पणियु मत्तिगिरि यरुळाळ रडियिणैमेल्
नयङ्गॊळ्सेर्गच्चिनगर्नाऩ्मऱैयोर् नल्लरुळाल्
पयऩ्गळिवैयऩैत्तुमॆऩप् पण्डुरैत्तार्बडियुरैत्त
वियऩ्गलैगळीरैन्दुम् वेदियर्गट्किऩियऩवे। (११)
इप्पडि अर्थपञ्चकनिरूपणम् ज्ञानवृद्धनियोगनिबन्धनमागैयाले ख्यातिस्पृहामूलकमऩ्ऱिक्के सत्सम्प्रदायागतमागैयाले स्वोत्प्रेक्षामूलकमुम् अऩ्ऱिक्केयिरुक्कैयालुम् शब्दसन्दर्भवैखरीवैचित्रियालुम् सारवित्तुक्कळाऩ रसिकर्गळुक्कु अतिभोग्यमाय् नित्यहृदयङ्गममायिरुक्कुमॆऩ्ऱु कॊण्डु प्रबन्धत्तैत् तलैक्कट्टुगिऱार्।
अयऩ् - अजऩाले, पणियुम् - सेविक्कप्पडानिऱ्किऱ, अत्तिगिरियरुळाळर् - हस्तिगिरिवासियाऩ पेररुळाळरुडैय, अडियिणैमेल् - चरणयुगलत्तिऩ् मेले, तद्विषयमाग ऎऩ्ऱबडि। इदुक्कु उरैत्त ऎऩ्गिऱत्तोडे अन्वयम्। नयङ्गॊळ् - न्यायङ्गळोडु, सेर् - कूडिऩदाऩ, देहात्मभ्रमस्वतन्त्रात्मभ्रमस्वतन्त्रकार्यङ्गळागिऱ अपन्यायङ्गळुडैय गन्धमुम् किट्टादबडियाऩ ऎऩ्ऱु तात्पर्यम्। ‘किमपि विबुधमुख्यैः सेवितं क्षेत्रमेतद्भवभयशमनार्हं भाति सत्यव्रताख्यम्’ ऎऩ्ऱु तुडङ्गि ‘एतद्देशवासिनामन्ववायसिद्धो निर्णयः । आत्मैक्यं देवतैक्यं त्रिकसमधिगतातुल्यतैक्यं त्रयाणामन्यत्रैश्वर्यमित्याद्यनिपुणफणितीराद्रियन्ते न सन्तः । त्रैय्यन्तैरेककण्ठैस्तदनुगुणमनुव्यासमुख्योक्तिभिश्च श्रीमान्नारायणो नः पतिरखिलतनुर्मुक्तिदो मुक्तभोग्यः ॥’ ऎऩ्ऱु तामे अरुळिच्चॆय्दारिऱे। कच्चिनगर् - श्रीकाञ्चीनगरवासिकळाऩ, नाऩ्मऱैयोर् - चतुर्वेदवित्तुक्कळाऩ सत्तुक्कळुडैय, नल्लरुळाल् - समीचीनकृपैयाले, अव्याजकारुण्यराऩ अवर्गळुडैय प्रेरणैयालेयॆऩ्ऱबडि। इवै - इन्दप् पत्तुप् पाट्टुगळै, अऩैत्तुम् - कृत्स्नङ्गळुम्, पयऩ्गळ् - पलऩ्गळ्, ज्ञानप्रज्ञानुपालनलक्षणकैङ्कर्यरूपपुरुषार्थङ्गळॆऩ्ऱबडि। ऎऩ - ऎऩ्ऱु निऩैत्तु, पण्डुरैत्तार्बडि - मुऩ्बरुळिच्चॆय्द आचार्यर्गळुडैय सूक्तियिऩ्बडिये, उरैत्त - सॊल्लप्पट्टदाऩ, ऎऩ्ऩाल् इति शेषः, वियऩ् - विलक्षणङ्गळाऩ, विचित्रसन्दर्भवैखरीकैकळाऩ, ईरैन्दु कलैगळुम् ऎऩ्ऱन्वयम्। ईरैन्दु - दशसङ्ख्यैकळाऩ, कलैगळ् - विद्यैकळ्, कादैगळॆऩ्ऱबडि। वेदियर्गळुक्कु - वेदार्थसारवेदिकळुक्कॆऩ्ऱबडि। इऩियऩ - भोग्यैकळ्। सकलवेदप्रतिपाद्यसारभूतार्थपञ्चकप्रतिपादिकैकळागैयाले नित्यहृदयङ्गमैकळायिरुक्कुम् ऎऩ्ऱु तिरुवुळ्ळम्। (११)
इत्थं वकुळाभरणो गुरुकृपया वीरराघवो दासः । विशदतरमर्थपञ्चकगाथा व्यवरिष्ट तत्त्ववित्प्रीत्यै ॥ (१)
नाहं वेद्मीह कति भ्रमप्रमादादिसम्भवा दोषाः । तानखिलान् मृष्यन्तां श्रुतिशिखरगुरुस्तदङ्घ्रिशरणाश्च ॥ (२)
इति श्रीमत्तातयार्य चरणारविन्दचञ्चरीक श्रीपादुकासेवकरामानुजसंयमिसार्वभौम चरणनखमणिज्योत्स्ना चकोरायमाणमानसस्य वकुळाभरणवीरराघवविदुषः कृतिषु अर्थपञ्चकगाथाव्याख्यानं संपूर्णम् ।
श्रीमते निगमान्तमहादेशिकाय नमः ।
अर्थपञ्चकव्याख्यानम् मुऱ्ऱिऱ्ऱु।