विश्वास-प्रस्तुतिः
एवं-विध–पर-भक्ति-रूप–ज्ञान-विशेषस्योत्पादकः
पूर्वोक्ताहर्-अहर्-उपचीयमान-ज्ञान-पूर्वक-
कर्मानुगृहीत-भक्ति-योग एव ।
नीलमेघः
इस परमभक्ति रूप ज्ञानविशेष का मूलकारण
वह भक्तियोग है
जो प्रतिदिन करते २ बढ़ता जाता है,
तथा ज्ञानपूर्वक किये जाने वाले कर्मों से सम्पन्न होता है ।
ज्ञानपूर्वक किया जाने वाला कर्म
निष्काम कर्म है ।+++(5)+++
मूलम्
एवंविधपरभक्तिरूपज्ञानविशेषस्योत्पादकः पूर्वोक्ताहरहरुपचीयमानज्ञानपूर्वककर्मानुगृहीतभक्तियोग एव ।
विश्वास-प्रस्तुतिः
यथोक्तं भगवता पराशरेण
वर्णाश्रमाचारवता
पुरुषेण परः पुमान् ।
विष्णुर् आराध्यते, पन्था
नान्यस् तत्-तोष-कारकः ।
इति ।
नीलमेघः
भगवान् श्री पराशरब्रह्मर्षि ने
इस अर्थ को कहा है कि-
वर्णाश्रमाचारवता
पुरुषेण परः पुमान् ।
विष्णुराराध्यते पन्था
नान्यस् तत्तोपकारकः ॥
अर्थात्
वर्णाश्रमधर्म का आचरण करने वाले पुरुष के द्वारा
वह परमपुरुष श्रीविष्णु भगवान् आराधित होते हैं ।
वर्णाश्रमधर्म को छोड़कर
दूसरा कोई मार्ग ऐसा नहीं है
जिससे श्रीभगवान् सन्तुष्ट हों ।
मूलम्
यथोक्तं भगवता पराशरेण
वर्णाश्रमाचारवता
पुरुषेण परः पुमान् ।
विष्णुर् आराध्यते पन्था
नान्यस् तत्तोषकारकः ।
इति ।
विश्वास-प्रस्तुतिः
निखिल-जगद्-उद्धारणायावनितले ऽवतीर्णः
पर-ब्रह्म-भूतः पुरुषोत्तमः
स्वयम् एवैतद् उक्तवान्
स्व-कर्म-निरतः सिद्धिं
यथा विन्दति तच् छृणु ।
यतः प्रवृत्तिर् भूतानां
येन सर्वम् इदं ततम् ।
स्व-कर्मणा तम् अभ्यर्च्य
सिद्धिं विन्दति मानवः ।
इति यथोदित-क्रम-परिणत–भक्त्य्-एक-लभ्य एव ।
नीलमेघः
सम्पूर्ण जगत् का कल्याण करने के लिये
भूलोक में श्रीभगवान् के रूप में अवतीर्ण
परब्रह्म पुरुषोत्तम भगवान भी
स्वयं यह कहते हैं कि-
स्व-कर्म-निरतः सिद्धिं
यथा विन्दति तच् छृणु ।
यतः प्रवृत्तिर् भूतानां
येन सर्वम् इदं ततम् ।
स्व-कर्मणा तम् अभ्यर्च्य
सिद्धिं विन्दति मानवः ।
अर्थात्
स्वकर्मनिरत मनुष्य जिस प्रकार सिद्धि को प्राप्त करता है,
उस बात को सुनो।
जिस भगवान् से इन चेतनाचेतनपदार्थों की
उत्पत्ति इत्यादि व्यापार होते हैं,
तथा जिस भगवान् से
यह जगत् स्वकर्म से आराधना करके
मनुष्य व्याप्त रहता है,
इन्द्र आदि देवताओं के अन्तरात्मा उस भगवान् की सिद्धि को प्राप्त करता है ।
नीलमेघः - उपसंहारः
इन सब विवेचनों से सिद्ध होता है कि
परब्रह्म परमात्मा श्रीभगवान्
उपर्युक्त क्रम से सम्पन्न होने वाली भक्ति से ही
प्राप्य होते हैं ।+++(5)+++
इस प्रकार श्रीरामानुज स्वामी जी ने उपायस्वरूप का निष्कर्ष किया है ।
मूलम्
निखिलजगदुद्धारणायावनितले ऽवतीर्णः परब्रह्मभूतः पुरुषोत्तमः स्वयम् एवैतदुक्तवान्स्वकर्मनिरतः सिद्धिं यथा विन्दति तच्छृणु । यतः प्रवृत्तिर् भूतानां येन सर्वम् इदं ततम् । स्वकर्मणा तम् अभ्यर्च्य सिद्धिं विन्दति मानवः । इति यथोदितक्रमपरिणतभक्त्येकलभ्य एव ।