२६ अपशूद्राधिकरणम्

श्रीशारीरकमीमांसाभाष्ये अपशूद्राधिकरणम्॥

अधिकरणार्थः – त्रैवर्णिकेतरेषां ब्रह्मविद्यासु अनधिकारः

संवर्गविद्या, छा.उ. 4-1,2,3

ब्रह्म-विद्यायां शूद्रस्याप्य् अधिकारोऽस्ति न वेति विचार्यते;

The Sūtras now enter on a discussion of the question whether the Śūdras also are qualified for the knowledge of Brahman.

ब्रह्मविद्यायां शूद्रस्याप्यधिकारोऽस्ति न वेति विचार्यते;

किं युक्तम्? अस्तीति।

The Pūrvapakshin maintains that they are so qualified;

किं युक्तम्? अस्तीति।

कुतः? अर्थित्व-सामर्थ्य-प्रयुक्तत्वाद् अधिकारस्य,
शूद्रस्यापि तत्-सम्भवात्।

for qualification, he says, depends on want and capacity,
and both these are possible in the case of Śūdras also.

कुतः? अर्थित्वसामर्थ्यप्रयुक्तत्वादधिकारस्य, शूद्रस्यापि तत्सम्भवात्।

यद्य् अप्य् अग्नि-विद्या-साध्येषु कर्मस्व् अन्-अग्नि-विद्यत्वाच् छूद्रस्यानधिकारः;
तथा ऽपि मनो-वृत्ति-मात्रत्वाद् ब्रह्मोपासनस्य
तत्राधिकारोऽस्त्य् एव,

The Śūdra is not indeed qualified for any works depending on a knowledge of the sacred fires,
for from such knowledge he is debarred;
but he possesses qualification for meditation on Brahman,
which after all is nothing but a certain mental energy.

यद्यप्यग्निविद्यासाध्येषु कर्मस्वनग्निविद्यत्वाच्छूद्रस्यानधिकारः; तथापि मनोवृत्तिमात्रत्वाद्ब्रह्मोपासनस्य तत्राधिकारोऽस्त्येव,

शास्त्रीय-क्रियाऽपेक्षत्वे ऽप्य्
उपासनस्य तत्-तद्-वर्णाश्रमोचित-क्रियाया एवापेक्षितत्वाच्
छूद्रस्यापि स्व-वर्णोचित-पूर्व-वर्ण-शुश्रूषैव क्रिया भविष्यति।

The only works prerequisite for meditation are those works
which are incumbent on a man as a member of a caste or āśrama,
and these consist, in the Śūdra’s case, in obedience to the higher castes.

शास्त्रीयक्रियापेक्षत्वे ऽप्य् उपासनस्य तत्तद्-वर्णाश्रमोचित-क्रियाया एवापेक्षितत्वाच् छूद्रस्यापि स्व-वर्णोचित-पूर्व-वर्ण-शुश्रूषैव क्रिया भविष्यति।

तस्माच् छूद्रो यज्ञे ऽनवकॢप्तः (यजु.का.७.१.१.१)

इत्यप्य् अग्नि-विद्या-साध्य-यज्ञादि-कर्मानधिकार एव
न्याय-सिद्धो ऽनूद्यते।

And when we read

’therefore the Śūdra is not qualified for sacrifices,'

the purport of this passage is only to make a confirmatory reference to something already settled by reason,
viz. that the Śūdra is not qualified for the performance of sacrifices
which cannot be accomplished by one not acquainted with the sacred fires
(and not to deny the Śūdra’s competence for devout meditation).

तस्माच् छूद्रो यज्ञे ऽनवकॢप्तः (यजु.का.७.१.१.१) इत्यप्य् अग्नि-विद्या-साध्य-यज्ञादिकर्मानधिकार एव न्यायसिद्धो ऽनूद्यते।

ननु अनधीत-वेदस्याश्रुत-वेदान्तस्य ब्रह्म-स्वरूप-तदुपासन-प्रकारानभिज्ञस्य कथं ब्रह्मोपासनं सम्भवति?

–But how can meditation on Brahman be undertaken by a man who has not studied the Vedas, inclusive of the Vedānta, and hence knows nothing about the nature of Brahman and the proper modes of meditation?

ननु अनधीत-वेदस्याश्रुत-वेदान्तस्य ब्रह्म-स्वरूप-तदुपासन-प्रकारानभिज्ञस्य कथं ब्रह्मोपासनं सम्भवति?

उच्यते –
अनधीत-वेदस्याश्रुत-वेदान्त-वाक्यस्यापीतिहास-पुराण-श्रवणेनापि ब्रह्म-स्वरूप–तद्-उपासन-ज्ञानं सम्भवति।

–Those also, we reply, who do not study Veda and Vedānta may acquire the requisite knowledge by hearing Itihāsas and Purāṇas; and there are texts which allow Sūdras to become acquainted with texts of that kind;

उच्यते – अनधीत-वेदस्याश्रुत-वेदान्त-वाक्यस्यापीतिहास-पुराण-श्रवणेनापि ब्रह्म-स्वरूप-तदुपासन-ज्ञानं सम्भवति।

अस्ति च शूद्रस्यापीतिहास-पुराण-श्रवणानुज्ञा

श्रावयेच् चतुरो वर्णान्
कृत्वा ब्राह्मणम् अग्रतः
(म.भा.शा.मो.३१४.४५)

इत्य् आदौ।

cp. e.g. ‘one is to make the four castes to hear texts, the Brāhmaṇa coming first.’

अस्ति च शूद्रस्यापीतिहास-पुराण-श्रवणानुज्ञा

श्रावयेच् चतुरो वर्णान्
कृत्वा ब्राह्मणम् अग्रतः
(म.भा.शा.मो.३१४.४५)

इत्य् आदौ।

दृश्यन्ते चेतिहास-पुराणेषु विदुरादयो ब्रह्म-निष्ठाः।

Moreover, those Purāṇas and Itihāsas make mention of Śūdras, such as Vidura, who had a knowledge of Brahman.

दृश्यन्ते चेतिहास-पुराणेषु विदुरादयो ब्रह्म-निष्ठाः।

तथोपनिषत्स्व् अपि
संवर्ग-विद्यायां शूद्रस्यापि ब्रह्म-विद्याधिकारः प्रतीयते –

And the Upanishads themselves, viz. in the so-called Saṁvarga-vidyā, show that a Śūdra is qualified for the knowledge of Brahman;

तथोपनिषत्स्व् अपि संवर्ग-विद्यायां शूद्रस्यापि ब्रह्म-विद्याधिकारः प्रतीयते –

शुश्रूषुं हि जानश्रुतिम्
आचार्यो रैक्वश् शूद्रेत्य् आमन्त्र्य
तस्मै ब्रह्म-विद्याम् उपदिशति –

for there the teacher Raikva addresses Jānaśruti, who wishes to learn from him, as Śūdra, and thereupon instructs him in the knowledge of Brahman (Cḥ. Up. IV, 2, 3).

शुश्रूषुं हि जानश्रुतिम्
आचार्यो रैक्वश् शूद्रेत्य् आमन्त्र्य
तस्मै ब्रह्म-विद्याम् उपदिशति –

आजहारेमाश् शूद्र,
अनेनैव मुखेनालापयिष्यथाः (छां.४.२.५)

इत्य्-आदिना।

आजहारेमाश् शूद्र,
अनेनैव मुखेनालापयिष्यथाः (छां.४.२.५)

इत्य्-आदिना।

अतश् शूद्रस्याप्य् अधिकारस् सम्भवति॥

All this proves that Śūdras also have a claim to the knowledge of Brahman.

अतश् शूद्रस्याप्य् अधिकारस् सम्भवति॥

इति प्राप्ते, उच्यते– न शूद्रस्याधिकारस् सम्भवति, सामर्थ्याभावात्;

This conclusion we deny, on the ground of the absence of capability.

इति प्राप्ते, उच्यते– न शूद्रस्याधिकारस् सम्भवति, सामर्थ्याभावात्;

न हि ब्रह्म-स्वरूप–तद्-उपासन–प्रकारम् अजानतः
तद्-अङ्ग-भूत-वेदानुवचन-यज्ञादिष्व् अनधिकृतस्य
उपासनोपसंहार-सामर्थ्य-सम्भवः;

It is impossible that the capability of performing meditations on Brahman
should belong to a person not knowing the nature of Brahman and the due modes of meditation,
and not qualified by the knowledge of the requisite preliminaries of such meditation, viz. recitation of the Veda, sacrifices, and so on.

न हि ब्रह्म-स्वरूप-तदुपासन–प्रकारम् अजानतः तदङ्गभूत-वेदानुवचन-यज्ञादिष्व् अनधिकृतस्य उपासनोपसंहार-सामर्थ्य-सम्भवः;

अ-समर्थस्य चार्थित्व-सद्भावे ऽप्य्
अधिकारो न सम्भवति;

Mere want or desire does not impart qualification to a person destitute of the required capability.

असमर्थस्य चार्थित्व-सद्भावे ऽप्य् अधिकारो न सम्भवति;

अ-सामर्थ्यं च वेदाध्ययनाभावात्; +++(5)+++

And this absence of capability is due, in the Śūdra’s case, to absence of legitimate study of the Veda.

असामर्थ्यं च वेदाध्ययनाभावात्;

यथैव हि
त्रैवर्णिक-विषयाध्ययन-विधि-सिद्ध– स्वाध्याय-सम्पाद्य– ज्ञान-लाभेन
कर्म-विधयो ज्ञान–तद्-उपायादीन् अपरान् न स्वीकुर्वन्ति;
तथा ब्रह्मोपासन-विधयो ऽपि।

The injunctions of sacrificial works naturally connect themselves with the knowledge and the means of knowledge (i.e. religious ceremonies and the like) that belong to the three higher castes,
for these castes actually possess the knowledge (required for the sacrifices),
owing to their studying the Veda in agreement with the injunction which prescribes such study for the higher castes;
the same injunctions do not, on the other hand, connect themselves with the knowledge and means of knowledge belonging to others (than members of the three higher castes).
And the same naturally holds good with regard to the injunctions of meditation on Brahman.

यथैव हि त्रैवर्णिक-विषयाध्ययन-विधि-सिद्ध-स्वाध्याय-सम्पाद्य-ज्ञान-लाभेन कर्म-विधयो ज्ञान-तदुपायादीन् अपरान् न स्वीकुर्वन्ति; तथा ब्रह्मोपासन-विधयो ऽपि।

अतो ऽध्ययन-विधि-सिद्ध-स्वाध्यायाधिगत-ज्ञानस्यैव ब्रह्मोपासनोपायत्वाच्
छूद्रस्य ब्रह्मोपासन-सामर्थ्यासम्भवः। +++(4)+++

And as thus only such knowledge as is acquired by study prompted by the Vedic injunction of study
supplies a means for meditation on Brahman,
it follows that the Śūdra for whom that injunction is not meant is incapable of such meditation.

अतो ऽध्ययन-विधि-सिद्ध-स्वाध्यायाधिगत-ज्ञानस्यैव ब्रह्मोपासनोपायत्वाच् छूद्रस्य ब्रह्मोपासन-सामर्थ्यासम्भवः।

इतिहास-पुराणे अपि वेदोपबृहणं कुर्वती एवोपाय-भावम् अनुभवतः;
न स्वातन्त्र्येण;

Itihāsas and Purāṇas hold the position of being helpful means towards meditation
in so far only as they confirm or support the Veda,
not independently of the Veda.

इतिहास-पुराणे अपि वेदोपबृहणं कुर्वती एवोपाय-भावम् अनुभवतः;
न स्वातन्त्र्येण;

शूद्रस्येतिहास-पुराण-श्रवणानुज्ञानं पाप-क्षयादि-फलार्थम्;
नोपासनार्थम्।

And that Śūdras are allowed to hear Itihāsas and Purāṇas is meant only for the end of destroying their sins,
not to prepare them for meditation on Brahman.

शूद्रस्येतिहास-पुराण-श्रवणानुज्ञानं पाप-क्षयादि-फलार्थम्; नोपासनार्थम्।

विदुरादयस् तु भवान्तराधिगत-ज्ञानाप्रमोषात् ज्ञानवन्तः
प्रारब्ध-कर्म-वशाच् चेदृश-जन्म-योगिन
इति तेषां ब्रह्म-निष्ठत्वम्।

The case of Vidura and other Śūdras having been ‘founded on Brahman,’ explains itself as follows:–
Owing to the effect of former actions,
which had not yet worked themselves out,
they were born in a low caste,
while at the same time they possessed wisdom
owing to the fact that the knowledge acquired by them in former births
had not yet quite vanished.

विदुरादयस् तु भवान्तराधिगत-ज्ञानाप्रमोषात् ज्ञानवन्तः प्रारब्ध-कर्म-वशाच् चेदृश-जन्म-योगिन इति तेषां ब्रह्म-निष्ठत्वम्।

(On these general grounds we object to Śūdras being viewed as qualified for meditation on Brahman.)

यत् तु –
संवर्ग-विद्यायां शुश्रूषोश् शुद्रेति सम्बोधनं शूद्रस्याधिकारं सूचयति – इति;
तन् नेत्य् आह –

The Sūtra now refutes that argument, which the Pūrvapakshin derives from the use of the word ‘Śūdra’ in the Saṁvarga-vidyā.

यत् तु –
संवर्ग-विद्यायां शुश्रूषोश् शुद्रेति सम्बोधनं शूद्रस्याधिकारं सूचयति – इति;
तन् नेत्य् आह –

९८. शुग् अस्य +++(शूद्रस्य)+++ -
तद्-अनादर-श्रवणात्,
तद्-आद्रवणात् सूच्यते हि ॥ १–३–३३ ॥

33. (That) grief of him (arose),
    this is intimated by his (Jānaśruti’s) resorting to him (Raikva) on hearing a disrespectful speech about himself.

९८. शुगस्य तदनादरश्रवणात्तदाद्रवणात्सूच्यते हि ॥ १–३–३३ ॥

शुश्रूषोर् जानश्रुतेः पौत्रायणस्य ब्रह्म-ज्ञान-वैकल्येन
हंसोक्तानादर-वाक्य-श्रवणात्
तदैव ब्रह्म-विदो रैक्वस्य सकाशं प्रत्याद्रवणाच्
छुग् अस्य सञ्जातेति हि सूच्यते;

From what the text says about Jānaśruti Pautrāyaṇa having been taunted by a flamingo
for his want of knowledge of Brahman,
and having thereupon resorted to Raikva,
who possessed the knowledge of Brahman,
it appears that sorrow (śuc) had taken possession of him;

शुश्रूषोर् जानश्रुतेः पौत्रायणस्य ब्रह्म-ज्ञान-वैकल्येन
हंसोक्तानादर-वाक्य-श्रवणात्
तदैव ब्रह्म-विदो रैक्वस्य सकाशं प्रत्याद्रवणाच्
छुग् अस्य सञ्जातेति हि सूच्यते;

अतस्
स शूद्रेत्य् आमन्त्र्यते,
न चतुर्थ-वर्णत्वेन।

and it is with a view to this that Raikva addresses him as Śūdra.

अतस् स शूद्रेत्य् आमन्त्र्यते, न चतुर्थ-वर्णत्वेन।

शोचतीति हि शूद्रः;

For the word Śūdra, etymologically considered, means one who grieves or sorrows (śocati).

शोचतीति हि शूद्रः;

शुचेर् दश् च (उणादिषु) इति
र-प्रत्यये धातोश् च दीर्घे चकारस्य च
दकारे शूद्र इति भवति।

शुचेर् दश् च (उणादिषु) इति
र-प्रत्यये धातोश् च दीर्घे चकारस्य च
दकारे शूद्र इति भवति।

अतश् शोचितृत्वम् एवास्य शूद्र-शब्द-प्रयोगेन सूच्यते;
न जातियोगः।

The appellation ‘śūdra’ therefore refers to his sorrow,
not to his being a member of the fourth caste.

अतश् शोचितृत्वम् एवास्य शूद्र-शब्द-प्रयोगेन सूच्यते;
न जातियोगः।

जानश्रुतिः किल पौत्रायणो बहु-द्रव्य-प्रदो बह्व्-अन्न-प्रदश् च बभूव।

This clearly appears from a consideration of the whole story.
Jānaśruti Pautrāyaṇa was a very liberal and pious king.

जानश्रुतिः किल पौत्रायणो बहु-द्रव्य-प्रदो बह्व्-अन्न-प्रदश् च बभूव।

तस्य धार्मिकाग्रेसरस्य धर्मेण प्रीतयोः कयोश्चिन् महात्मनोर्
अस्य ब्रह्म-जिज्ञासाम् उत्पिपादयिषतोर्
हंसरूपेण निशायाम् अस्याविदूरे गच्छतोर्
अन्यतर इतरम् उवाच –

Being much pleased with his virtuous life,
and wishing to rouse in him the desire of knowing Brahman,
two noble-minded beings, assuming the shape of flamingoes, flew past him at night time,
when one of them addressed the other,

तस्य धार्मिकाग्रेसरस्य धर्मेण प्रीतयोः कयोश्चिन् महात्मनोर्
अस्य ब्रह्म-जिज्ञासाम् उत्पिपादयिषतोर्
हंसरूपेण निशायाम् अस्याविदूरे गच्छतोर्
अन्यतर इतरम् उवाच –

भो भो ऽयि भल्लाक्ष भल्लाक्ष
जानश्रुतेः पौत्रायणस्य
समं दिवा ज्योतिर् आततं,
तन् मा प्रसाङ्क्षीस्,
तत् त्वा मा प्रधाक्षीत् (छा.४.१.२)

इति।

‘O Bhallāksha.
The light of Jānaśruti has spread like the sky;
do not go near that it may not burn thee.’

भो भो ऽयि भल्लाक्ष भल्लाक्ष
जानश्रुतेः पौत्रायणस्य
समं दिवा ज्योतिर् आततं,
तन् मा प्रसाङ्क्षीस्,
तत् त्वा मा प्रधाक्षीत् (छा.४.१.२)

इति।

एवं जानश्रुति-प्रशंसारूपं वाक्यम् उपश्रुत्य परो हंसः प्रत्युवाच –

To this praise of Jānaśruti the other flamingo replied,

एवं जानश्रुति-प्रशंसारूपं वाक्यम् उपश्रुत्य परो हंसः प्रत्युवाच –

कम् वर् एनम् एतत् सन्तं
स-युग्वानम्+++(→रैक्वम्)+++ इव रैक्वम् आत्थ
(छा.४.१.३)

इति।

‘How can you speak of him, being what he is,
as if he were Raikva “sayuktvān”?’

कम् वर् एनम् एतत् सन्तं सयुग्वानम् इव रैक्वम् आत्थ (छा.४.१.३)

इति।

कं सन्तम् एनं जानश्रुतिं
सयुग्वानं रैक्वं ब्रह्मज्ञम् इव गुण-श्रेष्ठम्
एतद् आत्थ;

i.e.

‘how can you speak of Jānaśruti, being what he is,
as if he were Raikva, who knows Brahman and is endowed with the most eminent qualities?

कं सन्तम् एनं जानश्रुतिं
सयुग्वानं रैक्वं ब्रह्मज्ञम् इव गुण-श्रेष्ठम्
एतद् आत्थ;

स ब्रह्मज्ञो रैक्व एव लोके गुणवत्तरः;

Raikva, who knows Brahman, alone in this world is truly eminent.

स ब्रह्मज्ञो रैक्व एव लोके गुणवत्तरः;

महता धर्मेण संयुक्तस्याप्य् अस्य अ-ब्रह्म-ज्ञस्य को गुणः, यद्-गुण-जनितं तेजो
रैक्व-तेज इव मां दहेद्

इत्य् अर्थः।

Janaśruti may be very pious,
but as he does not know Brahman.
What quality of his
could produce splendour capable of burning me like the splendour of Raikva?’

महता धर्मेण संयुक्तस्याप्यस्य अब्रह्मज्ञस्य को गुणः, यद्-गुण-जनितं तेजो रैक्व-तेज इव मां दहेद् इत्य् अर्थः।

एवम् उक्तेन परेण “को ऽसौ रैक्व” इति पृष्टः,

The former flamingo thereupon asks who that Raikva is,

एवम् उक्तेन परेण “को ऽसौ रैक्व” इति पृष्टः,

तद् एवं न्याय-विरोधिनि शूद्रस्याधिकारे लिङ्गं नोपलभ्यत इत्य् उक्तम्,

So far the Sūtras have shown that there is no inferential mark to prove what is contradicted by reasoning, viz. the qualification of the Śūdras.

तदेवं न्याय-विरोधिनि शूद्रस्याधिकारे लिङ्गं नोपलभ्यत इत्य् उक्तम्,

इदानीं न्याय-सिद्धश् शूद्रस्यानधिकारश्
श्रुति-स्मृतिभिर् अनुगृह्यत
इत्य् आह –

The next Sūtra declares that the non-qualification of the Śūdra proved by reasoning is confirmed by Scripture and Smr̥ti.

इदानीं न्याय-सिद्धश् शूद्रस्यानधिकारश् श्रुति-स्मृतिभिर् अनुगृह्यत इत्य् आह –

१०१. संस्कार-परामर्शात् तद्-अभावाभिलापाच् च ॥ १–३–३६ ॥

36. On account of the reference to ceremonial purifications,
    and on account of the declaration of their absence.

१०१. संस्कारपरामर्शात्तदभावाभिलापाच्च ॥ १–३–३६ ॥

ब्रह्म-विद्योपदेशेषूपनयन-संस्कारः परामृश्यते –

In sections the purport of which is to give instruction about Brahman
the ceremony of initiation is referred to,

ब्रह्म-विद्योपदेशेषूपनयन-संस्कारः परामृश्यते –

उप त्वा नेष्ये (छा.४.४.५)

‘I will initiate you;’ (Ch. Up. IV, 4).

उप त्वा नेष्ये (छा.४.४.५)

तं होपनिन्ये (श. ब्रा. ११ । ५ । ३ । १३)

इत्य्-आदिषु।

he initiated him

तं होपनिन्ये (श. ब्रा. ११ । ५ । ३ । १३)

इत्यादिषु।

शूद्रस्य चोपनयनादि-संस्काराभावो ऽभिलप्यते –

And at the same time the absence of such ceremonies in the case of Śūdras is stated:

शूद्रस्य चोपनयनादि-संस्काराभावो ऽभिलप्यते –

न शूद्रे पातकं किञ्चिन्
न च संस्कारम् अर्हति (मनु.१०.१२.६),

‘In the Śūdra there is not any sin,
and he is not fit for any ceremony’ (Manu X, 126);

न शूद्रे पातकं किञ्चिन्
न च संस्कारम् अर्हति (मनु.१०.१२.६),

चतुर्थो वर्ण एक-जातिर्
न च संस्कारम् अर्हति (गौत.१०.अ.९)

इत्य्-आदिषु ॥ ३६॥

and

‘The fourth caste is once born, and not fit for any ceremony’ (Manu X, 4).

चतुर्थो वर्ण एक-जातिर्
न च संस्कारम् अर्हति (गौत.१०.अ.९)

इत्यादिषु ॥ ३६॥

१०२. तद्+++(→ब्राह्मणत्व)+++-अभाव-निर्धारणे च प्रवृत्तेः ॥ १–३–३७ ॥

37. And on account of the procedure,
    on the ascertainment of the non-being of that.

१०२. तदभावनिर्धारणे च प्रवृत्तेः ॥ १–३–३७ ॥

नैतद् अब्राह्मणो विवक्तुम् अर्हति
समिधं सोम्याहर
(छां.४.४.५)

नैतद् अब्राह्मणो विवक्तुम् अर्हति
समिधं सोम्याहर
(छां.४.४.५)

इति शुश्रूषोर् जाबालस्य
शूद्रत्वाभाव-निर्धारणे सत्य् एव विद्योपदेश-प्रवृत्तेश् च
न शूद्रस्याधिकारः॥ ३७॥

That a Śūdra is not qualified for knowledge of Brahman
appears from that fact also that as soon as Gautama has convinced himself that Jābāla, who wishes to become his pupil, is not a Śūdra,
he proceeds to teach him the knowledge of Brahman.

इति शुश्रूषोर् जाबालस्य
शूद्रत्वाभाव-निर्धारणे सत्य् एव विद्योपदेश-प्रवृत्तेश् च
न शूद्रस्याधिकारः॥ ३७॥

१०३ श्रवणाध्ययनार्थ-प्रतिषेधात् ॥ १–३–३८ ॥

38. And on account of the prohibition of hearing, studying, and performance of (Vedic) matter.

१०३ श्रवणाध्ययनार्थप्रतिषेधात् ॥ १–३–३८ ॥

शूद्रस्य वेद-श्रवण–तद्-अध्ययन–तद्-अर्थानुष्ठानानि प्रतिषिध्यन्ते

The Śūdra is specially forbidden to hear and study the Veda and to perform the things enjoined in it.

शूद्रस्य वेद-श्रवण–तद्-अध्ययन–तद्-अर्थानुष्ठानानि प्रतिषिध्यन्ते

पद्यु?? ह वा एतच् छ्मशानं यच् छूद्रस्
तस्माच् छूद्र-समीपे नाध्येतव्यम्,

‘For a Śūdra is like a cemetery,
therefore the Veda must not be read in the vicinity of a Śūdra;’

पद्यु ह वा एतच् छ्मशानं यच् छूद्रस्
तस्माच् छूद्र-समीपे नाध्येतव्यम्,

तस्माच् छूद्रो बहु-पशुर् अयज्ञीयः

इति।
बहु-पशुः - पशु-सदृश इत्यर्थः।

‘Therefore the Śūdra is like a beast, unfit for sacrifices.

तस्माच् छूद्रो बहु-पशुर् अयज्ञीयः

इति।
बहु-पशुः - पशु-सदृश इत्यर्थः।

अनुपशृण्वतो ऽध्ययन–तद्-अर्थ-ज्ञान–तद्-अर्थानुष्ठानानि न सम्भवन्ति;

And he who does not hear the Veda recited
cannot learn it so as to understand and perform what the Veda enjoins.

अनुपशृण्वतो ऽध्ययन-तदर्थ-ज्ञान-तदर्थानुष्ठानानि न सम्भवन्ति;

अतस् तान्य् अपि प्रतिषिद्धान्य् एव॥३८॥

The prohibition of hearing thus implies the prohibition of understanding and whatever depends on it.

अतस् तान्य् अपि प्रतिषिद्धान्य् एव॥३८॥

१०४. स्मृतेश्च ॥ १–३–३९ ॥

39. And on account of Smr̥ti.

१०४. स्मृतेश्च ॥ १–३–३९ ॥

स्मर्यते च श्रवणादि-निषेधः

अथ हास्य वेदम् उपशृण्वतस्
त्रपु-जतुभ्यां श्रोत्र-प्रतिपूरणम्,
उदाहरणे जिह्वाच्छेदो
धारणे शरीर-भेदः
(गौत.ध.२.१२.३)

इति,

Smr̥ti also declares this prohibition of hearing, and so on.

‘The ears of him who hears the Veda are to be filled with molten lead and lac;
if he pronounces it his tongue is to be slit;
if he preserves it his body is to be cut through.’

स्मर्यते च श्रवणादि-निषेधः

अथ हास्य वेदम् उपशृण्वतस् त्रपु-जतुभ्यां श्रोत्र-प्रतिपूरणम्, उदाहरणे जिह्वाच्छेदो धारणे शरीर-भेदः (गौत.ध.२.१२.३) इति,

न चास्योपदिशेद् धर्मं
न चास्य व्रतम् आदिशेत्
(मनु.४.८०)

इति च;

And

‘He is not to teach him sacred duties or vows.’

न चास्योपदिशेद् धर्मं न चास्य व्रतम् आदिशेत् (मनु.४.८०) इति च;

अतश् शूद्रस्यानधिकार इति सिद्धम्॥३९॥

– It is thus a settled matter that the Śūdras are not qualified for meditations on Brahman.

अतश् शूद्रस्यानधिकार इति सिद्धम्॥३९॥

ये तु -

निर्विशेष-चिन्-मात्रं ब्रह्मैव परमार्थः;

those who hold that

a Brahman consisting of pure non-differenced intelligence constitutes the sole reality;

ये तु -

निर्विशेष-चिन्-मात्रं ब्रह्मैव परमार्थः;

अन्यत् सर्वं मिथ्याभूतम्;

that everything else is false;

अन्यत् सर्वं मिथ्याभूतम्;

बन्धश् चापारमार्थिकः;

that all bondage is unreal;

बन्धश् चापारमार्थिकः;

स च वाक्य-जन्य-वस्तु-याथात्म्य-ज्ञान-मात्र-निवर्त्यः;

that such bondage may be put an end to by the mere cognition of the true nature of Reality–such cognition resulting from the hearing of certain texts;

स च वाक्य-जन्य-वस्तु-याथात्म्य-ज्ञान-मात्र-निवर्त्यः;

तन्-निवृत्तिर् एव मोक्षः –

and that the cessation of bondage thus effected constitutes final Release.

तन्-निवृत्तिर् एव मोक्षः –

इति वदन्ति;
तैर् ब्रह्म-ज्ञाने शूद्रादेर् अनधिकारो वक्तुं न शक्यते;

We must here point out that the non-qualification of Śūdras for the cognition of Brahman can in no way be asserted by (them).

इति वदन्ति;
तैर् ब्रह्म-ज्ञाने शूद्रादेर् अनधिकारो वक्तुं न शक्यते;

अनुपनीतस्य,
अनधीत-वेदस्याश्रुत-वेदान्त-वाक्यस्यापि
यस्मात् कस्माद् अपि

निर्विशेष-चिन्मात्रं ब्रह्मैव परमार्थो
ऽन्यत् सर्वं तस्मिन् परिकल्पितं मिथ्याभूतम्

इति वाक्याद्
वस्तु-याथात्म्य-ज्ञानोत्पत्तेः,

For (the following) may be secured by any one who learns from another person -

knowledge of the true nature of Reality, in the sense indicated, that

Brahman alone is real
and that everything else is falsely superimposed on Brahman.

अनुपनीतस्य,
अनधीत-वेदस्याश्रुत-वेदान्त-वाक्यस्यापि
यस्मात् कस्माद् अपि

निर्विशेष-चिन्मात्रं ब्रह्मैव परमार्थो
ऽन्यत् सर्वं तस्मिन् परिकल्पितं मिथ्याभूतम्

इति वाक्याद्
वस्तु-याथात्म्य-ज्ञानोत्पत्तेः,

तावतैव बन्ध-निवृत्तेश् च।

and the release resulting from it,

तावतैव बन्ध-निवृत्तेश् च।

न च “तत् त्वम् अस्य्”-आदि-वाक्येनैव ज्ञानोत्पत्तिः कार्या
न वाक्यान्तरेणेति नियन्तुं शक्यम्;

That the cognition of such truth can be arrived at only on the basis of certain Vedic texts, such as ‘Thou art that,’ is a restriction which does not admit of proof;

न च तत्त्वमस्यादि-वाक्येनैव ज्ञानोत्पत्तिः कार्या न वाक्यान्तरेणेति नियन्तुं शक्यम्;

ज्ञानस्यापुरुष-तन्त्रत्वात्,

for knowledge of the truth does not depend on man’s choice,

ज्ञानस्यापुरुष-तन्त्रत्वात्,

सत्यां सामग्र्याम् अनिच्छतो ऽपि ज्ञानोत्पत्तेः।

and at once springs up in the mind even of an unwilling man as soon as the conditions for such origination are present.

सत्यां सामग्र्याम् अनिच्छतो ऽपि ज्ञानोत्पत्तेः।

न च

वेद-वाक्याद् एव वस्तु-याथात्म्य-ज्ञाने सति
बन्ध-निवृत्तिर् भवति

इति शक्यं वक्तुम्,

Nor can it be proved in any way that bondage can be put an end to
only through such knowledge of the truth as springs from Vedic texts;

न च वेद-वाक्याद् एव वस्तु-याथात्म्य-ज्ञाने सति बन्ध-निवृत्तिर् भवतीति शक्यं वक्तुम्,

येन केनापि वस्तु-याथाम्य-ज्ञाने सति भ्रान्ति-निवृत्तेः;

for error comes to an end through the knowledge of the true nature of things, whatever agency may give rise to such knowledge.

येन केनापि वस्तु-याथाम्य-ज्ञाने सति भ्रान्ति-निवृत्तेः;

पौरुषेयाद् अपि -

निर्विशेष-चिन्मात्रं ब्रह्म परमार्थो
ऽन्यत् सर्वं मिथ्याभूतम्

इति वाक्याज् ज्ञानोत्पत्तेस्
तावतैव भ्रम-निवृत्तेश् च।

True knowledge, of the kind described,
will spring up in the mind of a man
as soon as he hears the non-scriptural declaration,

‘Brahman, consisting of non-differenced intelligence, is the sole Reality;
everything else is false,’

and this will suffice to free him from error.

पौरुषेयाद् अपि निर्विशेष-चिन्मात्रं ब्रह्म परमार्थो ऽन्यत् सर्वं मिथ्याभूतम् इति वाक्याद् ज्ञानोत्पत्तेस् तावतैव भ्रम-निवृत्तेश् च।

यथा पौरुषेयाद् अप्य् आप्त-वाक्याच्
छुक्तिका-रजतादि-भ्रान्तिर् ब्राह्मणस्य शूद्रादेर् अपि निवर्तते,
तद्वद् एव शूद्रस्यापि वेद-वित्-सम्प्रदायागत-वाक्याद्
वस्तु-याथात्म्य-ज्ञानेन जगद्-भ्रम-निवृत्तिर् अपि भविष्यति ॥

When a competent and trustworthy person asserts that
what was mistaken for silver is merely a sparkling shell,
the error of a Śūdra no less than of a Brāhmaṇa comes to an end;
in the same way a Śūdra also will free himself from the great cosmic error
as soon as the knowledge of the true nature of things has arisen in his mind
through a statement resting on the traditional lore of men knowing the Veda.

यथा पौरुषेयाद् अप्य् आप्त-वाक्याच्
छुक्तिका-रजतादि-भ्रान्तिर् ब्राह्मणस्य शूद्रादेर् अपि निवर्तते,
तद्वद् एव शूद्रस्यापि वेद-वित्-सम्प्रदायागत-वाक्याद्
वस्तु-याथात्म्य-ज्ञानेन जगद्-भ्रम-निवृत्तिर् अपि भविष्यति ॥

अनेनैव न्यायेन
ब्राह्मणादीनाम् अपि ब्रह्म-वेदन-सिद्धेर्
उपनिषच् च तपस्विनी दत्त-जलाञ्जलिस् स्यात्। +++(5)+++

And as the knowledge of Brahman may be reached in this way not only by Śūdras but also by Brāhmaṇas and members of the other higher castes, the poor Upanishad is practically defunct.

अनेनैव न्यायेन
ब्राह्मणादीनाम् अपि ब्रह्म-वेदन-सिद्धेर्
उपनिषच् च तपस्विनी दत्त-जलाञ्जलिस् स्यात्।

यस्य तु -

मोक्ष-साधनतया वेदान्त-वाक्यैर् विहितं ज्ञानम् उपासन-रूपम्,

There are, on the other hand, those who hold that

the knowledge which the Vedānta-texts enjoin as the means of Release is of the nature of devout meditation;

यस्य तु मोक्ष-साधनतया वेदान्त-वाक्यैर् विहितं ज्ञानम् उपासन-रूपम्,

तच् च पर-ब्रह्म-भूत-परम-पुरुष-प्रीणनम्,

that such meditation has the effect of winning the love of the supreme Spirit

तच् च पर-ब्रह्म-भूत-परम-पुरुष-प्रीणनम्,

तच् च शास्त्रैक-समधिगम्यम्,

and is to be learned from scripture only;

तच् च शास्त्रैक-समधिगम्यम्,

उपासन-शास्त्रं च
उपनयनादि-संस्कृताधीत-स्वाध्याय-जनितं ज्ञानं
विवेक-विमोकादि-साधनानुगृहीतम् एव
स्वो+++(क्तो)+++पायतया स्वीकरोति,

that the injunctions of meditation refer to such knowledge
only as springs from the legitimate study of the Veda on the part of a man
duly purified by initiation and other ceremonies,
and is assisted by the seven means (see above, p. 17);

उपासन-शास्त्रं चोपनयनादि-संस्कृताधीत-स्वाध्याय-जनितं ज्ञानं विवेक-विमोकादि-साधनानुगृहीतम् एव स्वोपायतया स्वीकरोति,

एवं रूपोपासन-प्रीतः पुरुषोत्तम
उपासकं स्वाभाविकात्म-याथात्म्य-ज्ञान-दानेन
कर्म-जनिताज्ञानं नाशयन्
बन्धान् मोचयति

इति पक्षः;

and that

the supreme Person pleased by such meditation bestows on the devotee knowledge of his own true nature,
dissolves thereby the Nescience springing from works,
and thus releases him from bondage.

एवं रूपोपासन-प्रीतः पुरुषोत्तम
उपासकं स्वाभाविकात्म-याथात्म्य-ज्ञान-दानेन
कर्म-जनिताज्ञानं नाशयन्
बन्धान् मोचयति

इति पक्षः;

तस्य यथोक्तया नीत्या शूद्रादेर् अनधिकार उपपद्यते॥

And on this view the proof of the non-qualification of the Śūdra, as given in the preceding Sūtras, holds good.

तस्य यथोक्तया नीत्या शूद्रादेर् अनधिकार उपपद्यते॥

इति श्रीशारीरकमीमांसाभाष्ये अपशूद्राधिकरणम्॥

–Here terminates the adhikaraṇa of ’the exclusion of the Śūdras.’

इति श्रीशारीरकमीमांसाभाष्ये अपशूद्राधिकरणम्॥