0

१

2 25 OO Ο QO ལྗང་ OO No Rights Re L

SRI-BHASYA OR BRAHMASUTRABHASYA BY BHAGAVAD-RAMANUJA WITH

  1. S’rutaprakásiká by Sudarśanabhattáraka 2. Bhávaprakáśiká by Rangarâmânujamuni 3. S’rutapradipiká by Sudarśanabhattaraka 4. Nayaprakásiká by Méghanádáriśúri
  2. Tattvatiká by Védántadéśika
  3. Mulabhá vaprakásiká by Rangarāmānujamuni
  4. Nyáyasudarsana by Varadanáráyanabhattaraka
  5. Adhikaraṇasárávali by Védántadéśika.
  6. Adhikaranacintamani by Varadanáthasúri
  7. Visayavákyadípiká by Rangarámánujamuni EDITED BY Paudit V. ANANTHACHARYA Lecturer in Sanskrit, Pachaiappa’s College, Madras. AND Vyakaranasiromani V. KRISHNAMACHARYA Senior Pandit, Govt. Oriental Mss. Library, Madras. Vol 1. PUBLISHED BY Pandit A. R. KRISHNAMACHARIAR Proprietor THE MADRAS SANSKRIT BOOK DEPOT KRISHNAPURAM, KODAMBAKAM, MADRAS.

KABEER PRINTING WORKS, TRIPLICANE, MADRAS.

श्रीः श्रीभगवद्रामानुजमुनिविरचितं श्रीभाष्यापरनामधेयं ब्रह्मसूत्रभाष्यम् प्रथमं संपुटम् श्रुतप्रकाशिका, तयाख्या भावप्रकाशिका, श्रुतप्रदीपिका, नयप्रकाशिका, तत्त्वटीका, मूलभावप्रकाशिका, वेदान्तन्याय सुदर्शनम्, अधिकरण- सारावलिः, तद्व्याख्या अधिकरणचिन्तामणिः, विषयवाक्यदीपिका, इत्येतैः समलंकृतम् ति. न. च. पण्डित वे. अनन्ताचार्येण 0 वे. कृष्णमाचार्येण च परिशोध्य कोई पाकम् कृष्णापुराग्रहार वास्तव्येन ए.. आर्. कृष्णमाचार्येण प्रकाशितम् १९३७ CC-0 No Rights Reserved. Digitized by eGangotriV 6.0 05 ی 00 Copies can be had of :- 0 A. R. KRISHNAMACHARIAR PROPRIETOR, THE MADRAS SANSKRIT BOOK DEPOT KRISHNAPURAM, KODAMBAKAM, MADRAS.

उपोद्घातः । यदा बहोः कालात्पूर्वमेव श्रीभगवद्रामानुजवदनारविन्द निर्गलितस्य श्रीमन्नाथ- मुनिश्रीमद्यामुनमुनिप्रभृतिपरमाचार्यनिर्धारितसिद्धान्तप्रकाशनधुरन्धरस्य भेदाभेदघटकसगुण- निर्गुणादिनानाविधश्रुतिवाक्यानां सर्वेषामपि स्वारसिकालिष्ट तत्तत्सन्दर्भानुगुणार्थवणनेन प्रदर्शित सर्वशास्त्रानुकूल्पस्य स्मृतीतिहासपुराणागमादीनां सर्वेषामपि मुनिजनवचसामैक- कण्ठ्यसंपादनप्रक्रियापरितोषितसकलतीर्थकराभिनन्दनीयविषयोपन्यास वैलक्षण्यस्य श्रीभा श्रुतप्रकाशिका सहितं सुस्पष्टाक्षरं समीचीनं मुद्रितपुस्तकं यत्र कुत्रापि लभ्येतेति विचारितम्, तदा अस्पष्टेषु ग्रन्थाक्षरेषु अतिसूक्ष्मेषु निश्वासवातच्छेद्येषु मलीमसेषु काकलेषु मुद्रित- मेव पुस्तकं शरणमासीत् । तत्र तत्र देशान्तरेषु मुद्रितानि पुस्तकानि प्रायेण न सुबद्धानि न सुलभानि चैतदेशीयाबाम् । कतिपयकालात्पूर्वं बहुभिरौत्तरा हैः पण्डितैरेवमवबोधि- ता अभूम यथा— श्रुतप्रकाशिकासहितस्य श्रीभाष्यस्य परिष्कृतरीत्या मुद्रणं कृत महदुपकृतं भविष्यति; बहवश्छात्रा एतादृशग्रन्थानामलाभेन महान्तं क्लेशमनुभवन्ति" इति । उपश्रुत्यानया प्रोत्साहितैरस्माभिः यदा श्रुतप्रकाशिकायाः पाठपरिशोधनाय मातृका- न्वेषणे व्यापृतं तदानीं श्रुतप्रदीपिका नयप्रकाशिका मूलभावप्रकाशिकाप्रभृतयो बघो व्याख्याश्चक्षुषोः पुरतः प्रादुरभूवन् । यावल्लब्धं प्रौढतमैर्व्याख्यानान्तरैः सह संयोज्य मुद्रणे श्रीभाष्यस्य विशेषतः परिष्कारो महानुपकारश्च वाचकानां भविष्यतीति, बहुभिः सुधीभिः प्रेरितास्तत्त्वटीकाया विरहे श्रीभाष्यं नातीव परिष्क्रियेतेति च मन्वानास्तामपि समयोजयाम | महाजनैरर्थतो ज्ञानतश्च विशिष्टैः संभूय निर्वर्तयितव्येऽस्मिन् महति कार्ये सर्व- प्रकारेणाप्यनधिकारिणो वयं केवलं महदनुग्रहमेव प्रधानं बलमवलम्ब्य शिशव इव निर्भीका: प्रावर्तिष्महि । बहवः पण्डिताः साधव आचार्याश्चानेन श्रीभाष्यमुद्रणरूपेण महाकैङ्कर्येणाराधिता भवन्तीतीदं न निहोतुमर्हम् । तथापि किं चि इरमारूढवतामप्यस्माकं हृदयात् ‘कथं वेदं कृच्छसाध्यं कार्यं निर्व्यूढं भविष्यति ; किं वा वयमविज्ञातसाध्वसोः कार्येस्मिन् पदं न्यधाम’ इति चिन्ता सांप्रतमपि नापैति । A तत्र यद्यपि श्रुतप्रदीपिका श्रुतप्रकाशिकातोऽनतिरिक्तार्थप्रतिपादनपरा, तथापि इदं- प्रथमतया वेदान्तप्रकरणे कृतावताराणां’ छात्राणां संक्षेपतः श्रीभाष्यार्थप्रतिपादनपरेयं मह- दुपकरिष्यतीति न वयं श्रुतप्रकाशिकया गतार्थतामस्यां मन्यामहे । तत्त्वटीका तु श्रीभा-

०० 0 २ . प्यस्य सारतमापूर्वार्थप्रतिपादनैदंपर्यं मूर्धाभिषिक्ता भगवतो भाष्यकारस्य मूर्तिमद्धृदयभूतेति नास्या महिमानुवर्णने प्रभवामः । मूलभावप्रकाशिका तु तत्र तत्र गहनतरातिविस्तृतपूर्वमीमांसा प्रक्रियाविषय- विचारणासरण्या संचरमाणा सैरन्ध्रीव स्वाधीनपतिकां श्रीभगवद्रामानुजदिव्यसूक्तिं विशेषतो विभूषयतीत्यपि सुस्पष्टमेवास्यां कृतपरिचयानां संख्यावताम् । . नयप्रकाशिकापि क्वचित्कचित् अस्मत्पूर्वाचार्यैरप्रहते संप्रदायपारंपरीतः किंचिदिव विश्लथिते वर्त्मनि संचरन्त्यपि श्रीमद्भिर्निगमान्तमहागुरुभिः स्वपूर्वकालिकत्वेन त्रय्यन्त- शास्त्रनिष्णातत्वेन च तत्र तत्र स्मृतैर्बहुमतैश्च श्रीमेघनादारिसूरिभिर्विरचितेति व्याख्यानान्तरेष्वचुम्बितान् विषयान् सम्यक् प्रतिपादयतीति च नास्माभिरुपेक्षिता । अनेन ग्रन्थकारेण प्रणीतो मुमुक्षूपायसंग्रहाख्यः प्रबन्धोऽस्मदाचार्य परंपरासमागतेषु सांप्रदायिकेष्वर्थेषु प्रत्यवस्थानरूप इत्यन्यदेतत् । वरदनारायणभट्टारकैः प्रणीतः श्रीमन्निगमान्तमहागुरुभिस्तत्र तत्र प्रमाणतया सबहुमानमुपात्तं न्यायसुदर्शनं देशेऽस्मिन् वम्रिभिर्भक्षितप्रायायामत्यन्तजरत्यामद्वितीयायां मातृकायां जीवितं धारयतीति मास्यात्यन्तलोपो भूदिति कृत्वा यावल्लब्धं प्रकाश्यते । निसर्गतः श्रेयःप्रतिघातिप्रत्यूहबहुलेऽस्मिन् प्रपञ्चे श्रीविशिष्टाद्वैतसिद्धान्तस्य प्रथमाधार- भूतमिदं श्रीभाष्यमुद्रणकैङ्कर्यं यथा सम्यङ् निर्वर्त्यत तथानुगृह्णीयुः पण्डिताः परमपावन- मनोवृत्तयः इति संप्रार्थयामहे । अस्मिन् मुद्रणकार्ये ग्रन्थपरिशोधनेन मूलभावप्रकाशिकास्थानां विषयाणामनुक्रमणि- काप्रदानेन च दासेन मया सह सुबहु परिश्रम्य उपकृतवतां जम्बूपाकग्रामाभिजनानां शत- ऋतुकुलतिलकानां विद्वद्वरेण्यानां श्रीनरसिंहाचार्याणां वयमत्यन्तमधमर्णाः । मुद्रणसमये पाठपरिशोधनादिकार्याय अस्माकं यथापेक्षितं सुचिरसंरक्षितानि तालपत्रलिखितानि पुस्तकानि प्रदाय अस्मदुद्योगं कृतार्थीकुर्वतां राजकीयप्राच्यलिखित पुस्तकभाण्डागाराधिकारिणां अढैयार् तियासफीसभाध्यक्षाणां च विषये सुबहु कृतज्ञतां प्रकाशयामः । कृष्णापुरम्, कोडपाक्कम् पोस्ट चन्नपुरी. ७–८–१९३७ इति तिरुमलैनल्लान् चक्रवत्र्त्यभिजनः वे. अनन्ताचार्यः. वे. कृष्णमाचार्यः.

16 .०००.० श्रीभाष्यादिग्रन्था एतषु पृष्ठेषु द्रष्टव्याः श्रीभाष्यम् - १, ५७, ७८, १०३, १४२, २७४, २१७, २५३,२६८, २८७, ३१०, ३३६, ३६८, ४१८. श्रुतप्रकाशिका–१, १८, ७९, १०४, १४२, १७५, २१८, २५४, २६८, २८९, ३११, ३३७, ३७२, ४१८. भावप्रकाशिका – १०, ६४, ८, १११,१५०, १८०, २२५, २५७, २७४, २९४, ३१५, ३४५, ३८६, ४२५. श्रुतप्रदीपिका –१८, ६७, ९२, ११९,१५६, १८३, २३२, २५७, २७८, २९८, ३१९, ३५१, ३९४, ४३२. नयप्रकाशिका – २०, ६८, ९३, १२१, २५७, १८५, २३४, २५८, ४३३. तत्त्वटीका– २७, ७२, ९५, १२३, १५८, २०१, २३९, २६२. २७९, ३००, ३२०, ३५२, ३९७, ४३७. मूलभावप्रकाशिका – ६५, ७७, ९९, १३१, १६८, २०७, २५२, २६६, २८५, ३०७, ३२६, ३६३, ४१२, ४४१. वेदान्तन्यायसुदर्शनम् - १३४, १७४, ४५०.

० मङ्गला वरणम् षष्ठधर्थविचारः श्रीभाष्यविषयानुक्रमणिका पुटम् पङ्क्ति. १. B १०३. .२०. ब्रह्मशब्दार्थविचारः- १०४. २. जिज्ञासाग्रव्दार्थः १४२. १२. मीमांसाद्वयस्यैकशास्त्रघम् १४२. १७ अध्ययनविधिनिरूपणम् १७४. १८. अध्ययनस्य स्वाध्यायसंस्कारत्वम् २१७. १९. कर्मविचारपूर्ववृत्तत्वसमर्थनम् २१८. 8. लघुपूर्वपक्षारम्भः २६८. १. समुच्चयवादिन आक्षेपः २६८. ११. पूर्वपक्षिकृतं समुच्चयवाद निरसनम् २६८. १५. श्रवणादीनामुपयोगः २८८. ७. साधनचतुष्टयवर्णनम् २८८. १४. लघुसिद्धान्तारम्भः वाक्यजन्यं ज्ञानं न मोक्षसाधनम् ३१०. ध्यानस्योपासनारूपत्वम् ३१०. • ध्रुवस्मृतिरेव भक्तिः ३३६. २२. ध्रुवस्मृतेः कर्मापेक्षा ३६९. Q ध्रुवस्मृतेः साधनीभूतं विवेकादिसप्तकम् ३६९. १८. साधनचतुष्टयपूर्ववृत्तत्वनिरासः ३७०. ४१८. 2 2 2 2 2 2 v १. ४. ९. ४. CC-0 No. Rights Reserved. Digitized by eGangotriश्रुतप्रकाशिकाविषयानुक्रमणी पुटम्. पङ्क्ति. मङ्गलश्लोकाः १. ९. श्रीभाष्यावतरणम् २. १७. अखिलेतिश्लोकव्याख्या ४. १४. पाराशर्येतिश्लोकव्याख्या २८. १. प्रतिज्ञावाक्यव्याख्या ६८. ६. जिज्ञासासूत्रव्याख्या ८०. ६. अथशब्दार्थः ८०. १७. अतः शब्दार्थः ८२. २१. यादवप्रकाशीय सूत्रार्थनिरासः १४३. २२. ऐकशास्त्रघसमर्थनम् १४५. १. कर्मब्रह्मविचारयोः क्रमनियामकोक्तिः १५०. १३. अध्ययनविधिनिरूपणम् १७५. ५. रागतः प्रवृत्तिसमर्थनम् २२०. २४. साध्यसाधनद्वित्त्वनिरासः ३११. ८. वाक्यजन्यज्ञानस्य मोक्षसाधनत्वनिरासः ३११. २२. भक्तेरुपायत्वसमर्थनम् ३१४. १७. भक्तेः कर्माङ्गत्वस्य समर्थनम् ३७६. १८. साधनसप्तकोक्तिः ३७८. ८. दुःखत्रयाभिघातज्ञानपूर्ववृत्तत्वनिरासः ४२२. २१.

० 1. भावप्रकाशिका विषयसूचिका अखिलेत्यादिश्लोकार्थविचारः पाराशर्येत्यादिश्लोकार्थविचारः पुटम् पङ्क्ति— १२. २४. ६४. १९.. अथशब्दार्थविचारः ८५. १६.. अतःशब्दार्थविचारः ८८.. ६.. कर्मब्रह्मविचारक्रमनियमकथनम् १५४. १७. विचारे रागतः प्रवृत्तिसमर्थनम् २२९: १८. भक्तरुपायत्वसमर्थनम् ३४५. १७. . भक्तेः कर्माङ्गत्वसमर्थनम् ३८९. ५.

नयप्रकाशिका विषयसूची अखिलेत्यादिभाष्यस्य मङ्गलत्वे आक्षेपः समाधानञ्च मङ्गलाचरणस्य काम्यत्वशङ्का, तत्परिहारश्च वेदान्तानां ब्रह्मैकपरत्वे आक्षेपः परिहारश्च श्रीराममिश्रोक्तषडर्थविवरणम् भङ्गादीत्यादिपदस्य मोक्षप्रदत्वार्थत्वखण्डनम् कर्मकाण्डस्य ब्रह्मपरत्वप्रदर्शन चतुः सूत्र्या उपोद्धातत्वाभावप्रतिज्ञा पुटम्. २३. २४. २५. २६. २७. 33 अध्ययनप्रयुक्तिविचारे पौनरुक्त्यशङ्कात्परिहारौ १८५. अध्ययनस्यार्थज्ञानपर्यन्तत्वविचारः १८६. गुरुमतोपन्यासः १८७. भाट्टप्रक्रियोपन्यासः’ १९६ ऐकशस्त्र्ये आक्षेपपरिहारौ २३५. कर्मकाण्डब्रह्मकाण्डयोः हेतुहेतुमद्भावप्रतिपादनम् २६१. ज्ञानकर्मणोः समुच्चितयोः मोक्षसाधनत्वमिति भास्करमतखण्डनम् ४३४.

तत्त्वटीकास्थविषयसूचिका पुटम् पङ्क्ति-

मङ्गलाचरणम् २८. १. विषयप्रयोजनसंबन्धनिरूपणम् २८. २०.. मङ्गलाचरणे प्रमाणं पूर्वाचारश्च ३२. ६.. मङ्गलश्लोके अकारोपक्रमस्वारस्यम् ३३. २२. प्रथमद्वितीयपादयोः ब्रह्मशब्दनिरुक्तिपरत्वम् ३५. १५.. ब्रह्मलक्षणसंग्रहः ३५. २१.. चतुरध्याय्यार्थस्य संग्रहेण विवरणम् ३६. निर्वचनपुरःसरं स्थेमशब्दनिरुक्तिः ३७. १२. ’ भङ्गादिलीला’ इत्यत्र समासविवरणम् ३९. भूतत्रातशब्दार्थः ४०. ७. ध्येयसंशोधनम् ४४. ९ आद्यपद्ये परपक्षनिरासव्यञ्जनम् ४५. १२.. परेषां शास्त्रारम्भानुपपत्तिप्रतिपादनम् ५१. १३. स्वमते तदसंभव: ५३. २५.. द्वितीयश्लोकस्य स्वप्रबन्धानारभ्यतानिरसनपरत्वम् ७२. वचःसुधापदे समासोपपादनम् ७३. १६. - 66 निजाक्षरैः " इत्यत्र निजपदार्थः ७६. २१. . 66 भौमाः सुमनसः " इत्यत्र भौमपदप्रयोजनम् ७७. १०.. सूत्राक्षराणीत्यत्र अक्षरशब्दस्वारस्यम् ९५. ८.. अतः शब्दस्य वृत्तविशेषार्थत्वसमर्थनम् ९७. ረ

पुटम्. पङ्क्ति- अथातःपदयोरन्यतरेणालमित्याक्षेपः परिहारच ९७. १६. कर्मविचारस्य पूर्ववृत्तत्वम् ९८. ब्रह्मजिज्ञासाधिकारिनिष्कर्षः ९८. १४. 66 ब्रह्मजिज्ञासा" इत्यत्र समासविचारः १२३. १६. " ब्रह्मजिज्ञासापदे " कर्मणि षष्ठ्या अनौचित्यनिरासः १२६. १९. " स्वभावतः " इति पदस्य प्रयोजनम् १२७. पुरुषोत्तम शब्दे समासविचारः १२८. 2 2 2 ब्रह्मशब्दस्य मुख्यवृत्तत्वविचारः ब्रह्मशब्दस्य सर्वेश्वरपरत्वनिर्वाह: १२९. १४ .. १३०. जिज्ञासापदस्थ सन्प्रत्ययार्थविचारः १५८. ८.. मीमांसा पदव्युत्पत्तिदर्शनम् १५९. यादवप्रकाशीय सौत्रयोजनानिरासः १६०. ३. जैमिनेः शारीरकार्थविरोधशङ्काया निरासः १६१- ७.. देवतानां विग्रहादिनिरासकयुक्तेः प्रतिक्षेपः १६३. १६. कर्मब्रह्मविचारयोः पौर्वापर्यनियमः १६७. १२. शारीरकशास्त्रस्य सार्थत्वम् १६८. ८.. अध्ययनविधिः २०१. १. उपनयनस्याध्ययनाङ्गत्वम् २०३. २०.. " उपनयीत " इत्यात्मनेपदस्य न कर्त्रभिप्रायनिमित्तकत्वम् २०६. १७. विचारस्याध्यापनविधिप्रयुक्तत्व निरासः २०७. ८ .. स्वाध्यायस्याध्ययनकर्मत्वम् अध्ययनविवेरक्षरराशिग्रहणमात्रपर्यवसायित्वम् २३९. ६.. २४२. २५. विचारस्य रागप्राप्तत्वम् A २४७. CC-0 No Rights Reserved. Digitized by eGangotri2 Q & ३ पुटम्. पङ्क्ति. प्रथमसूत्रस्य विषयवाक्यार्थवर्णनम् २६२. १८. भास्करादिमतरीत्या प्रत्यवस्थानम् २८२. २१. नैष्कर्म्यवादिकृतः भास्कराद्युक्तदूषणनिरासः २८४.. २. साध्यसाधनद्वित्वनिरासः ३२०. २१- बाधितानुवृत्तिदूषणम् ३२४. १२. विधेयज्ञानस्य मोक्षोपायत्वम् ३२६. १२. वेदनादिसामान्यशब्दानां ध्रुवानुस्मृतिरूपोपासने विश्रान्तिः ३५५. २. स्मृतेर्दर्शनसमानाकारत्वम् ३५७. १८. विकल्पस्य द्वेषाष्टदोषत्वनिर्वचनम् ३५९. १०. स्मृतेर्दशनरूपतायां वाक्यकारानुमतिः ३६२. ८. ध्रुवानुस्मृतिरूपोपासनस्यैव भक्तिरूपत्वम् ३९७. ७. श्वेताश्वतरोपनिषदः परमपुरुषविषयत्वम् ४००. 8. कर्मणां विविदिषासाधनत्वेनोपयोग इति पक्षस्य निरासः ४०१. ७. पुण्यस्य पापरूपत्वं पुण्यपापयोर्धर्मापनोद्यत्वंः च. ४०८. १९. ‘उद्गीथाद्युपासनानां साङ्गत्यम् ४३९. १९.

24 मूलभावप्रकाशिकार्थानुक्रमणम् पुटम् . ५५. मङ्गलं श्लोकः अखिलेत्यादिभाष्यस्य संग्रहेण सारतमावतरणम् । तच्छ्लोकस्य सारतमार्थ- ० संग्रहः । तत्र “ श्रुतिशिरसि विदीप्ते " इत्यस्यार्थः, शेमुषीभक्तिरूपेत्यस्या- न्वयार्थकथनम् पाराशर्येतिश्लोकस्यावतरणम् । पाराशर्यपदस्य व्यासे सर्वाभ्युपगत- प्रसिद्धव्युत्पत्तिप्रदर्शनम् व्यपगतप्राणपदस्या पूर्वार्थकथनम् अतःशब्दस्य सारतमापूर्वार्थकथनेन सार्थक्यकथनम् ५७.. ७७.. 15 १००.. 66 कर्तृकर्मणोः कृति इति विशेषविधानात् " इत्यस्य भाष्यस्य स्पष्टविवरणम् १३१ - ब्रह्मशब्दशक्तिनिष्कर्षे मतद्वयप्रदर्शनम् " इष्यमाणं ज्ञानमिह विधीयत " इति भाष्यस्यापूर्वार्थकथनम् १३२. १६८.. ऐकशास्त्रये विशेषत आक्षेपपरिहारौ " स्वाध्यायोऽध्येतव्यः " इति वाक्ये आक्षेपपरिहारौ अध्ययनस्य परविधिप्रयुक्तत्वखण्डनविस्तरः १७०. २०७०- २१४. २५२. 66 कर्मविधिस्वरूपे निरूपिते " इति भाष्यस्यार्थः- कर्माङ्गाश्रयाण्युद्गीथाद्युपासनानि " इति भाष्यस्य विस्तरेणा- र्थकथनम् " श्रवणमित्यादेः न्याययुक्तार्थग्रहणम्" इत्यन्तस्य भाष्यस्यार्थः ’ “ ब्रह्मस्वरूपाच्छादिकाविद्या- ” इति भाष्यपाठस्य साधुत्वोप- पादनम्

२८५.

३०८. ३०९. २ 66 लघुसिद्धान्ते “ विधित्सितम् " इति भाष्यस्य व्याख्याने ज्ञानस्य विधेयत्वे पुटम् - अनेकमीमांसाधिकरणप्रदर्शनम् ३२६. “ तावन्मात्रेण विद्यानिवृत्त्यनुपलब्धेः " इति भाष्यस्य विशेषत आक्षेप परिहारौ ज्ञानोत्पत्त्यैव निवृत्तत्वात् ” इति भाष्यस्याद्वैतमतरीत्या नवीना- ३२७. 66 क्षेपसमाधाने ३२८. " ’ वाक्यार्थज्ञानादन्यदेव " इति भाष्यस्य विशेषतः परमतरीत्याक्षेप- .ee समाधाने ३३२. " ध्यानमेव विधीयते " इति भाष्ये आक्षेप समाधाने ३६४. " यस्तद्वेद " इति भाष्यस्यश्रुतेः विस्तरेणाथ कथनम् ३६५. दर्शनसमानाकारध्रुवस्मृतेर्मोक्षसाधनत्वे पक्षद्वयप्रदर्शनम् सततयुक्तानाम् ” इत्यस्य " आशंसायां भूतवच्च " इति प्रमाणविवरणमुखेन ३६६. 5 व्याख्यानम् यज्ञादीनां विविदिषासाधनत्वखण्डनप्रपञ्चः

४१३. ४१४. 00

२

G O 25 00 ༡ O 0 0 6o. 80 0 1 0

SRI-BHASYA OR BRAHMASÜTRABHASYA OF BHAGAVAD-RAMANUJAR WITH S’rutaprakásiká by Sudarśanabhattáraka .. Bhávaprakásiká by Rangarâmânujamuni 3. S’rutapradípiká by Sudarśanabhattâraka 4. Nayaprakáśiká by Méghanádáriśúri 5. Tattvatiká by Védántadéśika 6. Mulabhávaprakásiká by Rangarāmānujamuni 7. Nyáyasudarśana by Varadanáráyaṇabhaṭṭáraka 8. Adhikaranasárávali by Védántadéśika. 9. Adhikaranacintamani by Varadanáthasúri 10. Visayavákyadípiká by Rangarámánujamuni C Vol. 2. EDITED BY Pandit V. ANANTHACHARYA Lecturer in Sanskrit, Pachaiappa’s College, Madras. (Retired) AND Vyakaranasiromani V. KRISHNAMACHARYA Sanskrit Pandit Presidency College, Madras. PUBLISHED BY Pandit A. R. KRISHNAMACHARIAR PROPRIETOR THE MADRAS SANSKRIT BOOK DEPOT KRISHNAPURAM, KODAMBAKKAM, MADRAS.

00 KABEER PRINTING WORKS 195, HIGH ROAD, TRIPLICANE.

श्रीः ’ श्रीभगवद्रामानुजमुनिविरचितं श्रीभाष्या परनामधेयं ब्रह्मसूत्रभाष्यम् श्रुतप्रकाशिका, तयाख्या भावप्रकाशिका, श्रुतप्रदीपिका, नयप्रकाशिका, तत्त्वटीका, मूलभावप्रकाशिका, न्यायसुदर्शनम्, अधिकरण- सारावलिः, तयाख्या अधिकरणचिन्तामणिः, विषयवाक्यदीपिका, इत्येतैः समलंकृतम् द्वितीयं संपुटम् ति. न. च. पण्डित वे. अनन्ताचार्येण वे. कृष्णमाचार्येण च परिशोध्य कोर्डपाक्कम् कृष्णापुराग्रहारवास्तव्येन ए. आर्. कृष्णमाचार्येण प्रकाशितम् १९३९ CC-0 No Rights Reserved. Digitized by eGangotriCopies can be had of :- A. R. KRISHNAMACHARIAR PROPRIETOR, THE MADRAS SANSKRIT BOOK DEPOT KRISHNAPURAM, KODAMBAKAM, MADRAS.

0

श्रीः श्रीभाष्य द्वितीयसंपुटस्योपक्रमनिवेदनम् । श्रीभगवद्र । मानुजसिद्धान्तनिष्ठानामन्येषां च पण्डितप्रकाण्डानां पुरतः श्रीमाण्यमुद्रण- स्यास्य द्वितीयं संपुटं सबहुमानमुपहियते । बहोः कालात्पूर्वमुपक्रान्तस्यास्य श्रीभाष्य- मुद्रणस्य सर्वश्रेयस्साधारणैर्विविधैर्विघ्नैर्विहतिः सर्वथास्य श्रेयोरूपतां सत्यापय । एतादृशे महति कार्ये निहितपदानामस्मादृशां सेयं लौकिकी वस्तुस्थितिर्महदपरिहार्यं मनः- शल्यमावहति – ये पुनरास्तिकाः प्रभवो ग्रन्थमिमं मुद्र्यमाणं तदा तदा मूल्यप्रदानेन ग्रहीतुं कृतादराः तेषामबोधेनोपहतिः ये पुनर्विद्वांसो ग्रन्थस्यास्य पठनपाठनादिभिरस्माकं परिश्रमं सफलयितुमलंकर्मणाः तेषां रिक्ततयोपहतिरिति । अहो गुणानामेकत्र सामग्रय प्रदर्शने विश्वसृजः पराङ्मुखत्वम् । एवं पदे पदे प्रत्यूहपरंपराभिः प्रतिहतमपीदं भुद्रणकार्यं सर्व - त्राप्रतिहतप्रसरा भगवतः कमलाकान्तस्य करुणैव पुनरुत्थापयामासेतीदं भूतार्थकथनमेव । युक्तमेवैतत् – भगवतः सर्वेश्वरस्य । स्वरूपरूपादिप्रतिपादने 0 प्रदर्शितैदंपर्यस्यास्य ग्रन्थस्य प्रकाशने प्रत्यूहप्रशमनेनोपकुर्वतानेन परमात्मना आत्मन एवोपकृतं भवति । स्यादेतत् । यदा हि द्वितीयसंपुटस्यास्य संमुद्रणमस्माभिरारब्धं तदा ग्राहक महाशया- नां सङ्ख्याद्दासान्निर्विण्णा वयं मध्येसमुदं भननौका इव गतिमन्यामपश्यन्तो भगवत्या • वैदेह्या वदनारविन्दान्निर्गलितायाः “ एति जीवन्तम्" इत्यादिपुराणगाथाया भूता- र्थतामुत्पश्यन्तः कार्यादस्मात् किंचिदिवापरता अभूम । ततश्च - 66 सुहृदि निरन्तरचित्ते गुणवति भृत्ये प्रियेषु दारेषु । स्वामिनि शक्ते मनुजो निवेद्य खेदं सुखी भवति ॥ 0 इति प्राचीनोक्तिमनुसृत्य मनः खेदप्रतीकारचिकीर्षया कतिपय महाशय महापुरुषसकाशे विषयमिमं यदा प्रास्ताविष्म, तदा तत्रभवान् सुगृहीतनामधेयः अत्युदारचेताः यन् . टि. शामण्णाख्यः प्रख्यातप्रभुवर्यः “ न भेतव्यम् " " अनिर्वेदः श्रियो मूलम् इति प्रोत्साद्य महति कार्येऽस्मिन् पर्याप्तमुपकारं करोमीति प्रतिज्ञाय सद्य एव रौप्याणां पञ्चविंशत्यधिकं शतद्वयं (Rs. 225/- ) प्रादात् । तस्य महाशयस्यैवंविधेनौदार्येण महामनस्कतया मुद्रणकार्यमिदं विसृष्टकल्पमप्यस्माभिः पुनर्गृहीतमभूत् । अनेनैवोपकार-

६ विशेषेण वयमिदं द्वितीयसंपुटमनिरूपाणां पण्डितानां नयनासेचनकमुपहारीकर्तुं प्राभवाम । नानाविधकुदृष्टि कुहनामुखे पततः परब्रह्मणः पाणिप्रदानप्रवणः भगवान् श्रीभाष्यकार: सुगृहीतनामधेयस्यास्य महाशयस्य यन्. टि. शामण्णाख्यस्य निरवधिकमायुरारोग्यैश्वर्यादि- कमनुगृह्य, श्रीभाष्यस्थान् दुरूहानर्थानप्यनाया समवबोधयत्विति संप्रार्थयामहेतमाम् । संपुटेऽस्मिन् महापूर्वपक्षमारभ्य महासिद्धान्ते स्फोटवादप्रतिक्षेपान्तं श्रीभाष्यं तत्प्रकरणीयव्याख्यानैः सह संमुद्रितमस्ति । मूलभावप्रकाशिका तु संविदात्मत्वपक्षनिर- सनपराः श्रीभाष्यपङ्क्तीर्व्याख्यायोपरता । उपरितनभागव्याख्या तु महता प्रयत्नेन बहुषु स्थलेप्वन्विष्यमाणापि नाद्यावधि चक्षुषोः कर्णयोर्वा गोचरीभवति । अहो कालस्या- नुचितकारिता-यद् रसभरभरितान् विद्वत्कुलजीवातुभूतानेतादृशानपि ग्रन्थानन्तर्धापयति । तत्त्वटीकाप्यत्रान्तिमे भागे बहुत्र समनुभूतग्रन्थपाता न यथापुरं विदुषामविच्छिन्न वारं मोदमुपजनयतीति इयमप्यपरा कालस्याप्रतीकारपरुषा दुर्विदग्वता । आस्तामिदम् ; किमनेन निर्वेदेन ? अत्र प्रकाशितोंऽशोपि न प्रनष्ट इति संतोष्टव्यमेव । अस्मिन् संपुटे नयप्रकाशिकाकारैः सहृदयहृदयंगमा अनाग्रहगृहीतहृदयैः सुधीभिः सशिरःकम्पं श्लाघनीया व्याख्यातृभिरितरैरचुम्बिता बहवो विषयाः प्रतिपादिता: दृश्यन्ते । तत्र प्रथमं तदिदमौपनिषदेत्यादि महासिद्धान्तारम्भपङ्क्तिव्याख्यानावसरे परो- पक्षिप्तं कर्मणां भेदावलम्बित्वेन ब्रह्मज्ञानविरोधित्वं दूषयितुमुपक्रम्य त्रिदण्डशिखायज्ञोपवीत- धारणादीनां प्रामाणिकत्वं महता प्रपञ्चेन महता संरम्भेण सिद्धान्तितमस्मत्सिद्धान्तस्योपरि बद्धद्वेषाणां परेषामपि हृदयमावर्जयितुं प्रभवेदित्यत्र न वयं संशयलेशस्याप्यवकाशमुत्प- श्यामः । तदुपरितनो नयप्रकाशिकाग्रन्थस्तु श्रीभाष्यपङ्क्तिप्रतीकमनुपादायैव सुबहन्विष- यानतिप्रौदया शास्त्रसरण्या विचारयीति, अयं भागस्तृतीयसंपुटे नातिचिरादेवास्माभिः प्रचिकाशयिषिते समवतारितो विपश्चित्तल्लजानाह्लादयिष्यतीति प्रथममेव निवेद्यते एवमिदं मुद्रणकार्यमितः परमपि प्रतिहतप्रत्यूहमविलम्बेन परिसमाप्तिं प्राप्य एत- दारम्भप्रणयिनोऽस्मानन्यांश्च प्राज्ञानानन्दयत्विति, श्रीभाष्यं श्रीभाष्यकारः श्रीभाष्याभिधेय- भूतः परमात्मा च प्रसीदन्त्विति । कृष्णापुरम, 4-1-1939. } वे. अनन्ताचार्यः वे. कृष्णमाचार्यः 80

श्रीभाष्यादिग्रन्था एतेषु पृष्ठेषु द्रष्टव्याः श्रीभाष्यम् – ४५१, ४७६, ४२८, ५०७, ५२९, ५३९, ५४५, ५५०, ५५८, ५६४, ५८५, ६००, ६०८, ६१४, ६१९, ६२७, ६४३, ७५४, ६५८, ६७३, ६८५, ६९३, ६९७, ७०८, ७१३, ७३२, ७३४, ७३, ७३७, ७४१, ७४५, ७४७, ७५२, ७५६, ७६०, ७६५, ७६९, ७७१, ७७३, ७७७, ७८१, ७८३, ७८७, ७९०, ७९३, ७९६, ८००, ८०५, ८११, ८२२, ८२७, ८२९, ८३३, ८३५, ८३९, ८४१, ८४३, ८४७, ८५०, ८५२, ८५४, ८५६, ८५८, ८६२, ८६३, ८६६, ८७१, ८७३, ८७८, ८८२, ८८४, ८८७, ८८८, ८९१, ८९४, ८९६, ९०२, ९०६, ९०८, ९१०, ९१२,९१५, ९१९, ९२२, ९२५, ९३१, श्रुतप्रकाशिका - ४५३, ४७९, ४९९, ५०८, ५२९, ५३९, ५४५. ५५२, ५५८,५६४, ५८५, ६०९, ६०८, ६१४, ६१९, ६२७, ६३४, ६५४, ६५९, ६७४, ६८५, ६९३, ६९८, ७०९, ७१४, ७३२, ७३४, ७३६. ७३७, ७४१, ७४६, ७४८, ७५३, ७५७, ७६१, ७६६, ७६९, ७७२, ७७४, ७७७, ७८१, ७८४, ७८८, ७९०, ७९३, ७९७, ८०२, ८०५, ८१२, ८२२, ८२८, ८३०, -८३३, ८३५, ८२९, ८४०, ८४१, ८४४, ८४७, ८५०, ८५३, ८५५, ८५६, ८५८, ८६१, ८६३, ८६७, ८७१, ८७३, ८७८, ८८२, ८८५, ८८७, ८८८, ८९१, ८९४, ८९७, ९०२, ९०६, ९०८, ९१, ९१२, ९१६, ९१९, ९२२, ९२५, ९३१, भावप्रकाशिका - ४५९, ४८४, ५०९, ५१६, ५३२, ५४१, ५४७, ५५३, ५६०, ५७१, ५८६, ६०२, ६०९, ६१५, ६२१, ६३०, ६४८, ६५५, ६६३, ६७६, ६८८, ६९४, ७०१, ७१०, ७१२, ७३२, ७३५, ७३८, ७४२, ७४६, ७४९, ७५३, ७५७, ७६२, ७६७, ७७०, ७७२, ७७५, ७७९, ७८२, ७८४, ७८८, ७९१, ७९४, ७९८, ८०२, ८०७, ८१६, ८२४, ८२८, ८३०, ८३४, ८३७, ८३९, ८४१, ८४२, ८४५, ८४८, ८५१, ८५३, ८५९, ८६२, ८६४, ८६८, ८७२,

20 ८७५, ८७९, ८८३, ८८५,८८९, ८९२,८९९, ९०४, ९०७, ९०९, ९११, ९१३, ९१७, ९२१, ९२३, ९२८, ९३३, श्रुतप्रदीपिका – ४६३, ४८६, ५०३, ५२०, ५३४, ५४१, ५४८, ५५४, ५६१, ५७६, ५८७, ६०३, ६०, ६१६, ६२१, ६३०, ६४९, ६५७, ६६६, ६७८, ६८९, ६९५, ७०२, ७११, ७२३, ७३३, ७३५, ७३६, ८३९, ७४२, ७४६, ७५८, ७५४, ७५८, ७६२, ७६८, ७७१, ७७३, ७७५, ७७९, ७८२, ७८५, ७८८, ७९१, ७९५, ७९८, ८०३, ८०८, ८१८, ८२५, ८२८, ८३१, ८३४, ८३८, ८३९, ८४२, ८४२, ८४६, ८४९, ८५२, ८५४, ८५५, ८५७, ८६०, ८६२, ८६५, ८६९, ८७२, ८७, ८८०, ८८३, ८८६, ८८७, ८९०, ८९३, ८९५, ९.००, ९०४, ९०७, ९०९, ९११,९१४, ९१७, ९२१, ९२४, ९१९, ९३४, नयप्रकाशिका – ५८७, ६०२, ६११, ६१७, ६२१, ६३१, तत्त्वटीका – ४६५, ४८९, ५०४, ५२२, ५३६, ५४२, ५४९, ५५५, ५६२, ५७८, ५९९, ६०६, ६१२, ६१७, ६२५, ६४१, ६५१, ६५७, ६६७, ६७९, ६९०, ६९५, ७०३, ७१२, ७२४, ७३३, ७३५, ७३६, ७३९, ८४२, ७४७, ७५०, ७५४, ७५९, ७६३, ७६८, ७७१, ७७३, ७७६, ७८०, ७८२, ७८६, ७८९, ७९२. ७९५, ७९९, ८०३, ८०९, ८१९, ८२६, ८२९, ८३२, ८३४, ८३८, ८३९, ८४१, ८४३, ८४, ८४९, ७५२, ८५४, ८५६, ८५७, ८६०, ८६२, ८६५, ८६९, ८७२, ८७७, ८०, ८८४, ८८६, ८८७, ८९०, ८९३, ८९५, ९०१, ९०५, ९०८, ९१०, ९११, ९१४, ९१७, ९२२, ९२४, ९३०, ९३४, मूलभावप्रकाशिका – ४७२, ४९५, ५०६, ५२६, ५३७, ५४४, ५५०, ५५७, ५६३, ५८३, ६००, ६०८, ६१३, ६१८, ६२६, ६४३, ६५३, ६५८, ६७२, ६८३, ६९२, ६९७, ७०८, ७१२, ७२८, ७३४, ७३५, ७३६, ७४१, ७४१, ७४७ ७५२, ७५६, ७६०, ७६५, ७६९, ७७१, ७७३, ७७७, ७८१, ७८५, ७८७, ७८९, ७९३, ७९६, ८००, ८०४, ८११, ८२, ८२७, ८२९, ८३३, न्यायसुदर्शनम् – ६९२, ७१३, ७५६, ७६५, ७७७, ७८३ ८२२, CC-0 No Rights Reserved. Digitized by eGangotriमहापूर्वपक्ष:- 8 9 श्रीभाष्यविषयानुक्रमः ब्रह्मणो निर्विशेषचिन्मात्रत्वे तदतिरिक्तमिथ्यात्वे च प्रमाणतयाभिमतश्रुत्यु - पपादनम् ४५१ अविद्यायाः स्वरूपं तया ब्रह्मणस्तिरोधानं च ४७६ भेदग्राहिणः प्रत्यक्षस्याभेदश्रुत्या बाधः ४७८ अपच्छेदनयेन भेदावलम्बिनः सगुणत्वबोधकस्य च शास्त्रस्य बाध्यत्वम् ४९८ सत्यज्ञानादिश्रुतिरखण्डार्थपरा ५०७ अखण्डार्थबोधकत्वेऽपि न लक्षणादोषः ५२९ प्रत्यक्षस्य सन्मात्रग्राहित्वम् ५३९ भेदाख्यः पदार्थ एवानुपपन्नः निर्विशेषानुभूतिरेव परमार्थः, सैव सती भाट्टमतेनानुभूतेः प्राकट्यानुमेयत्वस्योद्भावनम् अनुभूतिः स्वयंप्रकाशेति समर्थनम् अनुभूतिनित्यत्वाद्यङ्गीकारान्न बौद्ध मतप्रवेशः आत्मनोऽहं प्रत्ययगोचरत्वं भ्रान्तिसिद्धम् अहंकारेणाभिव्यक्तानुभूतिस्तत्स्थतया भासते महासिद्धान्त:-

निर्विशेषवस्तुनोऽप्रामाणिकत्वम् शास्त्रस्य न निर्विशेषवस्तुनि प्रामाण्यम् ५४५ ५५१ ५५८ ५६४ ५८५ ६०८ ६१४ U ६४३ 6 ६५४ प्रत्यक्षस्य न निर्विशेषवस्तुनि प्रामाण्यम् ६५८ प्रसङ्गात् भेदाभेदनिराकरणम् ६७३ अनुमानमपि न निर्विशेषविषयम् ६७४ भेदस्य न दुर्निरूपत्वम् ६८५ प्रत्यक्षस्य न सन्मात्रग्राहित्वम् ६९३ संस्थानस्यैव जातित्वम् ६९७ व्यावर्तमानत्वानुमानभङ्गः ७१३

अनुवर्तमानत्वानुमानभङ्गः अनुभूतिसदैक्यनिरासः 100 अनुभूतेरननुभाव्यत्वे परोक्तानुमाननिरासः ७३२ ७३४ ७३७ बौद्धमताप्रवेशाय परोक्तानुभूतिनित्यत्वस्य व्युदासः अनुभूतेः प्रागभावाद्यसंभवस्य निरासः ७४५ ७४७ अनुभूतेर्नित्यत्वे तद्विषयाणामपि नित्यत्वप्रसङ्गः परोक्तरीत्या संविदोऽजत्वेऽपि नाविकारित्वं न वा भेदासहत्वम् धर्मधर्मिभावस्थिरत्वास्थिरत्वादिरूपवैषम्यात् नानुभूत्यात्मनोरभेदः अहमर्थस्यात्मत्वम् C ७५६ ७७१ ७८७ ८०० अहमर्थस्यानात्मत्वे परेषां स्ववाग्विरोधः ८०५ चिद्रूपस्याप्यात्मनश्चैतन्यगुणकत्वमुपपन्नम् ८११ आत्मनो ज्ञानरूपत्वे ज्ञातृत्वे च श्रुतयः प्रमाणम् ८२२ अजडत्वात्संविदेवात्मेति परोक्तानुमाननिरासः ८२९ ज्ञातृत्वाध्यासदूषणम् ८३५ अहंकारस्य न ज्ञातृत्वसंभवः ८४३ चिच्छायापत्तिनिरासः ८५० अहंकारानुभूत्योः व्यङ्क्तव्यङ्ग्यभावोऽनुपपन्नः ८५३ अज्ञानस्य न संविदाश्रयत्वम् ८६३ सुषुप्तावप्यहमर्थस्य स्फुरणम् ८७१ सुप्तावहमर्थस्फुरणं परैरैपि भङ्गयन्तरेणाङ्गीकृतम् ८८४ मुक्तावप्यहमर्थोऽनुवर्तत एव ८८७ अहमर्थत्वेऽपि नात्मनो जडत्वादि ८९१ वामदेवादिदृष्टान्तेन मुक्तानामप्यहंप्रतीतिः ८९४ आत्मनोऽहंप्रत्ययविषयत्वे न भगवद्गीतादिवचनविरोधः ८९६ प्रत्यक्षात् शास्त्रस्य न बलीयस्त्वम् ९०२ शास्त्रस्य व्यावहारिकप्रामाण्यखण्डनम् ९१० असत्यात् न सत्यप्रतीतिः ९१५ स्फोटवादनिरासः असत्यात् सत्याप्रतीतेरुपसंहारः ९२५ ९३१

श्रुतप्रकाशिका विषयसूचिका. मिथ्यात्वलक्षणविचारः ४५७ अपच्छेदनयोपपादनम् ५०० सामानाधिकरण्यलक्षणम् ; सामानाधिकरण्यवाक्यस्याखण्डार्थत्वं च ५१० वाक्येषु सर्वपदलक्षणाया आवश्यकत्वम् ५३१ अनुभूतेः प्राकट्यानुमेयत्वस्य संभवः ५६५ अनुभूतेन मानसप्रत्यक्षवेद्यत्वम् अनुभूतेः स्वयंप्रकाशत्वेऽनुमानम् ५६६ ५६८ अनुभूतेर्भेदासहत्वे व्याप्तिनिरूपणम् ६०१ महापूर्वपक्षनिगमनम् ६२० सम्यग्ज्ञानोत्पत्तौ भगवद्भक्तेरपि कारणत्वम् ६२८ प्रथमं निर्विशेषवस्तुनिरासे हेतुवचनम् ६४४ निर्विशेषप्रतिपत्तौ प्रमाणतया शब्दस्योद्भावनं तत्परिहारश्च ६५५ निर्विकल्पकमपि सविशेषविषयमेवेति विस्तरेणोपपादनम् ६६१ सहोपलम्भनियमादेर्न भेदाभेदसाधकत्वम् ६७५ प्रत्यक्षस्यैकक्षणवर्तित्वेऽपि सविशेषविषयत्वमेव ६८६ संस्थानस्यैव जातित्वमिति विस्तरेणोपपादनम् ६९८ जात्यादिरेव भेद इत्युपपादनम् ७०९ व्यावर्तमानत्वानुमाने कालात्ययापदेशसोपाधिकत्वव्याघातानां दोषत्वम् ७१४ अनुवर्तमानत्वानुमाने सिद्धसाधनतादाषोपपादनम् ७३२ अनुभाव्यत्वेऽननुभूतित्वमिति परोक्ते दूषणम् ७४२ अनुभूतिनित्यत्वनिरासे स्वसिद्धान्तव्या कोपस्योद्धारणम् ७४६ अनुभूतेरभावस्य प्रामाणिकत्वम् ७५३ अनुभूतेरनित्यत्वेऽर्थापत्त्युपपादनम् ७५७ अनुभूतेः सजातीयभेदसमर्थनम् ७७४ प्रकाशशब्दार्थनिरूपणम् ७७८ धर्माणामभावरूपत्वं न संभवति ७८१ अनुभूतेर्विषयाश्रयशून्यत्वस्य निरासे न सिद्धान्तविरोधः अनुभूतेरात्मत्वेऽनुमानप्रामाण्यनिरासः विशीर्णावयवा एव प्रभेति मतस्य विस्तरेण निरासः आत्मनो ज्ञातृत्वं सर्वप्रमाणसिद्धम् ७९४ ७९७ ८१३ ८२३ CC-Q No Rights Reserved. Digitized by eGangotri 12 0 संविदतिरिक्तप्रकाशानभ्युपगमे असिद्धिविरोधयोरुपपादनम् विशेषणे विशिष्टाध्यासचोद्यपरिहारः अन्तःकरणस्य ज्ञातृत्वानुमाने प्रत्यनुमानानि ८३० ८३६ ८४० अहंप्रत्ययगोचरत्वेऽनात्मत्वं स्यादिति परोक्तेर्निरासः ८४१ ज्ञानच्छायापत्तिसंपर्कयोर्निरासः ८५३ ज्ञानप्रामाण्याप्रामाण्यविषये पक्षचतुष्टयोपन्यासपूर्वकं स्वतः प्रामाण्यस्थापनम् ८६७ 6 सुखमहमस्वाप्सम्’ इति प्रत्यवमर्शविचारः ८७४ मोक्षदशायामहमर्थाननुवृत्तौ बाह्यमतप्रवेशापातः ८८७ अहमर्थानुवृत्तौ श्रत्यर्थापत्त्युपपादनम् ८८९ अहंकारशब्दार्थवर्णनम् ८९८ शास्त्रप्रत्यक्षयोः प्राबल्यदौर्बल्यविचारे ज्वालाभेदानुमानस्य न दृष्टान्तता ९०२ तत्त्वशुद्धिकाराद्युक्तप्रत्यक्षदोषनिरासः ९०३ प्रत्यक्षदौर्बल्यशास्त्रप्राबल्यविषये खण्डनकाराद्युक्तिनिरासः ९०९ असत्यात् सत्यप्रतिपत्तिनिरासे स्वानज्ञानविचारः ९२० स्फोटवादोपन्यासः ९२६ स्फोटवादनिरासः ९२७ नयप्रकाशिकास्थविषयानुक्रमणिका वासनाभेदबुद्धयोरन्योन्याश्रयतत्परिहारौ ४९० सर्वपदलक्षणायामाक्षेपस्तत्परिहारश्च ४९२ सामानाधिकरण्यवाक्यानामखण्डैकर सार्थपरत्वप्रतिपादनम् ४९४ अनुभूतेः स्वयंप्रकाशत्वे भाट्टमत प्रक्रियोपन्यासः ५९७ अनुभूतेरनुमानगम्यत्वनिरासः ६०३ तमसो द्रव्यत्वविचारः ६२३ पूर्वोत्तरभागयोः पौर्वापर्यस्य संग्रहेण विवेचनम् ६३१ कर्मणां ब्रह्मविद्याङ्गत्वम् ६३२ संन्यासिनां त्रिदण्डयज्ञोपवीतादिधारणे प्रमाणानि ६३४ कर्मत्यागवचनानां स्वरूपत्यागपरत्वखण्डनम् ६३७

Co. 13 तत्त्वटीका विषयसूची 10 O ब्रह्ममात्रस्य सत्यत्ववर्णनम् ४६६ सद्विद्यायाः प्रथमोपादानस्याभिप्रायः ४६७ प्रपञ्चमिथ्यात्वे विष्णुपुराणसंवाद प्रतिपादनम् ४६९ मिथ्यात्वनिर्वचनम् ४७० अविद्याया अनिर्वाच्यत्वम् ४.८९ जीवैक्ये प्रमाणश्रुतयः ४९२ ४२४ ५०५ श्रुतीनामविच्छिन्नसंप्रदायत्ववर्णनम् • वेदान्तेषु पूर्वापरापच्छेदन्यायसंचारः निर्गुणवाक्यानां परत्वम् विशेषणानां भेदकत्वनिराकरणम् एकार्थाभिधायिनां पदानां पर्यायत्वनिरासः सत्यज्ञानादिपदानामर्थवर्णनम् 99 ५२३ ५२४ ५२७ “ यतो वा इमानि ” इत्यादिश्रुत्युपादानस्यावतारिका ५२८ अनुभूतेः स्वतः सिद्धत्वम् ५६२ अनुभूतेः अनुमेयत्वशङ्का ५७८ अनुभूतेः स्वयंप्रकाशत्वसमर्थनम् ५८१ निर्विशेषस्य निष्प्रमाणकत्वम् ६५१ चार्वाकबौद्धयोः प्रमाणविचारः ६६८ निर्विकल्पकसविकल्पक विचारः ६७० भेदाभेदमतनिरासः ६७९ जातिव्यक्त्योर्भेदाभेदविचारः ६८० प्रत्यक्षादिप्रमाणविचारः ६८३ भेददूषणनिरासः प्रत्यक्षस्य सन्मात्रग्राहित्वम् संस्थानस्य जातित्वसाधनम् ६९० ६९१ ७०३ CC-0 No Rights Reserved. Digitized by eGangotriसंस्थानपदार्थनिरूपणम्, जातेरेव भेदत्वम् भेदमिथ्यात्वानुमानभङ्गः अनुवर्तमानत्वानुमानभङ्गः अनुभूतेः स्वयंप्रकाशत्वानुभाव्यत्वे अनुभूतेरननुभाव्यत्वयुक्तिनिरासः मानमेययोरविनाभावे विचार: 140 ७०५ ७०७ ७२४ ७३३ ७३९ ७३९ ७५१ संवित्प्रागभावसमर्थनम् ७५४ संविदोनिर्विषयत्वनिरासः ७५९ स्मरणाभावनियमस्य अनुभवाभावव्याप्यत्व समर्थनम् ७६८ अनुभूतेर्विकारान्तराभावानुमानभङ्गः ७७३ अनुभूतेर्विभागासहत्वानुमानभङ्गः ७७६ अनुभूतेः सधर्मकत्वसाधनम् ७८० संविदात्मत्वनिरासः ७८९ संविदः स्थिरत्वेऽप्यात्मत्वानुपपत्तिः ७९५ अहमर्थस्यानात्मत्वनिराकरणम् ७९९ अहमर्थस्यानात्मत्वे परेषां स्ववचनविरोधोद्घाटनम् ८०९ ज्ञानात्मनोधर्मधर्मिभावसमर्थनम् ८१९ प्रभाया द्रव्यत्वतेजस्त्वसमर्थनम् 59 ज्ञातुरात्मत्वे प्रमाणोपन्यासः ८२६ ज्ञातृत्वाध्यासभङ्गः ८३८ ज्ञातृत्वस्य चेतनासाधारणत्वासिद्धिपरिहारः ८४३ चिच्छायापत्त्या ज्ञातृत्वनिरासः ८५२ संपर्काधीनज्ञातृत्वोपपत्तिनिरासः ८५४ अभिव्यक्तिपक्षनिरासः अभिव्यक्तेः विकल्प्य दूषणकथनम् अनुभवस्यानुभाव्यत्वाभ्युपगमेऽपि दूषणम् ८५६ ८६.० ८६२

ज्ञातृत्वाभिव्यक्तिनिरासः सुषुप्तावहं भान समर्थनम् सुषुप्तावहमर्थविनाशवादनिरासः 15. परप्रक्रिययापि सुषुप्तावहमर्थानुवृत्तिसमर्थनम् ८६९ ८७२४ ८८० ८८६ मुक्तावप्यहमर्थमानसमर्थनम् ८८७ तत्त्वविद नुभवेनाहमर्थात्मत्व समर्थनम् ८९५ शास्त्रस्य प्रत्यक्षाद् बलीयस्त्वभङ्गः ९०५ असत्यात्सत्यसिद्धिनिरासः ९१७ रेखानिदर्शनविचारः ९२४ स्फोटवादनिरासः शास्त्रप्राबल्यनिरसननिगमनम् ९३० ९३४

C 16 मूलभावप्रकाशिकास्थविषयसूचिका यस्यामतमित्यादिश्रुत्यर्थः ४७३ स्वप्नार्थासत्यत्वविचारः ४७४ सदसदनिर्वचनीयेत्यस्य विवरणम् ४७६ तत्त्वं पदार्थ योर द्वैत सिद्धान्तरीत्या विवरणम् ४९७ पूर्वापरापच्छेदनयविवरणम् १०६ " सत्यं ज्ञानमनन्तम् ” इत्यस्य भाववर्णनम् ५२७ अद्वैतमतरीत्या स्वरूपलक्षणतटस्थलक्षणयोः ऐककण्ठयप्रदर्शनम् ५२८ सर्वपदलक्षणावादिनामद्वैतिनामाशयवर्णनम् ५३८ घटादिप्रत्यक्षाणां सन्मात्रविषयत्वे अनुपपत्तिपरिहारौ ५४४ निर्विकल्पकत्वादिविचारः ६७२ जातिव्यक्त्योः भेदाभेदे हेतुचतुष्टयप्रतिपादनम् ५८४ प्रपञ्चमिथ्यात्वखण्डनप्रपञ्चः आत्मनि दीपसमाधिविचारः ७२८ ८२१