रामानुजीये विश्वासटिप्पन्यः

॥ श्रीः ॥ श्री लक्ष्मीहयवदन लक्ष्मीनारायणाभ्यां नमः

श्रीमते रामानुजाय नमः श्रीभगवद्रामानुजचिरचितं

श्री भाष्यम्

Salvr

RAM/SUD 48566

श्रीसुदर्शनसूरिप्रणीतया श्रुतप्रकाशिकया श्री लक्ष्मीहयग्रीवदिव्यपादुकासेवक

श्रीमदमिनवरङ्गनाथब्रह्मतन्त्रपरकालसंयमीन्द्रप्रणीत

श्रीभाष्यसूक्तिगूढार्थसंग्रहेण च सहितम्

चमसाधिकरणान्तो द्वितीयसम्पुटः

श्रीमद्दीशूरराजधान्यां विद्योतमान श्रीब्रह्मतन्त्रपरकालास्थान्यां ३३ पदे मूर्धामिषिक्तैः श्रीलक्ष्मीहयग्रीव दिग्यपादुकासेवकश्रीमदमिनवरङ्गनायब्रह्मतन्त्रपरकालमहादेशिके: १८६९ शके बहुधान्यसंवत्सरे संस्थापितया

श्रीमद्वेदान्तदेशिकविहारसभया मुद्रापित

SRI RAMANUJA’S

SRI

BHASHYAM WITH

The Sruta

Prakasika

of Sri Sudarsana Suri AND

The Sri Bhashya Sukti Gudharthasangraha of Srimad, Abhinava

Ranganatha Brahmatantra

VOL.

Parakalaswami

FAIL

O AVAN

BHA

LIBRARY

प्रथममुद्रणम्-१९७०

मूल्यम् : रु. २५-०० Price: Rs. 25-00

-· प्राप्तिस्थानम्–

श्रीवेदान्तदेशिक विहारसभा, श्रीमततन्तपरकालास्थानम् मेनूरु Sri Brahmatantra Parakala Mutt, Mysore

विज्ञापना अनन्तानन्तमहाविभूतेः अनवधिककल्याणगुणगणमहोदघेः भक्तजनासेचनकदिव्यमङ्गलविग्रहस्य परमपुरुष विभूतीनां कल्याणगुणगणानां दिव्यमङ्गलविग्रहस्य चापलापरूपस्य निर्विशेषाद्वैतस्य प्रतिकोटिभूतं सविशेषाद्वैतं जगति प्रतिष्ठापितवत्सु भगवद्रामानुजमुनिषु नूनमास्तिकलोकः सर्व एव सर्वथाsधमर्ण इति नामिमानमूलं वचः । शाङ्करैः न तु शङ्करः प्रतितिष्ठासितम् अद्वैतं की दृग्विपत्कारीति खण्डनग्रन्थपरिशीलनपराणां

निर्मत्सराणां करबदरायेत तत्त्वं, यः किल ग्रन्थः अद्वैतवादस्य माध्यमिकशून्यवादसोदरत्वं, कण्ठत एव प्रतिष्ठापयति ।

अत एव खलु तमिमं खण्डनकारं शङ्करमतावलम्बी विद्यारण्यः स्वीयशङ्करविजये शङ्कर r

पराजितं वर्णयति (16-167 ) |

परन्त्विदमन प्रमोदस्थानं, यद्वइवो विमशनविचक्षणाः एतादृशं निर्विशेषवादं शङ्कराचार्यानभिमतं मन्यन्त इति ।

भगवदपचारमात्रफलकस्य नास्तिक्यपरमभूमेः एतादृशवादस्य निरसनेन जगदेव श्रीरामानुजमुनिमिः रक्षितं मन्यमाना देशिकसत्तमा अपि यतीश्वरसरस्वतीसुरमिताशयानां सतां

वहामि चरणाम्बुजं प्रणतिशालिना मौलिना । तदन्यमतदुर्मदज्वलितचेतसां वादिनां

शिरस्सु निहितं मया पदमदक्षिण लक्ष्यताम् ||

इत्युद्घोषयन्ति । सारत कथने, अत्र पूर्वार्धे भगवद्विभूतिकल्याणगुणदिव्यमङ्गलविग्रहाभ्युपगन्तारः आस्तिकाः उत्तरार्धे च तदनभ्युपगन्तारो नास्तिका एव च विवक्षिताः, म व्यक्तिनिष्ठा । व्यक्तिनिन्दा चेति मन्तव्यम् भगवत्कल्याणगुणायनुभवरसपरिचयवतामेव तद्पलापिजनेषु कियानाक्रोशो भवेदिति उहितुं वा शक्यम् |

एतादृशस्य निर्विशेषाद्वैतवादस्य प्रतिकोटिभूत मनिशेषाद्वैतं प्रतिपादयदिदं श्रीभाष्यम् अनितर साधारणज्ञानानुष्ठानवैराग्यशेवधिभिः भगवद्विभूतिविशेषैः वस्तुनो रामानुजसिद्धान्तनिर्धारणसार्वभौमः, 9

श्रीमत्कविकथककण्ठीरवचरणनलिनविन्यस्त समस्तात्मभैरः, यतिप्रवरभारतरसभरेणैव वयो नीतवद्भिः, श्रीलक्ष्मी हयग्रीवदिव्यपादुकासेवक श्रीमदमि नवरङ्गनाथब्रह्मतन्त्रपरकालमहादेशिकै: महाकृपालुमिः स्वीयगूढार्थमग्रहाख्य

टिप्पण्या जिज्ञासाधिकरणान्तं प्रथमसंपुढे मुद्रापयित्वा प्रकाशित मिति विदितचरमेव जगतः । द्वितीय सम्पुटेऽस्मिन् चमसाधिकरणान्तो भागः प्रकाश्यते ।

हन्त ! विधिविलसितम् ! यच्चमसाधिकरणान्तयैव ग्रन्थरचनया सन्तुष्यन्निव तुपारकिरणमण्डलमण्डनो भगवां स्तुरङ्गवदनः व्यतरदमुष्मै स्वाराधकाय यतिवराय स्वकीयं परमं पदम् (१९६६ तमे कैस्ताब्दे ) । P

इदानीम् एतेषां कृपापात्रभूताः श्रीपरकालमठीयश्रीलक्ष्मी हयवदनास्थान्यामभिषिक्ताः श्रीमत्परमहंसेत्यादि बिरुदाङ्किताः

श्रीलक्ष्मीहयवदनदिव्यपादुकासेवाहेवाकाः

श्रीमदभिनवश्रीनिवासब्रह्मतन्त्र परकालमहादेशिकाः

श्रीमत्सु संयमिवर्येषु स्वकीयं भावबन्धमभिसन्दधानाः तस्कृतग्रन्थान् साकल्येन प्रकाश्य तेषु कृतज्ञतां निजा स्थानीघूर्वहनरूपां प्रकटयितुं कृतमहासङ्कल्पा बर्तन्ते ।

तमेत सङ्कल्पं निरवर्तयत्स भगवान्हयास्यः स्वयं सुप्रसन्नः संयमिवरकरकमलयुगलसमर्पितेन निजपद सरोजयुगलीकाशमानेनानेन श्रीकोशेन स्वमुखोल्लास प्राचीकशन्महामहिम्नि हयग्रीवजयन्त्याख्ये निजावतार महोत्सवदिवसेऽस्मिन्निति नितरां प्रमोदइदनिमग्नो विज्ञान विज्ञापयति ।

चिदुपामनुचर श्रीमदाचार्य चरणानामन्तेवासी मैसूरु श्रीमन्महाराज संस्कृत महापाठशालाया निवृत्तव्याकरणप्रधानोपाध्याय विद्वन्मणिः सरगुरु श्रीनिवासवरदाचार्यः $

विषयानुक्रमणिका ६

तृतीयपादे

प्रथमाध्याये प्रथमपादे '

जन्माद्यधिकरणम्

438

युभ्वाद्यधिकरणम् 14

शास्त्रयोनित्वाधिकरणम्

भूमाधिकरणम्

454

समन्वयाधिकरणम्

अक्षराधिकरणम्

470

ईक्षत्यधिकरणम्

139

ईक्षतिकर्माधिकरणम्

480

आनन्दमयाधिकरणम्

180

दहराधिकरणम्

488

अन्तरविकरणम्

252

प्रमिताधिकरणम्

516

देवताधिकरणम्

522

आकाशाधिकरणम्

281

प्राणाधिकरणम्

289

ज्योतिरधिकरणम्

292

मध्वधिकरणम्

545

इन्द्रप्राणाधिकरणम्

317

अपशूद्राधिकरणम्

552

प्रमिताधिकरणशेषः

567

अर्थान्तरत्वा दिव्यपदेशाधिकरणम्

574

द्वितीयपादे सर्वत्र प्रसिद्ध्यधिकरणम्

338

अत्लंधिकरणम्

362

अन्तराधिकरणम्

374

अन्तर्याम्यधिकरणम्

391

व्यदृश्यत्वादिगुणकाधिकरणम्

403

वैश्वानराधिकरणम्

418

चतुर्थपादे आनुमानिकाधिकरणम्

585

609

एतत्संपुटस्थसूत्राणां सूची इतरपरामर्शात्स इति

498

।

470

अत एव च नित्य

533

अत एव च स ब्रह्म

381

अत एव न देवता

426

अत एव प्राणः

289

अत्ता चराचर

362

उत्तराचेदाविर्भूत उपदेशभेदान्नेति चेत्

अदृश्यत्वादिगुणको

404

उभयेऽपि हि भेदेनैन

397

अनवस्थितेरसंभ

385

कम्पनात्

567

अनुकृतेस्तस्य च

504

कर्मकर्तृव्यपदेशा

351

अनुपपत्तेस्तु न शारीरः

350

कामाच्च नानुमाना

241

430

कल्पनोपदेशाच्च मध्वा

613

374

क्षत्रियत्वगतेश्च

556

अन्तर्याम्यघिदैवा

891

गतिशब्दाभ्यां तथाहि

495

अन्तस्तद्धर्मोपदे

262

गतिसामान्यात्

167

अन्यमावव्यावृतेश्च

473

गुहां प्रविष्टावात्मानौ

अक्षरमम्बरान्त

अनुस्मृतेर्बादरिः अन्तर उपपत्ते:

ईक्षतिकर्मव्यपदे ईक्षतेनशब्दम् उत्तरत्रचैत्ररथेन

480 139

557 498 312

653 +

मन्यार्थश्च परामर्श:

602

गौणश्चेन्नात्म

150

अपि स्मयते

504

चमसवद विशे

609

अभिव्यक्तेरित्याइम

429

छन्दोभिधानान्नेति

300

अर्भकौकस्त्वातद्यप

353

जन्माद्यस्य यतः

2 1

अल्पश्रुतेरिति चेत्

503

जीवमुख्यप्राण

अस्मिन्नस्य च तद्योगं

242

ज्योतिर्दर्शनात्

509

आकाशोन्तत्वादि

574

ज्योतिरूपक्रमातु

612

आकाशस्त्रल्लिङ्गात्

252

ज्योतिश्चरणाभि

292

आनन्दमयोभ्यासात्

181

ज्योनिषि भावाघ

540

431

ज्ञेयत्वावचनाच

595

585

तत्तु समन्वयात्

आमनन्ति चैनमस्मिन् आनुमानिक मध्ये

330

तदघीनत्वादर्थवत्

692

मान्त्रवर्णिकमेव च

234

तदमावनिर्धारणे च

558

मुक्तोपतृप्यत्र्यप

442

तदुपर्यपि बादरायणः

522

रूपोपन्यासाच्च

415

तद्वेतुत्र्यपदेशाच्च

233

बदतीति चेन्न प्राज्ञो

695

तन्निष्ठस्य मोक्षोप

155

विकारशव्दान्नेति

229

त्रयाणामेव चैवमुप

596

विरोधः कर्मणीति

529

दहर उत्तरेभ्यः

488

विवक्षितगुणोपप

347

युभ्वाद्यायतनं

438

विशेषणमेदव्यप

धर्मोपपत्तेश्च

463

विशेषणाच्च

366

घृतेश्च महिनो

497

वैश्वानरस्साधारण

419

न च स्मार्तमतद्ध

397

शब्द इति चेन्नातः

530

न वक्तुरात्मोप

320

शब्दविशेषात्

351

नानुमतच्छब्दात्

443

शब्दादिभ्योऽन्तः

424

नेतरोऽनुपपत्ते:

235

शब्दादेव प्रमितः

516

पत्यादिशब्देभ्यः

578

शास्त्रदृप्रया तूपदेशो

327

प्रकरणाच

363

शास्त्रयोनित्वात्

प्रकरणात्

445

शुगस्य तदनादर

552

प्रतिज्ञाविरोधात्

159

श्रवणाध्ययनार्थ

558

प्रसिद्धेश्च

497

श्रुनरवाच

167

प्राणस्तथाऽनुगमात्

318

श्रुतोपनिषत्कगत्य

383

भावं तु बादरायणो

547

सस्कारपरामर्शात्

558

भूतादिपादव्यप

305

समाननामरूपत्वच्चा

635

भूमा सप्रसादादध्यु

444

सम्पचेरिति जैमिनि

430

मेदव्यपदेशाच्च

240

संभोगप्राप्तिरिति

356

मेदव्यपदेशाच्चान्यः

275

सर्वत्र प्रसिद्धोप

340

भेदव्यपदेशात्

444

सा च प्रशासनात्

472

मध्वादिष्वसम्भवाद

545

साक्षादप्यविरोध

427

महद्वच

601

सुखविशिष्टाभिघा

408

सुषुट्युत्क्रान्त्योर्भेदेन

577

स्मृतेश्च

352

सूक्ष्मं तु तदर्हत्वात्

592

स्मृतेश्च

559

स्थानादिव्यपदे

376

स्वाप्ययात्

161

445

हृद्यपेक्षया तु

517

422

हेयत्वावचनाच्च

158

स्थित्यदनाभ्या च

स्मर्यमाणमनुमानं

walam